Փաստերի ստուգում

Պաշտպանության նախարարությունը Infocom-ի 10 հարցումներից լիարժեք պատասխան է տրամադրել միայն մեկին

«Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքը 6-րդ հոդվածով հստակ սահմանում է՝ յուրաքանչյուր անձ իրավունք ունի ծանոթանալ իր փնտրած տեղեկությանը եւ դա ստանալու նպատակով հարցմամբ դիմել տեղեկություն տնօրինողին եւ ստանալ այն։ Իսկ գրավոր պաշտոնական հարցման պատասխանը պետք է տրվի 5 աշխատանքային օրվա ընթացքում, տեղեկության տրամադրման համար լրացուցիչ ուսումնասիրության դեպքում՝ 30։ Հայաստանը, որ տեղեկատվության ազատության մասին օրենսդրություն ունի տասնամյակից ավելի, մշտապես փորձել է բարելավել իր դիրքերը խոսքի ազատության միջազգային վարկանիշում։ Օրինակ՝ 2019 թվականի ապրիլի 18-ին «Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպության հրապարակած «Մամուլի ազատության համաշխարհային ցուցիչ 2019» զեկույցի համաձայն՝ մեր երկիրը 19 կետով բարելավել է իր դիրքը միջազգային վարկանիշում՝ 80-րդից հայտնվելով 61-րդ տեղում: Խոսքի ազատության բաղադրիչներից մեկն էլ տեղեկատվության ազատությունն է եւ լրատվամիջոցների հետ պետական մարմինների թափանցիկ աշխատանքը։ Լրագրողները բազմիցս են փաստել, որ Հայաստանում մամուլի միջոցներն ամենադժվարն աշխատում են ուժային կառույցների հետ, այդ թվում՝ Պաշտպանության նախարարության։ Արցախի դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմից ի վեր՝ Infocom-ը Պաշտպանության նախարարությանն ուղղել է 10 հարցում։ Նախարարին ուղղված հարցերից միայն մեկի պատասխանն է եղել լիարժեք եւ տրամադրվել օրենքով նախատեսված ժամկետում։ 2020 թվականի նոյեմբերի 15-ին @military_arm տելեգրամ ալիքը գրել էր պաշտպանության այդժամանակվա նախարար Դավիթ Տոնոյանի եւ Հայաստանին զենք մատակարարող Դավիթ Գալստյանի (Պատրոն Դավիթ)՝ երրորդ երկրին զենք-զինամթերքի վաճառքի գործում ներգրավված լինելու մասին՝ կից հրապարակելով փաստաթղթեր։ Սրա առնչությամբ պաշտպանության նախարարության այդժամանակվա մամուլի խոսնակ Շուշան Ստեփանյանը համացանցում տարածված փաստաթղթերն ու տեղեկությունները ֆեյսբուքյան գրառմամբ որակել էր լկտի սուտ եւ հավելել, որ լրագրողները կարող են պաշտոնական հարցում ուղարկել նախարարություն եւ համոզվել, որ ամբողջը հորինվածք է։ Փաստաթղթերի իսկությունը ստուգելու համար նոյեմբերի 20-ին պաշտոնական հարցմամբ դիմեցինք նախարարությանը։ Մեր հարցմանը պատասխանեցին դեկտեմբերի 2-ին, այսինքն՝ օրենքով սահմանված ժամկետի խախտմամբ՝ 3 օր ուշ։ Հարցման պատասխանում նախարարությունը նշեց, որ մերժում է տեղեկության տրամադրումը, քանի որ, իրենց մեկնաբանմամբ, փաստաթղթերն անուղղակի կապ ունեն պետական գաղտնիք պարունակող ռազմատեխնիկական նշանակության աշխատանքների մատակարարման հետ։ Շեշտենք՝ Շուշան Ստեփանյանը նշել էր, որ լրագրողները կարող են ուղարկել հարցումներ՝ համոզվելու համար, որ ամբողջը հորինվածք է։ Մեր վերոնշյալ հարցումից 40 օր անց՝ դեկտեմբերի 29-ին, առանց կրկնակի հարցում ուղարկելու, ՊՆ-ից մեզ տրամադրեցին նույն հարցերի վերաբերյալ պատասխան։ Համաձայն պատասխանի՝ շրջանառվող փաստաթղթերը համապատասխանում են իրականությանը, որոնց