Արդարադատության նախարարություն

ՀՀ արդարադատության նախարարությունը գործադիր իշխանության պետական մարմին է։ Նախարարության կազմի մեջ է մտնում 14 կառուցվածքային ստորաբաժանում, 7 առանձնացված ստորաբաժանում, ինչպես նաև ՀՀ ԱՆ-ն ունի տարբեր ոլորտներում գործունեություն իրականացնող 7 իրավաբանական անձ։

ՀՀ արդարադատության նախարարն է Ռուստամ Բադասյանը։

Մասնավոր մեղադրանքով վարույթ․ երբ քաղաքացին անձամբ պետք է ապացուցի իր հանդեպ կատարված հանցանքը

Արդարադատության նախարարությունը շրջանառության մեջ է դրել օրենսդրական նախագիծ, որով առաջարկում է առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարաններում դատավորների թվակազմը ավելացնել 10-ով։ Նպատակը մասնավոր մեղադրանքով վարույթի գործարկումը ապահովելն է։ Իսկ ի՞նչ է մասնավոր մեղադրանքով վարույթը, եւ ինչո՞վ է այն տարբերվում հանրային մեղադրանքով վարույթից։ Դիցուք՝ քաղաքացու տուն գողեր են մտել, եւ տեսախցիկները նկարահանել են՝ ովքեր են նրանք, եւ ինչ են գողացել։ Հանրային մեղադրանքով վարույթի դեպքում անձը պետք է այդ մասին հաղորդում տա իրավապահ համակարգին, եւ այդ նկարահանումը, որպես ապացույց, հանձնի ոստիկաններին ու քննիչներին, որպեսզի նրանք միջոցներ ձեռնարկեն հանցագործության բացահայտման ուղղությամբ։ Մինչդեռ մասնավոր մեղադրանքով վարույթի դեպքում տուժողը, որպես մասնավոր մեղադրող, անձամբ է պաշտպանում իր խախտված իրավունքները՝ անմիջապես դատարանում փորձելով ապացուցել, թե ովքեր եւ ինչ հանցագործություն են կատարել իր նկատմամբ։ Ժամանակակից աշխարհում, կախված պետության իրավական համակարգի առանձնահատկություններից, պետական քաղաքականությունից եւ հանցագործությունների բնույթից, քրեական հետապնդումներն իրականացվում են ե՛ւ հանրային, ե՛ւ մասնավոր կարգով: 2021 թ․ ընդունված եւ 2022 թ․ ուժի մեջ մտած քրեադատավարական օրենսդրությամբ Հայաստանում ներդրվել է մասնավոր մեղադրանքով վարույթի ինստիտուտը, սակայն անցումային դրույթներով դրա գործարկումը արգելակվել է մինչեւ համապատասխան դատարանների ստեղծումը կամ դատավորների նշանակումը։ 2022 թ․-ից մինչ օրս՝ 1․5 տարի է, ինչ մասնավոր մեղադրանքի կարգով հետապնդման ենթակա հանցանքները քննվում են հանրային կարգով: Մասնավոր մեղադրանքով վարույթի օրենսդրական կարգավորումը Հայաստանում Քրեական դատավարության նախկին օրենսգրքով (1998-2021թթ) սահմանված էր հանցագործությունների ցանկ, որոնցով իրավական գործընթացը սկսվում էր միայն տուժողի բողոքի հիման վրա։ Եթե տուժողը իրավապահ համակարգին ներկայացնում էր բողոք, եւ հարուցվում էր քրեական գործ, սկսվում էր մինչդատական վարույթը։ Այդ ընթացքում քննիչները իրականացնում էին նախաքննություն՝ պարզում էին կատարված դեպքի հանգամանքները, հավաքում ապացույցներ եւ դրանց բավարար լինելու դեպքում գործն ուղարկում դատարան: Դատարանում մեղադրանքի պաշտպանությունն իրականացնում էր հանրային մեղադրողը՝ դատախազը։ Բողոքի բացակայությունը կամ կողմերի հետագա հաշտությունը հիմք էր քրեական գործ չհարուցելու կամ հարուցված գործը կարճելու եւ անձի նկատմամբ հետապնդումը դադարեցնելու համար։ Էջերը թերթելով՝ կարելի է ծանոթանալ ողջ ցանկին Ի տարբերություն նախկին օրենսգրքի՝ Քրեական դատավարության գործող օրենսգրքով (2021) սահմանվել է, որ մի խումբ հանցագործությունների դեպքում տուժողը պետք է ոչ թե պարզապես բողոք ներկայացնի իրավապահներին, այլ անձամբ միջոցներ ձեռնարկի այն բացահայտելու համար։ Այդ նպատակով տուժողը կամ նրա օրինական ներկայացուցիչը պետք է անմիջապես դատարանին ներկայացնեն քրեական հայց՝ ներառելով տվյալներ նաեւ հանցանք կատարած ենթադրյալ անձի վերաբերյալ։ Այսինքն՝ այս տեսակի գործերով վարույթը բաղկացած է միայն դատական փուլերից, մինչդատական փուլը բացակայում է։ Բացառություն է միայն այն իրավիճակը, երբ տուժողին հայտնի չէ, թե ով է իրեն վնաս պատճառած ենթադրյալ անձը։ Այդ դեպքում նա դիմում է իրավապահներին, սակայն վերջիններիս պարտականությունը սահմանափակվում է բացառապես այդ անձին հայտնաբերելով։ Էջերը թերթելով՝ կարելի է ծանոթանալ ողջ ցանկին Տուժողն է կրում ենթադրյալ հանցանք կատարած անձի մեղավորությունը դատարանում ապացուցելու պարտականություն։ Այս առումով էլ բացառություն է այն, երբ անձն իր անօգնական վիճակի կամ ենթադրյալ վնաս պատճառողից կախվածության մեջ լինելու պատճառով չի կարող պաշտպանել իր իրավաչափ շահերը։ Այդ դեպքում անկախ նրա՝ քրեական հայց ներկայացնելուց կամ հայցից հրաժարվելուց՝ պետությունը՝ ի դեմս Դատախազության, իրավասու է իրականացնել հանրային քրեական հետապնդում։ Մասնավոր մեղադրանքով վարույթի մյուս առանձնահատկությունն էլ այն է, որ մինչեւ հիմնական դատալսումները սկսելը մեղադրյալը կարող է իր հերթին տուժողի դեմ քրեական հայց ներկայացնել։ Այդ դեպքում դատարանը երկու մեղադրանքները քննում է համատեղ, եւ տուժողներից յուրաքանչյուրը միաժամանակ հանդիսանում է նաեւ մեղադրյալ՝ ունենալով ինչպես տուժողի, այնպես էլ մեղադրյալի իրավունքներ եւ պարտականություններ: Ըստ հայեցակարգի՝ նպատակը գործի քննության ծանրությունը