ԿԱՐԴԱԼԻՔ

44-օրյա պատերազմին առնչվող նոր քրեական վարույթ է նախաձեռնվել

44-օրյա պատերազմին առնչվող նոր քրեական վարույթ է նախաձեռնվել

44-օրյա պատերազմի ժամանակ Հադրութին հարակից Խուռհատ սարում զոհված եւ անհետ կորած զինծառայողների ծնողներն օրերս հանցագործության մասին հաղորդում են ներկայացրել ՀՀ գլխավոր դատախազություն, որի հիման վրա Քննչական կոմիտեում քրեական վարույթ է նախաձեռնվել։ Infocom-ի հարցին ի պատասխան Դատախազությունից տեղեկացրին, որ վարույթը նախաձեռնվել է Քրեական օրենսգրքի 549-րդ եւ 550-ի հոդվածների 3-րդ մասով, կատարվում է նախաքննություն։ Խոսքը վերաբերում է պատերազմի ժամանակ իշխանազանցության կամ իշխանությունը չարաշահելուն եւ զինվորական պաշտոնեական անփութությանը։ Զինծառայողների ծնողների այս հաղորդման հիմք են հանդիսացել Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի պետ, մայոր Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ քրեական գործով դատարանում ի հայտ եկած հանգամանքները։ Վահանյանը, հիշեցնենք, հանդիսանալով հիշյալ գումարտակի հրամանատար, նույն ստորաբաժանման ժամկետային եւ կրտսեր սպայական կազմի ուղղակի պետ, ըստ մեղադրանքի, 2020 թ․ հոկտեմբերի 10-ին Խուռհատ սարում աջ ազդոսկրի հատվածում թեթեւ վնասվածք ստանալը օգտագործել է որպես պատրվակ, վերցրել վերադաս հրամանատարության հետ կապի միակ միջոցը եւ պարտականությունների կատարումը տեղակալներից որեւէ մեկին չփոխանցելով՝  անձնակազմին թողել եւ հեռացել։ Նրա հեռանալուց հետո անձնակազմը տեղում գտնվող մի քանի սպաների հետ միասին անկանոն նահանջ է իրականացրել։ Դատական գործի շրջանակում քննության առարկա են դարձել ոչ միայն Վահանյանի այս գործողությունները, այլ նաեւ այդ նահանջի մանրամասները։ Մասնավորապես, հարցաքննության ժամանակ սպա Հայկազ Գրիգորյանը պատմել է, որ Վահանյանի գնալուց հետո, երբ արդեն շրջափակման մեջ են ընկել, չեն իմացել՝ որ ուղղությամբ գնալ, եւ արդյունքում, 200 հոգանոց անձնակազմը բաժանվել է 3 խմբի․ ոմանք սխալ ուղղությամբ են գնացել, ինչի հետեւանքով հետագայում զոհվել կամ գերեվարվել են։ Դատավարության մասնակիցների հարցին, թե ներկա 4 սպաներով ինչո՞ւ չեն կանխել զորքի ցաքուցրիվ լինելը, վկան պատասխանել է, որ իրավիճակն այնքան անկանոն էր, որ չեն կարողացել։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ, փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյանն այդ ժամանակ հայտարարել է, որ վկայի խոսքերը հանցագործության տարրեր են պարունակում, որից հետո իրավահաջորդների անունից հաղորդում է ներկայացվել։ Մեր զրույցում Գուրգեն Գրիգորյանը նշեց, որ նախաձեռնված վարույթով քննության առարկա պետք է դառնան ինչպես տվյալ օրը տվյալ վայրում գտնվող սպաների գործողությունները, այնպես էլ դրանից առաջ՝ հոկտեմբերի 7-ի մոտակայքում, զինծառայողներին Հադրութի զորամաս տեղափոխելը։ Բանն այն է, որ Հադրութի զորամասն էլ այդ ժամանակ անվտանգ չի եղել, եւ ըստ տուժող կողմի՝ սխալ էր զինծառայողներին այնտեղ տանելը։ Գրիգորյանի խոսքով՝ նախաձեռնված վարույթով ծնողներն առայժմ տուժողի իրավահաջորդ չեն ճանաչվել, դատավարական որեւէ գործողության չեն մասնակցել։ Փաստաբանը տեղեկացրեց նաեւ, որ այժմ հանցագործության մեկ այլ հաղորդում են պատրաստում․ «Հիմա երկրորդ հաղորդումն ենք պատրաստում գեներալ Կարեն Առստամյանի հետ կապված, նրա ցուցմունքը խոստովական ցուցմունք էր, որ վկայում էր անգործության մասին, քննությունը կպարզի՝ ուղղակի՞ թե՞ հանցավոր անգործության»,- ասաց նա։ Նշենք, որ Կարեն Առստամյանը պատերազմի ժամանակ այն դիվիզիայի հրամանատարն էր, որի ղեկավարման ներքո է գտնվել նորակոչիկների հիշյալ գումարտակը։ Դատարանում ցուցմունք տալիս Առստամյանը նշել է, որ Վահանյանի ենթադրյալ փախուստի, կապի միակ միջոցի բացակայության եւ զորքի ոչ կանոնակարգված նահանջի մասին իրեն չի զեկուցվել, ինքը օրեր անց է իմացել, իսկ իմանալուց հետո հնարավորություն չի ունեցել ենթադրաբար անտառներում մնացած զինծառայողների դուրսբերման ուղղությամբ որեւէ գործողություն իրականացնել։ Առստամյանի ցուցմունքը նաեւ որոշ դրվագներով հակասել է նույն օրը հարցաքննված փոխգնդապետ Ռյուրիկ Սեմյոնովի ցուցմունքին։ Վերջինս դատարանում հայտնել է, որ սեպտեմբերի 21-ից սկսած՝ տեխնիկայի շարժ է նկատվել, 24-ին կամ 25-ին անօդաչու են բարձրացրել եւ տեսել հակառակորդի մեծ քանակությամբ կուտակումը։ Այդ օրը, ըստ նրա, Կարեն Առստամյանը, իր կողքին է եղել, մինչդեռ Առստամյանը նշել է, որ ինքը արձակուրդում է գտնվել, եւ ծառայության է վերադարձել միայն սեպտեմբերի 26-ին։ Սեմյոնովի խոսքով՝ նման կուտակումների դեպքում պետք էր առաջինը գործել, խոցումներ իրականացնել, սակայն իրենք, որքան էլ զեկուցել են վերադաս հրամանատարությանը, դիվիզիայի հրամանատարից կամ ուրիշ մեկից նման հրաման այդպես էլ չեն ստացել․ «Պետք է պարզվի, թե մինչեւ ում են զեկուցել, արդյոք մինչեւ վերջ զեկուցվել է՝ Պաշտպանության բանակի շտաբի պետ, ՀՀ զինված ուժերի շտաբի պետ, երկու Հանրապետությունների նախարարներ, Անվտանգության խորհրդի քարտուղար, Գերագույն գլխավոր հրամանատար․․․ Եթե այս բոլոր անձանց հասցվել է, ապա ինչո՞ւ որեւէ գործողություն չի արվել, զինվորները ամսի 26-ին հանգիստ իրենց գործով են եղել, այդպես չի լինում,- մեր զրույցում ասաց փաստաբանը՝ կատարվածը դավաճանություն որակելով։   Միլենա Խաչիկյան
14:43 - 04 նոյեմբերի, 2022
«Պատիվ ունեմ»-ը ՍԴ-ում կվիճարկի ԿԸՀ նախագահ Վահագն Հովակիմյանի ընտրությունը

«Պատիվ ունեմ»-ը ՍԴ-ում կվիճարկի ԿԸՀ նախագահ Վահագն Հովակիմյանի ընտրությունը

Ազգային ժողովի «Պատիվ ունեմ» խմբակցությունը պատրաստվում է Սահմանադրական դատարանում վիճարկել ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նորանշանակ նախագահ Վահագն Հովակիմյանի ընտրությունը։ Ինչպես ավելի վաղ գրել ենք, Հովակիմյանը, որպես պատգամավոր եւ ԿԸՀ անդամի թեկնածու, մասնակցելով իր իսկ քվեարկությանը, խախտել է «ՀՀ ազգային ժողովի պատգամավորի գործունեության երաշխիքների մասին» օրենքի պահանջները, ըստ որի՝ պատգամավորական էթիկայի խախտում է, ի թիվս այլնի, պատգամավորի կողմից իր լիազորություններն իրականացնելիս իր կամ իր հետ փոխկապակցված անձանց անձնական շահերով առաջնորդվելը, իսկ անձնական շահերով առաջնորդվել է նաեւ քվեարկությանը մասնակցելը, որը կարող է հանգեցնել կամ նպաստել պաշտոնում իր ընտրությանը կամ նշանակմանը։ Հովակիմյանի նշանակումից հետո Infocom-ը գրավոր հարցմամբ դիմել էր ԱԺ երեք խմբակցություններին՝ խնդրելով հայտնել, թե ինչ դիրքորոշում ունեն Հովակիմյանի սեփական քվեարկությանը մասնակցելու վերաբերյալ եւ արդյոք պատրաստվում են իրավական գործընթաց սկսել։ Հաշվի առնելով, որ նշանակումից հետո մի շարք հասարակական կազմակերպություններ հայտարարությամբ էին հանդես եկել՝ ի թիվս այլնի, խմբակցություններին հորդորելով ԱԺ պատգամավորական էթիկայի հարցերով ժամանակավոր հանձնաժողով ստեղծելու վերաբերյալ նախագիծ ներկայացնել՝ հարցրել էինք նաեւ՝ արդյո՞ք պատրաստվում են նման նախագիծ ներկայացնել։ «Պատիվ ունեմ»-ի մասնագետները կազմում եմ ՍԴ դիմումը «Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր, ԱԺ մարդու իրավունքների պաշտպանության եւ հանրային հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Թագուհի Թովմասյանը մեր հարցմանն ի պատասխան տեղեկացրել է, որ խմբակցության կարծիքով՝ ՀՀ ԿԸՀ նախագահի պաշտոնը անկյունաքարային է ժողովրդավարության եւ դրա շարունակականությունն ապահովելու տեսանկյունից, ուստի ԿԸՀ-ի նախագահի ընտրության օրինականության հարցը պետք է վիճարկվի ՀՀ բարձր Սահմանադրական դատարանում։ Թովմասյանի փոխանցմամբ՝ այս պահին մասնագետները կազմում եմ դիմումը․ «ԿԸՀ-ը անկախ պետական մարմին է: ՀՀ Սահմանադրության 195-րդ հոդվածը սահմանում է, որ ԿԸՀ անդամներն իրենց լիազորությունների իրականացման ժամանակահատվածում չեն կարող լինել որեւէ կուսակցության անդամ կամ որեւէ այլ կերպ զբաղվել քաղաքական գործունեությամբ: Վահագն Հովակիմյանի նշանակումը ԿԸՀ-ի նախագահի պաշտոնում իշխող կուսակցության նեղ խմբային, քաղաքական շահի սպասարկման դրսեւորում է, քանի որ նա, լինելով «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության հիմնադիր անդամ, երկար տարիներ զբաղվում է ակտիվ քաղաքական գործունեությամբ»,- նշել է պատգամավորը։ Մեջբերելով հիշյալ օրենքի դրույթները՝ նա ընդգծել է, որ Վահագն Հովակիմյանը քվեարկությունից առաջ պարտավոր էր հանդես գալ շահերի բախման վերաբերյալ հայտարարությամբ, եւ այդ դեպքում հարցի քվեարկությունից նրա բացակայությունը համարվեր հարգելի․ «Ընդ որում, մեր կարծիքով նրա քվեն վճռորոշ է եղել ընտրության արդյունքների հարցում, քանի որ համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 195-րդ հոդվածի պահանջերի՝ ԿԸՀ նախագահին եւ մյուս անդամներին ԱԺ իրավասու մշտական հանձնաժողովի առաջարկությամբ ընտրում է ԱԺ պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն երեք հինգերորդով, ուստի մեզ համար ակնհայտ է դառնում, որ Վահագն Հովակիմյանի ընտրության համար անհրաժեշտ էր առնվազն 65 կողմ ձայն, իսկ նա հենց այդ քանակությամբ ձայն էլ ստացել է,- ասված է «Պատիվ ունեմ»-ի պատասխանում։ «Հայաստան» խմբակցությունը քննարկում է իրավական գործընթաց նախաձեռնելու հարցը «Հայաստան» խմբակցության քարտուղար Արծվիկ Մինասյանը մեր հարցմանն ի պատասխան հայտնել է, որ իրավական գործընթաց նախաձեռնելու եւ համանման հարցերը գտնվում են քննարկման փուլում, արդյունավետ լուծման հանգելու պարագայում լրացուցիչ կտեղեկացնեն։ Ըստ Մինասյանի՝ Վահագն Հովակիմյանի կողմից իր իսկ քվեարկությանը մասնակցելը, ինչպես նաեւ առհասարակ նրա թեկնածության առաջադրումն ու ԿԸՀ նախագահի պաշտոնում «ընտրությունը» Հայաստանի օրվա քաղաքական իշխանություն իրականացնող վարչախմբի հերթական ապօրինությունն է՝ հակաժողովրդավարական, հակաիրավական եւ հակաքաղաքական դրսևորման ակհայտ ցուցադրմամբ․ «Հանրային իշխանության՝ սահմանադրական ինստիտուտները զավթելու անթաքույց վարքագիծ դրսեւորող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը, չբավարարվելով գործադիր եւ օրենսդիր իշխանության լծակները իրենով անելու հակաժողվրդավարական մեթոդներով, տեւական ժամանակ ոտնահարելով ՀՀ գործող Սահմանադրությունն ու պառլամենտարիզմի միջազգային սկզբունքները, զավթում է դատական իշխանության եւ անկախ պետական մարմինների առանցքային պաշտոնները, յուրացնում տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու իրավապահ համակարգի գործառույթները: Ցավոք, այս ամենը, ինչպես նաեւ իշխանությունների տարանջատման եւ հավասարակշոման հիմնարար սկզբունքը ոտնահարվում է նաեւ քաղաքացիական հասարակության աչքի առաջ, օրը ցերեկով՝ վերջինիս լուռ համաձայնությամբ»,- գրել է խմբակցության քարտուղարը։ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունը անտեսում է լրատվամիջոցի գրավոր հարցումը «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունը, չնայած օրենքով սահմանված ժամկետի ավարտին, մեր գրավոր հարցմանը չի պատասխանել։ Նշենք, որ տեղեկություն ստանալու իրավունքը ամրագրված է Սահմանադրությամբ, իսկ դրա կարգը սահմանված է «Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ  օրենքով։  Օրենքի 9-րդ հոդվածի համաձայն՝ գրավոր հարցման պատասխանը տրվում է այն ստանալուց հետո՝ 5-օրյա ժամկետում, իսկ եթե տեղեկությունը տրամադրելու համար անհրաժեշտ է կատարել լրացուցիչ աշխատանք, ապա այն դիմողին է տրվում դիմումը ստանալուց հետո՝ 30-օրյա ժամկետում, որի մասին դիմողին գրավոր տեղեկացնում են նույն 5-օրյա ժամկետում՝ նշելով հետաձգման պատճառները եւ տեղեկությունը տրամադրելու վերջնական ժամկետը։ Գրավոր հարցումը ՔՊ-ին մենք ուղարկել ենք հոկտեմբերի 14-ին՝ խմբակցության ղեկավար Հայկ Կոնջորյանի անվամբ, եւ ուղարկելուց հետո նրա օգնական Նատալի Սինորյանից հավաստիացել ենք, որ այն ստացել են։ 5-օրյա ժամկետը լրանալուց հետո հարցման պատասխանը չենք ստացել եւ կապ ենք հաստատել Սինորյանի հետ պատճառները հասկանալու համար։ Վերջինս տեղեկացրել է, որ Հայկ Կոնջորյանից հարցման վերաբերյալ որեւէ հանձնարարական չի ստացել։ Խնդրել ենք ճշտել՝ հիշեցնելով օրենքով նախատեսված ժամկետի ավարտի մասին։ Սինորյանը խոստացել է ճշտել եւ տեղեկացնել, ինչն այդպես էլ չի արվել։ Օրեր անց դարձյալ զանգահարել ենք նրան եւ ստացել նույն պատասխանը, թե Կոնջորյանը հարցման հետ կապված դարձյալ որեւէ հանձնարարական չի տվել։ Հայտնել ենք, որ այդ պատասխանը մեզ չի բավարարում, քանի որ օրենքով սահմանված ժամկետը լրացել է, եւ մենք արդեն իսկ մի քանի օր ավելի սպասել ենք, որպեսզի ինքը ճշտի, ուստի խնդրել ենք հայտնել, թե ինչ է ճշտել։ Ի պատասխան՝ Սինորյանն ասել է, որ հասկանում է, սակայն Կոնջորյանը հանդիպումների մեջ է եղել, եւ ինքն ավելացնելու ոչինչ չունի։ Օգնականը հավելել է, որ նորություն ունենալու դեպքում կզանգահարի, եւ անջատել է հեռախոսը։ Մենք փորձել ենք կապ հաստատել նաեւ պատգամավոր Հայկ Կոնջորյանի հետ, սակայն նա հեռախոսազանգերին չի պատասխանել։     Միլենա Խաչիկյան  
14:23 - 03 նոյեմբերի, 2022
Անձնակազմի մի մասը, պատշաճ չտեղեկացվելով Հադրութի գրավման մասին, նահանջել է այդ ուղղությամբ․ Վահանյանի գործով հարցաքննվեց ևս 2 սպա

Անձնակազմի մի մասը, պատշաճ չտեղեկացվելով Հադրութի գրավման մասին, նահանջել է այդ ուղղությամբ․ Վահանյանի գործով հարցաքննվեց ևս 2 սպա

#Կարճ_ասած Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանի Կենտրոն եւ Նորք Մարաշ նստավայրում երեկ շարունակվեց 44-օրյա պատերազմի ժամանակ  իշխանության անգործության եւ մարտի դաշտը լքելու մեջ մեղադրվող հրամանատար Իշխան Վահանյանի գործի քննությունը, որի ժամանակ դատարան ներկայացան եւ հարցաքննվեցին սպայական կազմից վկաներ։ Պատերազմի ժամանակ Հակատանկային մարտկոցի դասակի հրամանատար Լեւոն Բաբայանը պատմեց, որ երբ հոկտեմբերի 10-ի նահանջի ժամանակ վերադաս հրամանատարությունից տեղեկացել է, որ Հադրութ քաղաք գնալը վտանգավոր է, այդ մասին հայտնել է ներկա անձնակազմին։ Բոլորին թե ոչ՝ վկան դժվարացավ հստակեցնել։ Այնուհանդերձ, նշեց, որ կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանին այդ ժամանակ չի տեսել, իսկ Մուրադյանը այն սպան է, որի ղեկավարությամբ անձնակազմի մի մասը գնացել է Հադրութի ուղղությամբ, ինչի արդյունքում բազմաթիվ զինծառայողներ զոհվել եւ գերեվարվել են։ Մեկ այլ դասակի հրամանատար Արթուր Դանիելյանն էլ պատմեց, որ հոկտեմբերի 2-ին, երբ ինքը վիրավոր ընկած է եղել Նյուզգյար տեղամասում, Իշխան Վահանյանի ղեկավարած շտապօգնության մեքենան եկել է, սակայն իրեն չի տարհանել․ այլ վիրավորների հետ այդտեղ թողնելով՝ հեռացել է։ Թե ինչու, վկան չգիտեր, հետագայում չի էլ հարցրել․ «Ոչ մեկին էդ հարցը չեմ տվել, վերեւն Աստված կա, ամեն մարդու արածն իր դեմն ա գալու»,– ասաց նա։  #Մանրամասն 2020 թ․ հոկտեմբերի 10-ին՝ Խուռհատ սարում նահանջ իրականացնելու ժամանակ, սպայական կազմը  բջջային կապով իմացել է, որ Հադրութ քաղաքի ուղղությամբ գնալը վտանգավոր է, քանի որ հակառակորդն արդեն այնտեղ է, բայց չնայած դրան՝ N զորամասի 5-րդ ուսումնական գումարտակի անձնակազմի մի մասը, պատշաճ չտեղեկացվելով, հրամանատարներից մեկի հետ այդ ուղղությամբ է գնացել, ինչի հետեւանքով բազմաթիվ զինծառայողներ զոհվել եւ գերեվարվել են։ Խուռհատ սարում նահանջը եւ դրան նախորդած դեպքերը քննարկման առարկա են նույն գումարտակի հրամանատար, մայոր Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ քրեական գործի շրջանակում։ Վահանյանը, հիշեցնենք, մեղադրվում է անձնական շահագրգռվածությունից ելնելով՝ իշխանության անգործության եւ մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու մեջ եւ առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Ըստ մեղադրանքի՝ այդ օրը աջ ազդոսկրի հատվածում թեթեւ վնասվածք ստանալը որպես պատրվակ օգտագործելով՝ նա վերցրել է վերադաս հրամանատարության հետ կապի միակ միջոցը եւ պարտականությունների կատարումը տեղակալներից որեւէ մեկին չփոխանցելով՝  անձնակազմին թողել եւ հեռացել։ Հիշյալ նահանջը իրականացվել է դրանից հետո։ Դատարանը ներկայում հարցաքննությունների փուլում է։ Դատակոչի ենթակա 40 անձանից առայժմ հարցաքննվել են շուրջ 17-ը։ Ըստ կապիտան Լեւոն Բաբայանի՝ Վահանյանը, կաղալով քայլելով, կանգնեցրել է վիրավորների մեքենան, նստել եւ հեռացել Երեկ դատակոչված վկաների թվում էր կապիտան Լեւոն Բաբայանը, որը նախքան պատերազմը եղել է գնդի հակատանկային մարտկոցի դասակի հրամանատար։ Սեպտեմբերի 16-ին նշանակվել է հիշյալ 5-րդ ուսումնական գումարտակի հակատանկային դասակի հրամանատար, սակայն օրեր անց՝ սեպտեմբերի 26-ին, իրեն տեղափոխել են դիրքեր, քանի որ այնտեղ գտնվող 4-րդ գումարտակը հակատանկային դասակի հրամանատար չի ունեցել։ Փաստացի, պատերազմի ժամանակ ուսումնական գումարտակն այլեւս իր հրամանատարության ներքո չի եղել, նրանց հետ չի առնչվել։ Այնուհանդերձ, Խուռհատ սարում տեղի ունեցած դեպքերի ժամանակ Բաբայանը՝ իր մեկ հաշվարկով (այսինքն՝ նա եւ եւս երկու անձ), ներկա են եղել՝ այլ խնդիր իրականացնելու նպատակով․ «Հոկտեմբերի 9-ին Վազգեն Վարդանյանը (դասակի հրամանատար է,–հեղ․) ինձ զանգել է, ասել, որ տանկերի շարժ կա, իմ կարիքը կա, ես էլ վերադասության հետ ճշտել եմ, իմ մեկ հաշվարկով գնացել ենք Հադրութի սարը, ուսումնական գումարտակն արդեն այնտեղ է եղել, ձախ կողմից իրենք են նստած եղել, աջ կողմից՝ մենք, ամսի 10-ին, որ Հադրութը գրավել են, նոր դուրս ենք եկել»։ Լուսանկարում՝ վկա Լեւոն Բաբայանը 9-ի երեկոյան, ըստ Բաբայանի, հրետանին է հարվածել, իսկ հաջորդ օրը կեսօրից մարտ է ընթացել, ուսումնական գումարտակը զոհեր եւ վիրավորներ է ունեցել։ Վիրավորներին իջեցրել են, որից հետո արդեն անձնակազմն է իջել։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանի հարցին՝ այսինքն՝ նահա՞նջ է իրականացվել, վկան պատասխանեց․ «Եթե կարելի է այդպես ասել․․․ Նահանջը ո՞րն է, հետ էին գալիս սարից, որովհետեւ վիրավորները շատ էին, հակառակորդը շատ էր խորանում»։ Այդ ժամանակ է, որ վկան նկատել է Վահանյանին․ «Երբ անձնակազմը իջնում էր սարից դեպի ճանապարհ, Վահանյանը կաղալով գալիս էր, գոռում էր՝ վիրավոր կա, կանգնեցրեք, մի հատ կամազ էր մնացել, կանգնեցրել են, տեսել եմ, որ նստել է մեքենան, ճանապարհով իջել»,– ասաց նա՝ հավելելով, որ չգիտի՝ այլ վիրավորների Վահանյանն իր հետ տարել է, թե չէ։ Վկան հայտնեց նաեւ, որ հոկտեմբերի 10-ին հրետանի չի աշխատել, այնինչ Վահանյանը, ըստ բժշկական տեղեկանքների, այդ օրը բեկորային վնասվածք է ստացել։ Հրետանու պետը հաղորդել է, որ Հադրութի ուղղությամբ գնալը վտանգավոր է Բաբայանի խոսքով՝ Վահանյանի հեռանալուց մոտ 15 րոպե անց հեռախոսով (քանի որ իր ռադիոկապի լիցքավորումը ավարտված է եղել,–հեղ) կապ է հաստատել հրետանու պետի, հրետանու շտաբի պետի հետ, որոնք իրեն ասել են, որ Հադրութի ուղղությամբ չգնան, որովհետեւ թշնամին արդեն լցվել է քաղաք։ Տեղում գտնվող սպաներով որոշել են բարձրանալ հարակից սարերից մեկը, որպեսզի վերեւից տեսնեն թշնամու շարժը եւ հասկանան՝ ուր գնալ։ Այս դրվագի հետ կապված հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը մի շարք հարցեր հղեց վկային․ -Երբ տեղեկացաք, որ Հադրութի ուղղությամբ չպետք է գնալ, ուսումնական գումարտակն ամբողջ կազմով ձեզ հե՞տ էր,- հարցրեց Ավետիսյանը։ -Ամբողջը չէ, վերեւը վիրավորներ ենք ունեցել, զոհեր էլ,– պատասխանեց վկան։ -5-րդ գումարտակը 300-ից ավելի անձնակազմ է ունեցել, մնացած անձնակազմը ձեզ հե՞տ էր։ -Մնացած անձնակազմը անտառից ճանապարհով իջել է ներքեւ, մենք էլ իրենց հետ իջել ենք, ինձնից առաջ մարդ գնացել է թե չէ՝ չեմ կարող։ Մնացած սպաների հետ հասկացել ենք, որ Հադրութ գնալը վտանգավոր է, որոշել ենք բարձրանալ սարը։ Մենք առջեւից ենք գնացել, անձնակազմը՝ մեր հետեւից, այդ ժամանակ կապի դասակի Հովոյի հետ (նկատի ունի կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանին–հեղ․) շարասյան մի որոշ մասը իջել է ներքեւ․ թե ինչ պայմաններում, ինչու են նման որոշում կայացրել, չեմ կարող ասել,– պատասխանեց վկան։ -Իսկ 5-րդ գումարտակի սպայակազմին փոխանցե՞լ եք ձեր այդ տեղեկությունը, որ Հադրութ գնալը վտանգավոր է– հետաքրքրվեց դատախազը։ -Խոսքով փոխանցվել է, անձնակազմը որ հավաքված է եղել, ընդհանուր խոսել ենք, որ ասեմ՝ կապի միջոցով է ասվել, չեմ տեսել նման բան։ -Հովհաննես Մուրադյանին կամ նրա հետ գտնվողներին փոխանցելու հնարավորություն եղե՞լ է։ -Ես Հովհաննեսին այդ ժամանակ չեմ տեսել, ինքը հետո է ոնց որ իջել անտառից, մենք, որ որոշել ենք բարձրանալ, իրենք ամենավերջից որոշել են իջնել անտառ, ես չեմ տեսել՝ ոնց է այդ որոշումը կայացրել կամ ինչի համար,– ասաց վկան։ Նշենք, որ ըստ այլ ցուցմունքների՝ կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանն ու նրա հետ գտնվող անձնակազմին փրկվել չի հաջողվել սխալ ճանապարհով գնալու պատճառով։ Լուսանկարում՝ հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը եւս հետաքրքրվեց՝ արդյո՞ք վկան, կապիտան լինելով, պարտականություն չի ունեցել՝ բոլորին հայտնելու, որ ով գնա Հադրութի ուղղությամբ, զոհվելու է․ «Ունեի, ասել եմ, նենց չի՝ տասը հոգի էինք, որ կարողանայինք տասով բարձրանալ, նենց չի՝ ես եմ որոշել, սպաներով որոշել ենք, մի շարասյունով գնացել ենք իրար հետեւից, հետո թե ոնց է Հովոն էդ ճանապարհից հետ դարձել, չեմ կարող ասել»։ Այնուհանդերձ, նա կարծիք հայտնեց, որ եթե Մուրադյանը տեղյակ լիներ Հադրութում հակառակորդի գտնվելու մասին, այդ ուղղությամբ զորքին չէր տանի․ «Ես սենց գիտեմ․ ինքը ասել է՝ էս կողմը մարդ չկա, գնանք, քյասար դուրս գանք, եթե տեղյակ լիներ, չեմ կարծում՝ տենց բան կաներ, դա մարդկային չէր լինի»։ Մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը հարցեր ուղղեց նաեւ այն մասին, թե նա, որպես սպա, ինչ միջոցներ է ձեռնարկել նահանջը պատշաճ կազմակերպելու համար․ -Ասել ենք, որ իրար հետեւից գան, ապահովության համար որոշեցինք, որ իրար հետեւից բարձրանանք, ոչ թե իրար կողքի, նենց չի՝ ես եմ որոշել, սպաների հետ խոսել ենք՝ ոնց լինի, որ լավ լինի,– պատասխանեց վկան։ -Որպես սպա՝ նահանջն այդպե՞ս պետք է կատարեիք,- հարցրեց մեղադրողը։ -Տենց կոնկրետ բան չկա՝ նահանջը ոնց կատարես, այդ պահից ելնելով․․․ -Փորձեմ հուշել Ձեզ․ վերադաս հրամանատարությունից ումի՞ց եք նահանջի թույլտվություն ստացել։ -Ոչ մեկից։ -Իսկ տեղյա՞կ եք, որ նահանջում են բացառապես հրամանատարի թույլտվությամբ եւ իմացությամբ։ -Վահանյան է եղել հրամանատար, նա ճշտել է թե չէ, չեմ կարող ասել, իմ մասին ասեմ․ հակառակորդը որ եկել, հասել է, սարը վերցրել է, անձնակազմը իջել է, ես էլ հետները իջել եմ,  մենակ կանգնեի, ի՞նչ անեի։ Լուսանկարում՝ տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գայանե Հովակիմյանը Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գայանե Հովակիմյանն էլ հետաքրքրվեց՝ արդյո՞ք սպաներով մասերի են բաժանվել՝ զորքին դիմացից, մեջտեղից, հետեւից ուղեկցելու համար, թե՞ իրենք առջեւից են գնացել, զինվորները՝ նրանց հետեւից․ «Ես կոնկրետ դիմացից եմ գնացել, մյուսների մասին չեմ կարող ասել»,- ասաց Լեւոն Բաբայանը՝ նշելով, որ սպաներից Վազգեն Վարդանյանն է իր հետ եղել, Հայկազ Գրիգորյանին չի տեսել։ Նշենք, սակայն, որ նախորդ նիստերին դատարանում ցուցմունք տալիս Վազգեն Վարդանյանը հայտնել է, որ ինքն ու Հայկազ Գրիգորյանը միասին են փորձել զորքին անվտանգ դուրս հանել։ Նրանք նաեւ նշել են, որ իրավիճակն այդ ժամանակ այնպիսին էր, որ սպաներով չեն կարողացել կանխել զորքի ցաքուցրիվ լինելը, ինչի արդյունքում անձնակազմը 3 խմբի է բաժանվել։ Իշխան Վահանյանի պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը խնդրեց նկարագրել, թե զորքն այդ ժամանակ ինչ հոգեվիճակում էր, խուճապ կա՞ր, ինչին վկան պատասխանեց․ «Միանշանակ խուճապ կար, բոլորս խառնված էինք, էդ իրավիճակում բոլորն էլ խառնվում են»։ Ի վերջո, կեսգիշերն անց դուրս են եկել անտառից, վկայի խոսքով՝ 40-42 հոգով։ 5-րդ ուսումնական գումարտակը մոտ 370 անձնակազմ է ունեցել, ըստ տուժող կողմի՝ նրանցից միայն 150-ն է ողջ մնացել։ Արթուր Դանիելյանի խոսքով՝ Վահանյանի ղեկավարած շտապօգնության մեքենան, վիրավորներին մարտի դաշտում թողնելով, հեռացել է Հարցաքննված մյուս վկան 5-րդ ուսումնական գումարտակի 2-րդ վաշտի 3-րդ դասակի հրամանատար, կապիտան Արթուր Դանիելյանն էր՝ մեկը այն անձանցից, որին, ըստ ցուցմունքների, գումարտակի՝ այդ ժամանակ դեռ շտաբի պետ, մայոր Իշխան Վահանյանը, հոկտեմբերի 2-ին մարտի դաշտում վիրավոր թողնելով, հեռացել է։  Արթուր Դանիելյանի ցուցմունքը առավելապես վերաբերում էր դրան եւ դրան նախորդած օրերին, երբ ինքը երկու անգամ առիթ է ունեցել՝ Վահանյանին հանդիպելու։ Սարում հոկտեմբերի 10-ի մարտական գործողություններից վկան տեղեկություն չուներ, քանի որ այդ ժամանակ բուժման մեջ է եղել։  Դատարանում ցուցմունք տալով՝ Արթուր Դանիելյանը պատմեց, որ Իշխան Վահանյանի հետ ունեցել է ծառայողական հարաբերություններ, այժմ շփում չունի։ Լուսանկարում՝ վկա Արթուր Դանիելյանը Նրա խոսքով՝ պատերազմի ընթացքում Վահանյանի հետ առաջին հանդիպումը եղել է սեպտեմբերի 29-ին, երբ գումարտակի՝ այդ ժամանակվա հրամանատար Սամվել Սահակյանը զոհվել է, իսկ Վահանյանը՝ վիրավորվել․ «Ես իմ աչքով վիրավորվելը չեմ տեսել, բայց որ իջել եմ հրամանատարական դիտակետ՝ կապի մարտկոցները մեզ մոտ տանելու, տեսել եմ, որ նա նստած է եղել, ասել է՝ մի պուճուր վիրավորվել եմ, բայց նորմալ է, բան չկա»։ Հարցին՝ վիրավորումը ակներե՞ւ էր, վկան բացասական պատասխանեց՝ նշելով, որ վիրակապ չի տեսել, միայն Վահանյանն է ձեռքով ցույց տվել ոտքի տվյալ հատվածը։ Թե դրանից հետո նա ինչ քայլեր է ձեռնարկել, բուժօգնության դիմել է թե ոչ՝ վկան չգիտեր։ Նշենք, որ ըստ քրեական գործի՝ Վահանյանը աջ ազդոսկրի վնասվածքը ստացել է հոկտեմբերի 10-ին Խուռհատ սարում, դրանից առաջ վիրավորում ստանալ-չստանալու վերաբերյալ տեղեկություններ չեն պարզվել։ Տուժող կողմը, սակայն, այն համոզմանն է, որ նա շատ ավելի վաղ է վիրավորվել, իսկ հոկտեմբերի 10-ին վերքը քչփորել է՝ մարտի դաշտը թողնելու պատրվակ ստեղծելու համար։ Ըստ Վահանյանի՝ ինքը երկու անգամ է վիրավորվել։ Վահանյանի հետ երկրորդ հանդիպումը, ըստ վկայի, եղել է հոկտեմբերի 2-ին, երբ ինքը նույն վաշտի մեկ այլ դասակի հրամանատար Հայկ Ղազարյանի հետ հրաման է ստացել՝ Նյուզգյարում գտնվող 2-րդ գումարտակին օգնության հասնելու։ Տեղի հրամանատարի՝ Արթուր Քյարամյանի հետ ճշգրտել են՝ ով որտեղ է տեղակայվելու, ինչ խնդիրներ է ունենալու, եւ երբ ցանկացել են վերադառնալ՝ որոշված բնագծերը զբաղեցնելու, տեղ չհասած՝ հրետակոծության են ենթարկվել․ առաջին ալիքն իրեն շպրտել է, գիտակցությունը կորցրել է, իսկ երկրորդից բեկորային վիրավորում է ստացել․ «Հայկին խավարի մեջ տեսնելով՝ ուզում եմ քայլել դեպի նա, մի հատ էլ որ խփում է, էդտեղ արդեն չոքում եմ, հետո նոր զգում եմ, որ ոտքս էլ նորմալ չի գործում»։ Այդ ամենից հետո, երբ ուշքի է եկել, ՈՒԱԶ մակնիշի շտապօգնության մեքենա է նկատել, որը ղեկավարել է ներսում գտնվող Իշխան Վահանյանը։ Բղավել է, որ հանկարծ չկանգնի, քշի, տեսնի՝ վիրավորներ հո չե՞ն մնացել, սակայն պարզվել է՝ մեքենան արդեն հեռանալիս է եղել։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանի հարցին՝ այսինքն՝ ավելի հեռվում գտնվող վիրավորնե՞ր էլ կային, որոնց կարող էին հանել, վկան պատասխանեց․ «Այո, հենց Նյուզգյարում, որտեղ հրետակոծություն էր եղել, չգիտեմ՝ վիրավորներ թե․․․ Հետո պարզվել է, որ զոհեր են եղել, որոնողական աշխատանքների ժամանակ այդտեղից մոտավորապես 7-8 հոգու հանել են»։ Ավետիսյանի հարցին՝ ըստ վկայի՝ ինչու մեքենան չի մոտեցել եւ իրեն էլ չի տարհանել, նա պատասխանեց․ «Պատճառը ինձ մի հարցրեք, ես չգիտեմ, թե խի ավտոն դալշը չգնաց, ենթադրում եմ՝ կարողա տեղ չի եղել, կարողա․․․ չգիտեմ․․․» Նրա խոսքով՝ Վահանյանը մեքենայից չի իջել, իր որպիսիությունն անգամ չի հարցրել։ Լուսանկարում՝ դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Պատասխանելով դատավորի հարցին՝ հետագայո՞ւմ էլ չի հետաքրքրվել Վահանյանից, թե ինչու է իրեն մարտի դաշտում թողնելով հեռացել, վկան բացասական պատասխան տվեց․ «Ոչ մեկի էդ հարցը չեմ տվել, վերեւն Աստված կա, ամեն մարդու արածն իր դեմն ա գալու, իմաստը ո՞րն էր՝ հարցնեի՝ ինձ ինչո՞ւ չես հանել, ի՞նչ էր փոխվելու»։ Հարցին, թե այդ մեքենայով քանի վիրավոր էր հնարավոր տեղափոխել, վկան պատասխանեց, որ դա կախված է վիրավորների վիճակից․ եթե մեջքից վիրավոր կամ անդամահատված անձինք չկան, նստած վիճակում 8-9 հոգի հնարավոր է, իսկ եթե ծանր վիրավորներ են, որոնց պառկեցնել է անհրաժեշտ՝ ավելի քիչ։ Տվյալ դեպքում՝ իրենց մեջ երկուսն էլ եղել են։ Արթուր Դանիելյանի խոսքով՝ ինքն է լարով վիրակապել իր վերքը, իսկ մյուս հրամանատար Հայկ Ղազարյանին այլեւս չի հանդիպել։ Ենթադրում է՝ նա զոհվել է, քանի որ որոնողական աշխատանքների ժամանակ նրա հագուստն ու ռադիոկապը գտել են։ Հաջորդ օրը՝ հոկտեմբերի 3-ին, 5 զինծառայողների հետ միասին մի կերպ հասել է Կարմիր Շուկա։ Դրանից հետո՝ մինչ պատերազմի ավարտը, Դանիելյանը բուժման մեջ է եղել, Վահանյանի հետ այլեւս չի առնչվել․ «Վահանյանին մեկ էլ մի անգամ հանդիպել եմ իրենց տանը․ որ մտա, բազկաթոռին նստած էր, հարեւաններից էլ կային նստած, ու որ տեղից պիտի ելներ՝ թեկուզ փաթաթվեր, թեկուզ բարեւ տար, չհելավ, ասաց՝ կներես, չեմ կարողանում, սաղ ոտքերս ասկոլկա են, ես էլ նորմալ եմ ընդունել, որովհետեւ գիտեմ՝ դա ինչ բան է․․․ Ու տենց, պատմեց, որ ընկել են շրջափակման մեջ,  էլ արդեն չեմ խորացել․ ամեն անգամ այդ զրույցները տանելիս իմ մոտ․․․  Չի ստացվում, սաղ գալիս է իմ աչքի դեմը, աշխատում եմ քիչ լսեմ»։ Դատավորի հարցին, թե Վահանյանի տուն ինչ նպատակով է գնացել, վկան պատասխեց․ «Մի հատ իմ աչքով տեսնեի էդ մարդու աչքերը»։ Հանրային մեղադրողը հիշեցրեց՝ քրեական գործի շրջանակում նշանակվել է դատաբժշկական փորձաքննություն, որի արդյունքներով պարզվել է, որ վիրավորվել է Վահանյանի միայն մեկ ոտքը, այն  էլ՝ թեթեւ․ «Այնինչ դուք նշում եք, որ նա ասել է, թե երկու ոտքն էլ բեկորներով է պատված եղել, ըստ Ձեզ՝ ինչո՞ւ է այդպես ասել»,-հարցրեց Ավետիսյանը, ինչի վկան պատասխանեց՝ ասելով․ «Ես մի բան գիտեմ․ եթե մարդը մի սուտ է ասում, պիտի մի յոթ բան էլ սուտ ասի, որ այդ մի սուտը ճիշտ դառնա, իսկ թե քանիսն է պետք, որ այդ յոթը ճիշտ դառնա, ես արդեն չգիտեմ»։ Իշխան Վահանյաին որպես սպա բնութագրելով՝ Արթուր Դանիելյանն ասաց․ «Սպաները լինում են մի քանի տեսակի․ կա սպա, որ բայեվոյ է, կա սպա, որ ասֆալտի սպա է, իսկ այդ երկու տեսակները իրար հետ համեմատելի չեն։ Ես, որ տեսել եմ Վահանյանի ծառայությունը, եղել է պահանջկոտ, եղել է ծառայող, բայց որպես բայեվոյ սպա՝ ես իրեն չեմ տեսել»։ Դանիելյանը նաեւ հայտնեց, որ ուսումնական գումարտակը անհրաժեշտ զինտեխնիկայով ապահովված եղել է։ Ինչ վերաբերում է նրանց պատրաստվածությանը, դժվարացավ հստակ գնահատականներ տալ՝ ասելով, որ պատերազմից կարճ ժամանակ առաջ է այդտեղ տեղափոխվել, նրանց չի ճանաչել․ «Բայց որ ասեմ իմ զինվորը չի պարտվել, դա հաստատ է, իրենց պետք չէր սովորեցնել, իրենք կռվում էին»,- նշեց նա։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց նոյեմբերի 21-ին։   Միլենա Խաչիկյան
22:18 - 01 նոյեմբերի, 2022
«62 զինծառայողը 400 թուրքի դիմաց ի՞նչ պիտի աներ»․ «Քիմիկների զորամաս»–ի գործով նախնական դատալսումներն ավարտվեցին