մի մասը Պաշտպանության նախարարության եւ Դավիթ Գալստյանին պատկանող «Mosston engeenering»-ի միջեւ կնքված պայմանագիր է, մյուս մասը՝ «Mosston engeenering»-ի եւ մեկ այլ մասնավոր ընկերության նամակագրություն։ Փաստորեն, նախարարության նախկին խոսնակի հայտարարությունը, թե փաստաթղթերը անհեթեթություն են եւ լկտի սուտ, իրականությանը չի համապատասխանում, քանի որ պաշտոնական հարցման պաշտոնական պատասխանում նշված է, որ փաստաթղթերը գոյություն ունեն եւ համապատասխանում են իրականությանը։ Մեկ այլ հարցում էլ ուղարկել էինք նոյեմբերի 20-ին։ Այս հարցմանը եւս արձագանքել են օրենքով սահմանված ժամկետից 3 օր ուշացմամբ եւ մերժել են պատասխան տրամադրել։ Տասը օր անց՝ նոյեմբերի 30-ին, Գորիս-Կապան ավտոճանապարհի վերաբերյալ հարցումով դիմել էինք նախարարությանը․ այս անգամ ստացել ենք լիարժեք պատասխան, սակայն պատասխանը դարձյալ սահմանված ժամկետից ուշ է ուղարկվել՝ 3 օր անց։ Դեկտեմբերի 3-ին 4 հարցից բաղկացած նոր հարցում ուղարկեցինք։ Դեկտեմբերի 10-ին նախարարությունից հայտնեցին, որ տեղեկությունը տրամադրելու համար հավելյալ ուսումնասիրության անհրաժեշտություն կա, եւ լրացուցիչ ժամանակ խնդրեցին։ Դեկտեմբերի 18-ին նախարարությունը տրամադրեց հարցման պատասխանը, սակայն թերի՝ բաց թողնելով մեկ հարցադրում, որը վերաբերում էր Դավիթ Գալստյանին։ Հարցման պատասխանի թերի լինելու մասին պատասխան նամակ հղեցինք նախարարությանը եւ դեկտեմբերի 25-ին նոր ստացանք ամբողջական պատասխանը։ Լրացված տեղեկությունը Դավիթ Գալստյանի՝ Պաշտպանության բանակի մարտական կառավարման կենտրոնում գտնվելու մասին էր։ Մեր հարցին՝ ի՞նչ գործ ունի Դավիթ Գալստյանը ՊԲ մարտական կառավարման կենտրոնում, պաշտպանական գերատեսչությունը միայն մեր երկրորդ նամակից հետո էր պատասխանել, որ այդ օրը քննարկման առարկա է հանդիսացել գնումների գործընթացների շրջանակներում Զինված ուժերի կարիքների համար անհրաժեշտ համապատասխան գույքի մատակարարման գործընթացը։ Այդ դրվագն առանձնացված էր «Գոյամարտ» հաղորդման հոկտեմբերի 10-ի թողարկումից, որի ժամանակ խոսվում է, որ մարտական գործողությունները համակարգվում են ՊԲ մարտական կառավարման կենտրոնից՝ ՊԲ այդժամանակվա հրամանատար Ջալալ Հարությունյանի գլխավորությամբ։ Թողարկման մեջ ասվում է, որ այդտեղ մշակվել են զորքերից ստացվող բոլոր օպերատիվ տեղեկությունները, կատարվել վերլուծություններ, ընդունվել իրավիճակային զարգացումներից բխող որոշումներ եւ, ըստ այդմ, հետագա անելիքների վերաբերյալ խնդիրներ առաջադրվել ենթակա ստորաբաժանումների հրամանատարներին։ Նշվածին զուգորդում է կադրաշարը, որտեղ էլ երեւում են քարտեզի շուրջ հավաքված բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, նրանց կողքին՝ Դավիթ Գալստյանը, որն էլ, ըստ նախարարության տրամադրած տեղեկության, մասնակցում էր ԶՈւ գույքի մատակարարման գործընթացի վերաբերյալ քննարկմանը։ Մեր հաջորդ հարցումը գերատեսչությանն ուղարկեցինք դեկտեմբերի 23-ին, որին պատասխանելու համար նախարարությունը խնդրեց լրացուցիչ ժամանակ։ ՊՆ-ին, մասնավորապես, խնդրել էինք տրամադրել տեղեկություն, թե նոյեմբերի 9-ին հայկական զորքերը տեղակայված