Արցախ

Արցախի Հանրապետություն կամ Լեռնային Ղարաբաղ․ 1991թ․ սեպտեմբերի 2-ին անկախացած հանրապետություն։ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից հետո Արցախում տեղակայվել են ՌԴ խաղաղապահ ուժերը։ Ներկայումս Արցախի վերահսկողության տակ է նախկին Խորհրդային Միության կազմի մեջ մտնող Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը՝ բացառությամբ Հադրութի շրջանի և Շուշիի շրջանի Շուշի և Քարին տակ բնակավայրերի։

Մայրաքաղաքը Ստեփանակերտն է։ Գործող նախագահը Արայիկ Հարությունյանն է։

Արցախի Հանրապետության անկախությունը դեռեւս չի ճանաչել ՄԱԿ անդամ որեւէ պետություն։

73 զինծառայողների զոհվելու գործով մեղադրյալի պաշտպանը կարծում է՝ քննիչն ապացույցներում ընտրանքային հղումներ է կատարել

Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանի Շենգավիթի նստավայրում շարունակվում է 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Հադրութի շրջանի Այգեստան գյուղում 73 զինծառայողների զոհվելու դեպքի վերաբերյալ գործի ապացույցների հետազոտման փուլը։ Այս գործով ՊԲ N զորամասի նախկին հրամանատար Գոռ Իշխանյանը եւ ՊԲ օպերատիվ բաժնի նախկին պետ Նվեր Մարտիրոսյանը մեղադրվում են այն բանի համար, որ պատերազմի ընթացքում, հայտարարված ռազմական դրության պայմաններում, ենթակա անձնակազմի նկատմամբ հանդիսանալով պետ եւ պաշտոնատար անձ, իրենց ծառայողական պարտականությունների կատարման նկատմամբ անփույթ վերաբերմունքի հետեւանքով չեն կատարել դրանք, ինչն անզգուշությամբ առաջացրել են ծանր հետեւանքներ։ Երկու մեղադրյալների նկատմամբ խափանման միջոց է ընտրված չբացակայելու արգելքը։ Դատական նիստերն ընթանում են առանց նրանց մասնակցության։ Այսօրվա դատական նիստում հանրային մեղադրող Գ․ Մղդեսյանը շուրջ երկու ժամ ընթերցում էր գործի հիմքում դրված ապացույցները, որոնք, մեծ մասամբ, վերաբերում էին զորքերի տեղաշարժին, ռազմերթին եւ այլն։ Ապացույցների շարքում են այն իրավական ակտերը, որոնք վերաբերելի են Զինված ուժերին։ «Զորքերի տեղաշարժը․ գումարտակի, վաշտի տեղաշարժը կատարվում է իր ընթացքով, ռազմերթով, կամ տեղափոխվում է երկաթուղային տրանսպորտով։ Մոտոհրաձգային գումարտակը, վաշտը, բացի այդ, կարելի է տեղափոխել օդային տրանսպորտով, գումարտակի, վաշտի հիմնական տեղաշարժը ռազմերթն է։ Գումարտակը, վաշտը մշտապես պետք է պատրաստ լինի մեծ հեռավորություններում հակառակորդի զանգվածային խոցման [...]: Անկախ տեղաշարժի եղանակից եւ պայմաններից՝ զորքերն այն պետք է իրականացնեն կազմակերպված՝ գաղտնիության պահպանմամբ, բարձր տեմպով ու կարճ ժամկետներում [...]»,- ներկայացրեց հանրային մեղադրողը՝ ընթերցելով նաեւ, թե ինչ է ռազմերթը, ինչպես է այն կազմակերպվում եւ այլն։ Հանրային մեղադրողը, սակայն, ներկայացնում էր նաեւ այնպիսի դրույթներ, որոնք գործին ըստ էության չեն առնչվում, օրինակ․ «Ռադիոակտիվ քիմիական եւ կենսաբանական վարակման