«62 զինծառայողը 400 թուրքի դիմաց ի՞նչ պիտի աներ»․ «Քիմիկների զորամաս»–ի գործով նախնական դատալսումներն ավարտվեցին

#Կարճ ասած Հակակոռուպցիոն դատարանում երեկ ընթացավ «Քիմիկների զորամաս»–ի անվանումը ստացած քրեական գործով նախնական դատալսումների փուլը։ Գործով, հիշեցնենք, մեղադրյալի աթոռին են ՀՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետի նախկին տեղակալ, գեներալ–լեյտենանտ Անդրանիկ Մակարյանը, N զորամասի հրամանատար, փոխգնդապետ Արսեն Աբգարյանը, այդ ժամանակ նույն զորամասի շտաբի պետ, ներկայում ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ համապատասխան բաժնի կենսաբանական եւ էկոլոգիական անվտանգության ապահովման բաժանմունքի պետ, փոխգնդապետ Սարգիս Կուլակչյանը եւ զորամասի համալրման բաժանմունքի նախկին պետ, կապիտան Էլլադա Հարությունյանը։ Սարգիս Կուլակչյանի պաշտպան Մարտիկ Մարտիրոսյանը 5 միջնորդություն ներկայացրեց, որոնցից քրեական հետապնդումը դադարեցնելու եւ գործից մաս անջատելու վերաբերյալ միջնորդությունները դատարանը մերժեց, իսկ ՀՀ քննչական կոմիտեից եւ ԶՈՒ գլխավոր շտաբից նյութեր պահանջելու եւ գործին որպես ապացույց կցելու միջնորդությունների լուծումը հետաձգեց։ Գործին ապացույց կցելու միջնորդությամբ հանդես եկավ նաեւ անհետ կորած զինծառայող Ռուդիկ Ալեքսանյանի հայրը, որ դատարան էր եկել՝ շրջափակման միջից որդու գրած հաղորդագրության լուսապատճենը ձեռքին։ Նա մեկական օրինակ տրամադրեց պաշտպանական եւ մեղադրող կողմերին, որից հետո՝ նաեւ դատարանին, որպեսզի նրանք կարդան եւ իր խոսքով՝ զգան՝ ծնողն ինչ է զգում։ Դատարանը, ընթերցելով հաղորդագրությունը, այն կցեց գործի նյութերին։ #Մանրամասն Հակակոռուպցիոն դատարանի Երեւանի նստավայրը երեկ սովորականից մարդաշատ էր․ նշանակված էր «Քիմիկների զորամաս»–ի գործով հերթական դատական նիստը։ Խոսքն այն քրեական գործի մասին է, որի շրջանակում քննության առարկա են դարձել 2020 թ․ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Արցախի Հանրապետության Կովսական քաղաքում  62 հոգանոց խմբի 40 զինծառայողների շրջափակման մեջ ընկնելու հանգամանքները․ նրանցից 5-ը գերեվարվել են, 12-ը՝ սպանվել, 23-ի, ինչպես նաեւ 1 վարորդի գտնվելու վայրն անհայտ է առ այսօր։ Քրեական գործով մեղադրյալի աթոռին են ՀՀ զինված ուժերի պատրաստության գլխավոր վարչության պետ–զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետի նախկին տեղակալ, 56-ամյա գեներալ–լեյտենանտ Անդրանիկ Մակարյանը (պաշտոնից ազատվել է 2022 թ փետրվարի 24-ին), N զորամասի հրամանատար, 37-ամյա փոխգնդապետ Արսեն Աբգարյանը, այդ ժամանակ նույն զորամասի շտաբի պետ, ներկայում ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ ռադիացիոն, քիմիական, կենսաբանական պաշտպանության վարչության պատրաստության եւ էկոլոգիական անվտանգության ապահովման բաժնի կենսաբանական եւ էկոլոգիական անվտանգության ապահովման բաժանմունքի պետ, 34-ամյա փոխգնդապետ Սարգիս Կուլակչյանը եւ զորամասի համալրման բաժանմունքի նախկին պետ,  43-ամյա կապիտան Էլլադա Հարությունյանը։ Անդրանիկ Մակարյանը, հիշեցնենք, մեղադրվում է ռազմական դրության պայմաններում իշխանության անգործության, Արսեն Աբգարյանը՝ իշխանության անգործության եւ ծառայության նկատմամբ անփույթ վերաբերմունքի, Սարգիս Կուլակչյանը՝ իշխանության անգործությանն օժանդակելու, իսկ Էլլադա Հարությունյանը՝ պաշտոնեական կեղծիք կատարելու մեջ (2003 թ․ Քրեական օրենսգրքի համապատասխանաբար 375-րդ հոդվածի 4-րդ մաս, 375-րդ հոդվածի 4-րդ մաս եւ 376-րդ հոդվածի 3-րդ մաս, 38-375-րդ հոդվածի 4-րդ մաս եւ 314-րդ հոդվածի 1-ին մաս):  Ըստ մեղադրանքի՝ Աբգարյանը 2020 թ. հոկտեմբերի 20-ին Մակարյանից ստացել է անձնակազմին Կովսականի շրջանի Կերեն գյուղի մոտակայքում գտնվող «Կիրի Հանք» անվանումով տեղանք հասցնելու հանձնարարական, սակայն անփույթ վերաբերմունք է դրսեւորել ծառայության նկատմամբ, հետամուտ չի եղել եւ ուղեկցողներից վերջնականապես չի պարզել անձնակազմին մատնանշված երթուղով վերջնակետ հասցնելու հանգամանքը, չի պահպանել ՀՀ պաշտպանության նախարարի համապատասխան հրամանով հաստատված մարտական կանոնադրության պահանջները, ինչն  անզգուշությամբ առաջացրել է նյութական ծանր հետեւանքներ։  Մասնավորապես, հոկտեմբերի 21-ին անձնակազմի մի մասն ընկել է շրջափակման մեջ եւ հակառակորդի հետ անհավասար մարտի բռնվել։ Նման պայմաններում, ըստ մեղադրանքի, Մակարյանը, հանդիսանալով տվյալ մարտական հատուկ առաջադրանքի իրականացման պատասխանատու, օգնության շտապելու փոխարեն իր եւ ենթակա անձնակազմի կյանքին սպառնացող անմիջական վտանգը չեզոքացնելու անձնական շահագրգռվածությունից ելնելով, ցուցաբերել է իշխանության անգործություն, անձնակազմին տվել «Նահանջ» հրաման եւ վերադարձել Կապան քաղաք։ Դրանից բացի, Արսեն Աբգարյանն ու Սարգիս Կուլակչյանը մեղադրվում են ՀՀ ԶՈՒ ռադիացիոն, քիմիական, կենսաբանական պաշտպանության վարչության պետ Վարդան Նշանյանի որդու՝ Գեւորգ Նշանյանի՝ մարտական ծառայությունից խուսափելու հանգամանքը կոծկելու մեջ, որն իրականացվել է Էլլադա Հարությունյանին ցուցում տալով, որպեսզի վերջինս նրան հրամանագրի իբրեւ թե զորամասի հիմնական կազմի մյուս զինծառայողների հետ մարտական գործողություններից հերթափոխով զորամաս վերադարձած զինծառայող։ Չորս մեղադրյալներն ազատության մեջ են, նրանց նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրված երկրից բացակայելու արգելքը։ Նրանք առաջադրված մեղադրանքները չեն ընդունում։ Դատարանն արգելեց նիստի տեսա եւ լուսանկարահանումը Քրեական գործն ի սկզբանե ուղարկվել էր Սյունիքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարան, սակայն տուժող կողմի միջնորդությամբ հետագայում տեղափոխվել է Երեւան՝ հաշվի առնելով, որ նրանց մեծ մասը հարակից Արմավիրի մարզից են։ Նախորդ բոլոր նիստերը կա՛մ հետաձգվել են, կա՛մ ըստ էության չեն կայացել, ուստի դատարանը դեռեւս նախնական դատալսումների փուլում էր։  Նիստը նախագահում էր դատավոր Սարգիս Դադոյանը։ Վերջինս ամիսներ առաջ՝ 2022 թ․ օգոստոսին է նշանակվել դատավոր, մինչ այդ աշխատել է Ազգային անվտանգության ծառայությունում՝ որպես ավագ քննիչ։ Լուսանկարում՝ Հակակոռուպցիոն դատարանի շենքը Նիստի սկզբում դատավորը ճշտեց կողմերի դիրքորոշումը՝ զանգվածային լրատվության միջոցների կողմից նիստի տեսա եւ լուսանկարահանման վերաբերյալ, որի դեմ պաշտպանների մի մասն առարկեց, մյուսը դիրքորոշում չհայտնեց՝ թողնելով դատարանի հայեցողությանը։ Մեղադրող կողմը եւս առարկեց՝ միաժամանակ դեմ չլինելով նիստի ձայնագրառմանն ու լուսաբանմանը։ Լսելով կողմերին՝ դատավոր Սարգիս Դադոյանը որոշեց այս փուլում արգելել նիստի տեսա եւ լուսանկարահանումը՝ նպատակահարմար չլինելու պատճառաբանությամբ (տուժողների իրավահաջորդների մասնակցությամբ լուսանկարները արվել են ընդմիջումներին՝ վերջիններիս համաձայնությամբ)։ Դատավորը նաեւ տեղեկացրեց, որ 2013-2014 թթ շուրջ 9 ամիս աշխատանքային հարաբերությունների մեջ է եղել մեղադրյալ Անդրանիկ Մակարյանի պաշտպան Ամրամ Մակինյանի հետ, քանի որ երկուսն էլ աշխատել են Ոստիկանության նույն բաժանմունքում, սակայն այդ հանգամանքը իրեն չի կաշկանդում գործի քննությունն իրականացնելու համար, ուստի դատարանը ինքնաբացարկ հայտնելու հիմքեր չունի։ Կողմերը եւս այդպիսի հիմքեր չտեսան, եւ դատարանն անցավ միջնորդությունների քննարկմանը։ Տուժողի իրավահաջորդ Հրաչյա Ալեքսանյանը մեկ, իսկ մեղադրյալ Սարգիս Կուլակչյանի պաշտպան Մարտիկ Մարտիրոսյանը հինգ միջնորդություն ներկայացրին։ Կուլակչյանը միացավ իր պաշտպանի բոլոր միջնորդություններին։ Տուժողի իրավահաջորդը դատարանին ներկայացրեց շրջափակման միջից իր որդու գրած հաղորդագրությունը Զինծառայող Ռուդիկ Ալեքսանյանի հայրը դատարան էր եկել՝ շրջափակման միջից որդու գրած հաղորդագրության լուսապատճենը ձեռքին։ Նա մեկական օրինակ տրամադրեց պաշտպանական եւ մեղադրող կողմերին, որից հետո՝ նաեւ դատարանին, որպեսզի նրանք կարդան եւ իր խոսքով՝ զգան՝ ծնողն ինչ է զգում։ Դատարանը, ընթերցելով հաղորդագրությունը, այն կցեց գործի նյութերին․ «Մա՛մ, լավ մնացեք, գերի եմ ընկել, պախկված եմ, տարբերակ չունեմ հետ գալու, կա՛մ կմնամ սենց, կա՛մ կխփեն, հորս արեւ, լավ մնացեք, թեթեւ տարեք, չլացես, հերոս ունես, մա՛մ ջան, շատ եմ ձեզ սիրում, իմ կյանքն էլ սենց դասավորվեց, հերոս կմնամ, դուխով, հենց հիմա թուրքերի տարածքում եմ, հելնեմ՝ կփոխեն, աղաչում եմ՝ չլացես»,– 2020 թ․ հոկտեմբերի 21-ին գրել էր զինծառայողը։ Լուսանկարում՝ տուժողների իրավահաջորդները Հրաչյա Ալեքսանյանի խոսքով՝ որդու այս հաղորդագրության մասին ինքը հայտնել է ե՛ւ Անդրանիկ Մակարյանին, ե՛ւ Արսեն Աբգարյանին, սակայն նրանք, այսօր–վաղը ասելով, ոչինչ չեն ձեռնարկել․ «Իմ երեխան մարտի է բռնվել հոկտեմբերի 21–ին,  երեկոյան ես խոսել եմ նրա հետ, նա նշել է, թե որտեղ է, 22–ի առավոտյան եղել եմ Կապանի գնդում, որտեղ մոտեցել եմ Մակարյանին ու Աբգարյանին, ներկայացրել եմ էս հաղորդագրությունը եւ ասել՝ իմ տղան այստեղ թաքնված է, միջոց ձեռնարկեք, կարծում եմ՝ երկուսն էլ լավ հիշում են, բա՝ հարգելի ծնող, էս երկու օրը մի բան կանենք, ասում եմ՝ պարոն գեներալ, մի րոպեն էլ, հինգ րոպեն, տասը րոպեն, կես ժամը մահու հարց է, ի՞նչ է նշանակում էս երկու օրը, նույնը՝ Արսենը, բա՝ հոպա՛ր ջան, այս երկու օրը… Ասում եմ՝ տղա՛ ջան, հոպարի ժամանակը չէ, կյանքի հարց է, երեխաս տեղը նշում է, եկեք, ես էլ ձեր հետ գնանք կամ ասում եմ՝  ցույց տվեք՝ Զանգելանը մոտավորապես որ մասում է, ուղղություն տվեք, ես գնամ։ Էս երկու տարի է՝ թե էդ երկու օրը ե՞րբ պիտի գա․․․»– ասաց տուժողի իրավահաջորդը՝ նշելով, որ որդին նաեւ հոկտեմբերի 22-ի առավոտյան է զանգել․ «Դրա հաջորդ օրն էլ էլի զանգ է մտել, ուզել է կապվել, դե պատկերացրեք, հարգելի՛ դատարան, դուք բառ ասեք, ես ասեմ իրենց»։ Դատավոր Սարգիս Դադոյանը նշեց, որ ընկալեց ծնողի ասածն ու հասկանում է նրան, բայց միեւնույն ժամանակ խնդրում է վիրավորական արտահայտություններ չհնչեցնել, որպեսզի դատարանը ստիպված չլինի սանկցիաներ կիրառել։ Ռուդիկ Ալեքսանյանը ներկայումս անհետ կորածների շարքում է։ Պաշտպան Մարտիկ Մարտիրոսյանը միջնորդեց դադարեցնել Սարգիս Կուլակչյանի քրեական հետապնդումը Մեղադրյալ Սարգիս Կուլակչյանի պաշտպան Մարտիկ Մարտիրոսյանը միջնորդություն ներկայացրեց դատարանին՝ Կուլակչյանի նկատմամբ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու եւ գործի վարույթը կարճելու վերաբերյալ։ Նա ընդգծեց այն հանգամանքը, որ Կուլակչյանին մեղադրանք է առաջադրվել 2003 թ․–ին ուժի մեջ մտած եւ գործը դատարան ուղարկելու պահին ուժը կորցրած օրենքով․  «Սույն վարույթում մեղադրանքի պաշտպանությունը պետք է իրականացվի ներկայացված մեղադրական եզրակացության շրջանակներում, իսկ այն օրենքը, որով նրան մեղադրանք է առաջադրվել, դադարել է գոյություն ունենալ, ուստի չկա մեղադրանք, եւ կարծում եմ՝ սույն գործով վարույթը ենթակա է կարճման, իսկ Կուլակչյանը պետք է արդարացվի արարքում հանցակազմի բացակայության հիմքով»,– ասաց պաշտպանը։ Հանրային մեղադրող Էդգար Մանասյանն առարկեց միջնորդության դեմ՝ նշելով, որ ըստ օրենքի՝ արարքի հանցավորությունը եւ պատժելիությունը որոշվում են դա կատարելու ժամանակ գործող քրեական օրենքով․ «Կուլակչյանին մեղսագրվող արարքը կատարվել է 2020 թ հոկտեմբեր ամսին, որի ժամանակ գործել է այդ օրենսգիրքը, ուստի արարքը ենթակա է որակման նույն օրենքով, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ նոր օրենքով բարենպաստ նորմ սահմանված լինի, որը սույն պարագայում չկա»,– ասաց մեղադրողը։ Մարտիրոսյանն էլ հակադարձեց՝ եթե անգամ բարենպաստ նորմ լիներ, Դատախազությունն իրավասու չէր լինի արարքը համապատասխանեցնել նոր օրենսգրքին, քանի որ դատավարությունն իրականացվում է 1998 թ․ Քրեական դատավարության օրենսգրքով, որով նման հնարավորություն սահմանված չէ: Անդրանիկ Մակարյանի եւ Էլլադա Հարությունյանների պաշտպանները միացան միջնորդությանը, իսկ Արսեն Աբգարյանի պաշտպան Համբարձում Հարությունյանն ասաց․ «Դժբախտություն է տեղի ունեցել, թող գործը քննվի, հասկանանք՝ ով է մեղավոր․ եթե որեւէ մեկը մեղավոր չէ, անմեղ անձը մեղավորի պատասխանատվություն չկրի, դրա համար մենք նման միջնորդություն չենք ներկայացրել»։ Դահլիճում գտնվող ծնողներից մեկն արձագանքեց․ «Սխալ է արտահայտվում, դժբախտություն չէ, հանցագործություն, դավաճանություն է տեղի ունեցել, էրեխեքին տարել են, իրենց ձեռքով տվել են, եկել են, ոնց կանգնեց, ասեց՝ վրիպակ է եղել, այսինքն՝ 62 էրեխու տանում է, ասում է՝ վրիպակ է եղել, հիմա էլ՝ դժբախտություն, իրենք են դժբախտությունը ստեղծել մեր համար, դժբախտություն չէր լինի, մեր տղերքը կռվող տղերք են, իրենք ընդամենը էրեխեքին մի ավտոմատ են տվել ու խաբել են, ասել են՝ գնում ենք տարածք սանրելու, 62 հոգին 400 թուրքի դիմացի ի՞նչ պիտի աներ»,– ասաց նա։ Լսելով կողմերին՝ դատարանը հեռացավ առանձին սենյակ, որտեղից կարճ ժամանակ անց վերադառնալով՝ մերժեց միջնորդությունը։ – Ոնց որ զգացվում է՝ արդարություն կա,– լսվեց ծնողներից մեկի ձայնը։ Պաշտպան Մարտիկ Մարտիրոսյանի մյուս միջնորդությունը, որը դարձյալ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին էր, այն հիմքով էր, որ Կուլակչյանը իրեն վերագրվող արարքի համար արդեն իսկ ենթարկվել է կարգապահական պատասխանատվության, նրա նկատմամբ հայտարարվել է «խիստ նկատողություն» կարգապահական տույժը, որի պատճառով զինվորական հերթական՝ փոխդնգապետի կոչումը ուշացումով՝ տույժը կրելուց հետո է ստացել։ Պաշտպանը մեջբերեց սահմանադրական այն դրույթը, ըստ որի՝ ոչ ոք չի կարող նույն արարքի համար կրկին դատվել։ Նա ընդգծեց, որ կարգապահական վարույթի արդյունքում Կուլակչյանին կարող էր տրվել քրեական պատժին հավասար պատժի տեսակ՝ «ծառայության սահմանափակում», որը երկու վարույթների համար էլ նախատեսված է, իսկ Եվրոպական դատարանը, ըստ պաշտպանի, այն դիրքորոշմանն է, որ պարտադիր չէ՝ այդ պատիժը կիրառված լինի, այսինքն՝ եթե իրականացվել է այնպիսի վարույթ, որի արդյունքում կարող էր նշանակվել քրեական պատիժ, ապա դա ինքնին բավարար է կրկնակիության հարցը որոշելու համար։ Հանրային մեղադրող Էդգար Մանասյանը առարկեց միջնորդության դեմ՝ պնդելով, որ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկվելն ինքնին հիմք չէ քրեական հետապնդում չիրականացնելու համար, իսկ Եվրոպական դատարանի՝ պաշտպանի մեջբերած դիրքորոշումը վերաբերում է այն դեպքերին, երբ կարգապահական տույժի արդյունքում փաստացի սահմանափակվել է անձի ազատությունը․ «Այդ պարագայում գուցե կարող էր առաջանալ կրկին դատվելու անթույլատրելիության խախտման հարց, իսկ այս դեպքում անձի նկատմամբ կիրառվել է խիստ նկատողություն տույժը, որը շատ նվազ է եւ չի կարող սույն գործի շրջանակում դիտվել կրկին դատվելու անթույլատրելիության խախտում»,– ասաց նա։ Այս միջնորդությունը դատարանը եւս մերժեց։ Մարտիկ Մարտիրոսյանը միջնորդեց նաեւ քրեական գործից մաս անջատել Պաշտպան Մարտիկ Մարտիրոսյանն ասաց, որ հաշվի առնելով նաեւ դատարանում առկա մթնոլորտը՝ միջնորդում է քրեական գործից անջատել Կուլակչյանի, Հարությունյանի եւ Աբգարյանի վերաբերյալ գործերը եւ քննությունը շարունակել առանձին վարույթով։ Որպես հիմնավորում՝ նա նշեց, որ Կուլակչյանին եւ Հարությունյանին առաջադրված մեղադրանքը, ինչպես նաեւ Աբգարյանին առաջադրված մեղադրանքներից մեկը որեւէ առնչություն չունեն Մակարյանին առաջադրված մեղադրանքին (խոսքը Գեւորգ Նշանյանի մարտական ծառայությունից խուսափելու հանգամանքը կոծկելու դրվագի մասին է,–հեղ․)․ «Տվյալ պարագայում գործերի լրիվությունը եւ օբյեկտիվությունը չի խախտվի, դա կնպաստի ողջամիտ քննությանը, հակառակ պարագայում Կուլակչյանը եւ Հարությունյանը մասնակցելու են մի դատավարության, որը գործի բարդությամբ եւ ծավալով ավելի երկարատեւ է, քան այն գործի քննությունը, որը կարող է կատարվել անջատվելուց հետո»,– ասաց նա։ Հանրային մեղադրող Էդգար Մանասյանն առարկեց միջնորդության դեմ՝ այն հիմնավորմամբ, որ Աբգարյանի մեղադրանքը մի դրվագով փոխկապակցված է Կուլակչյանի, մյուսով՝ Մակարյանի հետ, ուստի գործերի անջատումը նպատակահարմար չէ։ Լուսանկարում՝ տուժողների իրավահաջորդները Դեմ արտահայտվեցին նաեւ տուժողների իրավահաջորդները․ «Պիտի այ սենց բոլորը մեր հետ նստեն, նայեն մեր աչքերին, պատասխան տան, մեր էրեխեքից լավը չեն»,– ասաց նրանցից մեկը։ Պաշտպանի այս միջնորդությունը եւս մերժվեց։ Դատարանը հետաձգեց Քննչական կոմիտեից եւ ԶՈՒ գլխավոր շտաբից ապացույցներ պահանջելու վերաբերյալ միջնորդությունների լուծումը Հաջորդիվ Մարտիկ Մարտիրոսյանը հայտնեց, որ այս քրեական գործը հարուցվել է մեկ այլ գործի շրջանակում, եւ այդ մայր գործի 5 հատոր նյութերը ոչ իրենց, ոչ տուժող կողմին չեն տրամադրվել, ինչը, ըստ նրա, սահմանափակում է պաշտպանության իրավունքի լիարժեք իրականացումը․ «Կարծում եմ՝ եթե մեղադրանքը հիմնավորող նյութեր լինեին, քննիչը կարտացոլեր մեղադրական եզրակացության մեջ, մինչդեռ եթե արդարացնող նյութեր լինեին, քննիչը, հնարավոր է, կցած չլինի, ես իրավունք ունեմ կասկածելու»,– ասաց նա՝ միջնորդելով դատարանին պահանջել այդ հինգ հատորները։ Հանրային մեղադրողը դարձյալ առարկեց՝ պնդելով, որ այդ հատորները վերաբերելի չեն մեղադրանքներին, այդ իսկ պատճառով չեն կցվել, ուստի դրանք ձեռքբերելու անհրաժեշտություն չկա․ «Քրեական դատավարության օրենսգրքի համաձայն՝ քննիչը պարտավոր է ձեռք բերել մեղադրանքը ինչպես հաստատող, այնպես էլ հերքող ապացույցներ, լինելու դեպքում դրանք ամրագրվում են մեղադրական եզրակացության մեջ, կարելի է արձանագրել, որ նման ապացույցներ չեն եղել, այդ իսկ պատճառով չեն կցվել»,– նշեց Մանասյանը։ Դատարանը որոշեց միջնորդությանը անդրադառնալ դատաքննության փուլում՝ գործում առկա ապացույցները հետազոտելուց հետո։ Վերջին միջնորդությունն էլ վերաբերում էր հիշյալ ծառայողական քննության վերաբերյալ նյութերին։ Ըստ Մարտիկ Մարտիրոսյանի՝ քննիչը պահանջել եւ ստացել է ծառայողական քննության 382 թերթ նյութերը, որոնցից գործին է կցվել միայն 88-ը։ Դրանից բացի պաշտպանն ընդգծեց՝ թեեւ իրենք քննիչի գործողությունները չեն վիճարկում, սակայն հատկանշական է, որ քննիչը ոչ թե փաստաթղթերի զննում է կատարել, ապա՝ կազմել դրա վերաբերյալ արձանագրություն, այլ կատարել է ուսումնասիրություն, որը դատավարական օրենքով նախատեսված չէ։ Հանրային մեղադրողն էլ պարզաբանեց՝ կատարվել է ուսումնասիրություն՝ հաշվի առնելով, որ նյութերը եղել են գաղտնի եւ խիստ գաղտնի բնույթի, նաեւ այդ պատճառով ամբողջությամբ չեն կցվել գործին։ Այնուհանդերձ, մեղադրողը կարծիք հայտնեց, որ այս միջնորդությունը եւս ենթակա է հետաձգման։ Մակարյանի պաշտպան Ամրամ Մակինյանն էլ ընդգծեց, որ գաղտնիք լինելը խոչընդոտ չէ, որովհետեւ օրենքը նախատեսում է ինչպես դռնփակ նիստ անցկացնել, այնպես էլ ներկա մասնակիցներից ստորագրություն վերցնել այդ նիստում իրենց հասանելի դարձած տեղեկությունները չհրապարակելու համար։ Դատարանը որոշեց հետաձգել միջնորդության լուծումը եւ գործում առկա ապացույցների հետազոտումից հետո պարզել՝ դրա անհրաժեշտությունը կա՞ թե՞ ոչ։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց նոյեմբերի 16-ին։   Միլենա Խաչիկյան
22:38 - 28 հոկտեմբերի, 2022
Վիգեն Սարգսյանն ու կինը Բելմոնտ քաղաքում իսկապես առանձնատուն են ձեռք բերել․ Արման Բաբաջանյանը ճիշտ է