եղե՞լ են Զանգելանի եւ Կուբաթլուի շրջաններում, եթե այո, ապա ո՞ր հատվածներում եւ, ի վերջո, երբ են ամբողջությամբ հետ քաշվել նշված հատվածներից։ 30-օրյա ժամկետի ընթացքում՝ հունվարի 25-ին, մերժեցին տեղեկության տրամադրումը՝ համարելով պետական եւ ծառայողական գաղտնիք։ Սակայն այս տեղեկությունը, որը նախարարությունը համարում է գաղտնի, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը եւ Կապանի համայնքապետ Գեւորգ Փարսյանը իրենց խոսքում ոչ ուղղակի, բայց հայտնել էին։ Այսպես՝ Փաշինյանը դեկտեմբերի 13-ին Անվտանգության խորհրդի արտահերթ նիստի ժամանակ խոսել էր Զանգելանի եւ Կուբաթլուի շրջանների վերաբերյալ որոշում կայացնելու մասին՝ նշելով, որ այս շրջանների վերաբերյալ համատեղ հայտարարության մեջ որեւէ հիշատակում չկա, որովհետեւ հայտարարության ստորագրման պահին այդ տարածքները մեծ մասամբ գտնվել են ադրբեջանական ուժերի վերահսկողության ներքո, այսինքն՝ ընդամենը փոքր հատվածներն են մեզ մնացել։ Փաստացի՝ վարչապետն իր խոսքում պատասխանում է մեր՝ Պաշտպանության նախարարությանն ուղղված հարցին՝ եռակողմ հայտարարության ստորագրման պահին մեր զորքերը տեղակայված եղե՞լ են Զանգելանի եւ Կուբաթլուի շրջաններում։ Կապանի համայնքապետն էլ դեկտեմբերի 17-ին լրատվամիջոցներին ասել էր, որ մինչեւ հաջորդ օրը ժամը 17։00-ն Կապանի շահեկան դիրքերը հանձնվելու են թշնամուն։ Լրագրողի հարցին՝ դա նախատեսվո՞ւմ էր ստորագրված եռակողմ հայտարարությամբ, Փարսյանը պատասխանել էր, որ Կապանի հարակից շրջանը Զանգելանն է, Գորիսինը՝ Կուբաթլուն․ այդ համաձայնագրում Կուբաթլուի եւ Զանգելանի շրջանների վերաբերյալ որեւէ բան չկա։ Ստացվում է, որ Փարսյանի հիշատակած՝ Կապանի շահեկան դիրքերը Զանգելանի եւ Կուբաթլուի շրջաններում էին․ տրամաբանորեն՝ մեր զորքերը այնտեղից դուրս են եկել դեկտեմբերի 18-ին։ Հենց այս պատասխանն է ՊՆ-ն համարում գաղտնի։ Եւ քանի որ կառավարության ղեկավարն ու Կապանի քաղաքապետն արդեն անուղղակիորեն հայտնել են ենթադրյալ գաղտնիք պարունակող տեղեկություն, ուստի առնվազն անհասկանալի է նույն հարցերի վերաբերյալ տեղեկության տրամադրումը մերժելը։ Բացի դրանից՝ «Տեղեկատվության ազատության մասին» օրենքի 11-րդ հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն՝ գրավոր հարցմամբ պահանջվող տեղեկության տրամադրումը մերժելու դեպքում այդ մասին տեղեկություն խնդրողին պետք է գրավոր տեղեկացնել 5-օրյա ժամկետում՝ նշելով մերժման հիմքը, ինչպես նաեւ դրա բողոքարկման կարգը։ Իսկ օրենքի 9-րդ հոդվածի 7-րդ կետի 3-րդ ենթակետի համաձայն՝ 30-օրյա ժամկետում պատասխանում են միայն այն դեպքում, երբ գրավոր հարցման մեջ նշված տեղեկությունը տրամադրելու համար անհրաժեշտ է կատարել լրացուցիչ աշխատանք։ Իսկ ՊՆ-ն լրացուցիչ ժամկետ է պահանջել ոչ թե տեղեկություն տրամադրելու, այլ տեղեկության տրամադրումը մերժելը հիմնավորելու համար, ինչն, ըստ էության, օրենքի խախտում է։ Նույնաբովանդակ վերաբերմունքի է արժանացել նաեւ մեր՝ հունվարի 7-ի հարցումը․ սկզբում նախարարությունից տեղեկացրել են, որ հարցման մեջ նշված տեղեկությունը տրամադրելու համար անհրաժեշտ է լրացուցիչ ուսումնասիրություն, ապա հունվարի 20-ին մերժել են