դատարան տեղափոխելն է Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի հայեցակարգում դեռ 2011 թ․ ամրագրվել էր, որ մասնավոր մեղադրանքով վարույթի առանձնացումը նպատակ է հետապնդում գործի քննության ծանրությունը տեղափոխել դատարան: Ըստ նույն հայեցակարգի՝ մասնավոր կարգով կարող են քննվել միայն ոչ մեծ ծանրության հանցագործությունները (ոչ մեծ ծանրության են համարվում այն հանցագործությունները, որոնց համար նախատեսված առավելագույն պատիժը չի գերազանցում 2 տարի ժամկետով ազատազրկումը կամ նախատեսված է ազատազրկման հետ չկապված պատիժ): Ըստ հայեցակարգի՝ պետք է նկատի ունենալ նաեւ ներկայացված քրեական հայցը պաշտպանելու տուժողի ունակություններն ու հնարավորությունները: Արդեն 2019 թ․–ին Քրեական դատավարության նախագծի հիմնավորումներում սահմանվեց, որ նախախատեսվող նորամուծությունները, որոնց թվում է նաեւ մասնավոր մեղադրանքով վարույթը, պետք է էապես բարելավեն քրեադատավարական գործող համակարգը եւ նպաստեն քրեական արդարադատության արդյունավետության բարձրացմանը։ Այժմ շրջանառության մեջ դրված նախագծի համաձայն՝ մասնավոր մեղադրանքով վարույթի առանձնացման արդյունքում ակնկալվում է դատարանների ծանրաբեռնվածության ավելացում, ինչով պայմանավորված էլ առաջանալու է քրեական մասնագիտացման դատավորների թվակազմն ավելացնելու անհրաժեշտություն։ Ըստ այդմ, առաջարկվում է Երեւան քաղաքի եւ Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարաններում քրեական մասնագիտացմամբ դատավորների թիվն ավելացնել 2-ականով, իսկ Արմավիրի, Արագածոտնի, Արարատի, Շիրակի, Լոռու եւ Սյունիքի մարզի դատարաններում՝ 1-ականով։ Ըստ քրեական դատավարության մասնագետի՝ նախագծի հեղինակները շեղվել են հայեցակարգով հռչակված գաղափարից «Սահմանադրական հետազոտությունների, օրենսդրության զարգացման եւ բարեփոխումների մշտադիտարկման կենտրոն» ՀԿ նախագահ, քրեական դատավարության մասնագետ, իրավաբանական գիտությունների թեկնածու Արտակ Ղազարյանի գնահատմամբ՝ Հայաստանում ներդրված մոդելը ոչ միայն ունի գործնական մի շարք խնդիրներ, այլ նաեւ կառուցված է տեսական այնպիսի հենքի վրա, որն ինքնին անհամատեղելի է մեր ժամանակների «հանցանք» հասկացության հետ։ Ղազարյանը բացատրում է՝ գոյություն ունի չորս հիմնական տեսություն, որոնք դրվում են մասնավոր մեղադրանքի գործերով վարույթի հիմքում. մասնավոր դելիկտի, իդեալական արժեքի, տուժողին գթալու եւ պետական ռեսուրսների խնայողության տեսություն (առաջին երկուսը մեր օրերում համարվում են ժամանակավրեպ)։ Յուրաքանչյուր տեսություն ունի իր հիմնավորումներն ու նպատակները, ուստի ներդրված մոդելը գնահատելու համար պետք է նախ պարզել, թե որ տեսությունն է դրա հիմքը հանդիսացել։ Արտակ Ղազարյանի գնահատմամբ՝ Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի հայեցակարգի հեղինակները հռչակագրային մակարդակում ամրագրել են պետական ռեսուրսների խնայողությունը, սակայն նախագծի հեղինակները, հետագայում արդեն՝ Oրենսդիրը, մասնավոր մեղադրանքի գործերի ինստիտուտը մոդելավորել են մասնավոր դելիկտի տեսության հիման վրա։ Ղազարյանը բացատրում է՝ պետական ռեսուրսների խնայողության տեսության էությունն այն է, որ պետական մեղադրանքի միջոցները սահմանափակ են, հետեւաբար Դատախազությունը, ուզած-չուզած, կանգնելու է ընտրության առաջ՝ այդ ռեսուրսներով ինչ հանցանքներ հետապնդի․ «Համադրելով մասնավոր եւ հանրային շահը՝ առանձնացվում են որոշակի խումբ հանցանքներ, որոնցով ի սկզբանե քրեական հետապնդում չի հարուցվում, քանի դեռ ենթադրյալ վնասը գոնե տուժողի ընկալմամբ այնչափ չէ, որ քրեկան հետապնդում հարուցվի։ Այսինքն՝ պետությունը «չբողոքած գործերի» շնորհիվ խնայում է իր ռեսուրսները։ Իսկ այն բոլոր դեպքերում, երբ տուժողը բողոք է ներկայացնում, այդ բողոքը դառնում է պարտադիր պայման քրեական հետապնդում սկսելու համար»,- ասում է նա։ Ընդ որում, ըստ Ղազարյանի, երբ պետությունն արդեն ռեսուրս է ծախսել, տուժողը այլեւս չպիտի հնարավորություն ունենա որեւէ ձեւով կաշկանդելու քրեական հետապնդման որոշումը. «Մինչդեռ նախկին օրենսգրքի կարգավորումներով՝ մասնավոր մեղադրանքի գործը կարող էր հասնել դատարան, որտեղ կողմերը հաշտվեին, տուժողն ասեր, որ այլեւս բողոք չունի, նույնիսկ չպատճառաբաներ, դա հանգեցներ գործի կարճման, եւ այդպիսով պետական ողջ ռեսուրսները գետնով տրվեին»,- կարծում է Արտակ Ղազարյանը։ Ինչ վերաբերում է մասնավոր դելիկտի տեսությանը, այն, ըստ մասնագետի, մասնավոր մեղադրանքի գործերի առանձնացումը հիմնավորում է՝ ասելով, որ այս «հանցանքները» իրենցից հանրորեն վտանգավորություն, որպես կանոն, չեն ներկայացնում։ Դրանք առավելապես վնասում են տուժողի մասնավոր շահը, հետեւաբար հանրային շահը այդ հանցանքի կատարմամբ չի վնասվում․ «Բայց այս տեսությունը դեռեւս 100 տարի առաջ՝ հանցանքի հանրային իրավական ընկալմանը զուգահեռ, ժամանակավրեպ դարձավ, որովհետեւ այսօր բոլորիս է հայտնի, որ հանրային վտանգավորությունը հանցագործության հատկանիշ է, ուստի եթե մի արարք հանրորեն վտանգավոր չէ, պետք է ապաքրեականացվի եւ տեղ չգտնի Քրեական օրենսգրքում, եթե տեղ է գտել, ուրեմն ունի հանրային վտանգավորության հատկանիշ»,- բացատրում է Արտակ Ղազարյանը։ Այն, որ նոր օրենսդրությունը կառուցվել է առավելապես տեսական այս հենքի վրա, ըստ Ղազարյանի, հիմնավորվում է նրանով, որ հանրությունն ու պետությունը, ընդհանուր կանոնի համաձայն, չունեն իրավունք այդ տեսակ գործերով քրեական հետապնդմանը մասնակից դառնալու․ «Բայց եթե փորձենք ժամանակակից քրեադատավարական համակարգում գտնել մի երկիր, որը կբացառի Դատախազության մասնակցությունը, իմ կարծիքով՝ չենք գտնի․․․ Շեշտադրում եմ բացառելը, որովհետեւ օրենքը կարող է հնարավորություն տալ մասնակցելու, բայց դատախազը հայեցողական լիազորություն ունենա չմասնակցելու, այլ ոչ թե ընդհանրապես չկարողանա մասնակցել»,- նշում է Արտակ Ղազարյանը։ Մասնավոր մեղադրանքի ընտրված գործերը մեծածավալ եւ դժվարապացուցելի՞ են Քրեադատավարական նոր կարգավորումներով, ըստ Արտակ Ղազարյանի, մասնավոր մեղադրանքով վարույթի համար ընտրվել են անհարկի մեծ ծավալի գործեր։ Այդ գործերի թվում կան նաեւ այնպիսիք, որոնցով պարզապես հնարավոր չէ նախեւառաջ հանրային կարգով վարույթ չհարուցել եւ նոր դրա շրջանակում պարզել՝ կատարվածը մասնավոր մեղադրանքի տիրույթո՞ւմ է թե՞ ոչ։ Որպես օրինակ՝ Ղազարյանը նշում է «հոգեկան խիստ հուզմունքի վիճակում առողջությանը ծանր կամ միջին ծանրության վնաս պատճառելը» հանցանքը։ Նրա խոսքով՝ առերեւույթ կարող է պարզվել, որ առողջությանը վնաս է պատճառվել, բայց ճիշտ չէ տուժողին ասել՝ գուցե հոգեկան խիստ հուզմունքի վիճակում է, գնա, մասնավոր հայց ներկայացրու, եթե անհաջողություն կունենաս, նոր հանրային կարգով վարույթ կհարուցեմ։ Պետք է հակառակը լինի։ Լուսանկարում՝ Արտակ Ղազարյանը Այսպիսի օրինակներով, ըստ Ղազարյանի, ակներեւ է դառնում, որ հռչակված՝ ռեսուրսների խնայողության նպատակը չի ապահովվելու․ նախաքննական ռեսուրսները ծախսվելու են, քննություն է իրականացվելու, վերջում, մեծ հավանականությամբ, կարճվելու։ Մյուս խնդիրը, ըստ նրա, ընտրված հանցանքների դժվարապացուցելիությունն է։ Արտակ Ղազարյանի գնահատմամբ՝ մասնավոր մեղադրանքով վարույթով քննության համար ընտրվել են այնպիսի հանցանքներ, որոնք բացահայտելն անգամ պրոֆեսիոնալ իրավաբանի համար է բարդ։ Այդպիսիք են, օրինակ, խարդախությունը կամ համակարգչային հափշտակությունը․ «Մեր իրավական համակարգին մոտ [համակարգ ունեցող] երկրներից, օրինակ, Ռուսաստանում, ընտրված է ընդամենը 2-3 հանցանք, Ղազախստանում՝ 10-12, եւ բոլորն էլ՝ հեշտ ապացուցելի»,- ասում է նա։ Արդարադատության նախարարության քրեական եւ քրեադատավարական օրենսդրության մշակման բաժնի պետ Արփի Լազարյանը, սակայն, կարծում է, որ այն դեպքում, երբ տուժողը գիտի, թե ով է ենթադրյալ հանցանք կատարած անձը, ապացույցների ձեռքբերումը շատ հեշտ է։ Խարդախությունը, ըստ Լազարյանի, առհասարակ ամենադժվար հիմնավորվող հանցագործություններից է պրակտիկայում, սակայն որպես մասնավոր մեղադրանքի գործ՝ ընտրվել է դրա միայն առաջին մասը (մասնավոր մեղադրանքով վարույթի բոլոր հանցանքների դեպքում էլ ընտրված է առաջին մասը, որը համեմատաբար առավել թեթեւ է, քան հաջորդ մասերը,-հեղ․)․ «Չեմ կարծում, թե տուժողը իր ձեռքի տակ ունեցած ապացույցներով չի կարողանալու դա հիմնավորել, եւ եթե էդտեղ, օրինակ, վարույթն իրականացնող մարմինը խառնվի, պետության ռեսուրսը կիրառվի, չեմ կարծում, թե ինչ-որ բանով ավելի կարողանա օգնել։ Խարդախությունը երկու անձի միջեւ տեղի ունեցող հանցանք է, ըստ էության, տուժողը պիտի ներկայացնի՝ իրեն ինչով են խաբել, ինչպես են իր վստահությունը չարաշահել»,- ասում է Լազարյանը։ Նրա գնահատմամբ՝ որոշ դեպքերում նույնիսկ տուժողը ավելի հեշտ ձեռք կբերի ապացույցը, քան վարույթն իրականացնող մարմինը․ «Մինչեւ քննչական մարմինը անձին կանչում է, մինչեւ ուղեգիր է տալիս, մինչեւ փորձաքննության որոշում է կայացնում, մինչեւ տուժող է ճանաչում, մի շաբաթ-տասը օր անցնում է, եւ էդ մարմնական վնասվածքը, որ իր վրա կա, կարող է անցած լինել, մինչեւ գնա փորձաքննության, իսկ այն պարագայում, երբ այդ պարտականությունը տուժողի վրա է դրված, ինքը հաջորդ օրը կամ հաջորդ պահին միանգամից կարող է շտապօգնություն կանչել, եւ բժիշկը վնասվածքները կարձանագրի»,- պարզաբանում է Արփի Լազարյանը։ Ինչ վերաբերում է ընտրված հանցագործությունների ծավալին, դա, ըստ Լազարյանի, յուրաքանչյուր երկիր ինքն է որոշում՝ ելնելով հանցավորության մակարդակից, հանցագործությունների վիճակագրությունից, ուստի հնարավոր չէ այլ երկրի հետ այդպիսի համեմամատական անցկացնել․ «Ես կարծում եմ, որ դժվար գտնենք մի երկիր, որի Քրեական օրենսգիրքը նույնական է մեր Քրեական օրենսգրքի հետ։ Ամեն երկրում իր հասարակական հարաբերությունների զարգացումների՝ այդ պահին գտնվող վիճակից ելնելով են քրեականացվում կամ ապաքրեականացվում արարաքները»։ Անդրադառնալով այն դեպքերին, երբ առերեւույթ դժվար է լինելու գնահատել՝ կատարվածը մասնավոր թե հանրային մեղադրանքի գործ է՝ Լազարյանն ասում է, որ դատավորը, լինելով իրավաբան, նախքան քրեական հայցը վարույթ ընդունելը կկարողանա