ԿԳՄՍՆ

ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի եւ սպորտի նախարարությունը գործադիր իշխանության հանրապետական մարմին է, որը մշակում եւ իրականացնում է կրթության, գիտության, մշակույթի եւ սպորտի բնագավառներում ՀՀ կառավարության քաղաքականությունը:

Նախարարն է Վահրամ Դումանյանը։

ԳԱԱ-ն արտահերթ ընդհանուր ժողով է գումարել՝ ներկայացնելով բարձրագույն կրթության և գիտության ինտեգրման իր առաջարկները

Հյաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիան (ԳԱԱ) ապրիլի 3-ին արտահերթ ընդհանուր ժողով է գումարել և բուհերի խոշորացման և գիտահետազոտական կազմակերպությունների հետ միավորման գործընթացի վերաբերյալ որոշում ընդունել։ Որոշման մեջ ներկայացված են ինչպես գործընթացի վերաբերյալ Ակադեմիայի դիրքորոշումը, այնպես էլ բուհերի ու գիտական կազմակերպությունների միավորման, գիտության և բարձրագույն կրթության համագործակցության, ԳԱԱ կարգավիճակի մասին առաջարկներ։ Նախապատմությունը Բուհերի խոշորացման և գիտական կազմակերպությունների հետ միավորման մասին խոսակցությունները սկսվեցին «Ակադեմիական քաղաք» ծրագրից։ Ծրագրի բովանդակությոնից և պաշտոնական հայտարարություններից պարզ է դառնում, որ Կառավարությունը որոշել է խոշորացնել պետական ֆինանսավորում ստացող բոլոր բուհերն ու գիտական կազմակերպությունները և միավորել դրանք 6 համալսարաններում կամ, այսպես կոչված, կլաստերներում՝ Դասական, Տեխնոլոգիական, Կրթական, Արվեստների, Բժշկական և Սպայական։ Նախատեսված է նաև, որ 2030-ի դրությամբ այս կլաստերներից չորսը տեղակայված են լինելու Երևանի 17-րդ թաղամասին հարող տարածքում կառուցվելիք ակադեմիական քաղաքում, իսկ երկուսը՝ Դասականը, որը ներառելու է Երևանի պետական համալսարանը, ինչպես նաև Բժշականը, որը ներառելու է Երևանի պետական բժշկական համալսարանը, մնալու են մայրաքաղաքում։ Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը (ԿԳՄՍՆ) 2023-ի ամռանը հայտարարություն տարածեց՝ նշելով, որ 2027-ից պետական ֆինանսավորում և աջակցություն կստանան բացառապես խոշորացված բուհերն ու դրանց հետ միավորված գիտական կազմակերպությունները։ Այս հայտարարությունից հետևում է, որ 2027-ի դրությամբ պետական ֆինանսավորում ստացող բոլոր բուհերն ու գիտական կազմակերպությունները միավորված են լինելու։ Նույն հայտարարությամբ Կառավարությունը բուհերին ու գիտական կազմակերպություններին հրավիրեց մինչև այս տարվա փետրվարի 15-ը միավորման գործընթացի վերաբերյալ հայեցակարգային առաջարկներ ներկայացնելու։ Հայտարարության մեջ նշված էր, որ խոշորացման ընդհանուր դրույթային բազան կմշակվի այդ առաջարկների հիման վրա: Առաջարկներն արդեն ներկայացված են Կառավարությանը, և «Ակադեմիաքան քաղաք» հիմնադրամն աշխատանքային խմբեր է ձևավորել հայտարարված 6 ուղղությունների համար։ Այժմ աշխատանքային խմբերը քննարկում են, թե ձևավորվելիք կլաստերներից կամ համալսարաններից յուրաքանչյուրում որ բուհերն ու գիտական կազմակերպություններն են ներառվելու։ Ակադեմիայի դիրքորոշումը ԳԱԱ արտահերթ ընդհանուր ժողովում ընդունված որոշման մեջ նախ մի քանի կետերով ներկայացված է Ակադեմիայի դիրքորոշումը․ «Տեղային ու