պատասխան տրամադրել։ Սա եւս ժամկետի անհիմն երկարաձգում է, քանի որ, Օրենքի համաձայն, հարցման պատասխանի տրամադրումը մերժելու մասին մեզ պետք է ծանուցվեր 5-օրյա ժամկետում։ Հարցումների պատասխանները համադրելով՝ պարզ է դառնում, որ սա լրագրողների հետ Պաշտպանության նախարարության աշխատելաոճն է, քանի որ հարցումներից 3-ի դեպքում նախ տեղեկացրել են տեղեկությունը տրամադրելու համար անհրաժեշտ լրացուցիչ աշխատանքի մասին, ապա որոշ ժամանակ անց մերժել են հարցման պատասխանը տրամադրել։ Մեր հարցումներից մեկի ժամանակ բախվեցինք գերատեսչության այս գործելաոճին, սակայն այս դեպքում ոչ միայն տեղեկությունը տրամադրելու համար հավելյալ ժամկետի անհրաժեշտությունն էր անհիմն, այլեւ պատասխան չտրամադրելը։ Հունվարի 14-ին էլ հարցումով դիմել էինք նախարարություն՝ պարզելու, թե 44-օրյա եւ 2016 թվականի 4-օրյա պատերազմների հետեւանքով քանի զինվորական եւ քաղաքացիական անձ է կորցրել վերին եւ ստորին վերջույթները կամ դրանց շարժունակությունը։ Նույնաբովանդակ հարցմամբ դիմել էինք նաեւ Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարություն։ Պաշտպանության նախարարությունը մերժեց տրամադրել տեղեկություն՝ այն համարելով պետական եւ ծառայողական գաղտնիք, այնինչ Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարությունը մեզ տրամադրեց լիարժեք պատասխան։ Համաձայն պատասխանի՝ 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի հետեւանքով վերին եւ ստորին վերջույթների պրոթեզավորման կարիք ունի շուրջ 115 զինծառայող, որոնցից 17-ն արդեն դիմել են պրոթեզավորման համար։ Պաշտպանության նախարարությունը հայտնի է նաեւ լուռ մերժումներով։ Օրինակ՝ 2018 թվականին «Ինֆորմացիայի ազատության կենտրոնը» հարցումով դիմել էր նախարարությանը, որն այդպես էլ պատասխան չէր ստացել։ Այս տարվա հունվարի 20-ին Infocom-ը եւս մեկ հարցմամբ դիմել էր կառույցին․ մինչ օրս չունենք պատասխան։ Այսինքն՝ եթե նախորդ դեպքերում գոնե մերժել էին պատասխանի տրամադրումը կամ ուշացմամբ էին տրամադրել, այս դեպքում հարցումն ընդհանրապես մոռացել են։ Այս պահին նախարար Վաղարշակ Հարությունյանին ուղղված եւս մեկ հարցում ունենք, որի պատասխանը տրամադրելու համար, ըստ իրենց, լրացուցիչ աշխատանքի անհրաժեշտություն կա, այսինքն՝ պատասխանը կտրամադրեն 30-օրյա ժամկետում։ Պետք է նաեւ նշենք, որ մեր հարցումներից մեկը լիարժեք պատասխան է ստացել օրենքով սահմանված կարգով եւ ժամկետում։ Այսպիսով՝ վերջին երեք ամիսների ընթացքում Պաշտպանության նախարարությանն ուղղել ենք 10 հարցում, որոնցից 3-ի դեպքում ստացել ենք լրացուցիչ ժամանակի անհիմն պահանջ, ապա պատասխանի տրամադրման մերժում, 2-ի դեպքում օրենքով սահմանված ժամկետից ուշ ստացել ենք մերժում, 1-ի դեպքում հարցումը լուռ մերժվել է, այսինքն՝ պատասխան չենք ստացել, 1-ի դեպքում լրացուցիչ ժամանակից հետո տրամադրվել է թերի պատասխան, 1-ի դեպքում տրամադրվել է լիարժեք պատասխան, սակայն ուշացմամբ, 1-ի դեպքում ստացել ենք պատասխան, որ լրացուցիչ ժամանակի անհրաժեշտություն կա (ժամկետը դեռեւս չի ավարտվել), եւ միայն 1 հարցման դեպքում ենք լիարժեք պատասխան ստացել օրենքով սահմանված ժամկետում