մասին ազդարարման ազդանշաններով գումարտակը, վաշտը շարունակում է ռազմերթը։ Վարակված գոտիները հաղթահարելուց առաջ հետեւակի մարտական մեքենաներում, զրահափոխադրիչներում եւ տանկերում ելանցքերը, դռները, հրակնատները փակվում են, միացվում են դրանցում տեղադրված պաշտպանության համակարգերը»։ Ապացույցների շարքն այսքան մանրամասն ընթերցելն առաջացրեց զոհված զինծառայողների ծնողների վրդովմունքը։ Մեղադրյալ Նվեր Մարտիրոսյանի պաշտպան Արման Բայադյանն ասաց, որ ապացույցների ծավալը որոշում է մեղադրողը, Գոռ Իշխանյանի պաշտպան Դավիթ Կարապետյանն էլ ասաց, որ իրենք առարկություն չունեն դրանք չներկայացնելու վերաբերյալ, եթե մեղադրողը հանի ապացույցների շարքից։ Դատավոր Արտուշ Գաբրիելյանն էլ մեկնաբանեց, որ կարգն է այսպես, եւ ապացույցներն ընթերցվում են, որպեսզի դատարանում մանրամասն հետազոտվեն։ Տուժողներն, իհարկե, նշեցին, որ հարկ չկա դրանք հանել ապացույցների ցանկից․ «Էսքան տարի դիմացել ենք, երկու ամիս էլ կդիմանանք»,- ասաց նրանցից մեկը։ Այնուհետեւ հանրային մեղադրողը ներկայացրեց նաեւ ՀՀ պաշտպանության նախարարի, ԶՈՒ ԳՇ պետի եւ մի շարք այլ հրամաններ, ըստ որոնց Գոռ Իշխանյանը եւ այլ անձինք ազատվել են տարբեր պաշտոններից ու նշանակվել այլ պաշտոններում Պաշտպան Դավիթ Կարապետյանը, դիմելով դատարանին, նշեց, որ քննիչը գաղտնի փաստաթղթի է հղում արել, եւ հայտնի չէ՝ իրավունք ուներ այդ հղումները կատարելու, թե ոչ։ Ըստ նրա՝ եթե հղում ես անում գաղտնի փաստաթղթի, բացահայտում, այն այլեւս գաղտնի չէ։ Կարապետյանի համոզմամբ՝ մեղադրանքի թեքումով ապացույցներ են բերվել դատարան, քննիչը ընտրանքային հղումներ է կատարել․ «Լավ, եթե արել ես, լավ ես արել, բա էն մնացած դրվագներն ինչո՞ւ մնացին գաղտնի, ինչո՞ւ փաստաթուղթն ամբողջությամբ չդրվեց գործի մեջ, որպեսզի, ի վերջո, պաշտպանական կողմն էլ կարողանա դրան ծանոթանալ»,- հարցեց պաշտպանը՝ խնդրելով դատարան բերել այդ ապացույցները, որպեսզի իրենք կարողանան մանրամասն ծանոթանալ եւ դիրքորոշում ներկայացնել։ Կարապետյանը, խոսելով այս ապացույցների մասին, նկատեց, որ հանրային մեղադրողը ներկայացրեց միայն զորքերի տեղաշարժին վերաբերող հոդվածները եւ չանդրադարձավ զորքերի տեղափոխման մասին դրույթներին․ «Մեր կարծիքով՝ էստեղ խոսքը ոչ թե զորքերի տեղաշարժի մասին է, այլ զորքերի տեղափոխման, որովհետեւ զորքերի տեղափոխումը լրիվ ուրիշ կատեգորիա է՝ լրիվ ուրիշ կարգավորումներով, զորքերի տեղաշարժը՝ ուրիշ։ Էստեղ զորքերի տեղաշարժ չէր էլ կարող լինել, հետագայում մենք դա կհիմնավորենք, էստեղ զորքերի տեղափոխում է եղել մի դիվիզիոնից մեկ այլ դիվիզիոն»,- նշեց պաշտպանը։ Հանրային մեղադրող արձագանքեց, որ դատարանի առաջին իսկ պահանջի դեպքում քննչական մարմինը կտրամադրի բոլոր փաստաթղթերը։ Հաջորդ ապացույցը փաստաթուղթ էր, որում ներկայացված էին անհայտ կորած զինծառայողների անունները, նրանց կոչումները եւ այլ տվյալներ։ Դատավարության մասնակիցներն ընդհանուր հայտարարի եկան, որ այս տվյալները ներկայացնելու անհրաժեշտություն չկա։ Հաջորդիվ հանրային մեղադրողը ներկայացրեց 3-րդ պաշտպանական շրջանի, 18-րդ եւ 37-րդ հրաձգային դիվիզիաների հրամանատարներին ուղղված հրամանները, համաձայն որոնց 3-րդ ՊՇ հրամանատարին հանձնարարվել է 3-րդ ՊՇ-ից մեկ հրաձգային վաշտով երթ կատարել կոնկրետ երթուղով։ Նշվել է, որ կոնկրետ վայրում այդ վաշտն անցնում է 18-րդ ՀԴ հրամանատարի ենթակայության տակ։ Ապա 18-րդ ՀԴ հրամանատարաին հրամայավել է ընդունել 3-րդ ՊՇ-ի հրաձգային վաշտը եւ մարտական խնդիր առաջադրել։ Պաշտպան Դավիթ Կարապետյանն ուշադրություն հրավիրեց այն հանգամանքի վրա, խոսվում է 3-րդ ՊՇ, 18-րդ եւ 37-րդ ՀԴ հրամանատարներին ուղղված հրամանների մասին, սակայն քննություն է կատարվել միայն 3-րդ ՊՇ եւ 18-րդ ՀԴ հրամանատարների մասով․ «Բայց Գոռ Իշխանյանի հրամանատարը հենց 3-րդ ՊՇ-ի հրամանատարան է, էս հրամանը վերաբերել է նաեւ 37-րդ դիվիզիայի հրամանատարին։ Բայց էս գործով, էդպես էլ չենք հասկանում, ի վերջո քննություն արվե՞լ է, թե՞ ոչ։ Ամենավերեւի հրամանատարի ոչ մի գործողության ոչ մի քննություն արված չի, ու էս մասը անընդհատ անտեսված է եղել։ Հետագա հարցաքննություններում սրան ուշադրություն դարձնելու ենք․ ինչի՞ ղեկավարին թողած․․․»։ Հանրային մեղադրողն արձագանքեց, որ հաշվի առնելով, որ մրցակցային դատավարություն է ընթանում, հակընդդեմ հարցման իրավունքից մեղադրյալը զրկված չէ, ուստի անհրաժեշտության դեպքում պաշտպանական կողմը կարող է միջնորդել, որ 37-րդ ՀԴ հրամանատարը կանչվի հարցաքննության։ Դատական նիստն այսօր ընդհատվեց, հաջորդ նիստը նշանակվեց հունիսի 5-ին։ Լուսանկարում՝ մեղադրյալների պաշտպանները Հայարփի Բաղդասարյան

20:35 - 17 մայիսի, 2024

Ինչո՞ւ Ռուսաստանը խաղաղապահներին այդքան հեշտ դուրս բերեց Ղարաբաղից․ Կիրիլ Կրիվոշեևի վերլուծությունը |civilnet.am|

civilnet.am: Մոսկվայի Կարնեգի կենտրոնում հրապարակվել է Հարավային Կովկասի հարցերով մասնագիտացած լրագրող Կիրիլ Կրիվոշեևի հոդվածը ռուս-ադրբեջանական հարաբերությունների, Լեռնային Ղարաբաղից ռուսական խաղաղապահ զորակազմի դուրսբերման, հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի մասին։ «Նոր բարեկամության գինը․ ինչո՞ւ Ռուսաստանը խաղաղապահներին այդքան հեշտ դուրս բերեց Ղարաբաղից» վերնագրված հոդվածը թարգմանաբար՝ ստորև։ Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների ներկայությունը մշտական հիշեցում էր, որ Ռուսաստանը, չնայած զորակազմին, դադարել է կարգավորման գործընթացում որևէ դեր ունենալ։ Իսկ այժմ զորքի դուրսբերումը կարելի է համարել նեղացածի ժեստ․ Արևմուտքին ծախված Փաշինյանը չգնահատեց Մոսկվայի հոգատարությունը, և հիմա թող ինքն էլ գլուխ հանի հետևանքներից։ Ադրբեջանին հաջողվեց անել այն, ինչը հետխորհրդային երկրներում դեռ ոչ վաղ անցյալում անհնար էր թվում։ Բաքուն