աշխարհաքաղաքական իրողությունների ներկա պայմաններում գիտության և բարձրագույն կրթության ավանդական մոդելի կտրուկ ու արմատական փոփոխությունը նպաստավոր չէ երկու ոլորտների (գիտության և բարձրագույն կրթության,- խմբ․) համար էլ, անթույլատրելի է բոլոր բուհերը և գիտական կազմակերպությունները մեկ վայրում կենտրոնացնելը ռազմավարական ու անվտանգային նկատառումներով, անհրաժեշտ է ապահովել գիտական գործունեության կազմակերպման ձևերի բազմազանություն․ բուհերը պետք է ունենան ժամանակակից գիտահետազոտական բաղադրիչ/միավորներ, սակայն պետք է լինեն նաև ինքնուրույն, առանձին գործող, հիմնականում գիտական և գիտատեխնոլոգիական գործունեություն իրականացնող կազմակերպություններ կամ դրանց համակարգեր, ՀՀ պետական բուհերի խոշորացման ու արդիականացման ընթացքում չպետք է խաթարվի Հայաստանի գիտության կայուն զարգացումն ու գիտատեխնոլոգիական առաջընթացը նպատակահարմար է, որ ԳԱԱ գիտական կազմակերպությունների տնօրենների խորհուրդը քննարկի ակադեմիայի դիրքորոշումները «ՀՀ պետական բուհերի խոշորացման և գիտահետազոտական կազմակերպությունների հետ միավորման գործընթացի» վերաբերյալ և դրանք ներկայացնի համապատասխան աշխատանքային խմբերին»: ԳԱԱ-ն Կառավարությանն արդեն ներկայացրել է խոշորացման և միավորման գործընթացի վերաբերյալ իր առաջարկը, որի մանրամասները Ակադեմիայի նախագահ Աշոտ Սաղյանը դեռ հունվարի սկզբին պատմել էր «Ինֆոքոմին»։ ԳԱԱ-ն առաջարկում է իրականացնել բուհերի ու գիտական կազմակերպությունների մասնակի միավորում և իր կազմում թողնել 8 հետազոտական կենտրոն։ Աշոտ Սաղյանը նաև հանդիպում էր ունեցել վարչապետի հետ ու քննարկել այս թեման։ Դատելով վերջերս մամուլում արտահոսած, ապա պաշտոնապես հաստատված փաստաթղթից, որում ներկայացված են կլաստերների ձևավորման աշխատանքային խմբերի կազմերը, Կառավարությունը չի ընդունել ԳԱԱ առաջարկն ու գնալու է ամբողջական միավորման ճանապարհով, քանի որ Ակադեմիայի գիտական և կրթական բոլոր կազմակերպությունները ներառված են աշխատանքային խմբերում։ Իսկ հենց Գիտությունների ազգային ակադեմիան ներառված չէ աշխատանքային խմբերում, այդ պատճառով է ընդհանուր ժողովի որոշման մեջ Ակադեմիայի գիտական կազմակերպությունների տնօրենների խորհրդին առաջարկվում ԳԱԱ դիրքորոշումները ներկայացնել համապատասխան աշխատանքային խմբերին: Բարձրագույն կրթության և գիտության ինտեգրում ԳԱԱ-ն արտահերթ ընդհանուր ժողովում ընդունած որոշման մեջ առաջարկում է նաև գիտության և կրթության ինտեգրման իր տարբերակը․ «Ակադեմիական քաղաքի կլաստերներում ինտեգրվում են այն բուհերը և գիտական կազմակերպությունները և/կամ դրանց կառուցվածքային միավորները, որոնց գործունեությունը գերազանցապես համընկնում է տվյալ կլաստերի գործառույթների հետ (փոխադարձ համաձայնությամբ), ռիսկային գործոնները բացառելու նպատակով կլաստերների ձևավորումն իրականացվում է փուլային տարբերակով (պիլոտային ծրագրերի իրականացում), ակադեմիական քաղաքի կլաստերների ձևավորմանը զուգահեռ ԳԱԱ համակարգում մասնագիտական գործունեության ոլորտներով մոտ գիտական կազմակերպությունների հենքի վրա ձևավորվում են գերազանցության գիտական կենտրոններ/ցանցեր, ինստիտուտներ ու միջազգային կազմակերպություններ (գլոբալ հետազոտական ուղղություններով մեկական կենտրոն), որոնք կարող են համագործակցել հանրապետության բոլոր բուհերի հետ, Հանրապետության գիտական, տեխնոլոգիական և/կամ պաշտպանական խնդիրների լուծման համար ձևավորվում են հատուկ նշանակության գիտական/գիտատեխնոլոգիական կազմակերպություններ, որոնք գործում են վերոնշյալ երկու կառույցներից դուրս»։ Նշենք, որ խոշորացման և միավորան գորընթացում ներառված են ոչ միայն ԳԱԱ ինստիտուտները, այլ ԳԱԱ համակարգից դուրս գործող բոլոր այն կառույցները, որոնք գիտական գործունեության համար ֆինանսավորում են ստանում՝ Ալիխանյանի անվան ազգային գիտական լաբորատորիան, Էկոնոմիկայի նախարարության Երկրագործության գիտական կենտրոնը և Բանջարաբոստանային և տեխնիկական մշակաբույսերի գիտական կենտրոնը, «ՔԵՆԴԼ» սինքրոտրոնային հետազոտությունների ինստիտուտը և այլն։ Իր վերջին ասուլիսի ընթացքում ԿԳՄՍՆ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի նախագահ Սարգիս Հայոցյանը, մեր հարցին ի պատասխան, նշեց՝ քննարկումների արդյունքում գուցե որոշվի, որ նախարարությունների ենթակայության ներքո գործող կառույցները շարունակելու են գործել որպես գերատեսչական կազմակերպություններ։ Բուհերի և գիտական կազմակերպությունների համագործակցութուն ԳԱԱ-ն ընդհանուր ժողովի որոշմամբ նաև նշել է բարձրագույն կրթության և գիտության համագործակցության հնարավոր տարբերակներ․ «Հիմնարար հետազոտությունների համատեղ ծրագրերի իրականացում՝ գիտական կենտրոնների/ինստիտուտների հետազոտական ծրագրերում բուհերի գիտական ներուժի և պրոֆեսորադասախոսական կազմի ներգրավմամբ և հակառակը, համատեղ գիտական/տեխնոլոգիական լաբորատորիաների/կենտրոնների ստեղծում բուհերում` հիմնականում գործնական նշանակություն ունեցող, որոշակի խնդիրների լուծմանը միտված հետազոտություններ իրականացնելու նպատակով՝ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի, ԳԱԱ-ի և համատեղ միավորի տեղակայման բուհի միջև պայմանագրերի հիման վրա, բուհերի բազային ամբիոնների ձևավորում գիտական կենտրոններում/ինստիտուտներում` առաջատար գիտնականների ղեկավարությամբ կոնկրետ գիտական և/կամ գիտատեխնիկական խնդիրների լուծման գործընթացներում ուսանողներին ներգրավելու նպատակով, գիտակրթական կլաստերների ձևավորում ըստ բնագավառների ու մասնագիտությունների` բուհ(եր)ի, գիտական կենտրոնների/ինստիտուտների, արտադրական ու տնտեսվարող սուբյեկտների, ըստ անհրաժեշտության նաև պետական կառավարման մարմինների ներգրավմամբ` ուսանողների հմտությունների զարգացմանն ու մասնագիտական ուղու ձևավորմանն աջակցելու նպատակով»։ Ակադեմիան նաև առաջարկում է դառնալ գիտահետազոտական կազմակերպությունների համակարգ, որը կհամագործակցի տարբեր կողմերի հետ․ «Հաշվի առնելով Հայաստանի գիտական կազմակերպությունների և բուհերի ինստիտուցիոնալ կարողությունների արդի մակարդակը` գտնում ենք, որ ներկա իրավիճակում անհրաժեշտ է զարգացնել ԳԱԱ-ն՝ որպես գիտահետազոտական կազմակերպությունների համակարգ, որը մի կողմից համագործակցում է բուհերի հետ՝ ապահովելով գիտական արդյունքի ձեռբերման և կրթության համար ակտիվ գիտական