եւ կարգով։ Հավելենք՝ Հայաստանում խոսքի ազատության, դրա սահմանափակումների եւ նմանատիպ խնդիրների բարձրաձայնմամբ զբաղվող Խոսքի ազատության կոմիտեն ամեն տարի հրապարակում է զեկույց, որոնց միջոցով հնարավոր է լինում պատկերացում կազմել, թե տվյալ տարվա ընթացքում մարդկանց իրավունքների կամ տեղեկատվության ազատության խախտման քանի դեպք է գրանցվել մեր երկրում։ 2020 թվականին պաշտպանության նախարարության՝ տեղեկության տրամադրումը մերժելու կամ թերի ու ժամկետի խախտմամբ տրամադրելու 3 դեպք է ներառվել զեկույցում։ 2019 թվականի զեկույցի համաձայն՝ նմանատիպ 5 դեպք է արձանագրվել։ Այս բոլոր դեպքերում էլ Պաշպտանության նախարարությունը հիմնականում կա՛մ մերժել է հարցման պատասխանի տրամադրումը, կա՛մ էլ տրամադրել է օրենքով սահմանված ժամկետների խախտմամբ եւ թերի տեղեկություն։ Բացի այս զեկույցներից՝ գոյություն ունի նաեւ պաշտոնատար անձանց «Սեւ ցուցակ», որտեղ հայտնվում են այն գերատեսչությունների ղեկավարները, որոնք չեն պատասխանում տեղեկություն ստանալու հարցումներին կամ պատասխանում են օրենքով սահմանված ժամկետների խախտմամբ, ինչպես նաեւ անհիմն մերժում են տեղեկություն ստանալու հարցումը։ Այս «Սեւ ցուցակը» յուրաքանչյուր տարեսկզբին պատրաստում է տեղեկատվության ազատության իրացման, օրենքի խախտմամբ տեղեկության տրամադրումը մերժելու կամ չտրամադրելու դեպքերի արձանագրմամբ եւ բարձրաձայնմամբ զբաղվող «Ինֆորմացիայի ազատության կենտրոնը»։ 2020 թվականի սեւ ցուցակի 3-րդ հորիզոնականում նորանշանակ պաշտպանության նախարար Վաղարշակ Հարությունյանն է։ Վերջինս «Սեւ ցուցակում» ներառվել է հարցման պատասխանը տրամադրելու համար հավելյալ 30-օրյա ժամկետ ուզելու եւ վերջնարդյունքում հարցման պատասխանը մերժելու համար։ Այս «Սեւ ցուցակում» Պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչները եղել են տարիներ շարունակ։ Օրինակ՝ 2018 թվականին «Սեւ ցուցակում» ներառված է եղել Պաշտպանության նախկին նախարար Դավիթ Տոնոյանը։ Մայիսին «Ինֆորմացիայի ազատության կենտրոնը» Պաշտպանության նախարար Դավիթ Տոնոյանին ուղղված երկու հարցում էր արել, երկուսի դեպքում էլ նախարարությունը նախ լրացուցիչ ժամանակ էր խնդրել, հետո մերժել ինֆորմացիայի տրամադրումը։ Նարեկ Մարտիրոսյան

18:52 - 08 փետրվարի, 2021

Պատերազմն ու դեպի Բաքու օդային բեռնափոխադրումների աճը․ Չինաստան, Գերմանիա, Թուրքիա, Նիդերլանդներ

Այն, որ Արցախի դեմ սանձազերծած պատերազմում օգտագործված զինատեսակները կամ դրանց որոշ բաղադրիչներ Ադրբեջանին մատակարարել էին ոչ միայն Թուրքիան ու Իսրայելը, այլեւ Գերմանիան, Կանադան եւ այլ երկրներ, արդեն փաստ է։ Ադրբեջանը պատերազմին պատրաստվելու համար զինվել է տարիներ շարունակ, վերջին ամիսներին՝ առավել ինտենսիվ։ Մահաբեր զինատեսակներն այս պետություն են տեղափոխվել օդային ճանապարհով․ շուրջ մեկ տարի շարունակ աշխարհի տարբեր երկրներից Բաքվի «Հեյդար Ալիեւի» անվան օդանավակայան են ժամանել թե՛ քաղաքացիական, թե՛ բեռնատար ինքնաթիռներ։ Ուսումնասիրելով միայն բեռնատար ինքնաթիռների ժամանումները՝ կարող ենք ստանալ մոտավոր պատկեր, թե ինչ ծավալների բեռնափոխադրումների մասին է խոսքը։ Flightradar