Շրջակա միջավայրի նախարարություն

ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարությունը գործադիր իշխանության հանրապետական մարմին է, որը մշակում եւ իրականացնում է ՀՀ շրջակա միջավայրի պահպանության եւ բնական ռեսուրսների բանական օգտագործման բնագավառներում պետական քաղաքականությունը: 

ՀՀ ՇՄ նախարարն է Ռոմանոս Պետրոսյանը, տեղակալներն են Աննա Մազմանյանը եւ Տիգրան Սիրմոնյանը։

2019 թվականին ՀՀ բնապահպանության նախարարությունը վերանվանվել է Շրջակա միջավայրի նախարարության։

Սևանա լճի ծաղկման պրոցեսը դեռևս շարունակվում է, սակայն ինտենսիվությունը նվազում է․ Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոն

Սևանա լճի ծաղկման պրոցեսը դեռևս շարունակվում է, սակայն ինտենսիվությունը նվազում է․ Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոն

Հուլիսի 28-ին իրականացվել է Սևանա լճում ջրի որակի հետազոտություն՝ 16 դիտակետում, որոնք ներառում են ինչպես լճի լիթորալ, այնպես էլ պելագիկ գոտիները և տարբեր խորությունները: Այս մասին հայտնում է ՇՄՆ Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոնը։ Նախորդ տարվա համեմատությամբ սնուցող նյութերի կոնցենտրացիաները լճում մնում են բարձր մակարդակի, ինչն էլ հանդիսանում է պարարտ միջավայր ծաղկման համար: Լճի ծաղկման պրոցեսը դեռևս շարունակվում է, սակայն ինտենսիվությունը նվազում է` պայամանավորված նաև սնուցող նյութերի յուրացմամբ: Այսպես, հուլիսի 15-ի համեմատությամբ հուլիսի 28-ին մակերևութային շերտերում նկատվում է ֆոսֆատ և նիտրատ իոնների կոնցենտրացիաների կտրուկ նվազում: Մեծ Սևանում սկսվել է կալցիումազատման պրոցեսը, ինչն ակնառու երևում է արբանյակային պատկերում:
22:01 - 01 օգոստոսի, 2020
Ամուլսարի հետ կապված իմ տեսակետը չի կարող տարբեր լինել վարչապետի և կառավարության որդեգրած մոտեցումից, բայց ավելի առարկայական կարող ենք խոսել, երբ լիարժեքորեն տիրապետեմ թեմային․ Ռոմանոս Պետրոսյան

Ամուլսարի հետ կապված իմ տեսակետը չի կարող տարբեր լինել վարչապետի և կառավարության որդեգրած մոտեցումից, բայց ավելի առարկայական կարող ենք խոսել, երբ լիարժեքորեն տիրապետեմ թեմային․ Ռոմանոս Պետրոսյան