միջավայր, մյուս կողմից՝ պետական գերատեսչությունների ու տնտեսության մասնավոր հատվածի հետ՝ պետական գիտատեխնոլոգիական, այդ թվում՝ պաշտպանական, պատվերների ձևավորմանն ու դրանց կատարմանը մասնակցելու և տնտեսական շրջանառության մեջ գիտական արդյունքների ներդրմանը խթանելու նպատակով»: Բուհերի խոշորացման և գիտական կազմակերպություների հետ միավորման վերաբերյալ Կառվարության դիրքորոշումը կարող եք կարդալ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի նախագահի հետ մեր հարցազրույցում։ Աննա Սահակյան

16:07 - 05 ապրիլի, 2024

Կրթության և մշակույթի ոլորտների 2025 թ. բյուջետային հայտը քննարկվել է շահառու խմբերի հետ

ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը շարունակում է նախարարության 2025 թ. բյուջետային և 2025-2027թթ. Միջինժամկետ ծախսային ծրագրի հայտի հանրային քննարկումները: Ինչպես տեղեկացնում են ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունից, կրթության ոլորտում գործունեություն իրականացնող հասարակական, միջազգային կազմակերպությունների, ինչպես նաև ուսումնական հաստատությունների ներկայացուցիչների համար քննարկումը վարել է ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի տեղակալ Արաքսիա Սվաջյանը: Ներկա են եղել ԿԳՄՍՆ գլխավոր քարտուղարի տեղակալ Վահրամ Գասպարյանը, անրակրթության, նախնական արհեստագործական և միջին մասնագիտական կրթության վարչությունների ներկայացուցիչներ: Կրթական ծրագրերի արդյունավետության բարձրացման պահանջ Ըստ աղբյուրի՝ նա ընդգծել է՝ բավական խոշորածավալ փոփոխություններ են իրականացվում և բավական մեծ ֆինանսական ներդրումներ են նախատեսվում թե՛ հանրակրթության, թե՛ նախնական և միջին մասնագիտական կրթության ոլորտներում: Ներկայացնելով հանրակրթական ոլորտում նախատեսվող ծրագրերը՝ Արաքսիա Սվաջյանը նշել է՝ թե՛ գործող, թե՛ նոր նախաձեռնվող ծրագրերը բխում են ՀՀ կրթության՝ մինչև 2030 թվականի ռազմավարությունից: «Հաշվի առնելով այն, որ հանրակրթության ոլորտում վերջին տարիներին շատ մեծ փոփոխություններ են տեղի ունեցել ինչպես կրթության բովանդակության, ֆինանսավորման, ներառական կրթության ներդրման, այնպես էլ ուսուցիչների մասնագիտական կարողությունների զարգացման ու ենթակառուցվածքների բարելավման տեսանկյունից՝ առաջիկա տարիների համար այս ոլորտում մեծ թվով նոր նախաձեռնություններ չունենք՝ ի տարբերություն մասնագիտական կրթության ոլորտի, որտեղ առաջիկայում ակնկալվում է նոր օրենքի ընդունում և հետևաբար՝ բազմաթիվ նոր նախաձեռնություններ»,- ասել է Արաքսիա Սվաջյանն ու տեղեկացրել՝ հանրակրթության ոլորտը բյուջեում ներկայացված է 7 հիմնական ծրագրերով: Դրանցից առաջինը դպրոցական կրթությանն ուղղված բյուջետային ծրագիրն է, որը 2024 թվականին 2023 թ. համեմատ գրանցել է 6 մլրդ դրամից ավելի աճ: Նախարարի տեղակալի խոսքով՝ 2025 թվականին նախատեսվում է 13,5% աճ, 2026 թվականին՝ 13,7% աճ, իսկ 2027 թվականին՝ ևս 14,7% աճ: «Աճը պայմանավորված է բազմաթիվ ծրագրերով, որոնք իրականացվում են այս ոլորտում, բայց, մասնավորապես, նաև հանրակրթության պետական չափորոշչի ներդրմամբ, որի շրջանակում ուսուցիչների շաբաթական