Վիգեն Սարգսյանն ու կինը Բելմոնտ քաղաքում իսկապես առանձնատուն են ձեռք բերել․ Արման Բաբաջանյանը ճիշտ է

«Հանուն հանրապետության» կուսակցության հիմնադիր Արման Բաբաջանյանն այսօր իր ֆեյսբուքյան էջում մի փաստաթուղթ էր հրապարակել՝ նշելով, թե այդ փաստաթուղթն ապացուցում է, որ ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար Վիգեն Սարգսյանն այս տարվա մայիսին ԱՄՆ Մասաչուսեթս նահանգի Բելմոնտ քաղաքում ավելի քան 2 մլն դոլարով առանձնատուն է ձեռք բերել։ «Վիգեն Սարգսյանն ու նրա կինը՝ Լուսինե Գալաջյանը, միասին արդեն բնակվում են նոր 48 Amherst Road, Belmont, Massachussetts 02478 հասցեում գտնվող առանձնատանը»,- նշել էր Արման Բաբաջանյանը։ Արման Բաբաջանյանն այլ մանրամասներ չէր ներկայացրել, իսկ կից փաստաթղթից պարզ են դառնում այն մարդկանց անունները, որոնցից պաշտպանության նախկին նախարարը ենթադրաբար գնել է առանձնատունը։ Այսպիսով, ըստ Բաբաջանյանի հրապարակած փաստաթղթի, առանձնատունը պատկանել է Ջուլիեն և Նիսսիա Գրատիերներին։ Google Maps-ից տեղեկանում ենք, որ Բաբաջանյանի նշած հասցեում իրոք առանձնատուն կա։ Բեմլոնտ քաղաքի պաշտոնական կայքից էլ իմանում ենք, որ 2021-ի տվյալներով նշված անձինք իրոք գրանցված են եղել այս հասցեում (տե՛ս 5-րդ և 23-րդ էջերը)։ Անշարժ գույքի մասին տեղեկություններ պարունակող տարբեր կայքերում նշվում է, որ այս առանձնատունը վերջին անգամ վաճառվել է 2022 թ․ մայիսի 20-ին 2 050 000 ԱՄՆ դոլարով (zillow.com, realtor.com, compass.com): Առանձնատունը վերևից և ներսից, լուսանկարները՝ compass.com-ից Իսկ Մասաչուսեթսում անշարժ գույքի գործարքների մասին տեղեկություններ պարունակող Banker & Tradesman կազմակերպության կայքից իմանում ենք առանձնատան վաճառքի մասին այլ մանրամասներ։ Այս տարվա հունիսին հրապարակված զեկույցում Banker & Tradesman-ը նշում է, որ Գրատիեր ամուսինները 48 Amherst Road, Belmont, Massachussetts 02478 հասցեում գտնվող առանձնատունը վաճառել են Վիգեն Սարգսյանին և Լուսինե Գալաջյանին  (տե՛ս էջ 29)։ Առանձնատան գինն ու վաճառքի ամսաթիվը նույնն են, ինչ վերը նշված կայքերում։ Այսպիսով, բաց և հասանելի տվյալներն ապացուցում են, որ պաշտպանության նախկին նախարար Վիգեն Սարգսյանն ու նրա կինն ԱՄՆ-ում՝ Բեմլոնտ քաղաքում, առանձնատուն են ձեռք բերել։ Գլխավոր լուսանկարը՝ compass.com-ի Աննա Սահակյան
17:18 - 26 հոկտեմբերի, 2022
QS World University Ranking-ում ԵՊՀ-ն և Հայ-ռուսական համալսարանը լավագույն 1000-յակում են․ Բաբկեն Թունյանը սխալվում է

QS World University Ranking-ում ԵՊՀ-ն և Հայ-ռուսական համալսարանը լավագույն 1000-յակում են․ Բաբկեն Թունյանը սխալվում է

Բաբկեն Թունյանն Ազգային ժողովում հայտարարել է, որ Հայաստանի հայտնի բուհերը տեղ չեն գրավում «անգամ աշխարհի լավագույն բուհերի ոչ թե հազարյակում, այլ տասըհազարյակում»։ Պատգամավորը, սակայն, սխալվում է, որովհետև կան 1500-2000 հաստատություն ներառող վարկանիշային ցանկեր, որտեղ Հայաստանյան որոշ բուհեր ներառված են։ ԱԺ այսօրվա նիստի ընթացքում քննարկվող հարցերից էր Հայաստանի Հանրապետության ու Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկի միջև «Կրթության բարելավման ծրագրի լրացուցիչ ֆինանսավորում» վարկային համաձայնագիրը վավերացնելու մասին նախագիծը։ Նախագծի քննարկման ընթացքում ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Բաբկեն Թունյանը հարց ուղղեց նախագծի հիմնական զեկուցող, ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալ Արթուր Մարտիրոսյանին։ Թունյանը հարցի ընթացքում այսպիսի միտք արտահայտեց․ «Բուհերի միավորման հետ կապված այս վերջին պատմությունները որ եղավ, ես, անկեղծ ասած, չգիտեի, էդ ժամանակ իմացա, որ մեր էն բոլոր հայտնի բուհերը, որոնք մենք համարում ենք առաջատար, տեղ չեն գրավում անգամ աշխարհի լավագույն բուհերի ոչ թե հազարյակում, այլ տասհազարյակում»։  Իրականում, սակայն, Երևանի պետական համալսարանն (ԵՊՀ) ու  Հայ-ռուսական համալսարանն ընդգրկված են QS World University Ranking-ում։ Այս վարկանիշային ցանկը ներառում է 1500 կրթական հաստատություն, իսկ ԵՊՀ-ն և Հայ-ռուսական համալսարանը գտնվում են 801-1000 դիրքում։ Այս հարցին Infocom-ն անդրադարձել էր դեռ օրեր առաջ, երբ Բրյուսովի անվան համալսարանի գիտխորհրդի ընդլայնված նիստի ընթացքում բանավեճ էր սկսվել հայաստանյան բուհերի վարկանիշների վերաբերյալ։ Մենք ներկայացրել էինք, որ հայաստանյան ոչ մի բուհ ընդգրկված չէ Շանհայի վարկանիշային ցանկում։ Սակայն հայաստանյան տարբեր բուհեր ընդգրկված են վարկանիշային այլ ցանկերում։ The Times Higher Education-ի վարկանիշային ցանկում, օրինակ, ներառված է Հայաստանի պոլիտեխնիկական համալսարանը․ այս ցանկը ներառում է 1799 հաստատություն։ Ավելի քան 30 000 հաստատություն ներառող Webometrics-ի ցանկում էլ ԵՊՀ-ն, օրինակ, 3050-րդ տեղում է, Հայաստանի ամերիկյան համալսարանը՝ 4375, Հայ-ռուսական համալսարանը՝ 5011 (հայաստանյան այլ բուհեր կարող եք գտնել այստեղ)։ Այսպիսով, 1500 հաստատություն ներառող QS World University Ranking վարկանիշային ցանկում ԵՊՀ-ն և Հայ-ռուսական համալսարանը լավագույն 1000-յակում են։ Այլ ցանկերում ևս ներառված են հայաստանյան մի քանի բուհեր, որոնք ամենևին էլ տասըհազարերորդական տեղերում չեն։   Գլխավոր լուսանկարը՝ Sputnik-ի Աննա Սահակյան
15:41 - 25 հոկտեմբերի, 2022
Դատարանը մերժեց պրոդյուսեր Արմեն Գրիգորյանի գործով մեղադրական եզրակացությունը դատախազին վերադարձնելու միջնորդությունը

Դատարանը մերժեց պրոդյուսեր Արմեն Գրիգորյանի գործով մեղադրական եզրակացությունը դատախազին վերադարձնելու միջնորդությունը

Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանի Կենտրոն եւ Նորք Մարաշ նստավայրում դատավոր Մնացական Մարտիրոսյանի նախագահությամբ այսօր շարունակվեց պրոդյուսեր Արմեն Գրիգորյանի վերաբերյալ գործի քննությունը։ Գրիգորյանը, հիշեցնենք, մահացել է հուլիսի 15-ին՝ իր իսկ գործով առաջին դատական նիստի ժամանակ։ Թեեւ Քրեական դատավարության օրենսգիրքը անձի մահը դասում է քրեական հետապնդումը բացառող հանգամանքների շարքին, սակայն սահմանում է, որ վարույթը կարող է շարունակվել, եթե մահացածի օրինական ներկայացուցիչը առարկում է կարճման դեմ՝ այն հիմքով, որ վերջինս չի կատարել իրեն վերագրվող հանցանքը։ Արմեն Գրիգորյանին վերագրվում է հրապարակայնորեն ազգային թշնամանք հարուցելուն, ազգային արժանապատվությունը նվաստացնելուն ուղղված գործողություններ կատարելը, որի համար հիմք է հանդիսացել հարցազրույցներից մեկի ժամանակ Շիրակի եւ Արարատյան դաշտավայրի բնակչությանը «թուրք» անվանելը։ Նախորդ դատական նիստին Գրիգորյանի որդին ներգրավվել է որպես օրինական ներկայացուցիչ եւ նպատակ ունենալով հասնել հոր արդարացմանը՝ պնդել, որ վարույթը շարունակվի։ Դատարանը ներկայումս նախնական դատական լսումների փուլում է։ Ըստ պաշտպանական կողմի՝ մեղադրանքը նոր օրենսգրքին համապատասխանեցնելու կարիք կա Նիստի սկզբում դատարանը պետք է ճշտեր  ամբաստանյալի ինքնությունը, սակայն նրա բացակայությունը հաշվի առնելով՝ հրապարակեց նրա վերաբերյալ մեղադրական եզրակացության մեջ տեղ գտած որոշ տվյալներ։ Ըստ այդմ, Արմեն Գրիգորյանը ՀՀ եւ ՌԴ քաղաքացի է, ազգությամբ հայ, նախկինում դատված չի եղել, ծնվել եւ մեծացել է Երեւանում, ավարտել` Երեւանի պետական բժշկական համալսարանը։ Նախագահող դատավոր Մնացական Մարտիրոսյանը հետաքրքրվեց՝ պաշտպանական կողմը ստացե՞լ է մեղադրական եզրակացությունը, ինչին արձագանքելով՝ Գրիգորյանի պաշտպան Ռուբեն Մելիքյանը հիշեցրեց՝ ոչ միայն ստացել են, այլեւ առաջին դատական նիստին դրա հետ կապված միջնորդություն են ներկայացրել, որը մնացել է չլուծված։ Խոսքը Գրիգորյանին մեղսագրվող հանցանքը Քրեական նոր օրենսգրքին համապատասխանեցնելու մասին է։ Լուսանկարում՝ պաշտպան Ռուբեն Մելիքյանը Բանն այն է, որ Արմեն Գրիգորյանին մեղադրանք է առաջադրվել 2003 թվականի Քրեական օրենսգրքի 226-րդ հոդվածով, որը պատասխանատվություն է սահմանում ազգային, ռասայական կամ կրոնական թշնամանք հարուցելուն, ռասայական գերազանցությանը կամ ազգային արժանապատվությունը նվաստացնելուն ուղղված գործողություններ կատարելու համար։ Այս օրենսգիրքը, սակայն, 2022 թվականի հուլիսի 1-ից ուժը կորցրել է, եւ նույն օրը ուժի մեջ է մտել 2021 թվականին ընդունված Քրեական նոր օրենսգիրքը, որում Գրիգորյանին մեղսագրվող արարք, թեեւ դարձյալ ներառվել է, սակայն տեքստուալ որոշակի փոփոխության է ենթարկվել։ Ըստ այդմ, նոր օրենսգրքի 329-րդ հոդվածը պատասխանատվություն է նախատեսում անձի կամ անձանց խմբի նկատմամբ ռասայական, ազգային, էթնիկ կամ սոցիալական ծագումով, կրոնով, քաղաքական կամ այլ հայացքներով կամ անձնական կամ սոցիալական բնույթի այլ հանգամանքներով պայմանավորված ատելություն, խտրականություն, անհանդուրժողականություն կամ թշնամանք հրահրելուն կամ քարոզելուն ուղղված հրապարակային խոսքի համար։ Այս փոփոխությունը, ըստ պաշտպանական կողմի, սկզբունքային է, ուստի կարիք կա հստակեցնելու, թե իրենք կոնկրետ ինչից պետք է պաշտպանվեն։ Օրինակ՝ հին օրենսգրքում տեղ գտած ազգային արժանապատվությունը նվաստացնելու եզրույթը նոր օրենսգրքից բացակայում է, մեկ այլ տարբերություն է այն, որ հին օրենսգրքի թշնամանք հարուցելու եզրույթը վերաձեւակերպվել է թշնամանք հրահրել կամ քարոզել․ «Այժմ պաշտպանության մեր հնարավորությունը վտանգված է, որովհետեւ ի տարբերություն շատ այլ հանցակազմերի, որոնք որոշակի փոփոխությունների են ենթարկվել, այս դեպքում սկզբունքային փոփոխություններ ունենք, ծավալները էապես տարբեր են, եւ այս բոլորը հաշվի առնելով՝ մենք միջնորդել ենք, որ քրեական գործը վերադարձվի մեղադրողին, երեք օր ժամանակ տրամադրվի, որպեսզի մեղադրական եզրակացությունը փոփոխվի, մենք էլ իմանանք՝ ինչից ենք պաշտպանվում»,– ասաց Մելիքյանը՝ տեղեկացնելով, որ ստեղծված իրավիճակն իրենց համար որոշակի խոչընդոտներ է ստեղծում․ իրենք չեն կարողանում փորձաքննություն նախաձեռնել, քանի որ չգիտեն՝ հոդվածներից որ մեկի վերաբերյալ փորձագետին հարցեր հղեն՝ թշնամանք հարուցելո՞ւ թե՞ թշնամանք հրահրելու կամ քարոզելու։ Նշենք, որ թեեւ նախաքննության փուլում վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից փորձաքննություն նշանակվել եւ իրականացվել է, սակայն դատավարական նոր օրենսգիրքը վարույթի մասնավոր մասնակցին եւս փորձաքննություն նախաձեռնելու իրավունք է տալիս։ Հանրային մեղադրողի կարծիքով՝ մեղադրյալին վերագրվող արարքը ամբողջությամբ ներառված է նոր օրենսգրքում Խոսելով հին եւ նոր օրենքների համապատասխանության մասին՝ հանրային մեղադրող Արմեն Գեւորգյանը կարծիք հայտնեց, որ թեեւ գործող օրենսգրքի հիշյալ հոդվածում արարքի նկարագրությունը որոշակիորեն ձեւափոխվել է, սակայն այն ներառում է նախորդ օրենսգրքում նկարագրված արարքի օբյեկտիվ կողմի բոլոր գործողությունները: Պաշտպան Ռուբեն Մելիքյանը խնդրեց մատնանշել՝ նոր օրենսգրքի 329-րդ հոդվածում որտե՞ղ է ներառված ազգային արժանապատվությունը նվաստացնելուն ուղղված գործողություններ կատարելու էլեմենտը, որը հին օրենսգրքում էր առկա։ Լուսանկարում՝ հանրային մեղադրող Արմեն Գեւորգյանը Մեղադրողը նշեց, որ հարցին հռետորական պատասխան կտա․ «Եթե անձի կամ անձանց խմբի նկատմամբ քաղաքական հայացքով պայմանավորված թշնամանք հրահրելը ոչ այլ ինչ է, քան ազգային արժանապատվության նվաստացում, ուրեմն այդ հարցի պատասխանը ես չունեմ կամ եթե նույն քաղաքական կամ այլ հայացքներով պայմանավորված անձի նկատմամբ խտրականություն դրսեւորելը, անհանդուրժողականություն եւ ատելություն սերմանելը չի վիրավորում այդ խմբի արժանապատվությունը, ապա բոլորովին այլ հարություն ենք տեղափոխվում»։ Պաշտպանական կողմն արձանագրեց, որ մեղադրողի համար, փաստորեն, նախորդ օրենսգրքի ազգային արժանապատվությունը նվաստացնելու էլեմետը դուրս չի եկել, եւ թեեւ մեղադրանքն իրենց համար հասկանալի չէ, սակայն իրենք գոնե իմացան, թե ինչից պետք է պաշտպանվեն։ Լսելով կողմերին՝ դատավոր Մնացական Մարտիրոսյանը որոշեց մերժել միջնորդությունը՝ արձանագրելով, որ այդ հարցին կողմերը կարող են անդրադառնալ նախնական դատալսումների ավարտից հետո՝ ելույթների ժամանակ։ Միեւնույն ժամանակ դատավորն ընդգծեց՝ եթե նախորդ օրենսգրքում առկա որակումը ավելի խիստ է, հանցակազմի տարրերը՝ ի վնաս մեղադրյալի ավելի մեծածավալ, ապա ենթադրելի է, որ դա մեկնաբանվում է հօգուտ մեղադրյալի, եւ ուժի մեջ է նոր, այսինքն՝ գործող օրենսգրքի նորմը։ Ռուբեն Մելիքյանի խոսքով՝ Արմեն Գրիգորյանի ներկայացրած միակ փաստարկը մեղադրական եզրակացության մեջ տեղ չի գտել Նախքան որոշում կայացնելը դատավորը ընթերցեց Քրեական դատավարության օրենսգրքի 202-րդ հոդվածով սահմանված այն չափանիշները, որոնց մեղադրական եզրակացությունը պետք է համապատասխանի։ Այդ հոդվածը, ի թիվս այլնի, նախատեսում է, որ մեղադրական եզրակացության պատճառաբանական մասում վերլուծվեն մեղադրյալի մեղավորությունը հաստատող ապացույցները, ի պաշտպանություն մեղադրյալի բերված փաստարկները, դրանց ստուգման համար ձեռնարկված գործողությունները, ինչպես նաեւ այդ փաստարկները հերքող ապացույցները: Դատավորն արձանագրեց, որ պատճառաբանական մասում այս տեղեկությունները առկա են, ինչին արձանագանքելով՝ պաշտպան Ռուբեն Մելիքյանը հարցրեց․ «Ի պաշտպանություն մեղադրյալի՝ որեւէ փաստա՞րկ է նշված»։ Մելիքյանը հայտարարեց, որ կենդանության օրոք, երբ Գրիգորյանը դեռեւս քրեակատարողական հիմնարկում էր, մի միջնորդություն է ներկայացրել քննիչին՝ խնդրելով այն կցել գործին եւ ճանաչել ապացույց։ Միջնորդության բովանդակությունը պաշտպանն ամբողջովին չբացահայտեց, նշեց միայն՝ այն հայ ժողովրդի պատմության, մասնավորապես, 1918-20–ական թվականներին վերաբերող ակադեմիական հատորներից մի էջ էր, որտեղ գիտական կոնկրետ տվյալներով ապացուցվում էր Գրիգորյանի անմեղությունը։ Քննիչը, սակայն, մերժել է այն գործի նյութերին կցելը, որոշումը բողոքարկվել է հսկող դատախազին, սակայն մեղադրական եզրակացության մեջ այն այդպես էլ չի ներառվել։ Լուսանկարում՝ դատավոր Մնացական Մարտիրոսյանը Դատավոր Մնացական Մարտիրոսյանը հետաքրքրվեց՝ ինչո՞վ է պայմանավորված պաշտպանի այն դիրքորոշումը, որ հենց այդ փաստարկը պետք է տեղ գտներ մեղադրական եզրակացության մեջ։ Պատասխանելով հարցին՝ Մելիքյանն ընդգծեց, որ մեղադրյալը հրաժարվել է ցուցմունք տալուց, եւ դա նրա կողմից ներկայացված միակ փաստարկն է, ուստի գուցե հարգա՞նք դրսեւորվի անձի նկատմամբ։ Դատավորի հարցին՝ ի՞նչն է խոչընդոտում, որ հետագայում ներկայացնեն այդ փաստարկը գործին կցելու միջնորդությունը, պաշտպանը պատասխանեց, որ դա եւս բացառված չէ, սակայն քանի որ նոր օրենքը հնարավորություն տալիս է մեղադրական եզրակացությունը այդ հիմքով վերադարձնելու, դատարանն է որոշելու՝ ինչպիսի պրակտիկա ձեւավորել, ֆորմալիզմ դրսեւորե՞լ, թե՞ ոչ։ Ի վերջո, դատավորն արձանագրեց, որ մեղադրական եզրակացության անհամապատասխանություն օրենքին առկա չէ, ըստ այդմ, այն մեղադրողին վերադարձնելու կարիք չկա, իսկ ապացույց ճանաչելու միջնորդությունը կողմը կարող է դատական քննության փուլում էլ ներկայացնել։ Արմեն Գրիգորյանի հայտարարությունների վերաբերյալ հարցաքննվել են Շիրակի եւ Արարատի մարզի բնակիչներ Հաջորդիվ կողմերը քննարկեցին հետազոտման ենթակա ապացույցների ծավալը։ Դատավորի հարցին ի պատասխան՝ հանրային մեղադրող Արմեն Գեւորգյանն առաջարկեց սահմանել ապացույցների հետազոտման հետեւյալ հաջորդականությունն ու ծավալը․ սկզբում հետազոտել ապացուցողական գործողությունների արձանագրությունները, մասնավորապես, զննությունների արձանագրությունները, ապա՝ փորձագետի եզրակացությունը, այնուհետեւ՝ արտավարութային փաստաթուղթ հանդիսացող լազերային սկավառակը, որից հետո՝ հարցաքննել դատակոչված վկաներին։ Այսինքն՝ մեղադրողն առաջարկեց պահպանել եւ հետազոտել մեղադրական եզրակացության մեջ ներառված բոլոր ապացույցները։ Պաշտպանական կողմը, սակայն, վերապահում ուներ վկաների ցուցմունքների վերաբերելիության առումով։ Պաշտպան Ռուբեն Մելիքյանը հիշեցրեց Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի այն պահանջը, ըստ որի՝ կողմերից յուրաքանչյուրը պարտավոր է հիմնավորել, թե իր առաջարկած` հետազոտման ենթակա յուրաքանչյուր ապացույց վերդիկտ կայացնելու համար նշանակություն ունեցող ինչ փաստական հանգամանք է հաստատում կամ հերքում։ Ըստ այդմ, նա խնդրեց, որ մեղադրողը պարզաբանի, թե վկաների ցուցմունքներով կոնկրետ ինչ է հերքվելու կամ հաստատվելու․ «Քրեական վարույթի նախաքննության ընթացքում վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից հարցաքննության են ենթարկվել Արարատյան դաշտավայրում եւ Շիրակի մարզում բնակվող վկաներ, որոնք արտահայտել են իրենց ընկալումները հարցազրույցների ընթացքում Արմեն Գրիգորյանի հայտնած մտքերի վերաբերյալ, այսինքն՝ վկաների ցուցմունքները հիմնավորում են ելույթում առկա առանձին ձեւակերպումների վերաբերյալ հասարակության անդամների ընկալումների մասին տեղեկություններ, հետեւաբար էական նշանակություն ունեն»,– պարզաբանեց մեղադրող Արմեն Գեւորգյանը։ Լուսանկարում՝ պաշտպաններ Ռուբեն Մելիքյանը, Արմեն Մաշինյանը Պաշտպան Արմեն Մաշինյանն էլ հայտարարեց՝ կոնկերտ 4 վկաների՝ Արտյոմ Թումանյանին, Հունան Հակոբյանին, Գրիգոր Կարապետյանին եւ Վանիկ Դավթյանին հարցեր են ուղղվել բացառապես ազգային արժանապատվությունը նվաստացնելուն ուղղված գործողությունների մասին, որը, ինչպես արդեն նշվեց, նոր օրենսգրքից հանվել է, հետեւաբար, այդ ցուցմունքները, ըստ պաշտպանի, այլեւս վերաբերելի չեն գործին։ Ավելի ուշ պատասխանելով մեր այն հարցին՝ արդյո՞ք այդ վկաները Շիրակի եւ Արարատի մարզից պատահականորեն ընտրված անձինք են՝ պաշտպանը պատասխանեց․ «Թող գան, կհասկանանք՝ պատահականորեն են թե ոչ, այդ հարցը մեզ էլ է հետաքրքրում»։ Արձագանքելով պաշտպանների հայտարարությանը՝ հանրային մեղադրող Արմեն Գեւորգյանը հիշեցրեց, որ ոչ մի տվյալ, ըստ օրենքի, նախապես հավաստի ապացույցի ուժ չունի, եւ ասաց, որ վկաների ցուցմունքների ըստ էության վերաբերելիությունը վերջնականապես կարող է գնահատվել միայն նրանց հարցաքննության արդյունքում։ Այնուհանդերձ, մեղադրողն ընդգծեց, որ պաշտպանության կողմը առանձնացրել է այն վկաներին, որոնք ելույթ են ունեցել եւ իրենց դժգոհությունն են արտահայտել Արմեն Գրիգորյանի մտքերի կապակցությամբ, եւ այդ ելույթի սկավառակը, այսպես թե այնպես, հանդիսանում է արտավարութային փաստաթուղթ․ «Քրեական գործով վկաները հայտնել են Գրիգորյանի կողմից իրենց նկատմամբ քաղաքական հայացքներով պայմանավորված անհանդուրժողական, խտրականության, ատելության, ինչո՞ւ չէ, նաեւ թշնամանք հրահրելուն ուղղված ընկալումների վերաբերյալ եւ մատնանշել են, որ այս կամ այն քաղաքական ուժին հարելու կամ քաղաքական ուժի օգտին քվերակելու հանգամանքով պայմանավորված Գրիգորյանը նշված տարածաշրջանի բնակիչներին անվանել է թուրք։ Գտնում եմ, որ այդ խոսույթը եւ այդ արտահայտությունները, որ ենթադրաբար հնչեցվել են ազգաբնակչության հասցեին քաղաքական հայացքներով պայմանավորված, նրանց նկատմամբ խտրականության, անհանդուրժողական, ատելության եւ թշնամանք հարուցելուն ուղղված գործողություններ են պարունակում, հետեւաբար վերաբերելի են եւ հաստատում են հատկապես այդ հանգամանքը»,– ասաց նա։ Լսելով կողմերին՝ դատարանը որոշեց, որ ապացույցների առկա ծավալը չհաստատելու հիմք այս պահին չունի, իսկ դրանց մանրամասն հետազոտումը այս փուլում չէ, որ պետք է իրականացվի։ Դատական նիստը հետաձգվեց՝ պաշտպանական կողմին փորձաքննություն նշանակելու նախաձեռնությամբ հանդես գալու ժամանակ տրամադրելու համար։ Հաջորդ նիստը նշանակվեց նոյեմբերի 11-ին։   Միլենա Խաչիկյան
22:23 - 24 հոկտեմբերի, 2022
Մանկատան նախկին սաները Սոցապից պահանջում են իրենց տրամադրել բնակարանի գնման վկայագրեր․ գործը դատարանում է