ոչ միայն հասավ նրան, որ ռուսական խաղաղապահ զորակազմը վաղաժամ դուրս գա Ղարաբաղից, այլև այդ գործընթացը համատեղեց Իլհամ Ալիևի՝ Մոսկվա այցի հետ, որն անցավ անսովոր ջերմ մթնոլորտում։ Ռուսաստանի իշխանությունները և պրոպագանդիստները չքննադատեցին Ադրբեջանի առաջնորդին Ռուսաստանին տարածաշրջանից հանելու համար, այլ հակառակը՝ ամբողջ ուժով արդարացրին իրերի այդպիսի դասավորությունը։ Նրանք մեղավոր կարգեցին Հայաստանի իշխանություններին և Նիկոլ Փաշինյանին, որը «ինքն էր ճանաչել Ադրբեջանի՝ 1991-ի սահմանները» և վստահել Բրյուսելին ու Վաշինգտոնին, ինչը, ըստ Կրեմլի տրամաբանության, չի կարող լավ բանի հանգեցնել։ Սակայն Ռուսաստանի և Ադրբեջանի միջև ցուցադրական մտերմությունը բոլորովին չի նշանակում, որ նրանք հիմա սերտ դաշնակիցներ են, և Բաքուն պատրաստ է Մոսկվային փոխադարձ զիջումներ անել։ Ավելի շուտ, Կրեմլն ընդունեց, որ Ղարաբաղյան հարցը փակված է, և որոշեց չփչացնել հաղթողի հետ հարաբերությունները։ Իսկ Երևանի հետ Բաքուն ուղիղ երկխոսություն է հաստատում, ընդ որում մինչ այժմ՝ լիովին արդյունավետ։ Գործընկեր, որին քննադատություն չի կպնում Ադրբեջանը ևս մեկ անգամ ապացուցեց, որ դիվանագաիտական և ռազմական ջանքերի ճիշտ համադրությամբ տարածաշրջանային հակամարտությունը կարելի է ոչ միայն լուծել Մոսկվայի կամքին հակառակ, այլև չեզոքացնել Ռուսաստանի ռազմական ներկայությունը տարածաշրջանում։ Դեռ ոչ վաղ անցյալում թվում էր, որ եթե Մոսկվան որևէ վայրում իր խաղաղապահներին է տեղակայում, ապա նրանք այդտեղ մնում են գրեթե ընդմիշտ՝ լինի Աբխազիան, Հարավայի Օսիան կամ Մերձդնեստրը։ Սակայն Ղարաբաղի դեպքը ցույց տվեց, որ լինում են նաև հակառակ օրինակները, երբ Ռուսաստանը մուտք է գործում ակնհայտորեն երկար ժամանակով, բայց ստիպված է դուրս գալ վաղաժամ և անհասկանալի արդյունքով։ Դա հերիք չէ, Կրեմլն ամեն անգամ ջանում է թե՛ ռուս հանրությանը, թե՛ արտաքին աշխարհին համոզել, որ ադրբեջանական կողմի նկատմամբ որևէ վերապահում չունի։ Ըստ Մոսկվայի հավաստիացումների՝ ամեն ինչ գնում է ըստ ծրագրվածի՝ զորակազմը կատարել է իր առաջադրանքները, որոնցից գլխավորը քաղաքացիական բնակչությանը բռնությունից պաշտպանելն էր, և դրա համար էլ այժմ կարող է հեռանալ։ Եվ, ընդհանրապես, դուրսբերման մասին որոշումը, ըստ Պեսկովի, ընդունվել է համատեղ և պայմանավորված չէ որևէ կողմի կամքով, այլ՝ «փոփոխված իրողություններով»։ Ընդ որում, Ռուսաստանը կուլիսների համառորեն անտեսում է հարցը, թե ով է թույլ տվել իրողությունների այդ փոփոխությունը, եթե 2020-ի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ հայերի և ադրբեջանցիների միջև շփման գիծը պետք է չփոփոխվեր։ Ըստ էության՝ այն ամենը, ինչ տեղի ունեցավ Ղարաբաղում 2022-ի դեկտեմբերից ի վեր, հնարավոր եղավ Ռուսաստանի՝ Ադրբեջանին զսպել չկարողանալու պատճառով։ Ամեն ինչ Փաշինյանի վրա բարդելու Մոսկվայի փորձերը հազիվ թե