ծանրաբեռնվածությունը 22 ժամից նվազում է 18 և 20-ական ժամերի: Ավագ դպրոցում եթե նույնիսկ մեկ երեխա ընտրի առանձին առարկայի խորացված ուսումնասիրություն, կձևավորվի առանձին դասարան: Այս և հանրակրթության ոլորտում իրականացվող բոլոր մյուս գործընթացները հանգեցնելու են ֆինանսավորման փոփոխության»,- նշել է Արաքսիա Սվաջյանը: Արտադպրոցական հաստատությունների մանկավարժների կամավոր ատեստավորումը կընդլայնվի ԿԳՄՍ նախարարության ներկայացմամբ՝ հաջորդ ծրագիրն արտադպրոցական կրթության ծրագիրն է, որի համար 2024-ին ավելի քան 4 մլրդ 268 մլն դրամ կհատկացվի: Ընդ որում՝ նախատեսվում է, որ 2025 թվականին այս գումարը կաճի շուրջ 70%-ով, 2026 թվականին՝ 124 %-ով, իսկ 2027 թվականին՝ 144%-ով: Սա, ըստ նախարարի տեղակալի, պայմանավորված է կրթական ծրագրերի արդյունավետության բարձրացման պահանջներով: Մասնավորապես՝ 2023-ից մեկնարկել է արտադպրոցական ուսումնական հաստատությունների մանկավարժների կամավոր ատեստավորման գործընթացը. 2024-ին ավելացել են ատեստավորման ուղղությունները, իսկ հաջորդ տարի ցանկն առավել կընդլայնվի: ՆԶՊ առարկայի շրջանակում մարզառազմական ճամբար կկազմակերպվի բոլոր դպրոցներում Նշվում է, որ հանրակրթության նոր չափորոշչի շրջանակում նախատեսվում է «Նախնական զինվորական պատրաստություն» առարկայի մարզառազմական ճամբարը ներդնել հանրապետության բոլոր դպրոցներում: Ծրագիրն արդեն փորձարկվել է Տավուշի մարզի դպրոցներում. 2024-ին ծրագրի համար 107 մլն դրամի հատկացում է արվել, 2025-ի և հետագա տարիների համար համար ծրագիրը կընդլայնվի՝ ներառելով բոլոր մարզերի և Երևանի դպրոցների 11-րդ դասարանները: Նոր ծրագիր՝ «Դպրոցը գիտական միջավայրում» Արաքսիա Սվաջյանի տեղեկացմամբ՝ ևս մեկ հետաքրքիր ծրագիր է «Դպրոցը գիտական միջավայրում» միջոցառումը, որը 2023-ից է սկսել իրականացվել: Դրա շրջանակում աշակերտները հնարավորություն ունեն Երևանի բուսաբանական այգում ինտերակտիվ ձևով ծանոթանալու բնագիտական առարկաներին: «Ծրագրի շրջանակում բուսաբանական այգում գիտության ինտերակտիվ թանգարան է կառուցվում: Նաև սրանով է պայմանավորված արտադպրոցական դաստիարակության ծրագրի բյուջեի աճը»,- պարզաբանել է նախարարի տեղակալը: Հաջորդն «Ապահով դպրոց» ծրագիրն է, որին ևս 2023-ի մոտ 6 մլրդ 776 մլն բյուջեի համեմատ 2024-ին շատ ավելի մեծ գումար է հատկացվելու: Որակի բարելավման ծրագրեր «Կրթության որակի ապահովման ծրագիրն» իր մեջ ներառում է Կրթության զարգացման և նորարարության ազգային կենտրոնի և Մասնագիտական կրթության և ուսուցման զարգացման ազգային կենտրոնի գործունեության բարելավումը, ինչպես նաև կամավոր ատեստավորման գործընթացների կազմակերպումը և դրանից բխող բյուջետային գործողությունների իրականացումը: Համաշխարհային բանկի ֆինանսավորմամբ ՀՀ բոլոր դպրոցների՝ լաբորատոր սարքավորումներով հագեցումը նույնպես ծրագրի բաղադրիչ է, որի ուղղությամբ 2025 թվականին նախատեսվում է 114 %, 2026-ին՝ 178%, 2027-ին՝ 197% աճ: «Համընդհանուր ներառականության ներդրում» ծրագրի շրջանակում մի նոր նախաձեռնություն կա՝ ուսուցիչների կամավոր ատեստավորմանը զուգընթաց. 