այդ հարցը լուծել․ «Դատարանի համար այդ, այսպես ասած, ենթափուլը նախատեսված է. նա կարող է գնահատել եւ տեսնել, որ, օրինակ, սահմանազանցում չկա կամ հանրային կարգով հետապնդման ենթակա արարք է, այլ ոչ մասնավոր։ Անգամ հանրային մեղադրանքի գործերով է որակումը բավականին բարդ գործընթաց, բայց այդպես առաջնորդվելով՝ մենք չենք կարողանա նոր ինստիտուտ ներդնել»,- ասում է Արդարադատության նախարարության քրեական եւ քրեադատավարական օրենսդրության մշակման բաժնի պետ Արփի Լազարյանը։ Արդյո՞ք պետությունը տուժողին մենակ է թողնում Խոսելով գործնական այլ խնդիրների մասին՝ Արտակ Ղազարյանը նշում է «favour defensionis» դատավարական կառուցվածքը պահպանելու մասին։ Դրա էությունն այն է, որ դատավարության ընթացքում պաշտպանական կողմը՝ ի դեմս մեղադրյալի, եւ պետությունը՝ ի դեմս մեղադրողի, չունեն հավասար իրավունքներ։ Մեղադրյալը օժտված է հավելյալ իրավունքներով (ինչպիսիք են՝ անմեղության կանխավարկածը, ապացուցման բեռը մեղադրողի վրա դնելը), քանի որ պետությունն ինքնին ավելի ուժեղ է իր մարդկային, ֆինանսական ռեսուրսներով եւ հարկադրանք կիրառելու բացառիկությամբ։ «Իսկ այս տեսակ գործերով պետությունը արանքից դուրս է գալիս, բայց «favour defensionis» կառուցվածքը պահպանվում է․․․ Ընդ որում, տուժողի քրեական հայց ներկայացնելու ունակությունը հաշվի առնելու որեւէ կառուցակարգ օրենսգրքում նախատեսված չէ, որ ըստ այդմ, բոլոր դեպքերում նախատեսվեր պետական միջոցների հաշվին իրավաբանական ծառայությունների մատուցում։ Ոչ մի բան չկա. պետությունը թողել է տուժողին միայնակ, մի հատ էլ մեղադրյալին օժտել է հավելյալ մի շարք երաշխիքներով, այդ թվում՝ պրոֆեսիոնալ իրավաբանով, որով ինքը օժտում էր իր կողմից ներկայացրած մեղադրանքից արդյունավետ պաշտպանվելու համար՝ մոռանալով, որ այստեղ ոչ թե ինքն է մեղադրանքը ներկայացնում՝ այդ գերհզոր պետությունը, այլ խեղճուկրակ տուժողը, որն արդեն իսկ տուժել է հանցանքից, մի հատ էլ պիտի տառապի ապացուցման մեծագույն բեռից»,- ասում է Ղազարյանը։ Ըստ նրա՝ ֆինանսական խնդիրներ ունենալու եւ փաստաբան վարձել չկարողանալու դեպքում տուժողը մնալու է ամբողջովին մենակ․ «Պետությունը մեղադրյալին երաշխավորում է պրոֆեսիոնալ իրավաբանով, բայց հակառակը չի երաշխավորում, բայց կարելի է նաեւ կռահել, թե ինչու չի երաշխավորել․ եթե տուժողին ասես՝ կարող ես օգտվել Հանրային պաշտպանի գրասենյակից, օրենքով էլ համապատասխան փոփոխություններ անես, կստացվի, որ Հանրային պաշտպանի գրասենյակը պետական միջոցների հաշվին մեղադրանք է պաշտպանելու։ Իսկ ո՞վ էր պետության այն ներկայացուցիչը, որը պիտի մեղադրանք պաշտպաներ․ դատախազը։ Էլ ինչո՞ւ է դատախազին հանում, փաստաբանին ասում՝ սկսիր անել քեզ ոչ այնքան հատուկ մեղադրական գործունեություն, այսինքն՝ դիզոնանս էր առաջանալու, բայց այսպես էլ տուժողի իրավունքների եւ օրինական շահերի հարցն է բաց թողնվել»,- բացատրում է Ղազարյանը։ Լավագույն լուծումը, ըստ նրա, կլիներ այն, որ ամբողջությամբ չբացառվեր պետության մասնակցությունը, եւ դատախազը հնարավորություն ունենար որոշակի դեպքերում ներգրավվելու՝ մասնավոր մեղադրանքի գործով վարույթը փոխարկելով հանրայինի։ «Կներգրավվեր թե չէ՝ օրենսդիրը կարող էր տարատեսակ մեթոդներով կարգավորել»,- ասում է Արտակ Ղազարյանը։ Մինչդեռ Արդարադատության նախարարության քրեական եւ քրեադատավարական օրենսդրության մշակման բաժնի պետ Արփի Լազարյանն այն կարծիքին է, որ պրակտիկայի արդյունքում պարզ կդառնա՝ այդ հայեցողության անհրաժեշտությունը կա՞ թե՞ ոչ։ Լուսանկարում՝ Արփի Լազարյանը Լազարյանը համաձայն չէ նաեւ այն գնահատականին, որ պետությունը տուժողին թողնում է միայնակ, նշում է՝ օրենքով սահմանված հիմքերին բավարարելու դեպքում (Փաստաբանության մասին օրենքի 41-րդ հոդվածի 5-րդ մաս) տուժողը կարող է դիմել Հանրային պաշտպանի գրասենյակի օգնությանը, որը ֆինանսավորվում է հենց պետական բյուջեից։ Ընտանիքների անապահովության գնահատման համակարգում հաշվառված` 0-ից բարձր անապահովության միավոր ունենալը, օրինակ, այդ հիմքերից մեկն է։ Հարցին՝ այդ պարագայում չի՞ ստացվում, որ պետական միջոցների խնայողության բաղադրիչը դուրս է մնում, քանի որ հանրային մեղադրողը՝ ի դեմս դատախազների, պարզապես փոխարինվում է հանրային պաշտպաններով՝ փաստաբաններով, Լազարյանը բացասական է պատասխանում՝ ասելով, որ ընտրված կարգավորմամբ խնայվելու են ոչ միայն դատախազների, այլ նաեւ ոստիկանների եւ քննիչների ռեսուրսները․ «Եթե մարդը ցանկանում է իր իրավունքների պաշտպանությունն իրականացնել, ճանապարհներ կգտնի։ ԵՊՀ-ում, Ոստիկանության կրթահամալիրում կան կլինիկաներ, որոնք տարվա ընթացքում կազմակերպում են քաղաքացիների ընդունելություն, օգնություն են ցուցաբերում, ես կարծում եմ, որ նաեւ այդ մեխանիզմներով մարդիկ կարող են դիմել եւ մասնագիտական խորհրդատվություն ստանալ»,- ասում է Լազարյանը։ Իրավական բավարար գիտելիքներ չունենալու դեպքերի համար էլ, ըստ Լազարյանի, նախատեսված է տուժողի ներկայացուցչի կամ դատարանի կողմից քրեական հայցը վերադարձնելու ինստիտուտը․ «Վերադարձի