Մանկատան նախկին սաները Սոցապից պահանջում են իրենց տրամադրել բնակարանի գնման վկայագրեր․ գործը դատարանում է

Երկվորյակ եղբայրներ Արթուր եւ Աշոտ Հարությունյանները տեւական ժամանակ է՝ իրավական քաշքշուկի մեջ են․ որպես մանկատան նախկին սաներ՝ նրանք պահանջում են, որ ՀՀ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարությունը իրենց տրամադրի բնակարանի գնման վկայագրեր։ Infocom-ին է դիմել Հարությունյանների ներկայացուցիչ Հասմիկ Մանուչարյանը եւ որոշ մանրամասներ ներկայացրել խնդրի վերաբերյալ։ Մանուչարյանի խոսքով՝ եղբայրները ծնվել են 1987 թ․ սեպտեմբերի 9-ին, մոր մահից հետո որոշակի ընդհատումներով՝ 1994-1998 եւ 1999-2005 թթ., խնամվել են «Գավառի մանկատուն» ՊՈԱԿ-ում։ Թե 1998-1999 թթ. ընթացքում ինչի հիման վրան են դուրս գրվել, ներկայացուցչի խոսքով՝ հայտնի չէ․ պատկան մարմինները, նրա հարցերին ի պատասխան, նշել են, որ հիմքը չի պահպանվել։ 2018 թ․-ին, երբ Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարությունը վերսկսել է մանկատան նախկին սաներին բնակարանի գնման վկայագրեր տրամադրելու գործընթացը, Հարությունյան եղբայրները դիմում են ներկայացրել՝ խնդրելով իրենց ճանաչել ծրագրի շահառու։  Նշենք, որ 2019 թ․ նոյեմբերի 7-ի 1555-Ն որոշմամբ Կառավարությունը ֆինանսական միջոցներ է հատկացրել Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարությանը՝ «ՀՀ մանկատան շրջանավարտներին բնակարանի ապահովում» միջոցառման շրջանակում մանկատան շրջանավարտների բնակարանային ապահովման խնդիրների լուծման նպատակով։ Նախատեսվել է, որ ծրագրում ընդգրկված շահառուները ՀՀ տարածքում ձեռք կբերեն 6.3 մլն դրամը չգերազանցող, իսկ սեփական միջոցներ ներդնելու դեպքում՝ նաեւ գերազանցող արժեքով բնակարաններ։ Ըստ որոշման՝ մանկատան շրջանավարտները բնակարանի գնման վկայագիր ստանալու իրավունք ունեն ՀՀ քաղաքացի հանդիսանալու, սեփականության կամ համասեփականության իրավունքով այլ բնակելի տարածք չունենալու եւ վերջին հինգ տարվա ընթացքում բնակելի տարածք օտարած չլինելու դեպքում։  Այս որոշման մեջ Կառավարությունը 2021 թ․ հոկտեմբերի 28-ին փոփոխություն է կատարել՝ սահմանելով, որ վկայագիր ստանալու իրավունք ունեն 2021 թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ մանկատան շրջանավարտ հանդիսացող անձինք եւ 18 տարին լրացած, մանկատանն առնվազն 7 տարի խնամք եւ դաստիարակություն ստացած սաները։ Որոշմամբ սահմանվել է նաեւ, որ վկայագիր ստանալու իրավունք չունեն, ի թիվս հիշյալ պայմանների, նաեւ կենսաբանական ծնողի ընտանիք վերադարձածները։ Եղբայրների դիմումներին ի պատասխան՝ 2018 թ օգոստոսի 16-ին եւ 2019 թ․ դեկտեմբերի 24-ին նախարարությունից տեղեկացրել են, որ համապատասխանաբար Արթուր եւ Աշոտ Հարությունյանները դեռ 2008 թ․–ից հաշվառված են բնակարանի ապահովման ծրագրում, անհրաժեշտ տեղեկությունը ստանալուց եւ ուսումնասիրելուց հետո կորոշվի վկայագրի տրամադրման հարցը։  2019 թ․ դեկտեմբերին մանկատունը նախարարությանը տրամադրել է համապատասխան տեղեկանքներ, որոնց համաձայն՝ եղբայրները մանկատան շրջանավարտ են եւ դուրս են գրվել այնտեղից՝ 18 տարեկանը լրանալու կապակցությամբ։  Ծրագրի ընթացքը դրանից հետո դանդաղել է՝ համավարակով եւ պատերազմով պայմանավորված։ Որոշ ժամանակ անց՝ 2021 թ․ հունվարին, մանկատնից նախարարությանը տրամադրել են եւս մեկ տեղեկանք, ըստ որի՝ տղաները ոչ թե մանկատան շրջանավարտ են, այլ սան։ Դրանից հետո նախարարության դիրքորոշումը փոխվել է․ 2021 թ․ փետրվարին նախարարությունը մերժել է Արթուր Հարությունյանի դիմումը՝ պատճառաբանությամբ, որ վերջինս մանկատան շրջանավարտ չէ․ «Մանկատան շրջանավարտ են համարվում 18 տարեկանը լրանալու կապակցությամբ մանկատան խնամակալական կազմակերպություններից դուրս գրված անձինք»,- հայտնել են Նախարարությունից։  2022 թ․ հունվարին էլ մերժվել է Աշոտ Հարությունյանի դիմումը․ այս դեպքում որպես հիմնավորում մանկատան շրջանավարտ չհանդիսանալուց բացի նշվել է նաեւ կենսաբանական ընտանիք վերադարձած լինելու հանգամանքը։ Հասմիկ Մանուչարյանը մանկատան իրարամերժ տեղեկանքների մեջ ներքին պայմանավորվածությունների եւ իրենց հասանելիք գումարը յուրացնելու միտում է տեսնում։ Ըստ նրա՝ թեեւ եղբայրները, իսկապես, 17․5 տարեկանում են դուրս գրվել, սակայն Կառավարության հիշյալ 1555-Ն որոշմամբ որեւէ տեղ ամրագրված չէ 18 տարեկանը լրանալու կապակցությամբ դուրս գրվելու պահանջ։ Մանուչարյանի խոսքով՝ տղաների քույրն էլ 18 տարեկանը լրանալու կապակցությամբ դուրս չի գրվել, սակայն նրան բնակարան տրամադրվել է։ Դրանից բացի, նա ընդգծեց, որ եղբայրները կենսաբանական ընտանիքում փաստացի չեն էլ բնակվել, ինչը, ըստ նրա, անտեսվել է․ «1998 թ․-ին անհայտ հիմքերով վերադարձվել են կենսաբանական ընտանիք՝ հոր, տատի մոտ, որտեղ տարի ու կես բռնության են ենթարկվել, որից հետո նրանց հաջողվել է փախչել եւ վերադառնալ մանկատուն»,- պատմեց Մանուչարյանը։ Հարցին՝ իրենց նկատմամբ այդ  տեսակ վերաբերմունքի մասին մանկատանը հայտնե՞լ են՝ Մանուչարյանը դրական պատասխանեց՝ տարակուսանք հայտնելով, որ անձնակազմն այդ ուղղությամբ որեւէ գործընթաց չի սկսել։ Դրանից հետո՝ Մանուչարյանի ենթադրությամբ 2004 թ․-ին, եղբայրներից Արթուր Հարությունյանին ուղարկել են «Փոքր Մհեր» ռազմական դպրոց, որը գիշերօթիկ դպրոց է։ Հարությունյանը, սակայն, այնտեղ երկար չի մնացել․ ներկայացուցչի խոսքով՝ օրեր անց դիմել է փախուստի եւ գնացել հոր տուն։ Հարցին՝ եթե հոր կողմից նախկինում բացասական վերաբերմունքի է արժանացել, ինչպե՞ս է հետո ցանկություն ունեցել նրա մոտ գնալու, Մանուչարյանը պատասխանեց, որ նախ, մշտապես չի տեղափոխվել այնտեղ, եւ դրանից բացի, 11 եւ 17 տարեկան տղայի հոգեբանությունը տարբեր է․ 17 տարեկանը, բնական է, ազատության կձգտեր։ Հոր տուն գալուց հետո այնտեղ է տեղափոխվել նաեւ Աշոտ Հարությունյանը, դրանից հետո եղբայրները մանկատուն այլեւս չեն վերադարձել։ Գործում առկա նյութերի համաձայն՝ նրանք վերադարձել են հոր մոտ՝ նրա իսկ դիմումի հիման վրա․ «Իմ ենթադրությամբ՝ մանկատան տնօրենը այցելել է հոր տուն, ամենայն հավանականությամբ՝ հանդիպել նրան ոչ սթափ վիճակում, ասել՝ էրեխեքիդ տուր, նա էլ չի տվել, եւ տնօրենն էլ ասել է՝ դե, չես տալիս, դիմում գրի․ այս դիալոգը ինձ պատմել է Գավառի ոստիկանության հետաքննիչ Մուշեղյանը, եւ դպրոցական տետրի վրա, ամենայն հավանականությամբ, ինքն էլ թելադրել է, թե հայրը ինչ գրի»,- նշեց տղաների ներկայացուցիչը՝ հավելելով, որ որեւէ մեկը չի այցելել՝ գնահատելու ծնողի կենցաղային պայմանները․ Խնամակալության եւ հոգաբարձության հանձնաժողովը իր եզրակացությունը տվել է մանկատան տնօրենի խոսքերի հիման վրա։ Նշենք, որ Մանուչարյանը նաեւ հանցագործության մասին հաղորդում է ներկայացրել Գլխավոր դատախազություն՝ ի թիվս այլնի, նշելով նաեւ հոր դիմումի ենթադրյալ կեղծված լինելու մասին, սակայն նախապատրաստված նյութերով նշանակվել է դատաձեռագրաբանական փորձաքննություն, եւ պարզվել է, որ դիմումը գրվել է հոր կողմից, ուստի քրեական գործի հարուցումը մերժվել է հանցակազմի բացակայության հիմքով։ Մանուչարյանի խոսքով՝ տղաները երկար չեն մնացել հոր մոտ, բնակվել են ընկերների, հորաքրոջ տանը, որից հետո զորակոչվել են բանակ։ Այդ ընթացքում՝ 2006 թ․-ին, պետության կողմից անհատույց օգտագործման նպատակով բնակարան է տրամադրվել եղբայրների ավագ քրոջը․ «Մանկատան տնօրենն ասում է, որ ինքը այցելել է, ականտես եղել ընտանիքի վերամիավորմանը, ինչը, սակայն, սուտ է, քանի որ այդ ժամանակ տղաները եղել են բանակում»,- նշեց Մանուչարյանը՝ հավելելով, որ տնօրենը այցի ամսաթիվ էլ չի նշում․ «Բանակից վերադառնալուց հետո 3-3․5 տարի ապրել են քրոջ տանը, իրենք պատասխանատու չեն, որ քույրը հորը տեր է կանգնել, դրանից հետո ես եմ կանչել իմ տուն, կերակրել, գնալ-գալով՝ իմ տունը իրենց համար ավելի հարմար էր»։ Դիմումի մերժումները ստանալուց հետո Հարությունյան եղբայրները երկու առանձին հայցեր են ներկայացրել ՀՀ վարչական դատարան՝ պահանջելով նախարարությանը պարտավորեցնել իրենց տրամադրել բնակարանի գնման վկայագրեր։ Որպես հայցվոր՝ նրանք նշել են, որ մանկատնից դուրս գրելու վերաբերյալ համաձայնություն չեն տվել եւ ծնողի տանը չեն բնակվել։ Նրանք դիմել են նաեւ Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակին։ Գավառի մանկատուն ՊՈԱԿ-ի նախկին տնօրենի խոսքով՝ ամեն ինչ օրենքի սահմաններում է եղել «Գավառի մանկատուն» ՊՈԱԿ–ի փոխտնօրեն Նիկոլայ Նալբանդյանը, որ այդ տարիներին մանկատան տնօրենն է եղել, մեր զրույցում դժվարացավ շատ մանրամասներ հիշել՝ հաշվի առնելով, որ երկար ժամանակ է անցել։ Այնուհանդերձ, նա վստահեցրեց, որ ինչ եղել է, օրենքի սահմաններում է եղել։  Նալբանդյանը նշեց, որ մանկատան արխիվում պետք է պահպանված լինի եղբայրների՝ 1998 թ մանկատնից դուրս գրվելու հիմքը, ուստի նրանք կարող են դիմել եւ ստանալ այն։  Նրա խոսքով՝ Արթուր Հարությունյանին, ըստ ամենայնի, փորձել են զինվորական կրթության տալ, սակայն քանի որ չի հարմարվել, երեխայի կարծիքը հաշվի են առել։ Թե որքան է մնացել «Փոքր Մհեր»-ում, Նալբանդյանը չհիշեց՝ նշելով, որ դրանից հետո նա վերադարձել է տուն։ Անդրադառնալով հոր դիմումին, մանկատան փոխտնօրենն ասաց, որ վերջինս այն ինքնակամ է գրել, երեխաներն էլ, բնականաբար, կողմ են եղել․ «Ցանկացած երեխա ուզում է ծնողի հետ ապրել, եւ ցանկացած ծնող իրավունք ունի դիմելու եւ երեխային մանկատնից վերցնելու․ թե ինչ ձեւաչափով, ինչ մոտիվացիայով, արդեն այլ հարց է»։ Տվյալ դեպքում, ըստ դիմումի, հայրը առողջական խնդիրներ եւ խնամքի կարիք է ունեցել․ «Մենք էլ մտածել ենք՝ տղաները հորը նեցուկ կլինեն, եւ մինչեւ Հանձնաժողովի եզրակացությունը ժամանակավորապես թողել ենք բնակվեն այնտեղ»։ Հարցին՝ առանց Հանձնաժողովի եզրակացության՝ նման թույլտվության իրավասություն ունեի՞ն՝ Նալբանդյանը պատասխանեց․ «Ստիպողաբա՞ր պիտի բերվեին մանկատուն, չեմ կարծում՝ 17․5 տարեկանը այդքան փոքր է, այսպես թե այնպես կես տարի հետո գնալու էին իրենց տուն, հատկապես, որ քույրը տուն ուներ, գնացել են այնտեղ, վերամիավորվել»։ Թե երբ է այցելել եւ տեսել ընտանիքի՝ իր խոսքով վերամիավորումը, Նալբանդյանը դժվարացավ հիշել, ասաց՝ 2000-ական թվականներն էին։ Հարցին՝ հանձնաժողովը ի վերջո  այցելել եւ ստուգե՞լ է ընտանիքի կենսապայմանները, Նալբանդյանը պատասխանեց․ «Չեմ կարող ասել, խառը տարիներ էին, գուցե զանգել են կամ հետաքրքրվել, ամեն դեպքում, մենք երաշխիքներ տվել ենք»։ Ընտանիքի կենսապայմանների եւ բարոյահոգեբանական վիճակի հետ կապված մանկատան նախկին տնօրենը որեւէ խնդիր չի տեսել։ Ինչ վերաբերում է նախարարությանը տրամադրած իրարամերժ տեղեկանքներին, Նիկոլայ Նալբանդյանն ասաց, որ դա շփոթմունքի արդյունք է։ Հարությունյանները, ըստ նախարարության, Գավառի մանկատան սաներ են, այլ ոչ թե շրջանավարտներ Ունենալով Հարությունյան եղբայրների գրավոր համաձայնությունը՝ իրենց անձնական գործի վերաբերյալ տեղեկություններ ստանալու մասին՝ մենք գրավոր հարցմամբ դիմել ենք նաեւ Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարությանը՝ թեմայի վերաբերյալ մի շարք հարցեր հղելով։  Մասնավորապես, խնդրել ենք պարզաբանել մանկատնից ստացված տեղեկանքների իրարամերժությունը, անձնական գործերի վերաբերյալ որոշ փաստաթղթերի բացակայությունը, նախքան հանձնաժողովի եզրակացության մանկատան սաներին ընտանիքում թողնելու իրավաչափությունը, ինչպես նաեւ հայտնել, թե իրենց կողմից հիշատակված նորմատիվ իրավական ակտերի կոնկրետ որ կետն է սահմանում, որ բնակարանի գնման վկայագիր ստանալու իրավունք ունեն, ի թիվս այլ պահանջների, 18 տարեկանը լրանալու կապակցությամբ մանկատնից դուրս գրված շրջանավարտները։  Խնդրել ենք հայտնել նաեւ, թե ինչ պահանջներ են նախատեսված եղել 2000-ական թվականներին, արդյոք եղբայրների քրոջ պարագայում «18 տարեկանը լրանալու կապակցությամբ» պահանջ առկա չի եղել։ Հնարավորության դեպքում խնդրել էինք հայտնել նաեւ, թե հիշյալ բնակարանը քրոջը տրամադրելու որոշումը երբ է կայացվել, երբ է այն նրա կողմից փաստացի բնակեցվել, եւ երբ է Ն․ Նալբանդյանը այց կատարել այնտեղ։ Հետաքրքրվել էինք նաեւ, թե կոնկրետ որ թվականի որ ամիսներին է Արթուր Հարությունյանը բնակվել «Փոքր Մհեր» կրթահամալիրում, եւ կան արդյոք տեղեկություններ, թե այնտեղից դուրս գալով՝ ուր է տեղափոխվել նա։ Հարցրել էինք նաեւ՝ անձնական գործում առկա են տեղեկություններ Խնամակալության եւ հոգաբարձության մարմինների կողմից կենսաբանական ընտանիք այց կատարելու, կենսապայմանները ստուգելու, այնտեղ մնալ-չմնալու վերաբերյալ եղբայրների կարծիքը լսելու մասին, ինչպես նաեւ տեղեկություններ՝ կենսաբանական ընտանիքը լքելու, այնտեղ նրանց նկատմամբ առերեւույթ բացասական վերաբերմունքի եւ/կամ հետագա կեցավայրերի մասին։ Նախարարությունը մեկամսյա ժամկետ էր խնդրել՝ նշված հարցերին պատասխանելու համար։ Ըստ այդմ, Նախարարությունից հայտնել են, որ 2003 թվականի հոկտեմբերի 30-ի N 1419-Ն որոշմամբ՝ ՀՀ կառավարությունը արձանագրել է, որ մանկատներից դուրս են գրվում 18 տարին լրացած մանկատան սաները, իսկ հետագա կիրառությունն ապահովելու նպատակով փակագծերում նշվել է, որ մանկատան նախկին սաները մանկատան շրջանավարտներ են․ «Այսպիսով, ՀՀ կառավարության որոշման մեջ ամրագրված է, որ մանկատան նախկին սանն այսուհետ կարող է դիտարկվել որպես մանկատան շրջանավարտ, ինչպես նաեւ այն կարեւոր հանգամանքը, որ մանկատներից դուրս են գրվում 18 տարին լրացած մանկատան սաները»,- նշել են Նախարարությունից՝ մեջբերելով նաեւ «Երեխայի իրավունքների մասին» ՀՀ Օրենքը․ «Օրենքի 24-րդ հոդվածի համաձայն՝ պետությունն ու համապատասխան մարմիններն ապահովում են կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված (այդ թվում՝ առանց ծնողական խնամքի մնացած) երեխաների խնամքը եւ դաստիարակությունը՝ որդեգրման, խնամակալություն կամ հոգաբարձություն սահմանելու կամ խնամատար ընտանիքում տեղավորելու, իսկ դրանց անհնարինության դեպքում` համապատասխան հաստատություններում տեղավորելու միջոցով: Հետեւաբար, մանկատան շրջանավարտը՝ 18 տարին լրացած եւ բնակչության սոցիալական պաշտպանության հաստատություններից դուրս գրված մանկատան սանն է»,- ասված է պատասխանում։ Անդրադառնալով մանկատնից ստացված իրարամերժ տեղեկանքներին՝ նախարարությունից հայտնել են, որ 2019 թվականի դեկտեմբերի 11-ի տեղեկանքում նշվել է, որ Արթուր եւ Աշոտ Հարությունյանները «մանկատան շրջանավարտ» են, քանի որ հաշվարկը կատարվել է ծննդյան տարեթվերով եւ ոչ ամիսներով։ Երկրորդ անգամ՝ 2021 թվականի հունվարի 22-ին տրված տեղեկանքը տրվել է նախարարության կողմից փոփոխված եւ հստակեցված չափանիշների ու պահանջների հիման վրա, ըստ որի՝ Հարությունյանները հանդիսանում են Գավառի մանկատան սաներ, այլ ոչ թե շրջանավարտներ՝ 18 տարին մանկատանը չլրանալու պատճառով՝ հիմք ընդունելով Կառավարության 2019 թվականի նոյեմբերի 11-ի 1555-Ն որոշման պահանջները։ Անդրադառնալով այն հանգամանքին, որ եղբայրների քույրը, թեեւ 17 տարեկանում է դուրս գրվել մանկատնից, բնակարան ստացել է, Նախարարությունից պարզաբանել են, որ նրան բնակարան տրամադրվել է մեկ այլ՝ «Պետական աջակցություն ՀՀ մանկական խնամակալական կազմակերպությունների շրջանավարտներին» ծրագրով․ «Ծրագրի պատասխանատուները «մանկատան շրջանավարտ» կամ «մանկատան սան» հասկացությունները դիտարկելուց զատ կարեւորել են այդ պահին երեխաների կեցության հրատապ խնդիրը։ Արդյունքում, այդ ծրագրով բնակարաններ են ստացել Գավառի մանկատան 18 տարին չլրացած շատ սաներ, այդ թվում՝ Հարությունյանների քույրը»։ Ինչ վերաբերում է մանկատան նախկին տնօրենի կատարած այցին, ապա, ըստ Նախարարության, դա տեղի է ունեցել 2004 թվականի նոյեմբերի 28-ին․ «Ն․ Նալբանդյանն այցելել է Հարությունյանների քրոջը պատկանող բնակարան, որտեղ ապրում էին վերջինիս հայրը, տատիկը եւ եղբայրները՝ Արթուր եւ Աշոտ Հարությունյանները։ Այցի նպատակն է եղել երեխաներին մանկատուն վերադարձնելը, ինչպես նաեւ նրանց սոցիալ-կենցաղային պայմաններին ծանոթանալը։ Սակայն հայրը, տատիկը եւ եղբայրները հրաժարվել են տղաների՝ մանկատուն վերադարձը՝ պատճառաբանելով, որ մեծ են եւ կարող են ինքնուրույն տնօրինել հետագա կյանքն ու օգտակար լինել ընտանիքին։ Այդ ընթացքում հայրը դիմում է գրել մանկատան տնօրենին՝ խնդրելով երեխաներին վերադարձնել կենսաբանական ընտանիք։ Հետագայում հայրը ՀՀ դատախազություն գրած բողոք-դիմումում հայտնել է, որ ինքը դիմում չի գրել, եւ եղած դիմումը կեղծ է։ Դրա հիման վրա հարուցվել է քրեական գործ, որի շրջանակում կատարվել է քննություն և պարզվել, որ դիմումը գրված է հոր կողմից, և գործը կարճվել է»,- ասված է պատասխանում։  Նշենք, որ այցի ամսաթիվը  որոշակի հակասություն է ստեղծում, քանի որ ըստ գործի նյութերի՝  եղբայրների քրոջ, Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության եւ Պետական գույքի  կառավարման վարչության միջեւ բնակարանի անհատույց օգտագործման եռակողմ պայմանագիրը կնքվել է 2006 թ․ սեպտեմբերի 25-ին։ Թե երբ է այն փաստացի բնակեցվել, Նախարարությունից չեն հայտնել։ Ստացված պատասխանի համաձայն՝ երեխայի՝ կենսաբանական ընտանիքում ժամանակավոր ապրելու իրավունքն արգելող որեւէ իրավական ակտ այդ ժամանակ չի եղել։ Դա կատարվել է խնամակալի հայեցողությամբ՝ հաշվի առնելով ընտանիքի բարոյահոգեբանական մթնոլորտը եւ սոցիալ-կենցաղային պայմանները։ Ի պատասխան այն հարցին, թե արդյոք որեւէ իրավական ակտով սահմանվում է, որ մանկատան տնօրենը կարող է մինչեւ համապատասխան հանձնաժողովի եզրակացությունը երեխաներին թույլատրել ժամանակավոր ապրել կենսաբանական ընտանիքում, Նախարարությունից նշել են, որ գործող օրենսդրությամբ նման կարգավորում նախատեսված չէ։ Ինչ վերաբերում է Խնամակալության եւ հոգաբարձության մարմնին, ըստ պատասխանի՝ վերջինիս կողմից այցելություն չի եղել, հանձնաժողովը հիմնվել է մանկատան տնօրենի այցելության, նրա հաղորդած տեղեկությունների, երեխաների ընտանիքում ապրելու ցանկության վրա, հաշվի է առել այն հանգամանքը, որ 6 ամիս հետո լրանալու էր եղբայրների 18 տարին։ Անդրադառնալով անձնական գործերի որոշ փաստաթղթերի բացակայությանը, Նախարարությունից հստակ տեղեկություն չեն տվել՝ նշելով, որ  մանկատան երեխաների շարժն ամրագրված է սաների ընդունման եւ դուրսգրման հրամանագրքում, սակայն Հարությունյանների ընդունման եւ դուրսգրման հիմքերն անձնական գործերում չեն պահպանվել (դիտարկվում է այն տարբերակը, որ փաստաթղթերը տրվել են վերջիններիս հարազատներին)։ «Գավառի մանկատուն» ՊՈԱԿ-ը, ըստ նախարարության, չի տիրապետում նաեւ Արթուր Հարությունյանի՝ «Փոքր Մհեր» կրթահամալիրում բնակվելու եւ այնտեղից այլ վայր տեղափոխվելու վերաբերյալ տեղեկության։ Ամփոփելով նախարարությունից տեղեկացրել են, որ ՀՀ կառավարության 2019 թվականի նոյեմբերի 7-ի թիվ 1555-Ն որոշման շրջանակում տրամադրված գումարը նախատեսված է 300 շահառուի համար․ «Այս պահի դրությամբ բնակարանի գնման վկայագրի միջոցով ֆինասական աջակցություն ստանալու իրավունք է տրվել 281 շահառուի․ ընթացքի մեջ է նաեւ 7 շահառուի գործերի ուսումնասիրություն»,- ասված է պատասխանում։ Դատարանը բավարարել է Արթուր Հարությունյանի հայցը՝ ընդդեմ Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության Նյութի պատրաստմանը զուգահեռ ՀՀ վարչական դատարանը դատավոր Գեւորգ Սոսյանի նախագահությամբ, քննելով Արթուր Հարությունյանի հայցը, օրերս բավարարել է այն՝ Նախարարությանը պարտավորեցնելով քաղաքացուն տրամադրել բնակարանի գնման վկայագիր։  Ի թիվս այլնի՝ դատարանը վճռում արձանագրել է, որ հայցվորի կողմից բնակարանի գնման վկայագրի տրամադրման հայցումը, ըստ էության, իրավաչափ է, իսկ դրա մերժումը եղել է ոչ իրավաչափ․ «Սույն գործի փաստերով հաստատվում է այն փաստը, որ «Աջակցություն եւ խորհրդատվություն ՀՀ մանկատան շրջանավարտներին» ծրագրի շրջանակներում 2003-2013 թթ բնակարանի սպասող շահառուների ցուցակի 89-րդ համարի տակ Արթուր Հարությունյանին 2008 թվականին հաշվառելուց հետո վերջինիս հերթացուցակից հանելու վերաբերյալ որեւէ ապացույց (միջամտող վարչական ակտ) գործի նյութերում առկա չէ, այսինքն՝ այդ հաշվառումը մինչեւ այս պահը շարունակում է գործել՝ պահպանելով իր իրավաբանական ուժը եւ առաջացնելով իրավական հետեւանքներ, ինչն էլ նշանակում է, որ հայցվորի անվամբ գործող հաշվառումը պետք է առաջացնի բնակարանի գնման վկայագիր տալուն: Ընդ որում, Դատարանը հատուկ ընդգծում է, որ անձին հաշվառումից հանելը եւս պետք է իրականացվի վարչարարությամբ՝ միջամտող վարչական ակտի ընդունմամբ, քանի որ որեւէ այլ կանոնակարգում կիրառելի իրավանորմերի շրջանակներում առկա չէ, այսինքն՝ եթե նույնիսկ առկա է հաշվառումից հանելու բավարար հիմք, ապա անձը հաշվառումից հանվում է ոչ թե նման հիմքի առաջացման փաստով, այլ դրա համար վարչական մարմնի կողմից նախ պետք է իրականացվի վարչական վարույթ, որի արդյունքներով հիշյալ հիմքի հաստատման դեպքում վարչական մարմինը կկարողանա ընդունել հաշվառումից հանելու վերաբերյալ միջամտող վարչական ակտ, որպիսի գործընթացն էլ սույն գործով առկա չէ»,- ասված է վճռի մեջ։ Աշոտ Հարությունյանի վերաբերյալ գործը դեռեւս դատաքննության փուլում է։   Միլենա Խաչիկյան
17:14 - 23 հոկտեմբերի, 2022
ԵՄ քաղաքացիական առաքելությունների փորձը․ Վրաստան, նախկին հարավսլավական հանրապետություններ և այլ տարածաշրջաններ

ԵՄ քաղաքացիական առաքելությունների փորձը․ Վրաստան, նախկին հարավսլավական հանրապետություններ և այլ տարածաշրջաններ