ինչ-որ մեկին համոզեն։ Ռուսաստանն այնքան է ջանում խուսափել Ադրբեջանի հետ ցանկացած շփումից, որ նույնիսկ չհիշեց անցած տարվա սեպտեմբերին Ճանկաթաղում զոհված խաղաղապահների մասին [2023-ի սեպտեմբերի 20-ին ադրբեջանական զինուժի հարձակման հետևանքով Արցախի Ճանկաթաղ գյուղի շրջակայքում սպանվեց ռուսաստանցի հինգ խաղաղապահ – ՍիվիլՆեթ]։ Ադրբեջանն ընդունեց իր մեղավորությունը, Ալիևը ներողություն խնդրեց, սակայն հետաքննության որևէ արդյունք մինչ այժմ չի հրապարակվել։ Ալիևի՝ ապրիլի 22-ին Մոսկվա կատարած այցն էլ այնպես էր կազմակերպված, որ ոչինչ չհիշեցնի հենց այդ նույն պահին խաղաղապահների դուրսբերման մասին։ Դրա փոխարեն հանդիպման գլխավոր շեշտը ադրբեջանական առաջնորդի հոր՝ Հեյդար Ալիևի արժանիքներն էին։ Հայր Ալիևը 50 տարի առաջ գլխավորել էր Բայկալ-ամուրյան երկաթուղու կառուցման կառավարական հանձնաժողովը։ Խորհրդային դարաշրջանի ժառանգների հանդիպման ներդաշնակ մթնոլորտը քննադատության որևէ խորշ չի թողնում։ Եվ այս ամենը տեղի ունեցավ՝ չնայած Ադրբեջանի դեմ վերապահումների այն ահռելի քանակին, որ ունեն նույնիսկ Կրեմլին հավատարիմ և Ուկրաինայի դեմ պատերազմին աջակցող հայրենասերները։ Պատերազմն արդարացնող տելեգրամյան ալիքներն անընդհատ կշտամբում են Բաքվին Ուկրաինայի նկատմամբ անթաքույց ապրումակցման համար․ Ադրբեջանում Ուկրաինայի զինված ուժերում կռվող ադրբեջանցի կամավորների մասին լուրեր պատրաստում են անգամ իշխանամերձ լրատվամիջոցները։ Զայրույթի պատճառ են նաև Ադրբեջանից Ուկրաինա զենքի մատակարարման մասին լուրերը և Ռուսաստանում ադրբեջանական սփյուռքի հետ կապված միջադեպերը։ Այնուամենայնիվ, Ալիևը Կրեմլի համար մնում է գործընկեր, որին քննադատություն չի կպնում և որի նկատմամբ ռուսական իշխանությունները պահանջներ չեն ներկայացնում։ Համարյա առանց միջնորդների Լրատվականների համար ներդաշնակ այդ պատկերի և կադրի հետևում մնացած իրական մեծ հակասությունների միջև հակադրությունը բնական հարց է առաջացնում՝ ինչու Կրեմլը, որն այդքան խանդոտ վերաբերմունք ունի հետխորհրդային երկրներում իր ռազմական ներկայության նկատմամբ, այդքան հանգիստ և նույնիսկ բարեհոգաբար է արձագանքում Բաքվի կողմից իր այդ ներկայության ակտիվ վերացմանը։ Գիտակցելով սեփական ձախողումը Ղարաբաղյան կարգավորման հարցում, երբ ռուս խաղաղապահները տարածաշրջանում պիտի փաստացի մնային անժամանակ՝ Մոսկվան սկզբում փորձեց իր զորակազմի համար Հարավային Կովկասում նոր դեր գտնել։ Առանձին հայտարարություններից դատելով՝ քննարկվել է նրանց երկարաժամկետ տեղակայումը Հայաստանում՝ որպես ՀԱՊԿ-ի առաքելության մաս, սակայն Փաշինյանը հրապարակային հրաժարվեց ռուս խաղաղապահներին Հայաստանում ընդունելուց։ Վերջին բանը, որով Ռուսաստանը փորձեց արդարացնել խաղաղապահների ներկայությունը Ղարաբաղում, ականազերծումն էր։ Սակայն դա ակնհայտորեն այն խնդիրը չէ, որը պահանջում է 2000 մարդու և 400 միավոր