ինստիտուտը նախատեսված է նրա համար, որ դատարանի կողմից որոշակի չափով «հուշում տրվի», որպեսզի եթե, օրինակ, տուժողը որոշակի բաներ հաշվի չի առել, մենք իր իրավունքը ոչ թե սահմանափակենք, այլ վերադարձի միջոցով վրիպակները նշենք»,– ասում է Լազարյանը։ Ինչո՞ւ ընտրվեց հենց այս լուծումը Արտակ Ղազարյանը հարց է բարձրացնում՝ եթե անգամ պատկերացնենք, որ ընտրվել են սակավաթիվ եւ ճիշտ գործեր, որքանո՞վ է ողջամիտ բեռնաթափել նախաքննական մարմինները՝ ծանրաբեռնելով դատարաններին։ Կամ արդյո՞ք նպատակահարմար է նախատեսել առանձին դատարաններ կամ դատավորներ, թե՞ ավելի ողջամիտ կլիներ ստեղծել նախաքննական հավելյալ հաստիքներ՝ այդ բեռը թոթափելու համար։ Նրա համոզմամբ՝ առկա կարգավորումներով հասնելու ենք ոչ թե նախանշված, այլ ճիշտ հակառակ նպատակին։ Արդարադատության նախարարության ներկայացուցիչը մեր զրույցում բացատրում է, թե ինչու է պետության համար առավել նպատակահարմար համարվել ընտրել այս լուծումը. «Այսպես թե այնպես, նախաքննական մարմինները եւս գերծանրաբեռնված են, դա բոլորիս է հայտնի մեր երկրում, իսկ այն դեպքում, երբ վիճակագրությունը ցույց էր տալիս, որ բավականին երկար պրոցես էր կատարվում՝ նյութերի նախապատրաստման փուլ ունեինք, հետաքննության, նախաքննության, այսինքն՝ մենք ծախսում էինք ոստիկանի, քննիչի, դատախազի ռեսուրսները, եւ կողմերը գնում էին, դատարանում հաշտվում էին, վարույթը կարճվում էր, որովհետեւ դրանք մեծ մասամբ ոչ մեծ ծանրության հանցագործություններ են։ Այս պարագայում պետությունը ավելի նպատակահարմար գտավ, որ դա թողնի տուժողի հայեցողությանը։ Եթե ինքը գտնում է, որ իր շահերը ոտնահարվել են եւ ուզում է վարույթի շրջանակում իր պաշտպանության իրավունքն իրացնի, ինքը միանգամից գնա, դիմի դատարան, այս դեպքում մենք էլ չենք իրականացնում վարութային գործողություններ»,- ասում է Լազարյանը: Հարցի մյուս կողմն էլ, ըստ Լազարյանի, հոգեբանական է․ «Նախաքննության փուլում անձանց առերեսումները այդքան շատ տեղի չեն ունենում, իրենք առանձին են հարցաքննության կանչվում, այսինքն՝ մասնավոր մեղադրանքի գործերը իրենց հանրային վտանգավորությամբ որպես էդպիսին առանձնացված են, ու քանի որ իրենց հանրային վտանգավորությունը ցածր է, օրինակ, իրար առերեսվելու ընթացքում, երբ գնում են, դատարանում իրար տեսնում են, հավանականությունը ավելի շատ է, որ կարող են հաշտվել, քան երբ քննիչը իրենց հատ-հատ հարցաքննության է կանչում»,– կարծում է Լազարյանը։ Որո՞նք են հնարավոր ռիսկերը Արտակ Ղազարյանի խոսքով՝ իր կողմից մատնանշված խնդիրները կարող են հանգեցնել կամ նրան, որ մարդիկ, եթե անգամ իմանան, թե ով է ենթադրյալ հանցանք կատարած անձը, օգտվեն օրենքի դրույթից, որը թույլ է տալիս օգտագործել հանրային ռեսուրսները նրան հայտնաբերելու համար, կամ դիմեն ինքնադատաստանի, կամ էլ պարզապես հաշտվեն, որ իրենց նկատմամբ հանցանք տեղի ունեցավ․ «Ավելի շատ հակված եմ մտածելու, որ մեծամասնությունը ուղղակի կլռի, զերծ կմնա հետապնդում հարուցելու իր իրավունքը իրացնելուց, որովհետեւ եթե ես մտնելու եմ մի բանի մեջ, որը ինձ համար գրեթե անհաղթահարելի է, ես չեմ մտնի էդտեղ, կհաշտվեմ, որ հանցանք եղավ, որ անարդար երկրում եմ ապրում, որ կա Քրեական օրենսգրքով հռչակված հանցանք, որն ինձ հետ կատարվեց, բայց ես զուրկ եմ այդ մարդուն պատասխանատվության ենթարկելու ռեալ հնարավորությունից, ինչը էլի մեծ խնդիր է, որովհետեւ իրավական պետությունում չի կարող լինել հանցանք, որը իրավաբանորեն անհետապնդելի լինի, իսկ այս պայմաններում փաստացի դառնում է անհետապնդելի»,- ասում է Ղազարյանը։ Ի պատասխան՝ Արփի Լազարյանն այն համոզմանն է, որ ցանկացած նոր ինստիտուտ ներդնելու եւ գործարկելու ընթացքում ռիսկեր միշտ կան․ «Հանրային մեղադրանքի գործերով նույն ինքնադատաստանի սկզբունքը այնպես չէ, որ չի լինում, վենդետաների դեպքեր շատ են լինում, դա նաեւ գալիս է հասարակության իրավագիտակցության մակարդակից, եւ բնականաբար, առաջին քայլը որ պետությունը պետք է անի, հասարակության իրավագիտակցության մակարդակի բարձրացումն է․․․ Իսկ եթե այնպիսի հանցանք է կատարվել, որ տուժողը հաշտվել է կամ ցանկություն չունի իր իրավունքները պաշտպանել, կներեք, բայց պետության միջամտությունն այդտեղ երեւի այդքան էլ ճիշտ չէ, որովհետեւ վերջիվերջո անձի իրավունքների պաշտպանության կարեւոր բաղադրիչներից մեկը ինքնապաշտպանության մեխանիզմն է։ Անձը պետք է իր իրավունքների պաշտպանության ջատագովը լինի»,– ասում է Լազարյանը։ Անդրադառնալով մեղադրյալի պատշաճ վարքագիծը ապահովելու ռիսկերին՝ Լազարյանն ընդգծում է՝ քննությունից խուսափելու դեպքում դատարանը կարող է նրա նկատմամբ հարկադրանքի միջոց կիրառել եւ ոստիկանության միջոցով բերման ենթարկել, իսկ նախնական դատալսումների փուլում էլ քննարկման առարկա է դարձնելու նրա նկատմամբ խափանման միջոց կիրառելու հարցը։ Ի՞նչ դիրքորոշում ունի Եվրոպական դատարանը Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (ՄԻԵԴ) պարբերաբար անդրադարձել է մասնավոր մեղադրանքով վարույթի ինստիտուտին եւ դրա համատեղելիությանը Մարդու