համակարգի միջոցով առանձնացրել ենք շուրջ 20 երկրների 27 քաղաքներից Ադրբեջան մեկնած բեռնատար ինքնաթիռների տվյալները՝ 2019 թվականի նոյեմբերից այս տարվա նոյեմբերի քսանը։ Գերմանիայի Ֆրանկֆուրտ եւ Լյուքսեմբուրգի Լյուքսեմբուրգ քաղաքներից Բաքու իրականացվող թռիչքներին արդեն անդրադարձել ենք՝ ներկայացնելով վերջին ամիսների թռիչքների դինամիկայի աճը։ Ֆրանկֆուրտի օդանավակայանից Բաքվի օդանավակայան իրականացվող բեռնափոխադրումները կատարվել են «Sky Gates» եւ ադրբեջանական «Silk Way West» ավիաընկերությունների միջոցով։ 2019 թվականի նոյեմբերից մինչ այս տարվա նոյեմբերի 20-ը կատարվել է շուրջ 315 ավիափոխադրում։ Ամենաքիչ բեռնափոխադրումը եղել է այս տարվա հունիսին՝ 13 թռիչք, ամենաշատը՝ հոկտեմբերին՝ 69 թռիչք Լյուքսեմբուրգի օդանավակայանից Բաքու իրականացված բեռնափոխադրումները նույնպես կատարել է ադրբեջանական ավիաընկերությունը։ Մեկ տարվա կտրվածքով կատարվել է 112 ավիափոխադրում։ Թռիչքներն ամենաշատն իրականացվել են հոկտեմբերին՝ 16 անգամ։ Իտալիայի եւ Ադրբեջանի միջեւ ռազմական համագործակցության որոշակի խոսակցություններ կան։ Չնայած նրան, որ Ադրբեջանը չէր հայտարարել Իտալիայից ռազմական ինքնաթիռ գնելու մասին, սակայն դեռեւս 2017 թվականի մայիսի 10-ին ներկայացրել էր իտալական արտադրության M-346 ինքնաթիռ։ Արդեն այս տարի հայտարարվեց, որ Ադրբեջանի ՊՆ-ի եւ իտալական «Լեոնարդո» ընկերության միջեւ ստորագրվել է M-346 ուսումնամարտական ինքնաթիռներ գնելու մասին փաստաթուղթ։ Մեկ տարի շարունակ Իտալիայի Միլան քաղաքից դեպի Բաքու իրականացվել է շուրջ 154 բեռնափոխադրում։ Հետաքրքրական է, որ բոլոր ամիսների թռիչքների քանակը տատանվում է 8-ից 14-ի միջակայքում, իսկ ահա հոկտեմբեր ամսին, երբ Արցախում լայնամասշտաբ պատերազմ էր ընթանում, ինչպես Միլանից, այնպես էլ մնացած ուղղություններից դեպքի Բաքու բեռնափոխադրումների աճ է նկատվել։ Այս տարվա հոկտեմբերին Միլանից Բաքու իրականացվել է 24 թռիչք։ Բանգլադեշի Դաքքայի օդանավակայանից դեպի Բաքու թռիչքները եւս կրկնապատկվել են հոկտեմբերին։ Տարվա կտրվածքով իրականացվել է 63 թռիչք, որից միայն 14-ը՝ հոկտեմբեր ամսին։ Նորվեգիայի մայրաքաղաք Օսլոյից Բաքու իրականացվող բեռնափոխադրումներն այս տարվա հոկտեմբերին ավելացել են։ Մեկ տարվա ընթացքում Օսլոյից Բաքու իրականացվել է 41 թռիչք։ Տարբեր ամիսների թռիչքների դինամիկան տատանվել է 1-ից 6-ի միջակայքում, սակայն այս տարվա հոկտեմբերին իրականացվել է 9 թռիչք։ Նշենք, որ 2016 թվականին արգելանք է դրել Ադրբեջանին զենք վաճառելու վրա։ Մաքսանենգ ճանապարհով մի շարք երկրներից Բաքու զինամթերք տեղափոխող ադրբեջանական «Silk Way» ավիաընկերությունը թռիչքներ է իրականացրել նաեւ Աֆղանստանի Քաբուլ քաղաքից դեպի Բաքու։ Հոկտեմբեր ամսին թռիչքային կտրուկ աճ է եղել։ Մեկ տարվա կտրվածքով գրանցվել է ընդհանուր 40 թռիչք։ Տարբեր ամիսներին թռիչքները տատանվել են 1-ից 5-ի միջակայքում, իսկ ահա հոկտեմբերին գրանցվել է դեպի Բաքու 10 թռիչք։ Ամերիկայի միացյալ նահանգների Չիկագո քաղաքից դեպի Բաքու բեռնատար թռիչքները նույնպես զգալի աճել են հոկտեմբերին՝ Արցախյան պատերազմին զուգահեռ։ Մեկ տարվա կտրվածքով Չիկագոյից