հատուկ տեխնիկայի մասնակցություն։ Ալեքսանդրյան 15-րդ առանձին հրաձգային բրիգադի զինծառայողների մեծ մասը, որտեղից 2020-ին խաղաղապահներին էին հավաքել, վաղուց կռվում են Ուկրաինայում։ Այժմ Ղարաբաղում ազատ մնացած ռուսական տեխնիկան և մարդիկ ամենայն հավանականությամբ կուղարկվեն ուկրաինական ճակատ։ Արդյունքում Ռուսաստանը ստիպված եղավ իր զինծառայողներին դուրս հանել Ղարաբաղից առանց Ադրբեջանից որևէ փոխհատուցում ստանալու։ Մոսկվան ինչպես կար, այնպես էլ մնում է հայ-ադրբեջանական կարգավորման գործընթացից դուրս մնացած։ Այո՛, Կրեմլն ու Բաքուն կարող են գրեթե համաժամանակ կշտամբել Երևանին Արևմուտքին մերձենալու փորձերի համար, բայց Հարավային Կովկասում ռուսական դիվանագիտության ուժեղացման կամ ռուս-ադրբեջանական տանդեմ ստեղծելու նշաններ տեսանելի չեն։ Հայաստանի սահմանային չորս գյուղերը Ադրբեջանին հանձնելու պայմանավորվածությունը, ինչպես նաև երկու երկրների միջև սահմանային առաջին սյուների տեղադրումը տեղի ունեցավ առանց Ռուսաստանի մասնակցության՝ ուղիղ երկխոսության արդյունքում։ Հանդիպումն էլ տեղի ունեցավ հենց սահմանին։ Անցած տարի սկսված հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման «Ո՛չ Ռուսաստան, ո՛չ Արևմուտք» մոտեցումն էլ անսասան է թվում։ Առանց միջնորդների ձեռք բերված պայմանավորվածություններն էլ առայժմ բավական ողջամիտ և կենսունակ են թվում։ Չորս գյուղերի շուրջ սահմանազատման ընթացքում կողմերը նախապես կարևոր ճանապարհներ ընդգրկող ոչ մեծ տարածքների փոխանակման պատրաստակամություն են արտահայտել (իսկ Հայաստանի համար և ընդհանրապես Երևան-Թբիլիսի մայրուղին կենսական կարևորություն ունի): Եթե փոխանակումը հաջող ընթանա, այն կդառնա կարևոր նախադեպ։ 1991-ի Ալմա-Աթայի հռչակագրի սահմաններով դելիմիտացիան իրականացնելու կետը նույնպես լավատեսություն է ներշնչում։ Դա պիտի խանգարի Ադրբեջանին հետագայում վերադառնալ 1940-ականների, 1950-ականների և 1960-ականների քարտեզներին, որոնցում Խորհրդային Ադրբեջանի տարածքը փոքր ինչ մեծ էր։ Մյուս կողմից, Ադրբեջանը առաջվա նման քննադատում է Հայաստանին բանակն ուժեղացնելու ցանկացած փորձի մեջ և Զանգեզուրի միջանցքի թեման պատրաստ է պահում։ Այսինքն՝ Բաքուն և Երևանը առաջին անգամ իրոք ինչ-որ օգտակար բանի շուրջ պայմանավորվածություն են ձեռք բերել առանց արտաքին օգնության, բայց դա կարող է լինել միայն ժամանակավոր ցուցադրություն, ինչից հետ կսկսվեն ծանոթ խնդիրները։ Սակայն կարգավորման մեջ Ռուսաստանի միջնորդական դերն ամեն դեպքում կչեզոքանա՝ չնայած Մոսկվայի շարունակական խոստումներին՝ հասնելու 2020-ի համաձայնությունների իրականացմանը։ Հայաստանի նկատմամբ Ռուսաստանի ճնշման փորձերը, Ուկրաինայի բախտին արժանանալու սպառնալիքները դժվար թե օգնեն․ Ադրբեջանը նույնպես չի ցանկանում տեսնել Ռուսաստանի միջնորդությունը։ Շարունակությունը՝ սկզբնաղբյուր կայքում

16:30 - 08 մայիսի, 2024