Եվրոպական Միության քաղաքացիական առաքելությունն արդեն  Հայաստանում է։ Խումբը բաղկացած է մոտ 40 հոգուց և Հայաստանում է լինելու առնվազն երկու ամիս ժամկետով։ Հոկտեմբերի 6-ին Պրահայում  տեղի ունեցած հանդիպմանը Հայաստանն ու Ադրբեջանը համաձայնության էին եկել հայ-ադրբեջանական սահման ԵՄ քաղաքացիական առաքելություն ուղարկելու հարցում։  Ըստ հայտարարության՝ Հայաստանը նախապես համաձայնել էր առաքելությանը, իսկ Ադրբեջանը համաձայն է «համագործակցել առաքելության հետ այնքանով, որքանով առնչություն կունենա»։ Հայտարարության տեքստից պարզ է դառնում, որ առաքելությունն իրականացվելու է Հայաստանի տարածքից։  ԵՄ միջնորդությամբ երկու երկրների համաձայնության հասնելուց մեկ օր առաջ՝ հոկտեմբերի 5-ին, Եվրոպական միության արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության հարցերով Բարձր ներկայացուցիչ Ժոզեֆ Բորելը հայտարարել էր, որ Ադրբեջանը դեմ էր առաքելությանը։ «Ուրիշ ի՞նչ եք ուզում, որ մենք անենք։ Մենք չենք պատրաստվում ԵՄ զորքեր ուղարկել առանց երկու կողմերի համաձայնության»,- հայտարարել էր Բորելը։ Բորելն անդրադարձել էր նաև ԵԱՀԿ առաքելության՝ տարածաշրջան ուղարկվելու հնարավորությանը՝ նշելով, որ առավելագույնը, որ ԵՄ-ն կարող է անել, միջնորդի դեր ստանձնելն է մինչև ԵԱՀԿ առաքելությունը կգնա տարածաշրջան, ինչը չի լինի, եթե երկու երկրներն էլ չցանկանան։   Հոկտեմբերի 18-ին՝ Նորվեգիայի արտգործնախարարի հետ հանդիպման ժամանակ, Հայաստանի ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը հայտարարեց, որ Հայաստանի տարածքում ԵԱՀԿ առաքելության տեղակայման որոշումը սպասվում է մոտ ապագայում։  Եվրոպական միությունը արդեն փորձ ունի տարբեր երկրներում, այդ թվում՝ նաև Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում, քաղաքացիական առաքելություն իրականացնելու։    Քաղաքացիական և ռազմական առաքելություններ Եվրոպական միությունը կարող է իրականացնել ինչպես քաղաքացիական, այնպես էլ ռազմական առաքելություններ, ինչպես նաև ռազմական գործողություններ։  Առաքելությունների մասին որոշումները կայացնում է Արտաքին գործերի խորհուրդը։ 2003 թվականից սկած՝ Անվտանգության և պաշտպանության ընդհանուր ռազմավարության հաստատումից հետո,  Եվրոպական միությունն իրականացրել է 37 առաքելություն, որից 18-ը հիմա ընթացքի մեջ է։  Ընթացիկ առաքելություններից 11-ը քաղաքացիական է, 7-ը՝ ռազմական։ ԵՄ-ը քաղաքացիական և ռազմական առաքելություններ ունի ռազմական կոնֆլիկտ ունեցող մի շարք երկրներում, ինչպիսիք են Իրաքը, Լիբիան, Պաղեստինը, Վրաստանը, Կոսովոն և այլն։  Քաղաքացիական առաքելությունների անդամները զինված չեն, ուղարկվում են աջակցելու հակամարտությունների կարգավորմանը, սահմանների անվտանգությանը, անվտանգային ռեֆորմներին և այլն։ Ռազմական առաքելությունների դեպքում ուղարկվում է զինված անձնակազմ դասընթացների, ռազմական գործողությունների և այլ նպատակներով։ ԵՄ գործող ռազմական առաքելություններից մեկի նպատակն, օրինակ, ծովահենների դեմ պայքարն է։ Եվրոպայի տարածքում ԵՄ իրականացրած միակ ռազմական օպերացիան Բոսնիայի և Հերցեգովինայի տարածքում է եղել 2004 թվականին՝ պարտադրելու համար շուրջ  9 տարի առաջ կնքված հրադադարի պայմանագրի կետերի պահպանումը։ ԵՄ ռազմական առաքելությունների մեծամասնությունը ուսումնական է, հիմնականում՝ Աֆրիկյան երկրներում։  Հայաստան ուղարկվող առաքելությունը հաստատելուն զուգահեռ` ԵՄ-ն հաստատեց ավելի քան 15 000 ուկրաինացի զինվորականների վերապատրաստման առաքելությունը։   Վրաստան Վրաստան Եվրոպական միության՝ 200 հոգուց բաղկացած քաղաքացիական առաքելություն ուղարկելու որոշում կայացվել է 2008 թվականին՝ ռուս-վրացական պատերազմից հետո՝ դիտարկելու Աբխազիայի և Հարավային Օսեթիայի հետ սահմանային հատվածը։ ԵՄ-ը միջնորդել էր պատերազմի ավարտը հայտարարող 6 կետից բաղկացած պայմանագիրը, որի՝ ԵՄ առաջարկած նախնական կետը նախատեսում էր նաև ԵՄ կամ ՄԱԿ խաղաղապահ առաքելություն ուղարկել տարածաշրջան, սակայն կնքված պայմանագրում այդ կետը բացակայում էր։  Ռուսաստանը համաձայնություն տվել էր առաքելության՝ բուֆերային գոտում կամ Վրաստանի տարածքում գտնվելուն․ ո՛չ Աբխազիայի և ո՛չ Հարավային Օսեթիայի իշխանությունները թույլ չեն տալիս առաքելությանն անցնել իրենց վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներ, այսինքն՝ ԵՄ մանդատը գործում է միայն Վրաստանի տարածքում։ Այս առումով Վրաստանի առաքելությունը նմանություններ ունի Հայաստան ուղարկվելիք առաքելության հետ, որը գտնվելու է սահմանի միայն հայկական կողմում։  Ըստ հաղորդագրությունների՝ Վրաստանի ՊՆ-ը կատարել է սահմանամերձ շրջաններից ծանր զինտեխնիկայի դուրսբերման առաջարակը, մինչդեռ ռուսական կողմը չի արձագանքել դրան։ Այսինքն՝ ԵՄ առաքելությունը Վրաստանում միակողմանի է։  Մինչև 2008 թվականի առաքելության ուղարկումը ԵՄ-ը մեկ այլ առաքելություն էր ուղարկել Վրաստան 2005 թվականին՝ Ռուսաստանի կողմից ԵԱՀԿ առաքելության վրա վետո դնելուց հետո։ ԵՄ-ն ուղարկել էր երեք քաղաքացիական փորձագետների՝ սահմանային խնդիրների ուղղությամբ Վրաստանում աշխատելու համար․ ավելի մեծ առաքելություն ուղարկելուն դեմ էին արտահայտվել Իտալիան, Հունաստանը և Ֆրանսիան Ռուսաստանի առարկություններից հետո։  Ըստ ԵՄ պաշտոնական հաղորդագրությունների՝ առաքելության շոշափելի արդյունքներ գրանցելուն և խաղաղության հասնելուն խանգարում էին Ռուսաստանի ստեղծած խոչընդոտները, ինչպես օրինակ՝ ԵՄ պատվիրակությունների՝ Աբխազիայի և Օսեթիայի տարածք մուտքի արգելքը, զինատեսակների սահմանափակման մասին պայմանագիրը չկնքելը և այլն։    Նախկին Հարավսլավիայի մաս կազմող հանրապետություններ Եվրոպական միության՝ շուրջ 16 տարի շարունակված և այժմ ավարտված առաքելություններից մեկը նախկին Հարավսլավիայի պետությունների տարածքում էր Սլովենիայի և Խորվաթիայի անկախության հռչակումից հետո, երբ Հարավսլավիայի ժողովրդական բանակը բախումներ սկսեց։ Լյուքսեմբուրգի, Պորտուգալիայի և Նիդերլանդների միջնորդությամբ Սլովենիան համաձայնվեց կնքել պայմանագիր և թույլատրել առաքելություն ուղարկել, որը պիտի հետևեր հրադադարի ռեժիմի պահպանմանը և հարավսլավական բանակի՝ Սլովենիայի տարածքից դուրսբերմանը։ Հաջորդող տարիների ընթացքում առաքելությունը ընդլայնել էր գործունեության սահմանները նախկին Հարավսլավիայի մաս կազմող մյուս պետությունների տարածքում։    Սահմանային առաքելություններ ԵՄ քաղաքացիական առաքելությունների շարքում բավական շատ են սահմանների դիտարկման կամ սահմանային անվտանգության ապահովման առաքելությունները։ Այսպես, ուկրաինա-մոլդովական սահմանին ԵՄ սահմանապահ ծառայությունն իրականացնում է ԵՄ ստանդարտներին համապատասխան ծառայություն։ Հետաքրքիր է, որ Ռուսաստանի հետ կոնֆլիկտի ֆոնին ԵՄ-ը դիտորդական առաքելություն չի ուղարկել, սակայն 2014-ին ֆինանսավորել է ԵԱՀԿ առաքելությունը։ Այդ ժամանակ դիտորդներին գերի էին վերցրել Դոնեցկի և Լուգանսկի ուժերը։ ԵՄ առաքելությունն աջակցում է նաև Լիբիայի ցամաքային, օդային և ծովային սահմանների դիտարկմանն ու սահմանային ծառայության ռազմավարության մշակմանը։ Առաքելությունը կից է ՄԱԿ 2011 թվականին ստեղծված առաքելությանը և ստեղծվել է Լիբիայի կառավարության խնդրանքով՝ «աջակցելու անցումային իշխանություններին իրենց հետկոնֆլիկտային ջանքերում»։  Մինչև այս տարի ամառ գործում էր նաև Պաղեստինի տարածքում ԵՄ առաքելություն, որն աջակցություն էր ցույց տալիս պաղեստինյան իշխանություններին Պաղեստին-Իսրայել և Պաղեստին-Եգիպտոս սահմանահատումների և սահմանային այլ հարցերի շուրջ։ ԵՄ-ը հայտարարել է, որ պատրաստ է շարունակել 2005 թվականին սկսված առաքելությունը, եթե քաղաքական և անվտանգային իրավիճակը թույլ տա։ Գլխավոր լուսանկարը՝ Վրաստանում ԵՄ առաքելությունից Անի Ավետիսյան
15:52 - 21 հոկտեմբերի, 2022
Ինչպես են վարկանիշավորվում համալսարանները․ Բրյուսովի անվան համալսարանի գիտխորհրդի ընդլայնված նիստի բանավեճի հետքերով

Ինչպես են վարկանիշավորվում համալսարանները․ Բրյուսովի անվան համալսարանի գիտխորհրդի ընդլայնված նիստի բանավեճի հետքերով

Հոկտեմբերի 14-ին Վ․ Բրյուսովի անվան պետական համալսարանի գիտխորհրդի ընդլայնված նիստն էր, որին մասնակցում էր նաև ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի տեղակալ Կարեն Թռչունյանը։ Նիստի ընթացքում Կարեն Թռչունյանի և բուհի ռեկտոր Կարինե Հարությունյանի միջև բանավեճ սկսվեց։ Կարեն Թռչունյանը բերեց համալսարանների վարկանիշային ցանկերի օրինակներ՝ նշելով, որ դրանցից մեկում Հայաստանի պետական մանկավարժական համալսարանն ավելի բարձր դիրքում է, քան Բրյուսովի անվան պետական համալսարանը։ Բուհի ռեկտորն էլ նշեց, որ այդ համեմատությունն արդարացի չէ։ Փորձել ենք հասկանալ, թե նախարարի տեղակալը վարկանիշավորման ինչ ցանկերի մասին է նշել, ինչպես են վարկանիշավորվում համալսարանները, և ինչ «ոչ արդարացի» համեմատության մասին է խոսում բուհի ռեկտորը։ Այսպիսով, Մի քանի օր առաջ պարզ դարձավ, որ շրջանառվում է Բրյուսովի անվան պետական համալսարանը, Մանկավարժական համալսարանն ու Ֆիզիկական կուլտուրայի ինստիտուտը միավորելու նախագիծ։ Բրյուսովի անվան համալսարանում դեմ են նախագծին։ Բուհում գիտխորհրդի ընդլայնված նիստի ընթացքում խոսք գնաց Բրյուսով անվան և Մանկավարժական համալսարանների վարկանիշներից, և ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալը, հնչող հարցերին ի պատասխան, նշեց․ «Ըստ QS, Շանհայի և Times Higher Education-ի վարկանիշավորման՝ ո՛չ դուք (Բրյուսովի անվան պետական համալսարանը- խմբ․) կաք, ո՛չ Մանկավարժականը։ Scopus-ի վարկանիշագիտատեղեկատվական շտեմարանում պատմության մեջ ընդհանրապես Բրյուսովը տպագրել է 18 հոդված, Մանկավարժականը՝ 198»։ Այնուհետև Կարեն Թռչունյանը բերեց վարկանիշային այնպիսի ցանկի օրինակ, որտեղ երկու բուհերն էլ կան․ «Եթե 30 հազար համալսարաններ կան աշխարհում, Webometrics-ում Բրյուսովը գտնվում է 12 873-րդ տեղում, եթե չեմ սխալվում, Մանկավարժական համալսարանը գտնվում է 8845-րդ դիրքում»։ Կարինե Հարությունյանը հակադարձեց․ «Ադ բոլոր վարկանիշավորման համակարգերում․․․ Մասնավորապես՝ Շանհայի վարկանիշավորման հայտնի համակարգն ընդհանրապես ունի այդպիսի գրառում, որ այնտեղ չեն վարկանիշավորում հումանիտար ուղղվածություն ունեցող բուհերը»։ Կարեն Թռչունյանն արձագանքեց՝ ոչ։  Կարինե Հարությունյանն էլ պատասխանեց․ «Այո՛, որովհետև իրենց մոտ տվյալները հիմնականում վերաբերում են բնագիտական ոլորտին, Նոբելյան և այլ մրցանակակիրներին, վերաբերում են Science և այլ ամսագրերում հրապարակված հոդվածների թվին։ Այս [Բրյուսովի անվան պետական] համալսարանը, բոլորն էլ գիտեն, որ լեզվական, հումանիտար, սոցիալական գիտությունների ոլորտում համալսարան է, և այդքան արդար չէ համադրել համալսարանը։ Իսկ Մանկավարժական համալսարանն ունի բոլոր բնագիտական ուղղվածությունների և մաթեմատիկական ուղղվածությունների մասնագետներ և աշխատակազմ։ Այդ համեմատությունն արդարացի չէ»։ Կարեն Թռչունյանն էլ հայտարարեց․ «Համեմատությունը շատ արդար է, և այդտեղ եթե կա QS վարկանիշավորման համակարգ, այնտեղ կան նաև social and humanitarian sciences [սոցիալական և հումանիտար գիտություններ] հատվածներ»։  Կարինե Հարությունյանի նշած չափանիշներն, իրոք, վերաբերում են Աշխարհի բուհերի ակադեմիական վարկանիշային ցանկին (անգլ.՝ Academic Ranking of World Universities, ARWU) կամ Շանհայի վարկանիշային ցանկին։ ARWU-ն համալսարանների վարկանիշավորման համար սահմանել է չափանիշներ (օրինակ՝ կրթության որակ, հետազոտութունների արդյունքներ) և այդ չափանիշներին համապատասխան ցուցանիշներ։ Այդ ցուցանիշներն են համալսարանի շրջանավարտների և անձնակազմի ստացած Նոբելյան կամ Ֆիլդսյան մրցանակները (վերջին մրցանակը տրվում է մաթեմատիկոսներին), շատ հղումներ ունեցող հետազոտողոները, Science և Nature գիտական ամսագրերում հրապարակված աշխատությունները և այլն։  Կազմակերպությունը, սակայն, նշում է, որ հումանիտար և սոցիալական գիտությունների բնագավառում մասնագիտացված հաստատությունների համար, ինչպիսին է, օրինակ, Լոնդոնի տնտեսագիտության դպրոցը, Science և Nature գիտական ամսագրերում հրապարակված աշխատությունների ցուցանիշը հաշվի չի  առնվում,  և այդ ցուցանիշի կշիռը տեղափոխվում է այլ ցուցանիշների: Հետաքրքր է, որ նույն Լոնդոնի տնտեսության և քաղաքական գիտությունների դպրոցը ներառված է Շանհայի վարկանիշային ցանկում, չնայած որ մասնագիտացած է հասարակական գիտություններում։ Շանհայի վարկանիշային ցանկում, սակայն, ո՛չ Մանկավարժական համալսարանը կա, ո՛չ էլ Բրյուսովի անվան համալսարանը, ինչպես նշեց ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալը։ Այս ցանկը ներառում է 1000 համալսարան, և այնտեղ ընդգրկված չէ հայկական ոչ մի բուհ։ Կարեն Թռչունյանի նշած վարկանիշավորման մեկ այլ կազմակերպություն՝ QS World University Ranking-ը, 6 ցուցանիշ է առանձնանցնում, որոնցով վարկանիշավորում է աշխարհի լավագույն համալսարանները։  Ակադեմիական հեղինակություն՝ համալսարաններում դասավանդման և հետազոտության որակը։  Գործատուի հեղինակություն․ ինչպե՞ս են հաստատությունները պատրաստում ուսանողներին հաջող կարիերայի համար, ո՞ր հաստատություններն են ապահովում առավել կոմպետենտ, նորարար և արդյունավետ շրջանավարտների: Պրոֆեսորադասախոսական կազմ/ուսանող հարաբերակցություն․ խոսքը մեկ ուսանողի հաշվով դասավանդողների թիվն է, և հաշվի է առնվում, թե ինչպես են հաստատություններն ուսանողների համար ապահովում դասախոսներին նշանակալից հասանելիություն: Հղումները ամեն ֆակուլտետի համար․ համալսարանի հետազոտությունների որակը չափվում է ամեն ֆակուլտետի հղումներով՝ հաշվի առնելով համալսարանի կողմից հինգ տարվա ընթացքում հրապարակված հոդվածների ակադեմիական հղումների ընդհանուր թիվը։ Արտասահմանյան ուսանողներ և դասախոսներ․ ըստ QS World University Ranking-ի՝ միջազգային հզոր հաստատություններն ապահովում են բազմազգ միջավայր։ Այս վարկանիշային ցանկում հայաստանյան բուհերից ներառված են Երևանի պետական և Հայ-ռուսական համալսարանները։ Ցանկը ներառում է մոտ 1500 համալսարան։ The Times Higher Education-ը ևս համալսարանները վարկանիշավորելիս հաշվի է առնում մի քանի ցուցանիշներ՝ ուսուցում, հետազոտություններ, գիտական հոդվածներին հղումներ, միջազգային ուսանողների և աշխատակիցների ներգրավում, միջազգային համագործակցություններ, բիզնես հատվածից ֆինանսների ներգրավում։ Այս վարկանիշային ցանկում հայաստանյան բուհերից կա միայն Պոլիտեխնիակական համալսարանը։ Ցանկում կա 1799 համալսարան։ Ինչ վերաբրեում է ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալի նշած Webometrics-ին, ապա այնտեղ, իսկապես, կան և՛ Մանկավարժական համալսարանը, և՛ Բրյուսովի անվան համալսարանը։ Webometrics-ը նշում է, որ վարկանիշավորում է «աշխարհի բոլոր համալսարանները, ոչ թե միայն զարգացած աշխարհի մի քանի հարյուր հաստատություններ»։ «Միայն հետազոտությունների վրա հիմնված վարկանիշավորումները կողմնակալ են տեխնոլոգիաների, համակարգչային գիտությունների, հասարակական և հումանիտար գիտությունների նկատմամբ, առարկաներ, որոնք սովորաբար ներառում են ստանդարտ համալսարանի գիտնականների և ուսանողների կեսից ավելին: Webometrics-ը նաև անուղղակի կերպով չափում է այլ առաքելություններ, ինչպիսիք են դասավանդումը կամ, այսպես կոչված, երրորդ առաքելությունը՝ հաշվի առնելով ոչ միայն համալսարանի գործունեության գիտական ազդեցությունը, այլև տեխնոլոգիաների տրանսֆերի տնտեսական նշանակությունը, հանրության ներգրավվածությունը (սոցիալական, մշակութային, բնապահպանական դերերը) և նույնիսկ քաղաքական ազդեցությունը»,- նշում է կառույցը։ Այս վարկանիշային ցանկում Վ․ Բրյուսովի անվան պետական համալսարանն, իրոք, 12873-րդ տեղում է, Մանկավարժականը՝ 8845 տեղում։ Համեմատության համար նշենք, որ, օրինակ, Երևանի պետական համալսարանը 3050-րդ տեղում է։   Աննա Սահակյան
14:17 - 19 հոկտեմբերի, 2022
Փաստաբանի և դատավորի վերաբերյալ գործը կաշառքի հետ առնչություն չունի․ «Արմենիա» ՀԸ–ն սխալվում է

Փաստաբանի և դատավորի վերաբերյալ գործը կաշառքի հետ առնչություն չունի․ «Արմենիա» ՀԸ–ն սխալվում է

«Արմենիա» հեռուստաընկերության «Ժամը» լրատվականի եթերով երեկ երեկոյան լուր է հեռարձակվել՝ փաստաբան Էրիկ Ալեքսանյանի եւ դատավոր Արուսյակ Ալեքսանյանի քրեական գործի վերաբերյալ, որում երկու սխալ տեղեկություն է եղել։ Հեռուստամեկնաբանը ասել է․ «Կաշառքի գործով ձերբակալված փաստաբան Էրիկ Ալեքսանյանը կմնա ազատության մեջ․ Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանն այսօր մերժել է նրան կալանավորելու միջնորդությունը։ Նույն գործով անցնում է նաեւ դատավոր Արուսյակ Ալեքսանյանը, որի նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու եւ ազատությունից զրկելու միջնորդությունը Բարձրագույն դատական խորհուրդը բավարարել է»։ Իրականում, սակայն, փաստաբանի եւ դատավորի վերաբերյալ քրեական գործը առնչություն չունի կաշառքի հետ: Թեեւ գործի վերաբերյալ պաշտոնական տեղեկություն մինչ այս պահը չկա, եւ միակ հայտարարությունը, որ եղել է, պաշտպանական կողմինն է, սակայն վերջինս քանիցս հերքել է այդ լուրերը։ Մասնավորապես, կաշառքի հետ առնչության մասին մամուլը գրել է Ալեքսանյանի ձերբակալման հաջորդող ժամերին, սակայն կարճ ժամանակ անց նրա պաշտպան Գայանե Պապոյանը հերքել է այդ լուրը․ «Թեեւ նախազգուշացվել եմ նախաքննական գաղտնիք չհրապարակելու մասին, սակայն ցանկանում ենք բոլորին տեղեկացնել, որ նախաձեռնված քրեական վարույթը կաշառքի հետ բացարձակ կապ չունի»,– ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է նա։ ԶԼՄ–ների հետ ճեպազրույցում երեկ դա հերքել է նաեւ ինքը՝ Ալեքսանյանը․ «Լուրեր են պտտվում, թե իբրեւ ինձ առաջադրվել է մեղադրանք՝ ինչ–որ կաշառքի հետ կապված, եկեք ուղիղ ասեմ՝ դա իրականությանը չի համապատասխանում, որեւէ կաշառքի մեղադրանքի մասին խոսք չի գնում, չի էլ կարող գնալ, ինձ ճանաչող բոլոր մարդիկ շատ լավ գիտեն, որ ես կոռուպցիոն որեւէ գործի մեջ չեմ կարող ներգրավված լինել»,– ասել է փաստաբանը՝ մանրամասնելով, թե իր մեղադրանքը ինչ հանգամանքների է առնչվում։ Ըստ պաշտպանական կողմի՝ դատավոր Արուսյակ Ալեքսանյանին մեղադրում են ակնհայտ անարդար դատական ակտ կայացնելու եւ պաշտոնեական լիազորությունները անցնելու, իսկ փաստաբան Էրիկ Ալեքսանյանին՝ նրա լիազորությունները անցնելուն օժանդակելու մեջ։ Նրանք առաջադրված մեղադրանքները չեն ընդունում։  Ինչ վերաբերում է Էրիկ Ալեքսանյանի՝ ազատության մեջ գտնվելու հանգամանքին, ապա դա ոչ թե կալանավորման միջնորդության մերժման, այլ ձերբակալման ժամկետի ավարտով է պայմանավորված։ Բանն այն է, որ Ալեքսանյանը ձերբակալվել էր հոկտեմբերի 17-ի կեսօրին ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 111-րդ հոդվածի հիման վրա, ըստ որի՝ ազատության մեջ գտնվող մեղադրյալի նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելու անհրաժեշտության դեպքում քննիչն իրավասու է որոշում կայացնելու մեղադրյալին ձերբակալելու մասին: Նույն հոդվածի համաձայն՝ այդ հիմքով իրականացված ձերբակալումը չի կարող տեւել 24 ժամից ավելի: Հետեւաբար, երեկ՝ հոկտեմբերի 18-ի կեսօրին, երբ լրացել է Ալեքսանյանի ձերբակալման ժամկետը, նա օրենքի ուժով ազատ է արձակվել։ Դրան զուգահեռ Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանը՝ դատավոր Արշակ Մաթեւոսյանի նախագահությամբ, քննել է փաստաբանին կալանավորելու ԱԱԾ միջնորդությունը եւ ավարտելով այն՝ հեռացել առանձին սենյակ՝ որոշում կայացնելու։ Ալեքսանյանի պաշտպան Գայանե Պապոյանը տեղեկացրել է, որ որոշման հրապարակման կոնկրետ ժամ դատարանը չի նշել։ Համենայն դեպս, այս պահի դրությամբ էլ փաստաբանի կալանավորման միջնորդության վերաբերյալ որոշում առկա չէ։ Հավելենք, որ այն բանից հետո, երբ Բարձրագույն դատական խորհուրդը բավարարեց Գլխավոր դատախազության միջնորդությունները՝ դատավորի նկատմամբ քրեական հետապնդում հարուցելու եւ նրան ազատությունից զրկելու վերաբերյալ, նույն հոդվածի հիման վրա ձերբակալվել է նաեւ Արուսյակ Ալեքսանյանը։ Նրան կալանավորելու միջնորդության քննությունը եւս ավարտվել է․ Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանը՝ Ռազմիկ Մարիկյանի նախագահությամբ, հեռացել է առանձին սենյակ՝ որոշում կայացնելու։ Այն կհրապարակվի այսօր՝ ժամը 12։00-ին։ Մինչ այդ դատավորի ձերբակալման ժամկետը լրացել է, եւ նա եւս օրենքի ուժով ազատ է արձակվել։ Մենք փորձել ենք տեղեկություն ստանալ նաեւ պատկան մարմիններից, սակայն ԱԱԾ–ից մեր զանգերին չեն պատասխանել, իսկ Դատախազությունից առայժմ հրաժարվել են գործի վերաբերյալ որեւէ մեկնաբանություն տալ։ ԼՐԱՑՈՒՄ․ Հոկտեմբերի 24-ին ԱԱԾ-ն դեպքի վերաբերյալ պաշտոնական հաղորդագրություն է տարածել, որով եւս հերքվել է կաշառքի հանգամանքը։   Միլենա Խաչիկյան
11:20 - 19 հոկտեմբերի, 2022
Օրենսդրական նախապատրաստություն, օրենքի խախտում, ֆորմալ ապակուսակցականացում․ Վահագն Հովակիմյանի ճանապարհը՝ դեպի ԿԸՀ

Օրենսդրական նախապատրաստություն, օրենքի խախտում, ֆորմալ ապակուսակցականացում․ Վահագն Հովակիմյանի ճանապարհը՝ դեպի ԿԸՀ