իրավունքների Եվրոպական կոնվենցիայի (ՄԻԵԿ) հետ՝ նշելով, որ Կոնվենցիան բոլոր դեպքերում չէ, որ պահանջում է պետության աջակցությամբ հետապնդում։ Եվրոպական դատարանը նման դիրքորոշում է հայտնել «Սանդրա Յանկովիչն ընդդեմ Խորվաթիայի» գործով՝ նշելով, որ չանտեսելով անձի՝ ֆիզիկական անձեռնմխելիության պաշտպանության իրավունքի կարեւորությունը՝ չի ընդունում դիմումատուի այն պնդումները, որ Կոնվենցիայիով երաշխավորված իր իրավունքները կարող էին ապահովվել միայն այն դեպքում, երբ ենթադրյալ հարձակվողները պատասխանատվության ենթարկվեին պետության աջակցությամբ եւ ոչ թե մասնավոր հետապնդման կարգով (CASE OF SANDRA JANKOVIĆ v. CROATIA, կետ 50)։ Այնուհանդերձ, «Բեվակվան ընդդեմ Բուլղարիայի» գործով ՄԻԵԴ-ը նշել է, որ դիմումատուի՝ մասնավոր մեղադրանք հարուցելու եւ փոխհատուցում պահանջելու հնարավորությունը բավարար միջոց չէ, քանի որ մասնավոր մեղադրանքի վարույթը ժամանակատար է եւ չի կարող կանխել ենթադրյալ հանցանքի կրկնությունը։ (CASE OF BEVACQUA AND S. v. BULGARIA, կետ 82)։ Արտակ Ղազարյանն ասում է՝ ինքնին մասնավոր մեղադրանքի գործերի առկայությունը ՄԻԵԴ–ը խնդրահարույց չի համարել ՄԻԵԿ–ի տեսակետից, բայց շատ դեպքերում, ընդ որում, հենց ընտանեկան բռնության համատեքստում, ուղիղ վերլուծելով փաստերը, հանգել է նրան, որ տուժողները եղել են անօգնական վիճակում, որ տուժողների համար մեղադրանքի իրականացումը եղել է խիստ դժվար մի բան, որ տուժողները զրկված են եղել պետական որեւէ օժանդակությունից․ «Բայց եթե վերացարկվենք ընտանեկան բռնության համատեքստից, եթե նայենք մեր քննարկածի համատեքստում, երբ ընտրված են բարդ ապացուցելի գործեր, երբ պետությունը մենակ է թողնում եւ չի գնահատում տուժողի՝ քրեական հայց պաշտպանելու ունակությունները, չի գնահատում տուժողի որեւէ ռեսուրս, երբ մեղադրյալը գտնվում է շատ ավելի շահավետ վիճակում, կարող ենք ասել, որ տուժողը կարող է բախվել մի վիճակի հետ, երբ մեղադրանքից պաշտպանությունն իր համար դառնա անհաղթահարելի բեռ, եւ դա կոնվենցիոն տեսանկյունից լինի խնդրահարույց, անգամ, երբ կապված չլինի ընտանեկան բռնության հետ»։ Արդարադատության նախարարության ներկայացուցիչն էլ նշում է՝ ցանկացած ինստիտուտ զարգացման ճանապարհ պիտի անցնի․ «Մենք միանշանակ չենք կարող ասել, որ գործնականում առաջացող բոլոր հարցերը փակել ենք օրենսդրական ձեւակերպումներով, ու դա անհնար է, քանի որ այսպիսի կարգավորում ՀՀ-ում առաջին անգամ է։ Երբ կսկսվի լայնորեն կիրառվել, եւ եթե կարձանագրվեն ինչ-որ խնդիրներ, այդ թվում՝ Ձեր կողմից նշված խնդիրները, բնականաբար, դրանք աչքաթող չեն արվի, եւ օրենսդրական փոփոխություններով կլուծվեն»,– ասում է Արփի Լազարյանը։ 5-րդ լուսանկարի տեսական հիմքերը՝ ըստ Արտակ Ղազարյանի մեկնաբանության, աղբյուրներ՝ 1, 2 Հեղինակ՝ Միլենա Խաչիկյան

19:00 - 21 փետրվարի, 2024

Վարչապետին է ներկայացվել Քրեակատարողական ծառայության 2023թ․ գործունեության հաշվետվությունը

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը փետրվարի 14-ին այցելել է ՀՀ ԱՆ քրեակատարողական ծառայություն՝ վերջինիս 2023թ․ գործունեության հաշվետվությունը քննարկելու նպատակով։ Քրեակատարողական ծառայության պետ, արդարադատության գնդապետ Ամբակում Գրիգորյանը և պետի տեղակալները ներկայացրել են իրենց համակարգման ոլորտներում իրականացված աշխատանքները, արձանագրված ձեռքբերումները, ինչպես նաև՝ հաշվետու ժամանակահատվածի և նախորդ տարիների ընթացքում գրանցված ցուցանիշների համեմատական վերլուծությունը: Արդարադատության նախարարի տեղակալ Լևոն Բալյանն անդրադարձել է Քրեակատարողական ծառայության ոլորտում թվայնացմանն ուղղված աշխատանքներին: Զեկուցվել է, որ Ծառայության բյուջեն կատարվել է 99,79%-ով: Հանցավորության դեմ պայքարի շրջանակներում Ծառայության կենտրոնական մարմնի և քրեակատարողական հիմնարկների օպերատիվ ստորաբաժանումների կողմից ներկայացվել է հանցագործության մասին 1122 հաղորդում, որից 489-ով նախաձեռնվել է քրեական վարույթ, այդ թվում 3-ը՝ կոռուպցիոն հանցագործություններ, 146-ը՝ թմրամիջոցների շրջանառության։ Օպերատիվ բաժինների աշխատակիցների կողմից ձերբակալվել է 36 անձ, որից 3-ը՝ Քրեակատարողական ծառայության աշխատակից, 32-ը՝ քաղաքացի։ 2023թ․ ընթացքում ՀՀ ԱՆ քրեակատարողական հիմնարկներից հայտնաբերվել են 1496 բջջային հեռախոս, մոտ 912 գրամ և 607 հատ թմրամիջոց, մոտ 1600 լիտր ինքնաշեն ոգելից խմիչք և այլ արգելված իրեր։ Անցկացվել է 149 ծառայողական քննություն, արդյունքում՝ կիրառվել են տարբեր տեսակի տույժեր 137 աշխատակցի նկատմամբ։ Ի կատարումն ՀՀ Վարչապետի հանձնարարականի` 2023թ․ հուլիսի 1-ից դատապարտյալներին վարույթային գործողությունների կատարման վայրեր ուղեկցումներն իրականացվում են Քրեակատարողական ծառայության կողմից։ Այդ նպատակով Քրեակատարողական ծառայության ավտոպարկը համալրվել է միջազգային չափանիշներին համապատասխանող, նոր տրանսպորտային միջոցներով։ Հաշվետու ժամանակահատվածում Քրեակատարողական և պրոբացիայի ոլորտի ռազմավարությամբ 36 կետերից 35-ը կատարվել է ամբողջությամբ, իսկ 