Բաքու իրականացվել է շուրջ 142 թռիչք, որից 28-ը՝ հոկտեմբեր ամսին։ Սա գրեթե 2 անգամ ավելի է, քան նախորդ ամիսներին իրականացված թռիչքները։ Նշենք, որ Ամերիկայի միացյալ նահանգները պաշտոնական հայտարարությունների համաձայն զենք չի վաճառում Ադրբեջանին։ Արաբական Միացյալ Էմիրությունների Դուբայ քաղաքից Բաքու եւս իրականացվել է բեռների փոխադրում։ Տարվա կտրվածքով Դուբայից Բաքու իրականացվել է 91 թռիչք, որոնց դինամիկան տատանվել է 2-ից 11-ի միջակայքում։ Հոկտեմբերին շեշտակի աճ է եղել․ իրականացվել է 24 թռիչք։ Բաքու բեռներ են տեղափոխվել նաեւ Սինգապուրից։ Տարվա ընթացքում իրականացվել է 81 թռիչք, որից միայն 17-ը՝ հոկտեմբեր ամսին։ Սա տարեկան բեռնափոխադրման միջին ցուցանիշից ավելի է 180%-ով։ Թեեւ Չինաստան-Ադրբեջան ռազմական կապի մասին հրապարակումները քիչ են, այնուամենայնիվ ադրբեջանական մամուլում կան որոշակի տեղեկություններ՝ երկու երկրների սպասվելիք ռազմական համագործակցության մասին։ Այսպիսով, Չինաստանի Ուրումչի քաղաքից Բաքու իրականացվող բեռնատար ինքնաթիռների թռիչքները աճել են դարձյալ հոկտեմբեր ամսին։ Մեկ տարվա ընթացքում Ուրումչիից Բաքու իրականացվել է 60 թռիչք։ Տարբեր ամիսների թռիչքների քանակը տատանվել է 1-ից 10-ի միջակայքում, սակայն հոկտեմբերին իրականացվել է 23 թռիչք։ Չինաստանի մեկ այլ քաղաքից՝ Ժենգժոուից եւս մեծ քանակությամբ բեռնատար ինքնաթիռներ են ժամանել Ադրբեջան։ Մեկ տարվա կտրվածքով իրականացվել է 291 թռիչք։ Տարբեր ամիսների ընթացքում թռիչքները տատանվել են 18-ից 26-ի միջակայքում, օրինակ՝ հունվարին՝ 20, փետրվարին՝ 10, մարտին՝ 19, ապրիլին՝ 17 եւ այլն։ Իսկ ահա հոկտեմբեր ամսին՝ Արցախում ընթացող պատերազմին զուգահեռ, իրականացվել է 56 թռիչք։ Չինաստանի Շանհայ քաղաքից Բաքու նույնպես իրականացվել է բեռնափոխադրում, որը հոկտեմբերին դարձյալ շեշտակի աճ է ունեցել։ Մեկ տարվա ընթացքում իրականացվել է շուրջ 473 թռիչ, որից 61-ը՝ հոկտեմբեր ամսին։ Չինաստանի Հոնգ-Կոնգ քաղաքից Բաքու նույնպես իրականացվել են բեռնափոխադրումներ։ Մեկ տարվա ընթացքում իրականացվել է 359 թռիչք։ Հոկտեմբերին դարձյալ արձանագրվել է կտրուկ աճ՝ շուրջ 59 թռիչք, որը նախորդ ամիսների համեմատ ավելի է 2 անգամ։ Ընդհանուր առմամբ, մեկ տարվա կտրվածքով Չինաստանի 4 քաղաքներից Բաքու իրականացվել է 1203 թռիչք, որից 2019 թվականի նոյեմբերին իրականացվել է 79 թռիչք, 2019 թվականի դեկտեմբերին՝ 72 թռիչք։ 2020 թվականի հունվարին՝ 67, փետրվարին՝ 48, մարտին՝ 93, ապրիլին՝ 93, մայիսին՝ 93, հունիսին՝ 82, հուլիսին՝ 90, օգոստոսին՝ 78, սեպտեմբերին՝ 96, նոյեմբերին՝ 93։ Իսկ ահա հոկտեմբեր ամսին, որը համընկնում է Արցախում ընթացող պատերազմին, իրականացվել է առանձնահատուկ շատ՝ 199 թռիչք։ Հարավային Կորեայի մայրաքաղաք Սեուլից Բաքու իրականացվող բեռնափոխադրումները նույնպես ավելացել են հոկտեմբերին։ Ընդհանուր տարվա կտրվածքով իրականացվել է 125 թռիչք։ Տարբեր ամիսներին թռիչքների դինամիկան տատանվել է 7-ից 12-ի միջակայքում, սակայն հոկտեմբեր ամսին իրականացվել է գրեթե կրկնակի շատ՝ շուրջ 21 թռիչք։ Մալազիայի Մայրաքաղաք Կուալա Լումպուրից Բաքու եւս բեռներ են տեղափոխվել։ Մալազիայի եւ Թուրքիայի միջեւ անցյալ տարի ստորագրվել էր զենքի համատեղ արտադրության փոխըմբռնման հուշագիր։ Արտադրած զինատեսակները արտահանվում են շուրջ 30 երկրներ, որոնց թվում է նաեւ Ադրբեջանը։ Մեկ տարվա ընթացքում դեպի Բաքու իրականացվել է 31 թռիչք, որից 9-ը՝ հոկտեմբեր ամսին։ Սա 2 անգամ ավելի է, քան մյուս ամիսներին իրականացված թռիչքները։ Ճապոնիայի Օսակա քաղաքից եւս բեռներ են տեղափոխվել Բաքու։ Մեկ տարվա ընթացքում իրականացվել է 121 չվերթ։ Այս դեպքում եւս ամենաշատ թռիչքներն իրականացվել են հոկտեմբերին՝ 14 անգամ։ Իրաքի մայրաքաղաք Բաղդադից եւս բեռնատար ինքնաթիռներով չվերթներ են իրականացվել։ Մեկ տարվա ընթացքում իրականացվել է 40 թռիչք։ Թռիչքների դինամիկան տատանվել է 1-ից 4-ի միջակայքում։ Արցախում պատերազմի ժամանակ, սակայն, թռիչքներն ավելացել են։ Հոկտեմբեր ամսին իրականացվել է կրկնակի՝ 8 թռիչք։ Ինչպես հայտնի է՝ Իսրայելն Ադրբեջանին ամենաշատ զինող երկրների շարքում է։ Արցախում իսրայելական արտադրության բազմաթիվ ԱԹՍ-ներ են խոցվել։ Մեկ տարվա ընթացքում Իսրայելի մայրաքաղաք Թել Ավիվից Բաքու իրականացվել է 137 չվերթ։ Այս դեպքում եւս ամենաշատ թռիչքն իրականացվել է հոկտեմբեր ամսին՝ 18 անգամ։ Նիդերլանդների մայրաքաղաք Ամստերդամից նույնպես բեռնափոխադրումներ են իրականացվել Բաքու։ Հոկտեմբերին բեռնափոխադրումներն ավելացել են։ Մեկ տարվա ընթացքում Ամստերդամից Բաքու իրականացվել է 243 թռիչք։ Ամենաշատ թռիչքն իրականացվել է մայիս ամսին՝ 53 թռիչք։ Սրան երկրորդում է հոկտեմբերը՝ 33 թռիչք։ Հավելենք, որ, ըստ մամուլի հրապարակումների, Նիդերլանդների Սոցիալական կուսակցությունը հայտարարել է Ադրբեջանի նկատմամբ զենքի էմբարգոյի անհրաժեշտության մասին, ապա նաեւ 4 կուսակցություններ կոչ են արել էմբարգո կիրառել ՆԱՏՕ-ի դաշնակից Թուրքիայի դեմ` հակամարտությանը խառնվելու եւ վարձու ահաբեկիչներ Ադրբեջան տեղափոխելու համար։ Հարեւան Վրաստանի մայրաքաղաք Թբիլիսիից Բաքու տարվա ընթացքում իրականացվել է 82 թռիչք։ Ամենաշատ թռիչքն իրականացվել է օգոստոս ամսին՝ 13։ Հոկտեմբերին ցածր ցուցանիշ է գրանցվել՝ 4 թռիչք։ Եւ, իհարկե, ցանկն ամբողջական չէր կարող լինել, եթե չլիներ Ադրբեջանի եղբայր Թուրքիան։ Մեկ տարվա ընթացքում Թուրքիայից Ադրբեջան իրականացվել է 202 թռիչք։ Միայն 33-ը՝ հոկտեմբեր ամսին։ Դեպի Բաքու բեռներ տեղափոխվել են նաեւ Բելգիայի Բրյուսելից, ԱՄՆ-ի Նյու Յորքից, Իրաքի Բասրայից, Իրանական Քուրդիստանի Էրբիլից, Ղազախստանի Ակտաուից եւ Ատիրաուից։ Միասին վերցված՝ նշված քաղաքներից Բաքու իրականացվել է 39 թռիչք, որոնցից 24-ը՝ այս տարվա հոկտեմբեր ամսին։ Այսպիսով՝ մեկ տարի շարունակ Ադրբեջանի մայրաքաղաք Բաքվի օդանավակայան է մուտք գործել 3247 բեռնատար ինքնաթիռ, որից միայն 574-ը՝ այս տարվա հոկտեմբեր ամսին։Փաստորեն, Արցախի դեմ պատերազմ սկսելու համար Իսրայելից ու Թուրքիայից ակտիվորեն զինվելուն զուգահեռ նաեւ այլ երկներից է աճել դեպի Ադրբեջան բեռնափոխադրումների թիվը։ Բացի սա, հայտնի է նաեւ, որ Թուրքիայից Ադրբեջան Վրաստանի օդային տարածքով ժամանել են նաեւ մի շարք մարդատար ինքնաթիռներ, որոնցով տեղափոխել են թե՛ մարդկային ուժ, եւ թե՛ բեռներ։ Նարեկ Մարտիրոսյան

16:42 - 04 դեկտեմբերի, 2020