Օրեր առաջ՝ հոկտեմբերի 7-ին, Հայաստանի Հանրապետության ազգային ժողովը Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնում ընտրեց «Քաղաքացիական պայմանագիր»  խմբակցության՝ այդ պահի դրությամբ պատգամավոր Վահագն Հովակիմյանին։  Հովակիմյանի թեկնածությունն ու ընտրությունը բուռն քննարկման եւ քննադատության առիթ դարձան՝ պայմանավորված մի քանի հանգամանքներով։ Խոսքը նրա քաղաքական եւ կուսակցական գործունեության, օրենքի պահանջներին համապատասխանել-չհամապատասխանելու եւ իր իսկ քվեարկությանը անձամբ մասնակցելու մասին է։ Infocom-ն ամփոփել է, թե օրենսդրական ինչ նախապատրաստությամբ եւ էթիկական ինչ խախտմամբ է Հովակիմյանը ընտրվել ԿԸՀ նախագահի պաշտոնում։ ԿԸՀ-ն անկախ մարմին է, Հովակիմյանը՝ քաղաքականացված անձ ՀՀ Սահմանադրության 195-րդ հոդվածը սահմանում է, որ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամներն իրենց լիազորությունների իրականացման ժամանակահատվածում չեն կարող լինել որեւէ կուսակցության անդամ կամ որեւէ այլ կերպ զբաղվել քաղաքական գործունեությամբ: Հրապարակային ելույթներում նրանք պետք է ցուցաբերեն քաղաքական զսպվածություն: Համանման կարգավորում առկա է նաեւ ՀՀ Ընտրական օրենսգրքում, որի 39-րդ հոդվածի համաձայն՝ ԿԸՀ անդամն ընտրական հանձնաժողովում գործում է անկախ եւ չի ներկայացնում իրեն նշանակողին: Նա չի կարող լինել որեւէ կուսակցության անդամ կամ որեւէ այլ կերպ զբաղվել քաղաքական գործունեությամբ, զբաղեցնել իր կարգավիճակով չպայմանավորված պաշտոն պետական կամ տեղական ինքնակառավարման այլ մարմիններում, որեւէ պաշտոն` առեւտրային կազմակերպություններում, զբաղվել ձեռնարկատիրական գործունեությամբ, կատարել վճարովի այլ աշխատանք, բացի գիտական, կրթական եւ ստեղծագործական աշխատանքից: Թեեւ օրենքի տեքստը հենց ԿԸՀ անդամի, ոչ թեկնածու մասին է, սակայն հասկանալի է, որ քաղաքականացված գործունեությամբ աչքի ընկած թեկնածուի հետագա գործունեության օբյեկտիվությունն ու անաչառությունը անկողմնակալ դիտորդի մոտ կարող են կասկածի տեղիք տալ։  Վահագն Հովակիմյանի գործունեությունը առավելապես կապված է եղել հենց իշխող քաղաքական ուժի հետ։ Ըստ պաշտոնական կենսագրության՝ 2012-2015թթ. նա եղել է ՀՀ ԱԺ պատգամավոր Նիկոլ Փաշինյանի օգնականը, 2017-2019թթ.՝ ՀՀ ԱԺ «Ելք» խմբակցության փորձագետը, իսկ 2016 թվականից՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության վարչության անդամ։ 2018թ. դեկտեմբերի 9-ին ԱԺ պատգամավոր է ընտրվել «Իմ քայլը» կուսակցությունների դաշինքով, իսկ 2021 թ․ հունիսի 20-ին՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության ցուցակով։ Այնուհանդերձ, իր ընտրությունից ընդամենը 4 օր առաջ, երբ պաշտոնապես հաստատվեց, որ ինքն է ԿԸՀ անդամի թեկնածուն, Հովակիմյանը հայտարարեց, որ դիմում է ներկայացրել ՔՊ կուսակցության անդամակցությունը դադարեցնելու վերաբերյալ․ «Այսպիսով, «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությանն անդամակցությունս այլեւս դադարեցված է»,- գրեց նա՝ տեղեկացնելով, որ նույն օրը նաեւ ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանին է ներկայացրել ԱԺ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի տեղակալի պաշտոնից եւ պատգամավորի պաշտոնից հրաժարականի դիմումներ։ Ստացվում է, որ Վահագն Հովակիմյանի՝ կուսակցությունից դուրս գալու դիմումը ֆորմալ բնույթ է կրել՝ պայմանավորված սոսկ ԿԸՀ անդամի՝ օրենսդրական պահանջներին համապատասխանելու անհրաժեշտությամբ։ Ընտրական օրենսգիրքը փոփոխելով՝ համապատասխանեցվել է Հովակիմյանին Վահագն Հովակիմյանի ընտրությունից օրեր առաջ լրատվական կայքերից մեկը գրեց, որ նա չի համապատասխանում ԿԸՀ նախագահի պաշտոնին։ Որպես հիմնավորում՝ կայքը,  հղում տալով օրենքին, մեջբերեց մի նորմ, ըստ որի՝ ԿԸՀ անդամ կարող է ընտրվել պատգամավորին ներկայացվող պահանջներին համապատասխանող յուրաքանչյուր ոք, ով ունի՝  1) բարձրագույն իրավաբանական կրթություն եւ վերջին 5 տարում առնվազն 3 տարվա մասնագիտական ստաժ. 2) իրավունքի ոլորտում գիտական աստիճան եւ վերջին 5 տարում առնվազն երկու տարվա մասնագիտական ստաժ.  3) բարձրագույն կրթություն եւ վերջին 10 տարում պետական մարմիններում առնվազն 5  տարվա հանրային ծառայության աշխատանքային ստաժ կամ  4) բարձրագույն կրթություն եւ վերջին 5 տարում մշտապես գործող ընտրական հանձնաժողովում 3 տարվա աշխատանքային փորձ կամ հանձնաժողովի աշխատակազմում առնվազն 3 տարվա աշխատանքային ստաժ:  Ըստ կայքի՝ Հովակիմյանը միայն 2021-ին է ստացել իրավագետի որակավորում, երկու տարվա մասնագիտական ստաժ չի կարող ունենալ, չունի նաեւ գիտական աստիճան, հետեւաբար չի համապատասխանում այդ պաշտոնին։ Իրականում, սակայն, կայքի աչքից վրիպել է այն հանգամանքը, որ մեջբերված իրավակարգավորումը ամիսներ առաջ, երբ դեռ ոչ պաշտոնապես արդեն իսկ շոշափվում էր Հովակիմյանի անունը՝ որպես ԿԸՀ նախագահի թեկնածու, Խորհրդարանի կողմից փոփոխության է ենթարկվել։ Մասնավորապես, կրթական եւ մասնագիտական հիշյալ պահանջները նախատեսված են եղել 2016 թ․ մայիս ամսին ընդունված Ընտրական օրենսգրքով, սակայն 2022 թ․ հուլիսի ամսին ՔՊ խմբակցության պատգամավորներ Հերիքնազ Տիգրանյանն ու Արթուր Հովհաննիսյանը հեղինակել են «Հայաստանի Հանրապետության ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» մի նախագիծ, որով, ի թիվս այլնի, առաջարկել են կրճատել ԿԸՀ անդամին ներկայացվող պահանջները՝ դրանք վերաշարադրելով հետեւյալ կերպ․ «ԿԸՀ անդամ կարող է ընտրվել բարձրագույն կրթություն ունեցող եւ պատգամավորին ներկայացվող պահանջներին համապատասխանող յուրաքանչյուր ոք»։ Նախագծի պատմության մեջ որպես այս փոփոխության հիմնավորում նշված է․ «Սահմանադրության 195-րդ հոդվածը սահմանում է ԿԸՀ թեկնածուի համար պահանջվող չափանիշները: Միեւնույն ժամանակ Սահմանադրությամբ ամրագրված է, որ ԿԸՀ անդամների համար գործում են պատգամավորների համար սահմանված անհամատեղելիության պահանջները, ինչպես նաեւ ամրագրված է, որ ԿԸՀ անդամների համար օրենքով կարող են սահմանվել անհամատեղելիության լրացուցիչ պահանջներ: Ընտրական օրենսգրքի (42-րդ հոդված) գործող կարգավորումները ԿԸՀ անդամի թեկնածուների համար սահմանում  են լրացուցիչ պահանջներ, ինչի հնարավորությունը Սահմանադրությունը չի նախատեսում»:  Թե՛ առաջին, թե՛ երկրորդ ընթերցումների ժամանակ նախագիծն ընդունվել է 66 կողմ, 0 դեմ, 0 ձեռնպահ ձայների արդյունքում, քվեարկությանը ներկա են եղել միայն իշխանական պատգամավորները, քանի որ ընդդիմադիրներն այդ ժամանակ արդեն իսկ բոյկոտում էին ԱԺ նիստերը՝ չմասնակցելով դրանց։ Ի դեպ, Վահագն Հովակիմյանն այդ քվեարկությանը նույնպես մասնակցել է՝ կողմ քվեարկելով առաջարկվող փոփոխությանը։ Հանրապետության նախագահը օրենքի փոփոխությունը ստորագրել է հուլիսի 20-ին, այն ուժի մեջ է մտել պաշտոնական հրապարակման հաջորդ օրը։ Այսպիսով, թեեւ ակներեւ է, որ օրենքի հիշյալ դրույթը փոփոխության է ենթարկվել ԿԸՀ նախագահի՝ իշխանությանը ցանկալի թեկնածուին՝ Վահագն Հովակիմյանին համապատասխանեցնելու համար, սակայն փաստ է, որ ընտրության պահին զուտ ֆորմալ առումով նա համապատասխանել է այդ պաշտոնին։  Հովակիմյանը սխալվում է․ նրա ընտրությունը կատարվել է օրենքի խախտմամբ Վահագն Հովակիմյանի ընտրության ամենավիճահարույց դրվագն այն էր, որ նա, որպես պատգամավոր եւ ԿԸՀ անդամի թեկնածու, մասնակցեց իր քվեարկությանը՝ դրանով իսկ խախտելով օրենքի պահանջը։ Քվեարկությունից հետո, երբ «Ազատության» լրագրողը ԱԺ-ում փորձեց մեկնաբանություն ստանալ Հովակիմյանից՝ հետաքրքրվելով արդյո՞ք չի համարում, որ շահերի բախում է թույլ տվել, վերջինս պատասխանեց, թե «ԱԺ կանոնակարգ»-ը շահերի բախում տեսնում է, երբ օրենքների քննարկում է, որը անձի համար կարող է շահեկան լինել։ Հովակիմյանը, սակայն, սխալվում է․ պատգամավորի՝ շահերի բախում թույլ տալու դեպքերը սահմանված են ոչ թե «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքով, այլ «ՀՀ ազգային ժողովի պատգամավորի գործունեության երաշխիքների մասին» ՀՀ օրենքով, որով էլ հստակ արգելք է նախատեսված պաշտոնի նշանակվելու դեպքում թեկնածուի՝ իր իսկ քվեարկությանը մասնակցելու համար։ Այսպես․ «ՀՀ ազգային ժողովի պատգամավորի գործունեության երաշխիքների մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածը սահմանում է, որ պատգամավորական էթիկայի խախտում է, ի թիվս այլնի, պատգամավորի կողմից իր լիազորություններն իրականացնելիս իր կամ իր հետ փոխկապակցված անձանց անձնական շահերով առաջնորդվելը։ Նույն օրենքի 4-րդ հոդվածն էլ սահմանում է, թե ինչ է շահերի բախումը, եւ ինչ է նշանակում իր կամ իրեն փոխկապակցված անձի անձնական շահերով առաջնորդվելը։ Ըստ այդմ, դա, ի թիվս այլնի, նաեւ պատգամավորի կողմից քվեարկությանը մասնակցելն է, որը թեեւ ինքնին օրինական է, սակայն պատգամավորը տեղյակ է կամ պարտավոր էր տեղյակ լինել, որ այն հանգեցնում կամ նպաստում է կամ ողջամտորեն կարող է հանգեցնել կամ նպաստել նաեւ․․․ պաշտոնում իր ընտրությանը կամ նշանակմանը, բացառությամբ  նույն օրենքի 2-րդ հոդվածի 5-րդ մասում նշված պաշտոնների (խոսքը ԱԺ-ում պատգամավորի պաշտոնով պայմանավորված պաշտոնների մասին է), ինչպես նաեւ որպես ԱԺ-ի կողմից ընտրվող պաշտոնում թեկնածու՝ իր ելույթի: Շահերի բախում առաջանալու դեպքում պատգամավորը պարտավոր է ԱԺ-ի կամ իր անդամակցած հանձնաժողովի նիստում ելույթից կամ քվեարկությունից առաջ հանդես գալ շահերի բախման վերաբերյալ հայտարարությամբ, եւ այդ դեպքում հարցի քվեարկությունից նրա բացակայությունը համարվում է հարգելի: Այսպիսով, իր իսկ քվեարկությանը մասնակցելով՝ այդ պահի դրությամբ պատգամավոր Վահագն Հովակիմյանը թույլ է տվել պատգամավորական էթիկայի խախտում։ Ընդ որում, նրա քվեն վճռորոշ է եղել ընտրության արդյունքների հարցում, քանի որ ԿԸՀ անդամը, ըստ Սահմանադրության 195-րդ հոդվածի, ընտրվում է պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն երեք հինգերորդով, որը 107 պատգամավորի դեպքում 65-ն է։ Այսինքն՝ Հովակիմյանի ընտրության համար անհրաժեշտ էր առնվազ 65 կողմ ձայն, իսկ նա հենց այդ քանակությամբ ձայն էլ ստացել է․ 107 պատգամավորներից քվեարկությանը միայն 65-ն է մասնակցել, 65-ն էլ՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունից։ Նշված հանգամանքները հաշվի առնելով՝ հոկտեմբերի 10-ին մի շարք ՀԿ-ներ հայտարարությամբ հանդես եկան՝ նշելով, որ խիստ անընդունելի է, որ ԿԸՀ նախագահի պաշտոնում «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունն ընտրել է խմբակցության անդամ Վահագն Հովակիմյանին, որը դեռեւս չսկսած իր պաշտոնավարումը, այս քվեարկությանը մասնակցելով` թույլ է տալիս շահերի բախում․ «Նման գործընթացով Վահագն Հովակիմյանին ԿԸՀ նախագահի պաշտոնում ընտրելով` վտանգի տակ է դրվելու նոր ձեւավորված Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի վարկանիշը՝ անկախ մյուս անդամների աշխատանքի որակից, ջանասիրությունից եւ անկողմնակալությունից»: Հայտարարությամբ ՀԿ-ները նշել էին նաեւ, որ անհրաժեշտ են համարում դիմել ԱԺ բոլոր խմբակցություններին` ԱԺ պատգամավոր եւ ԿԸՀ նախագահի թեկնածու Վահագն Հովակիմյանի կողմից հիշյալ օրենքով պատգամավորի շահերի բախմանն առնչվող պահանջների խախտման հարցը քննարկելու նպատակով ԱԺ պատգամավորական էթիկայի հարցերով ժամանակավոր հանձնաժողով ստեղծելու վերաբերյալ նախագիծ ներկայացնելու կոչով։ Ի՞նչ է նախատեսում օրենքը պատգամավորական էթիկայի կանոնների խախտման դեպքում «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 4-րդ հոդվածը սահմանում է, որ պատգամավորական էթիկայի կանոնների պահպանումը պատգամավորի պարտականությունն է։ Նույն օրենքի 16-րդ հոդվածի համաձայն՝ ԱԺ-ում կարող է ստեղծվել ժամանակավոր հանձնաժողով, ի թիվս այլնի, պատգամավորական էթիկային առնչվող հարցերի քննարկման եւ դրանց վերաբերյալ ԱԺ եզրակացություններ ներկայացնելու համար: Ժամանակավոր հանձնաժողովը ստեղծվում է ԱԺ որոշմամբ, որի նախագիծը ներկայացնելու իրավունքն ունի խմբակցությունը: Պատգամավորական էթիկայի հարցով ժամանակավոր հանձնաժողովի գործունեության ժամկետը մինչեւ երկու ամիս է, որը կարող է հանձնաժողովի առաջարկության դեպքում հարցի քննարկումն ավարտելու նպատակով ԱԺ որոշմամբ երկարաձգվել մինչեւ մեկ ամսով։ Հանձնաժողովի նիստերը փակ են, իսկ հերթական նիստերը գումարվում են հանձնաժողովի կամ նրա նախագահի սահմանած օրերին: Հանձնաժողովի նիստին ներկա լինելու իրավունք ունեն միայն հանձնաժողովի անդամները, հանձնաժողովի նախագահի կամ հանձնաժողովի որոշմամբ հրավիրված անձինք, ինչպես նաեւ այն պատգամավորը, որի վերաբերյալ հարցը հանձնաժողովը քննում է: Հանձնաժողովի որոշումներն ընդունվում են հանձնաժողովի անդամների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ: Պատգամավորական էթիկային առնչվող հարցի վերաբերյալ ժամանակավոր հանձնաժողովը ընդունում է եզրակացություն, որը ԱԺ նիստում չի քննարկվում, տեղադրվում է ԱԺ պաշտոնական ինտերնետային կայքում: Հավելենք, որ նախորդ շաբաթ՝ Վահագն Հովակիմյանի ընտրությունից եւ ՀԿ-ների դիմում-կոչից օրեր անց, Infocom-ը գրավոր հարցմամբ դիմել է ԱԺ 3 խմբակցություններին՝ խնդրելով հայտնել իրենց դիրքորոշումը Հովակիմյանի՝ իր իսկ քվեարկությանը մասնակցելու վերաբերյալ, ինչպես նաեւ տեղեկացնել՝ պատրաստվո՞ւմ են արդյոք ներկայացնել ԱԺ պատգամավորական էթիկայի հարցերով ժամանակավոր հանձնաժողով ստեղծելու վերաբերյալ նախագիծ։ Հարցման պատասխանները ստանալուն պես կհրապարակենք։   Միլենա Խաչիկյան
20:57 - 18 հոկտեմբերի, 2022
Հայտարարությունը ոչ թե Սերդար, այլ Աքիֆ Քըլըչինն է, իսկ «ֆուտբոլային դիվանագիտություն» ձևակերպումը՝ РИА-ինը

Հայտարարությունը ոչ թե Սերդար, այլ Աքիֆ Քըլըչինն է, իսկ «ֆուտբոլային դիվանագիտություն» ձևակերպումը՝ РИА-ինը

Երեկվանից հայաստանյան մի շարք կայքերում «Թուրքիան կարող է կրկին «ֆուտբոլային դիվանագիտության» դիմել. Քըլըչ» վերնագրով նյութեր են տարածվում։ Նյութերի որոշ մասի գլխավոր լուսանկարում Ռուբեն Ռուբինյանն ու հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում Թուրքիայի բանագնաց Սերդար Քըլըչն են (7or.am, hayeli.am, armeniasputnik.am, mitk.am, yerevan.today, արխիվացված հղումներ՝ 1, 2, 3, 4, 5) Վերնագրի ու լուսանկարի այսպիսի համադրությունից տպավորություն է ստեղծվում, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում Թուրքիայի բանագնաց Սերդար Քըլըչը «ֆուտբոլային դիվանագիտության» դիմելու մասին հայտարարություն է արել, սակայն նյութն ամբողջությամբ կարդալիս պարզ է դառնում, որ խոսքը Թուրքիայի խորհրդարանի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Աքիֆ Չաաթայ Քըլըչի մասին է։ Մի քանի այլ լրատվամիջոցների վերնագրերում շեշտվում է, որ խոսքը Աքիֆ Քըլըչի մասին է, և գլխավոր լուսանկարում Սերդար Քըլըչը չէ։ Որոշ լրատվամիջոցներ էլ նյութը հրապարակել են «Թուրքիան կարող է կրկին «ֆուտբոլային դիվանագիտության» դիմել. Քըլըչ» վերնագրով՝ չհստակեցնելով, թե որ Քըլըչի մասին է խոսքը։ Հայաստանյան լրատվամիջոցների աղբյուրը РИА Новости-ն է, որը հղվում է թուրքական Star-ին։ РИА Новости-ն գրել է․ «Թուրքիայի խորհրդարանի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Աքիֆ Չաաթայ Քըլըչը հայտարարել է, որ Անկարան Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում կարող է կրկին դիմել «ֆուտբոլային դիվանագիտությանը»»։ Այնուհետև մեջբերվում են Աքիֆ Քըլըչի խոսքերը․ «2023-ի մարտի 25-ին Հայաստանում, սեպտեմբերին՝ Թուրքիայում տեղի կունենան երկու երկրների ազգային հավաքականների ֆուտբոլային հանդիպումները (Եվրո-2024-ի ընտրական փուլի շրջանակում)։ Մեր հավաքականը կմեկնի այնտեղ, գուցե մենք ել գնանք: Կարգավորման գործընթացը դրական է ընթանում։ Հայաստանի և Ադրբեջանի հարաբերություններում էլ է դրական դինամիկա նկատվում։ Դա պետք է արվի առանց սադրանքների դիմելու»։ Թուրքական Star-ում, սակայն, նշված չէ, որ Աքիֆ Քըլըչը որևէ բան է ասել «ֆուտբոլային դիվանագիտության» մասին։ Star-ն, իր հերթին, հղում է անում թուրքական մեկ այլ լրատվամիջոցի՝ Sabah-ին, որն էլ հենց Աքիֆ Քըլըչի հետ հարցազրույց է անցկացրել։ Լուրի սկզբնաղբյուրում ևս «ֆուտբոլային դիվանագիտության» մասին ոչինչ չկա։ Ըստ Sabah-ի՝ թուրք պաշտոնյան նշել է միայն Հայաստանի և Թուրքիայի հավաքականների գալիք ֆուտբոլային հանդիպումների մասին․ «Հայտարարելով, որ մարտի 25-ին Հայաստանում, իսկ սեպտեմբերին Թուրքիայում կանցկացվի Հայաստան-Թուրքիա ֆուտբոլային խաղ, Քըլըչը ասել է․ «Մեր ազգային հավաքականը գնալու է այնտեղ (Հայաստան- խմբ․), գուցե մենք էլ գնանք։ Կարգավորման գործընթացը (հայ-թուրքական հարաբերությունների- խմբ․) դրական է ընթանում։ Ադրբեջանի հետ էլ է դրական։ Պետք է քայլեր անել՝ առանց սադրանքների դիմելու»»։ Այպիսով, «ֆուտբոլային դիվանագիտության» դիմելու մասին ձևակերպումը РИА Новости-նն է, իսկ հայաստանյան լրատվամիջոցներն այդ ձևակերպումը վերագրում են թուրք պաշտոնյային։ Բացի այդ՝ մի քանի լրատվամիջոցներ վերնագրում գրել են միայն պաշտոնյայի ազգանունը՝ Քըլըչ, և տեղադրել հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում Թուրքիայի բանագնաց Սերդար Քըլըչի մասնակցությամբ լուսանկար՝ տպավորություն ստեղծելով, որ վերջինս է նման հայտարարություն արել։ Հավելենք, 2008 թ. հունիսի 23-ին՝ Մոսկվայում ռուսահայ համայնքի ներկայացուցիչների հետ հանդիպմանը, ՀՀ նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանը հայտարարել էր, որ կհրավիրի Թուրքիայի այն ժամանակվա նախագահ Աբդուլլահ Գյուլին Երևան` միասին դիտելու Հայաստանի և Թուրքիայի ֆուտբոլի հավաքականների խաղը: 2008թ. սեպտեմբերի 6-ին Աբդուլլահ Գյուլը ժամանել էր Երևան։ 2009թ․ հոկտեմբերի 10-ին Հայաստանը և Թուրքիան Ցյուրիխում ստորագրել էին հարաբերությունների կարգավորման արձանագրություններ։ 2009թ. հոկտեմբերի 14-ին էլ Սարգսյանն էր Թուրքիա մեկնել՝ ֆուտբոլային խաղ դիտելու։ Ստորագրված արձանագրությունները, սակայն, այդպես էլ չվավերացվեցին երկու երկրների կողմից։ 2014-ին Սերժ Սարգսյանը ՄԱԿ-ում հայտարարեց․ «Հայաստանը երբևէ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը նախապայման չի դարձրել Հայաստան-Թուրքիա երկկողմ հարաբերությունների կարգավորման համար: Հայտնի է, որ պաշտոնական Երևանի նախաձեռնած` Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը հասավ մինչև Ցյուրիխյան արձանագրությունների ստորագրում: Այդ արձանագրություններն արդեն տարիներ շարունակ դարակներում են` սպասելով Թուրքիայի խորհրդարանի վավերացմանը: Պաշտոնական Անկարան բացահայտ հռչակում է, որ կվավերացնի այդ արձանագրությունները միայն, եթե Լեռնային Ղարաբաղը` Ազատ Արցախը, հայերը հանձնեն Ադրբեջանին: Հայաստանում և Արցախում նման նախապայմաններին պարզ մարդիկ շատ հաճախ արձագանքում են շատ պարզ. «գրողի ծոցը վավերացնեք»»:  Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի այս փուլն անվանվեց «ֆուտբոլային դիվանագիտություն» (մանրամասն կարող եք կարդալ Թաթուլ Հակոբյանի հոդվածում)։ Գլխավոր լուսանկարում՝ Աքիֆ Քըլըչը (լուսանկարը՝ Sabah-ից)   Աննա Սահակյան    
17:40 - 18 հոկտեմբերի, 2022
Լարված դատական նիստ, իրարամերժ ցուցմունքներ․ Իշխան Վահանյանի գործով հարցաքննվեց ևս երկու վկա

Լարված դատական նիստ, իրարամերժ ցուցմունքներ․ Իշխան Վահանյանի գործով հարցաքննվեց ևս երկու վկա

#Կարճասած 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մարտի դաշտը լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ մեղադրվող Իշխան Վահանյանի գործով երեկ դատարան ներկայացան եւ հարցաքննվեցին 18-րդ հրաձգային դիվիզիայի նախկին հրամանատար, գեներալ–մայոր Կարեն Առստամյանը եւ զորամասի օպերատիվ բաժնի պետ Ռյուրիկ Սեմյոնովը, որոնց ցուցմունքները որոշ դրվագներով իրարամերժ էին։ Կարեն Առստամյանը հայտնեց, որ նախքան պատերազմի սկսվելը ինքն արձակուրդում է եղել, սեպտեմբերի 26-ին նոր վերադարձել է, մինչդեռ Ռյուրիկ Սեմյոնովի խոսքով՝ սեպտեմբերի 24-ին կամ 25-ին անօդաչու սարքով արձանագրել են հակառակորդի զորքերի կուտակումը, ինչին Առստամյանը ներկա է եղել։ Առստամյանը նաեւ հայտնեց, որ հոկտեմբերի 3-ին նորակոչիկների գումարտակի մի մասը առանց հրամանի նահանջել է, ինչի հետեւանքով վտանգվել են այլ գումարտակի ստորաբաժանումներ։ Սեմյոնովը, սակայն, հերքեց նաեւ այլ ստորաբաժանումների վտանգվելու հանգամանքը՝ նշելով, որ միգուցե ճիշտ է եղել այդ որոշումը, որովհետեւ նորակոչիկների անձնակազմը անպատրաստ է եղել, նվազագույնին չի տիրապետել․ նույնիսկ մարդիկ կային՝ մի անգամ չէին կրակել։ Խոսելով հոկտեմբերի 10-ի՝ ամբաստանյալի ենթադրյալ փախուստից հետո կատարված նահանջի մասին՝ դիվիզիայի նախկին հրամանատարն ասաց, որ իրեն այդ պահին մանրամասներ չեն հայտնել, եւ ինքը օրեր անց է տեղեկացել զորքի շրջափակման մեջ ընկնելու վերաբերյալ։ Նրա խոսքով՝ չի զեկուցվել նաեւ կապի միջոցի բացակայության մասին, որը, ըստ մեղադրանքի, Վահանյանը իր հետ տարել է։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը տարակուսանք հայտնեց, թե եթե նման կարեւոր հանգամանքները չեն զեկուցել, ապա ինչպես է ամբողջ կորպուսը իրեն ենթարկվել։ #Մանրամասն «Բանակի ղեկավար կազմից որեւէ մեկը չի իմացել, որ պատերազմը 2020 թ․ սեպտեմբերի 27-ին է սկսելու, բայց հակառակորդի շարժի հետ կապված տեղեկություն ունեցել ենք, եւ զգոնության բարձրացում է արվել»։ Այս մասին Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանի Կենտրոն եւ Նորք Մարաշ նստավայրում երեկ հայտարարեց գեներալ-մայոր Կարեն Առստամյանը։ Նա մեկն է այն վկաներից, որ հարցաքննվեց ՊԲ N զորամասի 5-րդ գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանի գործի շրջանակում։ Վահանյանը, հիշեցնենք, մեղադրվում է 44-օրյա պատերազմի ընթացքում՝ հոկտեմբերի 10-ին, Խուռհատ սարում տեղի ունեցած մարտական գործողությունների ժամանակ իշխանության անգործություն դրսեւորելու եւ մարտի դաշտը լքելու մեջ։ Նա կալանավորված է եւ առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Երեկվա նիստը, թեեւ նշանակված էր ժամը մեկին, սկսվեց ուշացումով․ դատարանի շենքում նիստերի ազատ դահլիճ չկար։ Դատավարության մասնակիցներն ու զոհված զինծառայողների ծնողները ստիպված էին դատարանի բակում սպասել, մինչեւ որեւէ դահլիճ ազատվի։ Շենք մտնել նույնպես չէր թույլատրվում․ ըստ կարգադրիչների՝ ներսում ծանրաբեռնված էր, թեեւ մարդկանց կուտակումներ տեսանելի չէին։ Սպասողական վիճակն ավելի լարեց ծնողների առանց այն էլ լարված նյարդերը․ «Ինչքա՞ն կարելի է մարդկանց անարգել»,– դատարանի բակում զայրացավ տուժողի իրավահաջորդներից Արսեն Ղուկասյանը՝ դժգոհելով, որ անգամ մայրերին ներսում նստել չեն թույլատրում։ Րոպեներ անց ներկա մայրերին կանչեցին ներս՝ այնտեղ սպասելու։ Ի վերջո, գրեթե մեկ ժամ անց նիստերի դահլիճն ազատվեց, շարունակվեց գործով վկաների հարցաքննության փուլը։ Գեներալ-մայոր Կարեն Առստամյանը դատական հայց է ներկայացրել ՀՀ նախագահի դեմ Գեներալ-մայոր Կարեն Առստամյանը նիստերի դահլիճ մտավ ոչ թե ընդհանուր, այլ ներսի մուտքից, որտեղից դատավորն է մտնում կամ ամբաստանյալին են ներս բերում։ Նման փոփոխություն, որպես կանոն, արվում է վկայի անվտանգությունն ապահովելու նկատառումներով։ Ներկայանալով դատարանին՝ Առստամյանը հայտնեց, որ Արցախյան 3 պատերազմների մասնակից է, 44-օրյա պատերազմի ժամանակ եղել է 18-րդ հրաձգային դիվիզիայի  հրամանատար, հետագայում տեղափոխվել է կադրերի ռեզերվ, ապա՝ ազատվել աշխատանքից սեփական դիմումի համաձայն։ Լուսանկարում՝ գեներալ-մայոր Կարեն Առստամյանը Նշենք, որ դատական տեղեկատվական համակարգում առկա տեղեկության համաձայն՝ Առստամյանը պաշտոնից ազատվել է 2020 թ․ նոյեմբերի 8-ին, այսինքն՝ պատերազմի ավարտից մեկ օր առաջ։ Դրանից ամիսներ անց՝ 2021 թ․ մարտի 24-ին, նա դատական հայց է ներկայացրել ընդդեմ ՀՀ նախագահի՝ պահանջելով վերջինիս պարտավորեցնել իրեն տրամադրել իր ազատման հրամանագիրը։ ՀՀ վարչական դատարանը, դատավոր Արծրուն Միրզոյանի նախագահությամբ քննելով հայցը, այս տարվա հունվարի 3-ին վճռել է մերժել այն՝ հիմնավորմամբ, որ Առստամյանին պաշտոնից ազատելու մասին առաջարկությունը եւ կից հրամանագրի նախագիծը Հանրապետության նախագահի աշխատակազմ են ներկայացվել «Հույժ գաղտնի» դրոշմագրով, այսինքն՝ այն համարվում է պետական գաղտնիք, ինչի պարագայում նախագահի մերժումը եղել է իրավաչափ։ Դատարանի այս որոշման դեմ Առստամյանը վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել։ Ըստ դիվիզիայի նախկին հրամանատարի՝ իրեն հայտնի չեն եղել 5-րդ գումարտակի նորակոչիկներ, որոնք դեռեւս զինվորական երդում տված չեն եղել Դատարանում ցուցմունք տալով՝ Առստամյանը հայտնեց, որ դատավարության մասնակիցներից ճանաչում է միայն Իշխան Վահանյանին, նրա հետ ունի ծառայողական հարաբերություններ։ Առստամյանի հարցաքննության սկզբում նախքան հոկտեմբերի 10-ի դեպքերին անդրադառնալը հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը մի քանի հարց հղեց մարտական կանոնագրքերով սահմանված դրույթների մասին։ Նա նախ հետաքրքրվեց՝ կա՞ իրավական հիմք, ըստ որի՝ ուսումնական գումարտակում ծառայություն իրականացնող ժամկետային զինծառայողները կարող են պատերազմական իրավիճակում ընդգրկվել պաշտպանական գործողություններում։ Բանն այն է, որ Վահանյանի ղեկավարած գումարտակը ուսումնական էր, եւ դրանում 1-2 ամսվա զինծառայողներ էին, որոնց մի մասը, ըստ տուժող կողմի, անգամ զինվորական երդում չէր տվել․ «Այո, կան ղեկավար փաստաթղթեր, ըստ որոնց՝ պատերազմը սկսվելու պարագայում փոփոխական կազմը ցրվում է հրաձգային գումարտակների միջեւ, իսկ մնացածը զորամասի հրամանատարի որոշման համաձայն անցնում է պաշտպանության իրենց պաշտպանության շրջանում»։ Ի պատասխան հարցին՝ իսկ առկա՞ են իրավակարգավորումներ զինվորական երդում չտված ժամկետայիններին մարտական գործողություններում ներգրավելու վերաբերյալ, վկան դժվարացավ հստակ իրավական ակտեր նշել, բայց ասաց՝ 5-րդ գումարտակում իրեն հայտնի չեն եղել զինծառայողներ, որոնք զինվորական երդում տված չեն եղել։ Լուսանկարում՝ տուժողի իրավահաջորդ Վարդուհի Մանուկյանը Վկայի այս հայտարարությանը վրդովեցրեց տուժողի իրավահաջորդներից Վարդուհի Մանուկյանին, որը տեղից հայտարարեց, որ նա ստում է․ «Հադրութի դպրոցում իրեն այդ մասին հայտնի դարձել է, ես ուղղում եմ մտցնում, հարգելի՛ դատարան»։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը հորդորեց լռություն պահպանել՝ նշելով, որ նա չի կարող ուղղում մտցնել․ «Ախր, ես փաստ գիտեմ, որ նա սուտ է խոսում»։ «Դատարանն է որոշելու՝ ով ինչ է խոսում»,- պարզաբանեց Հայրապետյանը՝ հորդորելով չմիջամտել, որպեսզի ինքը ստիպված չլինի դատական սանկցիա կիրառել։ Սակայն աղմուկը չդադարեց, եւ դատարանը նկատողություն հայտարարեց Մանուկյանին։ Արձագանքելով դրան՝ տուժողի իրավահաջորդն ասաց․ «Եթե մի անգամ էլ սուտ խոսի, ու ես միջամտեմ, նկատողություն տվեք նրան, որովհետեւ նա եկել է այստեղ՝ ճիշտը պատմելու, ոչ թե սուտը մեր ականջները լցնելու»,- բղավեց նա՝ վիրավորական արտահայտություններ հնչեցնելով վկայի հասցեին։ Ի վերջո, դատարանը Մանուկյանին նիստերի դահլիճից հեռացնելու որոշում կայացրեց։ Նիստը ընդմիջվեց։ Շարունակելով իր ցուցմունքը եւ պատասխանելով հարցին՝ արդյո՞ք ուսումնական գումարտակի անձնակազմը պատրաստ եղել է պաշտպանություն իրականացնելուն, վկան ասաց․ «Ավելի լավ կլիներ՝ վեց ամիս պատրաստվեին, եթե դա չի եղել, միանշանակ դառնում է ոչ լիարժեք»։ Ճշտող հարցին, թե այդ դեպքում ինչով է պայմանավորված եղել այդ անձնակազմին մարտական գործողությունների մեջ ներգրավելու որոշումը, վկան պատասխանեց, որ այդ անձնակազմը զբաղեցրել է իր պաշտպանական դիրքը 2-րդ գծում, սակայն հետագայում իրադարձություններն այնպես են զարգացել, որ աջակողմյան թեւը դարձել է առաջնագիծ։ Նա նաեւ նշեց, որ չի եղել որեւէ զեկույց, թե 5-րդ գումարտակին որեւէ միջոց պակասում է, միայն մարտկոցային միջոցների պակասի խնդիր է եղել, որը լուծել են։ Առստամյանի ցուցմունքի եւ քրեական գործում առկա որոշ տեղեկությունների միջեւ հակասություններ կային Շարունակելով հոկտեմբերի 10-ին նախորդած իրադարձությունների թեման՝ հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը վկային հայտնեց, որ քրեական գործում կան տեղեկություններ, ըստ որոնց՝ հոկտեմբերի 2-ին Նյուզգար կոչվող տեղամասում տեղի ունեցած մարտական գործողությունների հետեւանքով վիրավորում են ստացել մի շարք զինծառայողներ, որոնց դուրս բերելու նպատակով Իշխան Վահանյանը մեկնել է այդ վայր, սակայն ձեւականորեն է կատարել իր վրա դրված պարտականությունները՝ այնտեղից գնալով Մեխակավանի զինվորական հոսպիտալ եւ այլեւս չվերադառնալով ծառայության վայր։ Արձագանքելով այս տեղեկությանը՝ վկան ասաց, որ իրեն դրա մասին չեն զեկուցել․ եթե զեկուցեին, միջոցներ կձեռնարկվեին։ Մեղադրողը, սակայն, հայտնեց՝ քրեական գործով կան նաեւ տեղեկություններ, որ գումարտակի՝ այդ ժամանակվա հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանը զեկուցել է այդ մասին իր վերադասին, վերադասն էլ՝ իրեն՝ վկային․ «Չեմ կարող ասել, չկա տենց բան»,- ասաց Առստամյանը։ Առկա այլ տեղեկությունների համաձայն էլ՝ այդ միջադեպից հետո ուսումնական գումարտակի սպայակազմի կողմից ոչ միանշանակ է ընդունվել Վահանյանի արարքը, եւ այդ պատճառով Առստամյանի միջամտությամբ Վահանյանը 2 օր անց՝ հոկտեմբերի 4-ին, վերադարձվել է շարք եւ ներգրավել նահանջող զինծառայողների որոնողական աշխատանքներում․ «Առաջին անգամ եմ լսում այդ մասին»,- արձագանքելով ասաց վկան։ Ըստ Կարեն Առստամյանի՝ հոկտեմբերի 3-ի-4-ի մոտակայքում 5-րդ գումարտակը առանց թույլտվության նահանջել է Պատասխանելով հանրային մեղադրողի հարցին՝ արդյո՞ք սեպտեմբերի 27-ից մինչ հոկտեմբերի 4-ն ընկած ժամանակահատվածում 5-րդ գումարտակը պատշաճ իրականացրել է իր գործառույթները, Կարեն Առստամյանը պատմեց, որ մինչեւ հոկտեմբերի 3-ը ներառյալ՝ այո, մասնակցել է մարտական գործողությունների, ունեցել՝ նաեւ հերոսական դրվագներ։ Ամսի 3-ին արդեն իրեն զեկուցել են, որ գումարտակի վաշտերից մեկը նահանջել է 9 կմ կոչվող տարածքի ուղղությամբ, սակայն դրա վերաբերյալ որեւէ պարզաբանում զորամասի հրամանատարը չի տվել։ Դրանից հետո՝ ամսի 4-ին, գումարտակի մնացած անձնակազմը եւս, այսպես կոչված, Թոզարան ճանապարհով նահանջել է, սակայն դրա թույլտվությունը չի եղել․ «Ես հանդիպումներ եմ ունեցել շտաբի պետի, պետի տեղակալների, ժամկետային, սերժանտական, սպայական անձնակազմի հետ, անձնակազմը թրջված, բարոյալքված վիճակում է եղել, ցուցում է տրվել հաջորդող բնագծերում ամրանալու վերաբերյալ, որից հետո վերադարձել եմ իմ առաջնային ղեկավարման կետ, իսկ շտաբի պետը եւ անձնակազմի հետ տարվող աշխատանքների գծով տեղակալը պետք է ուղեկցեին նրանց, սակայն իմ ղեկավարման կետ հասնելուց հետո ինձ հայտնի է դարձել, որ այդ անձնակազմը էլի նահանջել է 9 կմ-ի ուղղությամբ, ապա՝ Հադրութ»։  Լուսանկարում՝ հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը Հարցին՝ այդ հանդիպմանը Իշխան Վահանյանը մասնակցե՞լ է, վկան դժվարացավ պատասխանել՝ նշելով, որ շատ մութ էր, անձրեւոտ, 20-ից ավելի սպայական կազմ է եղել, բայց չի բացառվում, որ մասնակցած լինի։ Այդ ժամանակահատվածում Վահանյանի ենթադրյալ վիրավորում ստանալու մասին եւս նա տեղեկություն չուներ, ասաց՝ գուցե այն աստիճանի չի եղել, որ իրեն զեկուցեին։ Ըստ Առստամյանի՝ հիշյալ նահանջների հետեւանքով առաջնագծում պաշտանություն իրականացնող 1-ին եւ 4-րդ հրաձգային գումարտակների ամբողջ աջ թեւը եւ թիկունքը բացվել են, եւ դա է եղել հիմնական խնդիրը։ Նաեւ դրա պատճառով է, որ օրեր անց, երբ Հադրութի դպրոցում հաստիքային փոփոխություններ են արվել, Գարիկ Վարդերեսյանին ազատել են գումարտակի հրամանատարի պաշտոնից՝ նրան փոխարինելով Իշխան Վահանյանով․ «Ազատման պատճառը գումարտակի հրամանատարի անկազմակերպ, անփույթ նահանջն էր, որը իմ կողմից ներկայացվել է բանակի հրամանատարին, եւ քանի որ Վահանյանն էր շտաբի պետ, ամենահավանական թեկնածուն է եղել, այլ մարդ չի եղել»։ Այդ նահանջից հետո զորքը մեկնել է նախ Հադրութի զորանոց, որից մեկ օր անց՝ տեղափոխվել Հադրութի դպրոց։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը հետաքրքրվեց՝ իրեն զեկուցվե՞լ է, որ այդ մեկ օրվա ընթացքում զորքը անկազմակերպ վիճակում է եղել Հադրութի տարածքում, այդ թվում՝ զորանոցում, որը անվտանգ չի  եղել, ինչին ի պատասխան՝ վկան նշեց, որ զորանոցում ապաստարաններ եղել են, բայց քաոսային իրավիճակից խուսափելու համար ցուցում է տրվել հավաքվելու Հադրութի դպրոցում, որը զորանոցից ընդամենը 700 մ հեռավորության վրա էր։ Գրիգորյանը հետաքրքրվեց՝ եթե դպրոցում էլ անվտանգ չէր, ինչո՞ւ են այդտեղ տարել զորքին, ինչին ի պատասխան՝ վկան ասաց, որ անվտանգ տեղ այլեւս չկար․ «Դպրոցում էլ կար ապաստարան, եւ դրանից բացի, տեղակայվել են տարբեր տեղերում»։ Հարցին՝ իրեն չե՞ն զեկուցել, որ հոկտեմբերի 7-ի առավոտյան դպրոցի ուղղությամբ արկ է ընկել, վկան բացասական պատասխան տվեց։  Հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ հիշյալ նահանջներից հետո անձնակազմը պատրա՞ստ է եղել, որ Հադրութի դպրոցում նրան մարտական նոր առաջադրանք են տվել, վկան էլ պատասխանեց՝ եթե պատրաստ չլինեին, պիտի ասեին՝ իրենց չտանեին։ Նման զեկույց, սակայն, իրեն չի տրվել․ «Եղել են խնդիրներ միայն վիրավորների, հիվանդների, վախեցած երեխաների հետ կապված, բայց ոչ թե ամբողջ կազմի»,- ասաց նա՝ հավելելով, որ եղել են նաեւ դեպքեր, երբ դասակի հրամանատարն է հրաժարվել խնդիր կատարելուց, եւ անմիջապես ազատվել է պաշտոնից։ Գուրգեն Գրիգորյանը նաեւ հարցրեց՝ տեղյա՞կ է, որ սեպտեմբերի 25-ին Ջաբրայիլի զորամասում տագնապ է եղել։ Վկան, սակայն, նշեց, որ ինքը 15-ից 25-ը արձակուրդում է եղել, եւ 26-ին է վերադարձել ծառայության։ Նա նաեւ տեղեկություն չուներ զինծառայողների զինգրքույկները հավաքելու պատճառների վերաբերյալ։ «Շտաբի պետը չի՞ զեկուցել»,- հարցրեց Գրիգորյանը։ «Ոչ մի կերպ»,- պատասխանեց վկան։  Ըստ դիվիզիայի նախկին հրամանատարի՝ Խուռհատ սարում շրջափակման մեջ հայտնվելու եւ կապի միջոցի բացակայության մասին իրեն այդ պահին չեն զեկուցել Խոսելով արդեն դատարանում քննվող դեպքի մասին իրեն հայտնի տեղեկություններից՝ Կարեն Առստամյանը պատմեց, որ հոկտեմբերի 10-ի առավոտյան հրետակոծություն է եղել (նախկինում հարցաքննված զինծառայող վկաները հայտնել են, որ հակառակորդը միայն հրաձգային զինատեսակներից է կրակել), որին հաջորդել է հակառակորդի 30 խմբերի ներթափանցումը տարբեր կողմերից։ Դիվերսիոն խմբերի մեջ, ըստ վկայի, եղել են նաեւ հայկական համազգեստով, հայերեն խոսող խմբեր։ Այդ ժամանակ նահանջի հրաման կամ թույլտվություն չի եղել, իրեն զեկուցվել է միայն, որ յուրային ստորաբաժանումները, կորուստներով կրելով, նահանջել են, սակայն մանրամասներ չեն հայտնել։ Լուսանկարում՝ տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ փաստաբաններ Գայանե Հովակիմյանը եւ Գուրգեն Գրիգորյանը Ըստ քրեական գործում առկա տվյալների՝ Խուռհատ սարում զինծառայողները կատարել են ոչ կանոնակարգված նահանջ, չեն անցել շրջանաձեւ պաշտպանության, տիրել է քաոսային վիճակ, ինչի մասին, ըստ Առստամյանի, ինքը տեղեկացել է  միայն օրեր անց՝ հոկտեմբերի 15-16-ին․ այդ պահին ոչ մեկը՝ ոչ զորամասի հրամանատարը, ոչ գումարտակի հրամանատարը իրեն չեն զեկուցել։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գայանե Հովակիմյանը հետաքրքրվեց՝ իմանալուց հետո ի՞նչ քայլեր է ձեռնարկել, ինչին ի պատասխան՝ նա ասաց․ «Այդ ժամանակ արդեն զորքը ահագին հեռու էր, անհնարին էր կոնկրետ գործողություն իրականացրել, պետք է նրանց ցուցում տրվեր, անվտանգ ուղղություններով դուրս գային, ինձ հետ կապի դուրս չեն եկել, բայց ինչքան գիտեմ, զորամասում կապի դուրս են եկել, զորամասի հրամանատարը դիմել է Կարմիր Խաչին»։ Թե այդ ընթացքում Վահանյանը որտեղ եւ ինչ անելիս է եղել, դիվիզիայի նախկին հրամանատարը տեղյակ չէր, ասաց՝ դեպքից օրեր անց զրուցել է սպայական կազմի հետ եւ նրանցից է տեղեկացել, որ Վահանյանը վիրավորման պատրվակով մեքենայով հեռացել է․ իրականում վիրավոր եղել է թե չէ՝ իրեն չի հաջողվել պարզել։ Այդ ժամանակ է նաեւ իմացել, որ զինվորների մի մասը զոհվել է, մյուս մասը՝ գերեվարվել։ Ըստ գեներալի՝ իրեն չի զեկուցվել նաեւ կապի միջոցի բացակայության մասին։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը տարակուսանք հայտնեց, թե եթե նման կարեւոր հանգամանքները չեն զեկուցել, ապա ինչպես է ամբողջ կորպուսը իրեն ենթարկվել։ Դատավորը ճշգրտեց հարցը․ ո՞վ պետք է անընդհատ կապի մեջ գտնվեր եւ իրեն զեկուցեր 400 զինվորի վիճակի մասին։ Ըստ Առստամյանի՝ գումարտակի ղեկավարումը իրականացվում էր զորամասի հրամանատարի եւ գնդի հրամանատարի տեղակալի միջոցով, բայց նրանցից ոչ մեկը շրջափակման մեջ լինելու մասին իրեն չի զեկուցել, ասաց՝ եթե զեկուցեին, ինչ–որ մի բան կմտածեր, որովհետեւ իր ձեռքի տակ առկա ուժեր կային։  Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը, իր մի շարք հարցերի պատասխաններ հստակ չստանալով, ի վերջո հարցրեց․ «Դուք ընդհանրապես տիրապետե՞լ եք իրավիճակին»։ «Տիրապետել եմ»,– պատասխանեց վկան՝ ասելով, որ իր ղեկավարության ներքո 25 գումարտակ է եղել, եւ ամեն ինչ չէր, որ իրեն պիտի զեկուցվեր․ դրա համար զորամասի հրամանատարներ կային։ Փաստաբանն էլ արձագանքեց․ «Իսկ չե՞ք կարծում, որ Ձեր պարտականությունը, որպես դիվիզիայի հրամանատար, թերի եք կատարել, որն էլ հանգեցրել է ծանր հետեւանքի», ինչին ի պատասխան՝ Կարեն Առստամյանն ասաց․ «Եթե ապացուցվի, որ այդպես է, ես պատրաստ եմ պատասխանատվություն կրել»։ Վկայի պատասխանները զայրացրին նաեւ դահլիճում ներկա ծնողներին, որոնք սկսեցին տարակուսանք հայտնել, թե ինչու Առստամյանը Վահանյանի կողքին նստած չէ։  Կարեն Առստամյանը նշեց, որ որպես մարդ՝ կիսում է կարծիքը, որ 2 ամսվա զինծառայողը չի կարող այնպիսի պատրաստվածություն ունենալ, որ դիմակայի հակառակորդի հարվածներին Վկային հարցեր հղեց նաեւ ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանի պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը՝ խնդրելով ոչ թե որպես զինվորական, այլ որպես անձ հայտնել՝ իրատեսակա՞ն էր համարում, որ 400 նորակոչիկները կարող էին մարտական գործողություններ իրականացնել։ Հիշեցնենք, որ ըստ տուժողի իրավահաջորդներից մեկի՝ 400 զինծառայողից մոտ 150-ն են փրկվել, մնացածը կամ զոհվել են, կամ անհետ կորած են մինչ օրս։ Պատասխանելով հարցին՝ վկան դարձյալ հիշեցրեց, որ զինվորական կանոնադրությամբ սահմանված է ուսումնական գումարտակի անցումը մարտականի, բայց, ասաց, որպես մարդ՝ ինքն էլ է կիսում այն կարծիքը, որ 2 ամսվա զինծառայողը չի կարող այնպիսի պատրաստվածություն ունենալ, որ դիմակայի հակառակորդի հարվածներին։ Պաշտպան Հարությունյանը հետաքրքրվեց՝ այդ դեպքում փորձ արե՞լ է կամ հնարավո՞ր էր վերադաս ղեկավարությանը ներկայացնել իր այդ կարծիքը, որ ճիշտ չէ 1-2 ամսվա նորակոչիկներին երկրորդ դիրք տանել․ «Ճիշտը, իհարկե, ճիշտ չէ, բայց ամեն զորակոչին այդ խնդիրը ունեցել ենք․ եթե, օրինակ, զորակոչը հուլիսին լիներ, պատերազմը սկսվեր օգոստոսին, ընդհանրապես անպատրաստ կլինեին, մենք էլ ենք հասկանում, որ պատրաստվածության առումով պրոբլեմներ եղել են»։ Լուսանկարում՝ ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանը, հանրային պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը Պաշտպանն անդրադարձավ նաեւ մեղադրանքի այն դրվագին, ըստ որի՝ Վահանյանը կապի միակ միջոցն իր հետ տարել է։ Ասաց՝ թեեւ նման ցուցմունքներ դեռ չեն հնչել, բայց ենթադրենք՝ այդպես է, այդ մի սարքի ուժո՞վ էր, որ գումարտակը պիտի ողջ մնար․ «Եթե Վահանյանը վիրավորման պատճառով դուրս է եկել, ապա պարտադիր պիտի իր վաշտի կամ դասակի հրամանատարին ասեր, կապի միջոցն էլ տար, դա անհրաժեշտ էր վերադաս հրամանատարության հետ կապ հաստատելու համար»,- պատասխանեց վկան՝ նշելով, որ ղեկավարման մարմին հանդիսացել է Վահանյանը, ղեկավարման միջոց՝ կապի սարքը, եթե մեկը չկա, գործողությունը խաթարվում է, եթե երկուսը չկան, ընդհանրապես ամեն ինչն է խթարվում։ Այնուհանդերձ, վկան հայտնեց նաեւ, որ վաշտերի հրամանատարների մոտ եղել են կապի այլ տեսակի միջոցներ, որոնք ոչ թե վերադաս հրամանատարության, այլ հարեւան վաշտերի հետ կապ հաստատելու համար են նախատեսված․ «Այսինքն՝ պրակտիկորեն հնարավոր էր առանց դրա ինչ-որ բան անել»,- արձանագրեց պաշտպանը։ Սպա Ռյուրիկ Սեմյոնովի գնահատմամբ՝ նորակոչիկների գումարտակին Խուռհատ սար, ապա Հադրութի զորանոց տանելը սխալ որոշում է եղել Դատակոչված մյուս վկան զորամասի օպերատիվ բաժնի պետ Ռյուրիկ Սեմյոնովն էր, որը հայտնեց, որ ճանաչում է Իշխան Վահանյանին, նրա հետ ունի ծառայողական հարաբերություններ։ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Սեմյոնովը կապի մեջ է եղել առաջնագծի հետ, իսկ քանի որ 5-րդ գումարտակը 2-րդ գծում է նախապես տեղակայված եղել, իրեն շատ մանրամասներ հայտնի չեն։ Լսել է միայն, որ Վահանյանը, ոտքից վիրավորվելով, թողել գնացել է՝ իրեն պաշտոնակատար չնշանակելով եւ կապի միջոցը իր հետ տանելով․ «Վահանյանի մարտադաշտը թողնելուց հետո խուճապային իրավիճակ էր, անձնակազմը տարածքին չի տիրապետել, սպաներից էլ ով մնացել է, չի իմացել տարածքը, կեսը անտառն են մտել, կեսը՝ նկուղներ, ղեկավարում չի իրականացվել»։ Հարցին՝ ի՞նչ քայլեր պիտի ձեռնարկեր տեղի սպայական կազմը, վկան պատասխանեց․ «Գուցե գեղեցիկ չհնչի, բայց նահանջն էլ պիտի կազմակերպված լինի, պիտի անձնակազմը հաշվառվեր, դուրս հանվեր անվտանգ տեղամաս»։ Վկան դավաճանություն որակեց այն, որ մի քանի սպաներ կարող էին այլ զինվորների հետ հեռանալ՝ որոշներին թողնելով վտանգավոր վայրում․ «Այ, դու այս գիշեր գլուխդ հանգիստ բարձին կդնես»,- լսվեց ծնողներից մեկի ձայնը։ Լուսանկարում՝ Ռյուրիկ Սեմյոնովը Սեմյոնովի խոսքով՝ եթե որոշողն ինքը լիներ, այդ գումարտակին միանշանակ չէի տանի Խուռհատ, մանավանդ՝ անտառային տարածք, որտեղ ավելի դժվար է կատարել ծառայություն․ դրա համար, ըստ նրա, կան հատուկ ստորաբաժանումներ։ Նա սխալ որակեց նաեւ զորքի՝ Հադրութի զորանոցում տեղակայվելը․ ըստ նրա՝ դպրոցն էլ այդ ժամանակ անվտանգ չէր, ասաց՝ լավագույն տարբերակը ըստ բնագծերի խրամատներում դիրքավորվելը կլիներ։ Խոսելով հոկտեմբերի 3-4-ի նահանջի մասին՝ վկան ասաց՝ Գարիկ Վարդերեսյանի այդ որոշումը գուցե ճիշտ է եղել․ «Անձնակազմը անպատրաստ էր, կես տարի ծառայած չէին, որ գոնե նվազագույնին տիրապետեին, մարդ կար՝ մի հատ կրակած չկար»։ Սեմյոնովը հերքեց նաեւ Առստամյանի այն տեղեկությունը, թե այդ նահանջով 5-րդ գումարտակը աջակողմյան թեւը բացել է՝ այլ գումարտակներին վտանգելով։ Խոսելով պատերազմին նախորդած օրերի մասին՝ վկան ասաց, որ սեպտեմբերի 21-ից սկսած՝ տեխնիկայի շարժ է նկատվել, 24-ին կամ 25-ին անօդաչու են բարձրացրել եւ տեսել հակառակորդի մեծ քանակությամբ կուտակումը։ Այդ օրը, ըստ նրա, դիվիզիայի հրամանատարը՝ Կարեն Առստամյանը, ներկա եղել է։ Հարցին՝ արդյո՞ք նա արձակուրդում չէր, ինչպես քիչ առաջ նշեց իր ցուցմունքում, վկան բացասական պատասխան տվեց՝ ասելով, որ հենց իր կողքին է կանգնած եղել։ Ինչ վերաբերում է սեպտեմբերի 25-ին Ջաբրայիլի զորամասում տագնապ հայտարարելուն, ինչի մասին զինծառայող վկաներն էին հայտնել, Սեմյոնովը պարզաբանեց, որ դա պատահականության արդյունք է եղել․ «Քանի որ ես արդեն առաջնագծում էի, խոսել եմ գնդի զամպալիտ Աշոտ Մկրտչյանի հետ, ասել, որ պատրաստ լինեն, գուցե գործողություն լինի, տագնապ լինի, նա էլ իջնելիս հերթապահին ասել է՝ տագնապ, պատահական սեղմել են, բայց գուցե դա էլ էր լավ․ ինչքան մարզվեին, այդքան լավ»։ Փաստաբանը հետաքրքրվեց նաեւ՝ նման կուտակումների դեպքում ի՞նչ էր պետք անել, ինչին ի պատասխան՝ սպան պարզաբանեց, որ պետք էր առաջինը գործել, խոցումներ իրականացնել, սակայն դրա համար վերադաս հրամանատարության՝ դիվիզիայի հրամանատարի կամ շտաբի պետի հրամանն էր պետք, ինչը իրենք չեն ստացել․ «Զեկուցել ենք, բազմաթիվ զանգեր են եղել, շտաբի պետին էլ ենք զանգել, ասել ենք՝ գոնե կուտակման դիմաց անձնակազմ հանենք, ասել է՝ սպասեք, սպասեք, ու կռիվը սկսվել է, հրաման չի եղել, միայն մի կարգադրություն ենք ստացել զգոնությունը բարձրացնելու մասին, բայց քանի որ տեսել ենք՝ հակառակորդի սպառազինությունը շատ է, միջոցները հանել ենք առաջնագիծ․ որտեղ կուտակում կար, հրետանին պատրաստ է եղել խնդիր կատարելու»։ «Այսինքն՝ զեկույցները մինչեւ ամենավերեւ եղել են, բայց ոչ մի հրաման չի արձակվել, միտումնավոր թողել են, որ ամբողջ Արցախը կոտորվի»,- արձանագրեց տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց հոկտեմբերի 31-ին։   Միլենա Խաչիկյան
22:38 - 12 հոկտեմբերի, 2022
Միֆեր Թուրքիայից՝ Հայկական ատոմային էլեկտրակայանի մասին