1-ը՝ մասնակի։ Վարչապետ Փաշինյանը նշել է, որ աղմկոտ դեպք է տեղի ունեցել, երբ Քրեակատարողական հիմնարկի ծառայողները կալանավորված անձին ուղեկցել էին տուն։ Այս առումով, վարչապետը հետաքրքրվել է. «Հիմա մենք համոզված ենք, որ այդ դեպքի բոլոր պատասխանատուների նկատմամբ միջոցներ ձեռնարկվե՞լ են»։ Ի պատասխան՝ Արդարադատության նախարար Գրիգոր Մինասյանը նշել է. «Այո, պարոն վարչապետ: Կոնկրետ Քրեակատարողական հիմնարկի ղեկավարն այլևս չի աշխատում Քրեակատարողական ծառայությունում, նաև ստորին օղակի հենց ուղեկցողները հեռացված են համակարգից: Նաև խնդիր ունեինք դատավորի կողմից տրված այդ թույլտվության բովանդակության հետ, որը նույնպես ուսումնասիրության առարկա է, քանի որ շատ տարօրինակ երկու ժամվա հատվածը, այսպես ասած, բաց էր թողնվել հենց դատարանի կողմից, որն ուսումնասիրում ենք, հասկանանք՝ արդյոք դա սովորական պրակտիկա էր, թե ոչ, որովհետև քրեակատարողական ծառայության մեր մոնիթորինգը ցույց է տվել, որ դա եզակի դեպք է եղել»: Նիկոլ Փաշինյանը հետաքրքրվել է՝ 2023 թվականի նման քանի՞ դեպք է արձանագրվել: Նախարարը զեկուցել է, որ վերը նշվածը եղել է միակ բացառիկ դեպքը: «Կարևոր նյուանսը հետևյալն է՝ ես ուզում եմ մենք իրադրությունը ճիշտ գնահատենք, եթե կա այդպիսի պրակտիկա, պետք է շատ խստորեն կասեցնել, որովհետև դա առաջին հերթին մարդկանց վերաբերմունքն է ձևավորում պետության և իրավակարգի նկատմամբ: Այսինքն, ըստ էության, մեր օրենսդրությունը նախատեսում է կալանավորված անձի ընդհուպ արձակուրդ, եթե այդպիսի անհրաժեշտություններ կան, որովհետև իրոք կարող են ծագել օբյեկտիվ անհրաժեշտություններ, որ կալանավորված անձը տուն էլ գնա, տեսակցություններ կան և այլն, իհարկե, օրենքով նախատեսված որոշ սահմանափակումներով: Դա նախատեսված է, եթե նման դեպքերի համար կա օբյեկտիվ անհրաժեշտություն: Այսինքն՝ այստեղ շատ կարևոր է, որ դա վերաբերմունք է ձևավորում ընդհանրապես օրենքի, օրինականության նկատմամբ, և այստեղ ամենևին էլ անձնավորված մոտեցման մասին չէ խոսքը: Ի վերջո, մենք պետք է կարողանանք վերաբերմունք ձևավորել իրավակարգի նկատմամբ, որ օրենքը պետք է աշխատի, առավել ևս, որ օրենսդրությունը նման հնարավորություններ տալիս է և չի կարելի, որ բոլոր հնարավոր տեղերում պետության վարկը, վարկանիշն անընդհատ հարվածի տակ դրվի՝ թեկուզ լավություն անելու մոտիվացիայով: Այսինքն՝ լավություն անել պետության հեղինակության հաշվին՝ բացարձակապես անընդունելի է, մանավանդ օրենքի կոպտագույն խախտումով»,- շեշտել է վարչապետ Փաշինյանը: Վարչապետին զեկուցվել է, որ գերմանական մոդելով նոր բանտի կառուցման փաթեթը փոխանցվել է Քաղաքաշինության կոմիտե, հայտարարվել է մրցույթ, առկա է հաղթող կազմակերպություն, որը մինչև 2024թ․ նոյեմբեր կներկայացնի նախագծանախահաշվային փաստաթղթեր, իրականացվում է հողաշերտի փորձաքննություն տեղանքում՝ կառուցապատման նպատակահարմարությունը պարզելու համար: Ազատությունից զրկված անձանց կրթության ապահովման շրջանակներում իրացվել է 10 անչափահաս անձի պարտադիր կրթություն ստանալու իրավունքը։ Նոր օրենքով ՔԿՀ-ներում իրականացվել է անկախ տարիքից հանրակրթության ծրագիր, որին մասնակցել է 138 անձ (2022թ․ համեմատ գրանցվել է կտրուկ աճ՝ 2022թ․ – 92 անձ)։ Ապահովվել է 8 ազատազրկված անձի բարձրագույն և հետբուհական կրթությունը։ Իրականացվել են ոչ ֆորմալ կրթական ծրագրեր, որոնց շրջանակներում նույնպես գրանցվել է աճ 2022թ․ համեմատ (2023թ․՝ 185 անձ, 2022թ․՝ 140 անձ)։ 2023թ․ ընթացքում 382 դատապարտյալ կամ դատապարտյալների ընդհանուր թվի 34%-ը ներգրավված է եղել աշխատանքային զբաղվածության մեջ, 117-ը՝ տեխնիկատնտեսական սպասարկման աշխատանքներում, 137-ը՝ տարածքի բարեկարգման չվարձատրվող աշխատանքներում, 15-ը՝ այլ գործատուի մոտ պայմանագրային հիմունքներով, 113-ը՝ աշխատանքային խցերում ստեղծագործական աշխատանքներում։ Վարչապետը հետաքրքրվել է քրեակատարողական հիմնարկներում կանանց և անչափահասների թվի վերաբերյալ: Զեկուցվել է, որ միայն «Աբովյան» ՔԿՀ-ում պահվում են կանայք և անչափահասները, ներկայումս այնտեղ են գտնվում երկու անչափահաս, 40 կալանավորված և 21 կին դատապարտյալներ: Զեկուցվել է, որ համագործակցելով միջազգային կազմակերպությունների հետ՝ իրականացվել է դատապարտյալների կարիքների և ռիսկերի գնահատման գործիքի մշակում և պիլոտային կարգով ներդրում։ ԱՄՆ դեսպանատան և «Իրավունքի զարգացման միջազգային կազմակերպության» հայաստանյան գրասենյակի հետ համագործակցությամբ ՀՀ ԱՆ «Արմավիր» ՔԿՀ-ում առաջին անգամ ներդրվել է տեսազանգի միջոցով հանրային պաշտպան-վստահորդ հաղորդակցության պիլոտային ծրագիրը։ Ներկայացվել են 2023թ․ ընթացքում հիմնարկների շենքային պայմանների բարելավման ուղղությամբ տարված աշխատանքները։ Անդրադարձ է կատարվել նաև 2024թ․ նախատեսվող շինբարեկարգման աշխատանքներին։ Ի թիվս այլ աշխատանքների՝ «Սևան» ՔԿՀ-ում կառուցվելու է նոր մասնաշենք՝ նախատեսված 216 ազատազրկված անձի համար։ Արդեն իսկ ձեռք է բերվել նախագծային փաթեթը։ «Սևան» ՔԿՀ-ում նախատեսվում է պիլոտավորել անձնակազմի կարողությունների