2025-2026 թվականներին կամավոր ատեստավորում կիրականացվի նաև մանկավարժահոգեբանական ծառայություններ իրականացնող մասնագետների համար, որը նրանց աշխատավարձի բարձրացման հնարավորություն կապահովի: «Կրթության ոլորտում տեղեկատվական հաղորդակցությունների տեխնոլոգիաների ներդրում» ծրագրի համար 2025 թվականին նախատեսվում է ֆինանսավորման 20 %, 2026-ին՝ 27% և 2027-ին՝ 35% աճ: Հանրակրթության ոլորտում վերջինը նախադպրոցական կրթության ծրագիրն է, որտեղ ևս բավականին մեծ աճ կա. 2025 թվականին 141% աճ է նախատեսվում, 2026-ին՝ 148%, 2027-ին՝ 155% աճ: Նախարարի տեղակալի տեղեկացմամբ՝ սա պայմանավորված է նախադպրոցական կրթության հասանելիության ապահովման ծրագրի շրջանակի ընդլայնմամբ: ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալը, անդրադառնալով առաջիկա տարիների համար պլանավորված մյուս հիմնական նախաձեռնություններին, նշել է, որ առանձնացվելու են ցածր և բարձր կատարողականներ ունեցող դպրոցները՝ հատկացնելով աջակցության ֆոնդ: Իսկ ուսուցիչների թափուր տեղերի համալրման նպատակով 30 կրեդիտի ծրագիրն է իրականացվելու: Նա անդրադարձել է նաև միջին մասնագիտական կրթական ոլորտին, մասնավորապես ուսման վարձի լրիվ կամ մասնակի փոխհատուցմամբ՝ ուսանողական նպաստների և կրթաթոշակի ծրագրին: Անցյալ տարի ՄԿՈւ ոլորտում կրթաթոշակային քաղաքականության փոփոխություն է իրականացվել ըստ որի՝ գրեթե 10 անգամ ավելացել է պետության համար գերակա ուղղություն ճանաչված մասնագիտություններով սովորողների կրթաթոշակը: Այս տարվանից նաև մեկնարկում է գործընթաց՝ միտված մանկավարժական աշխատողների կարողությունների զարգացմանը. ՄԿՈւ համակարգում ևս կներդրվի կամավոր ատեստավորման գործընթացը: Ֆինանսավորման նոր մոդելի ներդրում մշակույթի ոլորտում Մշակույթի ոլորտում բյուջետային հիմնական ծրագրերն են՝ արվեստ, կինեմատոգրաֆիա, մշակութային ժառանգություն, գրահրատարակչություն, մարզերի մշակութային զարգացում և գեղագիտական կրթություն։ Որպես նոր նախաձեռնություններ՝ շուրջ 5 մլրդ դրամ կուղղվի մշակույթի գործիչների դրամական խրախուսմանը, համայնքային մշակութային-ժամանցային կենտրոնի ստեղծմանը, էլեկտրոնային հարթակի ներդրմանը և կինոարտադրության ներդրումների վերադարձի ծրագրին: Գործող ծրագրերի ընդլայնմանը կհատկացվի շուրջ 3 մլրդ դրամ, որը կուղղվի ֆինանսավորման նոր մոդելի ներդրմանը և տեղեկատվական մոդուլային կենտրոնների ստեղծման աշխատանքներին։ Նորաստեղծ «Մշակույթի զարգացման հիմնադրամին» կտրամադրվի 340 մլն դրամ, իսկ հուշարձանների վերականգնման ծախսերը՝ 1․8 մլրդից կավելանան 330 մլն դրամով: 2025-2027 թթ. ՄԺԾԾ հայտի քննարկման շրջանակում անդրադարձ է կատարվել «Գրադարանային ծառայություններ» միջոցառմանը: Նշվել է, որ 2025-2027 թվականների միջնաժամկետ ծրագրերի մեջ նախատեսվում են համալրման, հնատիպ գրքերի վերականգնման, գրադարանավարների վերապատրաստման, «Ընտանեկան գրադարանավար», գրադարանների նյութատեխնիկական բազայի զարգացման ծրագրերի ընդլայնումներ: 2025 թվականին նախատեսվում է գրադարանային ոլորտին տրամադրել 1 մլրդ 603 մլն 539 հազար, 2026 թվականին՝ 1 մլրդ 656 մլն 763 հազար դրամ, 2027 թվականին՝ 1 մլրդ 656 մլն 763 հազար դրամ:

19:32 - 04 ապրիլի, 2024