Միֆեր Թուրքիայից՝ Հայկական ատոմային էլեկտրակայանի մասին

Օգոստոս ամսին  թուրքական guvengazetesi.com.tr լրատվամիջոցը «Հայաստանից եկող մեծ սպառնալիք» վերնագրով ծավալուն հոդված էր հրապարակել Հայկական ատոմային էլեկտրակայանի վերաբերյալ։ Հոդվածի մի փոքր հատված արտատպվել էր ermenihaber.am եռալեզու կայքում (գործում է հայերեն, թուրքերեն, ռուսերեն)՝ «Թուրք պաշտոնյա. «Մեծամորի ատոմակայանը վտանգ է ներկայացնում Թուրքիայի ու Ադրբեջանի համար» վերնագրով։ Ermenihaber.am-ի այդ հրապարակումն էլ արտատպել էին հայկական այլ ԶԼՄ-ներ։ Հաշվի առնելով հոդվածում խնդրահարույց մի շարք պնդումների առկայությունը՝ Infocom-ը գրավոր հարցմամբ դիմել էր ՀՀ տարածքային կառավարման եւ ենթակառուցվածքների նախարարությանը (որպես էներգետիկ ոլորտի պատասխանատու գերատեսչություն) եւ ՀՀ կառավարությանը ենթակա միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեին (որպես ատոմային էներգիայի օգտագործման բնագավառը վերահսկող մարմին)՝ դրանց ճշմարտացիության վերաբերյալ մի շարք հարցեր հղելով եւ պարզաբանումներ խնդրելով։ ՏԿԵՆ-ից հարցումը վերահասցեագրել էին Հայկական ատոմային էլեկտրակայանին (այսուհետ՝ ՀԱԷԿ), իսկ Միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեից (այսուհետ՝ Կոմիտե) նշել էին, որ հաշվի առնելով հարցերի ծավալը եւ կարեւորությունը` համապատասխան տեղեկության տրամադրման նպատակով անհրաժեշտ է լինելու դիտարկել նաեւ արխիվային փաստաթղթեր, որոնց համար կպահանջվի լրացուցիչ ժամանակ։ Օրենքով սահմանված մեկամսյա ժամկետում ստանալով պատասխանները՝ կարող ենք փաստել, որ թուրք հեղինակի պնդումներն ու ենթադրություններն իրականությանը չեն համապատասխանում։ ՀԱԷԿ-ի շահագործման ժամկետը ոչ թե ավարտվել է, այլ երկարաձգվել Այսպես․ հոդվածի սկզբում հեղինակը նշել է, որ ՀԱԷԿ-ը շարունակում է շահագործվել՝ չնայած դրա ժամկետի ավարտին։ Ըստ ամենայնի, նա նկատի ունի շահագործման նախագծային ժամկետը։ Տեղեկություն ստանալու հարցմամբ մենք խնդրել էինք հայտնել, թե որքան է եղել ՀԱԷԿ–ի շահագործման նախագծային ժամկետը, եւ եթե այն ավարտվել է, ապա երբ եւ ինչի հիման վրա է որոշում կայացվել շարունակել շահագործումը։  Ըստ պաշտոնական պատասխանների՝ Հայաստանում գործում է ՀԱԷԿ-ի թիվ 2 էներգաբլոկը, որը շահագործման է հանձնվել 1980 թվականին: Շահագործման նախագծային (նշանակված) ժամկետը մինչեւ 2016 թ․ սեպտեմբերն էր, եւ մինչեւ այդ նախատեսվում էր Հայաստանում կառուցել միջուկային նոր էներգաբլոկ, ինչը, սակայն, հետաձգվեց՝ պայմանավորված Ֆուկուշիմայի աղետի հանգամանքներով եւ համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամով. «Գործող Էներգաբլոկի կանգի եւ դրա արդյունքում առաջնային վառելիքաէներգետիկ պաշարների՝ նավթի, գազի, ածուխի բացակայության պայմաններում Հայաստանը կարող էր հայտնվել կրիտիկական իրավիճակում, քանի որ ՀԱԷԿ-ում արտադրվում է երկրում սպառվող էլեկտրաէներգիայի շուրջ 38%-ը: Ուստի, ՀՀ կառավարությունը 2012 թվականի ապրիլի 19-ի №461 որոշմամբ սկսեց կայանի շահագործման ժամկետը երկարեցնելուն ուղղված գործընթացը»։ Մշակվեց համապատասխան ծրագիր, եւ իրականացվեցին համալիր աշխատանքներ (ռեսուրսի գնահատում, անվտանգության բարձրացման միջոցառումներ, մոդիֆիկացիաներ, սարքերի, սարքավորումների եւ համակարգերի համապարփակ գործիքային հետազոտություններ, վերլուծություն եւ այլն), որոնցով հիմնավորվեց ՀԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի անվտանգ շահագործման հնարավորությունը մինչեւ 2026թ․ սեպտեմբեր ամիսը։  Արդյունքում, Կոմիտեն, ուսումնասիրելով իրականացված աշխատանքներն ու հիմնավորող փաստաթղթերը, թույլատրեց շահագործման ժամկետի երկարաձգումը: Ըստ ՀԱԷԿ-ի՝ այդ որոշումը համապատասխանում է համաշխարհային պրակտիկային, ընդ որում, ընդունելի է ատոմակայանների շահագործման ժամկետը մինչեւ 60 տարի երկարեցնելու հնարավորությունը․ «Ներկայումս աշխարհում շարունակում են աշխատել 70-ական թվականներին շահագործման հանձնված 85 էներգաբլոկներ, որոնք 10 տարով ՀԱԷԿ-ից հին են»,– ասված է պատասխանում։ Նույն համատեքստում հեղինակը նաեւ նշել է, որ Հայաստանը խախտում է Եվրոպական միության հետ 1999 թ. կնքված համաձայնագիրը, ըստ որի՝ ՀԱԷԿ-ը պետք է փակվեր մինչ 2004 թ.։ Մենք հետաքրքրվել էինք՝ արդյո՞ք երբեւէ նախատեսվել է ՀԱԷԿ-ի շահագործման դադարեցում մինչ 2004 թ., եւ արդյո՞ք առկա է կամ առկա է եղել նման համաձայնագիր, եթե այո, ապա ինչո՞վ է պայմանավորված եղել այդ որոշումը, եւ հետագայում ի՞նչ հիմքերով է այն փոփոխվել։ Ի պատասխան՝ Կոմիտեից տեղեկացրել են, որ 1994թ․ Եվրամիության ղեկավարությունը ՀՀ նախագահին ուղղված գրությամբ հայտնել է, որ Հայաստանում ստեղծված էներգետիկ ճգնաժամի հաղթահարման համար չի առարկի ՀԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի վերագործարկմանը, իսկ Վերակառուցման եւ Զարգացման Եվրոպական Բանկը կտրամադրի 50 մլն ԱՄՆ դոլար Հրազդանի ՋԷԿ-ի 5-րդ բլոկի կառուցման համար՝ պայմանով, որ Հայաստանը միջոցներ կձեռնարկի, որպեսզի մինչ 2004 թ․ դադարեցնի ՀԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի շահագործումը․ «ՀՀ նախագահը պատասխան գրությամբ հայտնել է, որ Հայաստանը կդադարեցնի ՀԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի շահագործումը համապատասխան (նույն հզորության, էներգետիկ անկախության նման մակարդակ ապահովող) նոր էներգետիկ հզորություն գործարկելուց հետո»։ Հետագայում արդեն էներգաբլոկի անվտանգ շահագործումը շարունակելու եւ անվտանգության մշտական բարձրացման արդյունքների վերաբերյալ տեղեկությունը տրամադրվել է Եվրամիությանն ու Ատոմային էներգիայի միջազգային կազմակերպությանը (այսուհետ՝ ԱԷՄԳ), ինչը հնարավորություն է տվել գնահատել կայանի անվտանգության մակարդակը որպես միջին՝ ըստ համաշխարային վարկանիշի (14-րդ տեղ՝ ատոմակայաններ շահագործող 32 երկրների շրջանում):  ՀԱԷԿ-ի հավաստմամբ՝ ներկայումս միջազգային կազմակերպությունների մոտ կա ըմբռնում՝ Հայկական ԱԷԿ-ի շահագործումը շարունակելու անհրաժեշտության վերաբերյալ (տեխնիկական իրագործելիությունը հաստատելու եւ անվտանգության հիմնավորման դեպքում) մինչ փոխարինող միջուկային հզորություններ կառուցելը։ Խոսելով ՀԱԷԿ-ի արդիականացման մասին՝ հեղինակը գրել է, թե տեխնիկական սպասարկման աշխատանքներին կմասնակցեն մոտ 400 փորձագետ՝ Բելառուսից, Ռուսաստանից, Սլովակիայից, Ուկրաինայից, Խորվաթիայից, Չեխիայից եւ այլ երկրներից, իսկ ՀԱԷԿ-ը փակ կմնա 141 օր, որից հետո այն հնարավոր կլինի շահագործել մինչեւ 2036 թվականը։ Մենք հետաքրքրվել էինք՝ առաջիկայում նախատեսվո՞ւմ են արդյոք արդիականացման նոր աշխատանքներ, թե՞ կայքը, ըստ ամենայնի, նկատի ունի 2021 թ.-ի աշխատանքները, որոնց շրջանակում ՀԱԷԿ- ի աշխատանքը դադարեցվեց 141 օրով։ Ըստ Կոմիտեի՝ հաշվի առնելով նշված 141 օր ժամանակը՝ կարելի է ենթադրել, որ խոսքը հենց 2021 թ․ պլանային նախազգուշական վերանորոգման մասին է․ «Այդ ժամանակ երկարատեւ կանգառի անհրաժեշտությունը առաջացել էր ՀԱԷԿ-ի անվտանգության բարձրացման մեծածավալ միջոցառումների՝ մոդիֆիկացիաների ներդրման համար։ Իրականացված աշխատանքների հիման վրա Կոմիտեի կողմից թույլատրվել է ՀԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի հետագա շահագործումը, ինչպես արդեն նշվեց, մինչ 2026 թ․սեպտեմբերը։ Այնուհանդերձ, անվտանգության բարձրացման աշխատանքները շարունակական բնույթի աշխատանքներ են եւ ուղեկցում են շահագործման փուլում գտնվող ցանկացած ատոմային էլեկտրակայանի»,– հայտնել են Կոմիտեից։ Ինչ վերաբերում է հիշյալ 2036 թ․–ին, այդ մասին հիշատակվում է Հայաստանի էներգետիկայի բնագավառի զարգացման ռազմավարական ծրագրում։ Դրանով նախատեսվում է գործող էներգաբլոկի անվտանգության հիմնավորման պարագայում այն շահագործել մինչ 2036 թվականը․ «Ի դեպ, ՀԱԷԿ–ում Եվրոպական մի շարք երկրներից ավելի քան 400 մասնագետների ժամանումն ու աշխատանքը հոդվածի հեղինակի՝ ՀԱԷԿ-ը որպես «աշխարհի ամենավտանգավոր ատոմակայան» գնահատելու լավագույն հերքումն է»,- նշել են ՀԱԷԿ-ից` հավելելով, որ 2021 թ․ շահագործման հանձնելուց առաջ՝ վերանորոգման-վերականգնողական աշխատանքների (ՎՎԱ) ավարտից հետո, ՀԱԷԿ-ում տեսչական ստուգումներ են անցկացրել միջազգային եւ ազգային մի շարք կազմակերպությունների պատվիրակություններ, ինչի արդյունքում վերջիններս կայանի վերագործարկման համար խոչընդոտներ չեն հայտնաբերել․ «Առանց ԱԷՄԳ-ի կողմից ՎՎԱ արդյունքների հավանության ՀԱԷԿ-ի վերագործարկումը հնարավոր չէր լինի»: Կառուցումից ի վեր ՀԱԷԿ-ում վթարներ տեղի չեն ունեցել Թուրք հեղինակը նաեւ նշել է, թե կառուցումից ի վեր ՀԱԷԿ-ում բազմաթիվ լուրջ վթարներ են տեղի ունեցել։ Հարցմամբ խնդրել էինք մանրամասնել, թե երբ, ինչ բնույթի, ինչ լրջության եւ քանի վթար է տեղի ունեցել ՀԱԷԿ-ում, իսկ դրանց առկայության դեպքում՝ նաեւ պատճառները եւ հետեւանքները բնակչության եւ շրջակա միջավայրի վրա։ Կոմիտեից հայտնել են, որ ՀԱԷԿ-ում երբեք վթարներ տեղի չեն ունեցել։ Համաձայն ատոմային էներգիայի օգտագործման բնագավառի միջազգային եւ ազգային օրենսդրության՝  վթարը ունի կոնկրետ սահմանում։ Ըստ այդմ, վթարը ԱԷԿ-ի շահագործման ընթացքում ստեղծված իրավիճակ է, որի ժամանակ տեղի է ունեցել անվտանգ շահագործման սահմանները գերազանցող քանակությամբ ռադիոակտիվ նյութերի ելք եւ (կամ) իոնացնող ճառագայթման տարածում: Ըստ ՀՀ կառավարության համապատասխան որոշման էլ՝ վթարը բնութագրվում է ելակետային պատահարով, զարգացման ուղիներով եւ հետեւանքներով: Կոմիտեի փոխանցմամբ՝ ՀԱԷԿ-ի շահագործման ընթացքում տեղի են ունեցել միայն միջադեպեր, որոնք ԱԷՄԳ–ի համակարգի սանդղակով երբեք բարձր չեն եղել 1-ին մակարդակից․ «Տեղի ունեցած միջադեպերը սահմանված կարգով հաղորդվում են Կոմիտեին, ինչպես նաեւ՝ ԱԷՄԳ-ին։ Տեղեկությունը հրապարակվում է նաեւ ԱԷՄԳ–ի կողմից վարվող «International Reporting System» համակարգի բազայում»։ ՀԱԷԿ-ից էլ հայտնել են, որ շահագործման ողջ ընթացքում տեղի ունեցած միակ լուրջ պատահարը կարելի է համարել թիվ 1 էներգաբլոկի (ներկայումս դուրս է բերված շահագործումից) տուրբինային բաժանմունքում (մեքենասրահում) 16-րդ անցուղու մալուխների բռնկումը։ Այն տեղի է ունեցել 1982 թ․ հոկտեմբերի 15-ին: Ըստ ԱԷԿ-ների պատահարների միջազգային սանդղակի՝ տվյալ պատահարին վերագրվել է «0» աստիճան, ինչը նշանակում է, որ այն եղել է տեխնիկական բնույթի պատահար, որը կապված չէ միջուկային կայանի եւ նրա աշխատանքի հետ․ «Այս պատահարը չի դասակարգվում որպես վթար, քանի որ տեղի չի ունեցել ճառագայթաակտիվ նյութերի արտահոսք ռեակտորային կայանի սահմաններից դուրս: Բռնկումը վերացվել է, վնասված մալուխները եւ առանձին տարրեր փոխարինվել են, եւ թիվ 1 էներգաբլոկը շարունակել է իր բնականոն աշխատանքը ընդհուպ մինչեւ 1989 թ․ կանգը, որից հետո այդ բլոկը չի շահագործվում»,- ասված է պատասխանում։ 1988 թ․ Սպիտակի երկրաշարժը ՀԱԷԿ-ի համար բացասական որեւէ հետեւանք չի առաջացրել Հոդվածի հեղինակը նաեւ պնդումներ է արել այն մասին, որ չնայած ՀԱԷԿ-ը գտնվում է Սպիտակ քաղաքից մոտ 100 կմ հեռավորության վրա, այնուհանդերձ, 1988 թ. երկրաշարժի ժամանակ մեծ վնաս է կրել, ստեղծել ռադիոակտիվ արտահոսքի վտանգ եւ փակվել սեյսմիկ խոցելիության պատճառով։ Պատկան մարմիններից մենք խնդրել էինք հայտնել՝ արդյո՞ք Սպիտակի երկրաշարժից հետո առաջացել է «ռադիոակտիվ արտահոսքի վտանգ», եւ արդյո՞ք 1989 թ. ՀԱԷԿ-ի շահագործման դադարեցման պատճառը Սպիտակի երկրաշարժի հետեւանքով կայանի կրած «մեծ վնասներն» են։ Բացասական պատասխանի դեպքում խնդրել էինք պարզաբանել, թե ինչ պատճառաբանությամբ է ԽՍՀՄ մինիստրների խորհուրդը նման որոշում կայացրել։ ՀԱԷԿ-ից ստացված պատասխանի համաձայն՝ Սպիտակի երկրաշարժը ՀԱԷԿ-ի համար բացասական որեւէ հետեւանք չի առաջացրել։ Կայանի սարքերը Ռիխտերի սանդղակով մինչեւ 5,6 բալանոց ցնցումներ են գրանցել, այնինչ պաշտպանական սահմանը, ըստ նույն սանդղակի,  6 բալն է եղել։ Իսկ երկրաշարժի ուժգնությունը, ինչպես հայտնի է, կազմել է 7 բալ․ «Երկու էներգաբլոկներն էլ երկրաշարժի պահին եւ դրանից հետո շարունակել են աշխատել բնականոն շահագործման ռեժիմով, եւ կայանի սարքավորումների ու շինարարական կառուցատարրերի հետագա մանրամասն զննման արդյունքում վնասվածքներ չեն հայտնաբերվել: Ուստի, ռադիոակտիվ արտահոսքի կամ Ատոմակայանի կողմից կրած վնասների մասին տեղեկությունը անհիմն է, քանի որ որեւէ համակարգ վնասված չի եղել, առկա ռադիացիոն մոնիթորինգի համակարգերը որեւէ արտահոսք չեն գրանցել»։ Այնուամենայնիվ, Չեռնոբիլյան սինդրոմի եւ Հայաստանի բնակչության սեյսմիկ շոկի ֆոնի վրա ԽՍՀՄ մինիստրների խորհուրդը (Հայկական ԽՍՀ մինիստրների խորհուրդի ներկայացմամբ) որոշում է ընդունել 1989 թվականի փետրվարի 25-ին կանգնեցնել թիվ 1 էներգաբլոկը, իսկ մարտի 18-ին՝ թիվ 2 էներգաբլոկը: Ըստ Կոմիտեի՝ դա եղել է բացառապես քաղաքական որոշում։ Նույն համատեքստում հեղինակը նշել է, որ եթե անգամ ՀԱԷԿ-ում պայթյունի վտանգ չկա, միեւնույն է, տարածաշրջանում աղտոտվածության եւ քաղցկեղի առաջացման համար ճանապարհը բաց է։ Թեեւ նա չի հիշատակել քաղցկեղի դեպքերի որեւէ պաշտոնական վիճակագրություն, այնուհանդերձ նշել է Իգդիրի վրա ՀԱԷԿ-ի ունեցած ենթադրյալ ազդեցության մասին՝ օրինակ բերելով նույն քաղցկեղի դեպքերի աճը, բուսականության չորացումը եւ այլն, որոնք, ըստ հեղինակի, մտածելու տեղիք են տալիս։ Մենք խնդրել էինք պարզաբանել, թե որքանո՞վ է ողջամիտ այս տեսակ բացասական հետեւանքները առհասարակ ատոմակայանների եւ կոնկրետ Հայկական ատոմակայանի շահագործման հետ կապելը։ Խնդրել էինք նաեւ ներկայացնել, թե ՀԱԷԿ-ում ինչ եղանակով եւ ինչ հաճախականությամբ է իրականացվում շրջակա միջավայրի արտանետումների մոնիթորինգ։ Կոմիտեից նշել են, որ պնդումն իրականացվել է առանց վիճակագրական տվյալների վերլուծության կամ գիտական հետազոտությունների արդյունքների համապատասխան հղումների, ինչը ենթադրում է, որ այն հեղինակի սուբյեկտիվ գնահատականն է։ Մինչդեռ ՀԱԷԿ-ի հրապարակում եւ հսկվող տարածքում իրականացվում է շուրջօրյա մոնիթորինգ ռադիացիոն իրավիճակի վերաբերյալ, որի արդյունքները փաստում են, որ այնտեղ ռադիացիոն իրավիճակի գնահատման պարամետրերը չեն գերազանցում միջազգայնորեն սահմանված չափորոշիչները։ Հետեւաբար, բնականոն շահագործման ռեժիմում ՀԱԷԿ-ի բացասական ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա, ըստ Կոմիտեի, պրակտիկորեն բացակայում է․ «Դրանից բացի, «Միջուկային անվտանգության մասին» եւ «Ռադիոակտիվ թափոնների եւ աշխատած միջուկային վառելիքի կառավարման մասին» միացյալ կոնվենցիայի շրջանակներում ՀՀ–ն պարբերաբար ԱԷՄԳ–ին է ներկայացնում ազգային հաշվետվություններ, որտեղ նշվում է նաեւ ՀԱԷԿ-ի հրապարակում եւ հսկվող տարածքում ռադիացիոն իրավիճակի պարամետրերի մասին տեղեկություն, ինչը հասանելի է նաեւ բնագավառի թուրք մասնագետներին։ ԱԷՄԳ-ի կողմից ստեղծված են մասնագիտական հարթակներ պրոֆեսիոնալ քննարկումների համար, եւ մինչ օրս ոչ մի երկրի, այդ թվում՝ Թուրքիայի կողմից, նմանատիպ հարցեր չեն բարձրացվել»,– ասված է պատասխանում։ ՀԱԷԿ-ից էլ ընդգծել են՝ եթե, ըստ հեղինակի, ՀԱԷԿ-ի ազդեցությունը կայանից բավականաչափ հեռավորության վրա գտնվող իրենց բնակավայրի վրա այդչափ բացասական է, ապա մերձակա տարածքներում եւ հենց Հայաստանում պետք է լիներ ուռուցքաբանական աղետ՝ այրված անապատի ֆոնի վրա․ «Սակայն, բարեբախտաբար, օբյեկտիվ պատկերը բացարձակապես այլ է. աղուտավոր կիսաանապատը, որտեղ կառուցվել է Հայկական ԱԷԿ-ը, ներկայումս առավելագույնս պատված է այգիներով, բանջարանոցներով, անտառային տնկարկներով»։ ՀԱԷԿ-ը լիովին վերահսկում է արտանետվող տեխնիկական ջրերի ակտիվությունը Թուրք հեղինակը գրել է, որ ռեակտորի սառեցման համար օգտագործվող կեղտաջրերը արտանետվում են Արաքս գետ, այնուհետեւ՝ լցվում Կասպից ծով, ուստի, Մեծամորի ԱԷԿ-ը լուրջ վտանգ է ներկայացնում նաեւ Կասպից ծովի սահմանակից բոլոր երկրների համար։ Հարցմամբ խնդրել էինք հայտնել այս պնդման իսկությունը, ինչպես նաեւ պարզաբանել ՀԱԷԿ-ում առաջացրած ջրերի կառավարումը եւ արտանետման դեպքում դրանց ազդեցությունը բնակչության եւ շրջակա միջավայրի վրա։ Կոմիտեից հայտնել են, որ նշվածը բացարձակ ապատեղեկատվություն է, քանի որ ռեակտորի սառեցման համար կեղտաջրեր չեն օգտագործում․ «Մասնավորապես, ՀԱԷԿ-ի դեպքում ռեակտորը հովանում է փակ համակարգում շրջանառվող առաջին կոնտուրի ջրով, որն իր հերթին հովանում է նույնպես փակ համակարգում շրջանառվող երկրորդ կոնտուրի ջրով, իսկ վերջինս էլ հովանում է տեխնիկական ջրով (որը եւս շրջանառու փակ համակարգ է)»։ ՀԱԷԿ-ից էլ մանրամասնել են արտանետումների կառավարումը։ Ըստ այդմ, հատուկ հսկիչ բաքերում չափվում է ՀԱԷԿ-ից արտանետվող տեխնիկական ջրերի գումարային ակտիվությունը, եւ միայն սահմանված չափը չգերազանցելու դեպքում է թույլատրվում դրանց արտանետումը՝ տրված հատուկ բնապահպանական բնութագրավկայականի հիման վրա, որտեղ ներկայացված է ջրի տեսակարար ակտիվությունը, դրա ծավալը եւ այլ պարամետրեր․ «Արտանետումն իրականացվում է հատուկ խողովակաշարով դեպի մաքրման կառուցվածքներ, իսկ այնտեղից՝ ջրանցքով դեպի Սեւ ջուր գետ: Արտանետվող ջրի ակտիվությունը վերահսկվում է խողովակաշարի՝ ԱԷԿ-ից ելման կետում, մաքրման կառուցվածքներից ելման կետում եւ Սեւ ջուր գետ արտանետման վայրում: Արտանետվող ջրերի եւ մթնոլորտ արտանետվող գազերի միջին տեսակարար ակտիվությունը ՀԱԷԿ-ի շահագործման ողջ ժամանակահատվածի ընթացքում չի գերազանցել սահմանված նորմատիվային արժեքների 1%-ը (թույլատրելի արժեքներից հարյուր անգամ պակաս է)»։ ՀԱԷԿ-ի միջուկային վառելիքը եւ ռադիոակտիվ թափոնները պահվում են բացառապես ՀՀ-ում Հեղինակը նշել է, թե կան պնդումներ, որոնց համաձայն՝ Հայաստանը ռադիոակտիվ թափոններ է վաճառում Վրաստանին։ Նշել է նաեւ, թե իբր «օկուպացիայի ժամանակ» ՀԱԷԿ-ի միջուկային թափոնները թաղվել են Ղարաբաղում։ Թեեւ այս պնդումները դարձյալ հիմնված չեն որեւէ ստույգ աղբյուրի վրա, այնուհանդերձ, հետաքրքրվել էինք՝ ռադիոակտիվ թափոններ վաճառելու պրակտիկա առհասարակ գոյություն ունի՞, եթե ոչ, ապա հնարավո՞ր է, որ ՀՀ-ից այդպիսի թափոններ այլ նպատակներով տեղափոխված լինեն Վրաստանի կամ Արցախի Հանրապետություն։ Հաշվի առնելով «Խաղաղ նպատակներով ատոմային էներգիայի անվտանգ օգտագործման մասին» օրենքի պահանջները, ըստ որոնց՝ արգելվում է միջուկային, ռադիոակտիվ նյութերի, ռադիոակտիվ թափոնների արտահանումը ՀՀ-ից (բացառությամբ որոշ դեպքերի)՝ խնդրել էինք հայտնել, թե ինչ են արվում եւ որտեղ են պահվում ՀԱԷԿ-ի ռադիոակատիվ թափոնները, արդյո՞ք ՀՀ-ն ունի ռադիոակտիվ թափոնների հաշվառման եւ վերահսկման համար անհրաժեշտ ենթակառուցվածքներ, եթե ոչ, ապա ո՞ր երկրի հետ համագործակցությամբ է դա իրականացվում։ Թափոնները Ղարաբաղում թաղելու եւ արտահանելու վերաբերյալ պնդումները Կոմիտեն բացարձակ ապատեղեկատվություն է որակել՝ նշելով, որ անկախությունից հետո ՀԱԷԿ-ում առաջացող աշխատած միջուկային վառելիքը եւ ռադիոակտիվ թափոնները պահվում են բացառապես  ՀԱԷԿ–ի տարածքում, եւ դրանց կառավարումն իրականացվում է ազգային եւ միջազգային կանոնակարգերի, ինչպես նաեւ ուղեցույցների, ներքին ընթացակարգերի ու հրահանգների համաձայն․ «Հայաստանը ունի մի շարք պարտավորություններ, այդ թվում՝ միջուկային զենքի չտարածման երաշխիքների կիրառման պայմանագիր, եւ ՀՀ-ում առկա բոլոր միջուկային նյութերը հաշվառված են եւ գտնվում են պետական վերահսկողության ներքո։ Միջուկային զենքի չտարածման պայմանագրի հետ կապված երաշխիքների կիրառման մասին ՀՀ-ի եւ ԱԷՄԳ-ի միջեւ համաձայնագրի հիման վրա ԱԷՄԳ տեսուչների կողմից պարբերաբար իրականացվում են ստուգումներ, որոնք փաստում են Հայաստանի կողմից ստանձնած միջազգային պարտավորությունների կատարումը»։ ՀԱԷԿ–ից էլ հավելել են, որ ճառագայթաակտիվ թափոնների հաշվառումն ու պահումը իրականացվում են միայն ՀԱԷԿ-ի տարածքում՝ հատուկ շինություններում, կառույցներում, առանձնացված հրապարակներում եւ լցարաններում։ Տեղի ընտրությունը կախված է թափոնի տեսակից՝ հեղուկ կամ պինդ, եւ կատեգորիաներից՝ բարձր, միջին կամ ցածր ակտիվության: «Կայանը բավարար չափով հագեցված է անհրաժեշտ սարքավորումներով, սարքերով, գործիքներով, պատշաճ որակավորում ունեցող անձնակազմով»։ Ըստ ՀԱԷԿ–ի՝ վերահսկվող գոտում (որտեղ հնարավոր է ճառագայթային աղտոտում) առարկաների, գործիքների, սարքերի եւ նյութերի հետ ցանկացած շփում թույլատրվում է միայն հատուկ դոզային կարգագրերով, որոնցում ամրագրվում է շփման թույլատրելի ժամանակը (ռադիացիոն մոնիթորինգի արդյունքներով): Վերահսկվող գոտուց նյութական ցանկացած  արժեքի դուրսբերումը կատարվում է հատուկ անցագրերով եւ ճառագայթումային ֆոնի թույլատրելի մակարդակը չգերազանցելու վերաբերյալ տեղեկանքի առկայության դեպքում։ Ավելի խիստ է կայանից նյութական արժեքների, առավել եւս՝ ՀՀ–ից դուրսբերման ընթացակարգը․ այդ դեպքում ավելացվում են տեղափոխման հիմնավորմանը եւ նպատակին ներկայացվող պահանջները․ «ՀՀ- ից այն բեռների արտահանման համար, որոնց ռադիացիոն ֆոնը գերազանցում է բնականը (սակայն թույլատրելիի սահմաններում է), անհրաժեշտ է ստացող երկրի եւ տարանցիկ երկրի համաձայնությունը՝ պայմանագրի առկայությունը»,– հավելել են Հայկական ԱԷԿ–ից։ Չեռնոբիլի ԱԷԿ-ի եւ հայկական ԱԷԿ-ի միջեւ զուգահեռները անհիմն են, քանի որ դրանք իրար հետ կապ չունեցող նախագծեր են Ըստ հոդվածի հեղինակի՝ Մեծամորի ատոմակայանը, ինչպես Չեռնոբիլը, կառուցվել է ռուսական ամենահին տեխնոլոգիաներով, ուստի, այն խորհրդային ժամանակներից մնացած ամենավտանգավոր էլեկտրակայանն է, եւ եթե վթար տեղի ունենա, ապա դա կազդի ոչ միայն Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի, այլ նաեւ շրջակա բոլոր պետությունների վրա, ինչպես Չեռնոբիլի դեպքում էր։ Մենք խնդրել էինք հայտնել՝ արդյո՞ք ողջամիտ են կայքի այս համեմատությունները, եթե ոչ, ապա որո՞նք են էական տարբերությունները Մեծամորի եւ Չեռնոբիլի ատոմակայանների միջեւ։ Ըստ պաշտոնական պատասխանների՝ Չեռնոբիլի ԱԷԿ-ի եւ հայկական ԱԷԿ-ի ռեակտորների միջեւ զուգահեռներն անհիմն են՝ հաշվի առնելով դրանց կառուցվածքների սկզբունքային տարբերությունը։ Դրանք իրար հետ կապ չունեցող նախագծեր են։ Բանն այն է, որ Չեռնոբիլի ատոմակայանը եռացող տիպի միակոնտուր ատոմակայան է, իսկ ՀԱԷԿ-ը՝ երկկոնտուր, ճնշման տակ գտնվող ջերմատարով ատոմակայան։ Էական տարբերությունն այն է, որ եթե միակոնտուր ատոմակայանում տուրբոգեներատորին աշխատեցնող գոլորշին ռադիոակտիվ է, ապա երկկոնտուր ատոմակայանում այն ռադիոակտիվ չէ (առաջին կոնտուրի ջուրը, հովացնելով միջուկային վառելիքը, տաքանում է, եւ այդ ջերմությունը շոգեգեներատորի միջոցով փոխանցում է երկրորդ կոնտուրի ջրին՝ չխառնվելով վերջինիս հետ, եւ երկրորդ կոնտուրի ջուրն էլ, վերածվելով գոլորշու, աշխատեցնում է տուրբոգեներատորին)։  Կոմիտեից շեշտել են, որ ատոմակայանների մասին խոսելիս «ամենահին» եւ «ամենավտանգավոր» բառերը գործածելը սխալ մոտեցում է, քանի որ ատոմակայանների անվտանգության գնահատման համար օգտագործվում են բնագավառում գործող չափորոշիչներ, որոնք իրենցից ներկայացնում են թվային կոնկրետ արժեքներ։ Շարունակելով ՀԱԷԿ-ի վտանգավորության մասին պնդումները՝ կայքը գրել է նաեւ, որ ԱԷՄԳ–ն եւ ԵՄ-ն են հայտարարել, որ այն աշխարհի ամենավտանգավոր ատոմակայանն է։ Մենք հարցրել էինք՝ արդյո՞ք այս կառույցների կողմից նման գնահատական երբեւէ հնչել է։ Ըստ պաշտոնական պատասխանների՝ այդ հայտարարությունը բացարձակապես անհիմն է․ ԵՄ-ն քաղաքական կառույց է, եւ երբեւէ որեւէ պաշտոնական անձի կողմից նման պնդում չի հնչեցվել, իսկ ԱԷՄԳ-ն, հանդիսանալով ՄԱԿ-ի կառուցվածքային միավոր, իր կանոնադրության համաձայն տալիս է բացառապես մասնագիտական գնահատականներ եւ նման գնահատական ՀԱԷԿ-ի 2-րդ բլոկի վերաբերյալ երբեւէ չի տվել։  Այս համեմատությունը, ըստ ՀԱԷԿ-ի, նույնն է, ինչ ԱԷՄԳ–ին եւ ԵՄ-ին կողմնակալության եւ անսկզբունքայնության մեջ մեղադրելը, քանի որ հայկական ԱԷԿ-ը որպես «աշխարհում ամենավտանգավոր ԱԷԿ» գնահատելիս պետք է անհապաղ ներկայացվեր այն կանգնեցնելու խստագույն պահանջ․ «Հայկական ԱԷԿ-ը շահագործվում է ԱԷՄԳ-ի ուղեցույցներին խիստ համապատասխան, պարբերաբար ընդունում է ԱԷՄԳ-ի տարբեր առաքելություններ եւ դրանց, ինչպես նաեւ՝ ԵՄ–ի  կողմից իրականցված սթրես-թեստերի արդյունքներով՝ կատարում բազմաթիվ աշխատանքներ։ Վերոնշյալ, ինչպես նաեւ դոնոր այլ երկրների եւ կազմակերպությունների աջակցությամբ (խորհրդատվական, տեխնիկական, ֆինանսական) հայկական ԱԷԿ-ում իրականացվում են անվտանգության եւ հուսալիության բարձրացմանն ուղղված շարունակական ծրագրեր: Հայաստանը լիովին կատարում է իր ստանձնած միջազգային պարտավորությունները»,- ասված է պատասխանում։ Հեղինակը նաեւ նշել է, որ 1986թ. մարտի 31-ին հարյուրավոր մարդիկ Խորհրդային Միության ղեկավար Միխայիլ Գորբաչովին ուղարկած նամակում պահանջում էին փակել ՀԱԷԿ-ը, որ նման պահանջ է ներկայացվել նաեւ Հայաստանի անկախացման գործընթացում ականավոր մտավորականների եւ անկախության շարժման առաջնորդների կողմից, ինչպես նաեւ՝ որ ԱԷՄԳ–ի՝ այն ժամանակվա գլխավոր տնօրենի տեղակալ Մորիս Ռոզենը, որը 1995 թ․ Մեծամորում փորձաքննություն է կատարել, նույնպես խոստովանել է, որ Մեծամորի ճարտարապետական նախագիծը թերի է եղել։ Այս ենթադրյալ դեպքերի վերաբերյալ պաշտոնական տեղեկությունների առկայության դեպքում խնդրել էինք դրանք եւս ներկայացնել։ Ըստ պաշտոնական պատասխանների՝ հասարակական ակտիվիստների բողոքները, հատկապես՝ Խորհրդային Հայաստանի փլուզման ժամանակներում, կրում էին քաղաքականացված բնույթ, եւ հիմնված չէին որեւէ հիմնավոր փաստարկների վրա․ «Անցյալ դարի ութսունական թվականների վերջին մարդիկ փնտրում էին կյանքի որակից իրենց դժգոհության բացատրությունը, եւ ոմանք կարծում էին, որ ՀԱԷԿ-ը, «Նաիրիտ»-ը, այլ «վնասակար» արտադրություններ կանգնեցնելով՝ Հայաստանը կազատվի ԽՍՀՄ-ի խնամակալությունից եւ ձեռք կբերի երկար սպասված անկախությունը։ Սակայն կյանքը ցույց տվեց հակառակը, եւ արդեն 1993 թ․ ՀԱԷԿ-ի թիվ 2 էներգաբլոկի աշխատանքը վերսկսելու ՀՀ կառավարության որոշումը ընկալվեց ըմբռնումով եւ հավանությամբ»։  Կոմիտեից նշել են, որ ՀԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի վերաթողարկումից հետո իրականացվում է շահագործման իրականացման բաց քաղաքանություն, որի ընթացքում լուսաբանվում են ոչ միայն էներգաբլոկի անվտանգության բարձրացման միջոցառումները, այլ նաեւ ՀԱԷԿ-ում կազմակերպվող աշխատանքային, գիտական հանդիպումները, միջազգային կառույցների կողմից իրականացվող փորձագիտական առաքելությունները, անցկացվող վթարային վարժանքները եւ այլն․ «Այժմ էլ հանրության լայն շրջանակներում առկա չէ ՀԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի շահագործման դադարեցմանն ուղղված հանրային կարծիք»,– ասված է ՀԱԷԿ–ի պաշտոնական պատասխանում։ Հավելենք, որ թեեւ Թուրքիայում պաշտոնյաների մակարդակով պարբերաբար հնչում են հայտարարություններ հայկական ԱԷԿ-ի՝ իբր վտանգավոր լինելու վերաբերյալ, սակայն տվյալ դեպքում հայկական մեդիայում տարածված «թուրք պաշտոնյա» ձեւակերպումը ճիշտ չէ, որովհետեւ հոդվածի հեղինակը՝ Այդըն Դենիզը, ոչ թե պաշտոնյա է, այլ թուրքական «Իգդիրի լրագրողների համայնք» կառույցի ղեկավարը։ Հայկական ԶԼՄ-ների համար աղբյուր հանդիսացած Ermenihaber.am կայքն էլ, չնայած վերնագրում նշել է «թուրք պաշտոնյա», սակայն հրապարակման մեջ հեղինակին ներկայացրել է որպես հիշյալ կառույցի ղեկավար։ Այսպիսով, թուրքական guvengazetesi.com.tr լրատվամիջոցի հրապարակած հոդվածի պնդումները՝ Հայկական ատոմային էլեկտրակայանի մասին, անհիմն են, չփաստարկված եւ միտված են խեղաթյուրելու Հայաստանի կողմից ազգային եւ միջազգային օրենսդրությամբ ստանձնած պարտավորությունների պատշաճ կատարումը։     Միլենա Խաչիկյան
18:22 - 25 սեպտեմբերի, 2022
«Զգույշ, բեկորներ են, ապակիներ են»․ Ակներ գյուղի բնակչի շեն տունը վնասվել է արկի հարվածից

«Զգույշ, բեկորներ են, ապակիներ են»․ Ակներ գյուղի բնակչի շեն տունը վնասվել է արկի հարվածից

«Զգույշ, բեկորներ են, ապակիներ են»,- հակառակորդի հրետանու արկից վնասված իր տուն ուղեկցելիս ասում է Գորիսի Ակներ գյուղի բնակիչ Էդգար Սալբունցը՝ ծխախոտի ծուխը լիքը ներս քաշելով։ Ոչ շատ հեռվից լսվող ամեն պայթյունի հետ խոր հոգոց է հանում, ձեռքը պարզում դեպի տանիքը, որի վրա էլ ընկել է արկը ու պոկել կտուրը, վնասել շեն տունը։  Տնից դուրս է եկել, ու տասը րոպե չանցած՝ հզոր պայթյուն է եղել. Էդգարը բառերով նկարագրել չի կարողանում։ Մինչ ես լուսանկարում եմ, նա ցույց է տալիս տան անկյունները՝ հուշելով՝ ինչին ուշադիր լինել։ Առաստաղը՝ քանդված, լուսամուտները՝ կոտրված, մի հայացք՝ մտահոգ, Վարարակ գետի ձայնը, մի մոլորված ճանճի բզզոց, ամպրոպի նման մի ձայն ու պայթյուն. մեկ, երկու, երեք։ Հետո հաշիվը կորում է։  Էդգարը ցույց է տալիս պայթած արկի բեկորները, անընդհատ կրկնում, որ զգույշ քայլենք, շատ սուր են, մխրճվել են գորգի մեջ։ Նա ինքն իրեն կրկնում է՝ «էրկու օրից անձրեւները սկսելու են, Էդա, պետք ա սարքեմ, ինչ անեմ»։ Էդգարը տանիքը կսարքի, տունն էլ կսարքի, կարծում եմ, նրա հետ զրույցից թողնել-գնալու տրամադրություն չէր գալիս, ինչքան էլ դժվար են ժամանակները եւ մոտ՝ պայթյունները։  Ակները սիրուն գյուղ է։ Բայց հիմա տխրություն է իջել այստեղ։ Սարգիսին ասում եմ՝ կանգնենք, հավաքված մարդկանց հետ խոսենք, բայց հետո փոշմանում եմ, որովհետև ինձ թվում է՝ ամեն ինչ ավելի քան ակնհայտ է, ու հիմա ես հարցնելու բան չունեմ։ Եթե մեկը խոսել ուզենա, ինքը կխոսի։ Ու այդպես էլ պատահում է։  Ընթացող մեր մեքենային է մոտենում սեւահեր մի տիկին, հենվում բաց լուսամուտին ու միանգամից պատմում. «Ես չեմ վախենում, ջիգյար, ես երեխաներիս համար եմ վախենում, զինվորների։ Ես քինյամ, գյուլլեմ էդ թաղած թուրքերին, բայց բոլորն էլ երեխաների համար են վախենում, գոնե մեծերին հավաքեն, տանեն, որ էդ երեխեքը մենակ չմնան»,- ասում է տիկին Մարինան, որ սանիտար է աշխատում բուժհաստատությունում, վիրավոր զինվորներին է օգնում։  Տիկին Մարինան ասում է՝ հիմա էլ չեն կարող գնալ, դաշտից խոտ բերել, հակառակորդը մոտ է։ «Ասեք՝ ում դիմենք, ում բողոքենք, մի ուղղություն ցույց տվեք, ես գնամ, ասեմ։ Տպավորություն ա, որ ձեռքները ծալած նստել են։ Հիմա հասել են արդեն մեզ»,- ասում է՝ տիկինը, բայց թույլ տվեք այսքանով ավարտել պատմությունը Ակներից, որովհետեւ ծանր է, եւ որովհետև հրետանու պայթյունները երբեմն շեղում են ուշադրությունս։   Հայարփի Բաղդասարյան
15:20 - 14 սեպտեմբերի, 2022