զարգացման ծրագիր, ըստ որի՝ ներկայում գործող երկու ստորաբաժանումների փոխարեն ստեղծվելու է անվտանգային կառավարման նոր բաժին, ինչը թույլ կտա առավել արդյունավետ իրականացնել ՔԿՀ-ների թե´ արտաքին պահպանությունը, թե´ ներքին անվտանգության ապահովումը։ Անդրադարձ է կատարվել հանձնուքների ընթացակարգերի վերանայմանը։ ԵՄ երկրների ստանդարտների համաձայն՝ ազատազրկված անձինք հանձնուք ստանալու իրավունք ունեն խիստ սահմանափակ դեպքերում և քանակով։ Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ նախատեսվում է իրականացնել կարիքների գնահատում և ԵՄ փորձի հիման վրա վերանայել ազատազրկված անձանց տրամադրվող սննդի և հիգիենայի պարագաների տեսականին, չափաբաժինները և որակը։ Այս համատեքստում կատարելագործվելու է ազատազրկված անձանց առցանց գնումների (կրպակի) ինստիտուտը և ԵՄ ստանդարտներին է համապատասխանեցվելու հանձնուքների ընդունման գործընթացը։ Զեկուցվել է նաև, որ նախատեսվում է արդիականացնել ՔԿՀ-ների անվտանգային համակարգը։ Այդ նպատակով ձեռք են բերվելու առանց շփման միկրոմիլիմետրային ակնթարթային սկանավորման սարքեր, ներդրվելու են նաև փոքր դոզավորված ռենտգենային համակարգեր, բացի այդ՝ իրերի սկաներներ, որոնք սկանավորում են անձնական իրերը և սննդով լի սայլակը։ Նոր սարքավորումների միջոցով կարելի է հայտնաբերել զենք, թմրամիջոց, բջջային հեռախոս, հեղուկ, փոշի և այլն։Նախատեսվում է նաև ստեղծել միասնական թվային տիրույթ, որտեղ առկա կլինի ամբողջական տեղեկատվություն անձի վերաբերյալ՝ ձերբակալումից մինչև պատժի կրման վերջնական վայրը՝ ՔԿՀ համապատասխան խուցը: Այս տիրույթում ազատազրկված անձի վերաբերյալ ողջ տեղեկատվությունը հավաքագրվելու է ՔԿԾ տեղեկատվական շտեմարանում, որն ապահովելու է տեղեկատվության փոխանակումը այլ շահագրգիռ մարմիններին, օրինակ՝ դատարան, ՔԿՀ, առողջապահական մարմիններ և այլն: Զեկուցվել է, որ նախատեսվում է ներդնել «Ազատազրկված անձանց անձնական գրասենյակ» մոդուլը, որտեղ հավաքագրվելու է կալանքի կամ պատժի կրման ընթացքի վերաբերյալ ողջ տեղեկատվությունը, օրինակ՝ ռիսկերի և կարիքների գնահատման վերաբերյալ եզրակացությունը, վերասոցիալականացման անհատական պլանը, տույժերը, խրախուսանքները, բժշկական միջամտությունները, սննդի հետ կապված տեղեկատվությունը վերասոցիալականացման միջոցառումների մասնակցությունը, բացասական հակումները և նման այլ տեղեկություններ: Անձնական գրասենյակ մոդուլի էֆեկտիվ կիրառությունը ապահովելու նպատակով առաջարկվում է ՔԿԾ տեղեկատվական շտեմարանը ինտեգրել բոլոր շահագրգիռ մարմինների տեղեկատվական շտեմարանների հետ, օրինակ՝ էլեկտրոնային բժշկական հարթակ, քրեական դատարան, ՆԳՆ, Դատախազություն, Պրոբացիայի ծառայություն և այլն։ Անդրադառնալով թվայնացման գործընթացին՝ վարչապետը նշել է. «Հիմնական հանձնարարականը հետևյալն է, որ ընդհանրապես մեր թվային մոդուլները, ինչ ստեղծում ենք, պետք է հաշվի առնել, որ հընթացս կարող են նոր կարիքներ առաջանալ և նոր մոդուլներ ավելացնելու անհրաժեշտություն լինի: Այսինքն՝ այսօր այս գաղափարն ենք մենք գույքագրել, այս պրոցեսներն ենք գույքագրել, վաղը կարող է նոր անհրաժեշտություն առաջանալ: Մենք մեր բոլոր ծրագրերը պետք է պատվիրենք այս համատեքստում: Իմիջիայլոց, սա հանձնարարական ձևակերպել Թվայնացման խորհրդին: Պատկերացրեք՝ ասենք, մենք սա ենք գույքագրել, որ այս պրոցեսները պետք է թվայնացնենք, հիմա տարբեր վերլուծություն ենք արել՝ չգիտենք ի սկզբանե ինչքանով ենք լավ արել, ինչքանով ենք վատ արել, կամ հաջորդ պահին կարող է գործողություն անհրաժեշտ լինի, մենք այդ պահին ոչ թե գնանք՝ ասենք լավ, սա չկա ծրագրի մեջ, հիմա պետք է գնանք նոր ծրագիր գրենք, այլ հնարավորություն ստեղծենք, որպեսզի այդ ծրագրի մեջ ևս մեկ գործառույթ ավելանա»: Վարչապետը հետաքրքրվել է՝ կալանավորված կամ դատապարտված անձանց ուղեկցումների հետագծելիությունը նախատեսվո՞ւմ է այդ պրոցեսի մեջ:Արդարադատության նախարարը զեկուցել է, որ հետագծելիության հարցը, օրինակ, Հարկադիր կատարման ծառայությունում լուծել են GPS սարքավորումների ներդրմամբ: Այստեղ նույնպես կարող են նույնն անել: Նիկոլ Փաշինյանը նշել է. «Սրանով մենք նաև խնդիր ենք չէ՞ լուծում, որ կալանավորված կամ դատապարտված անձն այս խցում է, հետո տեղափոխվեց ուրիշ խուց, հետո գնաց տեսակցության, հետո հարցաքննության և այլն, գնաց դատարան և հետ եկավ: Այսինքն՝ այդ հետագծելիությունը, կարծում եմ, մեծ բարդություն չէ, լուծելի է այդ հարցը»: Ի կատարումն վարչապետի հանձնարարականի՝ Քրեակատարողական ծառայությունում ներդրվել է ատեստավորման համակարգ։ Ներկայումս ընթանում են ատեստավորման կարգի մշակման աշխատանքները, նախատեսվում է մեկնարկել 2024թ. ապրիլին։ Ներկայացվել են քրեական ենթամշակույթի դեմ պայքարի արդիականացման ճանապարհները․ ծրագրվում է մշակել ՀՀ քրեական օրենսգրքի փոփոխությունների նախագիծ և քրեական պատասխանատվություն նախատեսել՝ ազատազրկված անձանց կապի ցանկացած միջոց փոխանցելու, իսկ ազատազրկվածների կողմից նման միջոցներ ձեռք բերելու և պահելու համար։

20:18 - 14 փետրվարի, 2024