Ամուլսարի հետ կապված, խոշոր հաշվով, իմ տեսակետը չի կարող տարբեր լինել վարչապետի և կառավարության որդեգրած մոտեցումից, ինչպես  ցանկացած հարցում, այնպես էլ Ամուլսարի պարագայում, բայց ավելի առարկայական, մասնագիտական կարող ենք խոսել, երբ ես լիարժեքորեն տիրապետեմ թեմային և լիարժեքորեն կարողանամ խորքային ըմբռնում ունենալ խնդրո առարկայի շուրջ։ Այս պահին կարող եմ միայն ասքանն ասել։ Այս մասին ասյօր «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում ասաց Շրջակա միջավայրի նորանշանակ նախարար Ռոմանոս Պետրոսյանը՝ անդրադառնալով համակարգում ամենաաղմկոտ հարցին՝ Ամուլսարի հանքի շահագործմանը։ «Ինչպես վրչապետն է բազմաթիվ անգամ այդ մասին հայտարարել՝ օրենքի, օրենքի գերակայության, պահանջների, այդ թվում բնապահպանական նորմերի խիստ պահպանմամբ ու այդ նորմերի թույլատրելիի շրջանակներում է վերջնական որոշումը կայացվելու և իրացվելու՝ Հայաստանի Հանրապետության կողմից։ Դրանից ավել այս պահին ասել չեմ կարող, քանի որ պետք է թեմային լիարժեք տիրապետեմ, իսկ ինքս աշխատանքի բերումով կոմպետետնտ չեմ գտվել այդ հարցում և մասնագիտական, փորձագիտական կարծիք չեմ կարող հայտնել»,-ասաց Պետրոսյանը։  Լրագրողի այն հարցին, թե արդյոք արդեն հայտնի է, թե ով է զբաղեցնելու Կոտայքի մարզպետի պաշտոնը, Պետրոսյանը նշեց, որ ինքը դեռևս չգիտի, թե իրեն ով է փոխարինելու։ Նա նշեց, որ այդ մասին  պաշտոնական աղբյուրներից կլիեն հայտարարություններ։ Վերջինս շեշտեց, որ որևէ մեկի թեկնածությունը չի քննարկվել։  Այն դիտարկմանը, թե Կոտայքի մարզպետի պաշտոնը առանձնանում է նրանով, որ այդտեղ ԲՀԿ ղեկավար՝ Գագիկ  Ծառուկյանի ազդեցությունը կա և շատ հաճախ լրատվամիջոցներում նման կարծիքներ էին շրջանառվում, թե մարզպետի խնդիրն է եղել նաև քաղաքական առումով  նվազեցնել այդ ազդեցությունը։ Պետրոսյանն ասաց․ «Կարող եմ քաղաքական գնահատական հնչեցնել և ասել, որ Կոտայքի մարզպետի պաշտոնում նշանակվելու օրը ես նմանատիպ հարցի պատասխանեցի, մեկ ձևակերպմամբ, որ իմ խնդիրը Կոտայքի մազրում բնակչի վերափոխումն է ՀՀ քաղաքացու։ ՀՀ իրավատեր քաղաքացին իր հարցերը կլուծի արդեն բոլորի հետ, ում գործողությունների հիմքում կարող են լինել կլանային շահեր․ ապօրինություններ  և այլն։ Այս առումով կարող եմ պատասխանաու կերպով ասել, որ ունենք քաղաքացիական իրավագիտակցության հստակ բարձրացում»։ Խոսելով կատարված աշխատանքների մասին Կոտայքի նախկին մարզպետքը նշեց, որ մարզում այսօր  խորքային բարեփոխումներ են իրականացվում։ Ավելի քան երկու տասնյակ բնակավայրերի ղեկավարներ,  վարչական ղեկավարներ  են փոխվել, ովքեր ղեկավարել են մի քանի տասնամյակ։ Պետրոսյանի խոսքով՝ Կոտայքի մարզի շուրջ 15 բնակավայրերում հիմքից կառուցվում են մանկապարտեզներ, շուրջ 10 բնակավայրերում կառուցվում և վերակառուցվում են մշակույթի տներ, իրականացվել են բազմաթիվ բակային տարածքների բարեկարգման, ասֆալտապատման աշպատանքներ, ճանապարհների հիմնանորոգումներ, ինչպես նաև կառավարության առանձին ծրագրեով մինչմարզային և մինչհամայնքային ճանապարհներ են հիմնանորոգվել։ «Այսօր Կոտայքում ամենակարևորը արձանագրել ենք, որ կա օրենքի գեյակայություն։ Այո՛, այսօր Կոտայքի մարզում կլանային, քրեաօլիգարխիկ ազդեցություն՝ պետական կառավարման և տեղական ինքնակառավարման վրա չկա, ես դա բացառում եմ։ Աբովյանի ընտրությունների վերաբերյալ կարող եմ ասել,որ մեծ հաշվով հաղթել է ժողովրդավարությունը և ամենևին կարևոր չէ, որ ամեն տեղ հաղթի իշխող կուսակցության թեկնածուն։ Քվեն տվել է աբովյանցին և մի քանի հարյուր քվեի տարբերությամբ աբովյանցին նախընտրել է նախկին քաղաքական համակարգի ներկայացուցչին։ Քաղական իմաստով, մասնավորապես Աբովյանում, խնդիր չկա։
16:56 - 31 հուլիսի, 2020
Շատ դեպքերում մեր խնդիրները գոյացել են օրենքի դաշտից դուրս գործելու հետևանքով, խիստ նորմատիվային քաղաքականություն է պետք իրականցնել․ Ռոմանոս Պետրոսյան

Շատ դեպքերում մեր խնդիրները գոյացել են օրենքի դաշտից դուրս գործելու հետևանքով, խիստ նորմատիվային քաղաքականություն է պետք իրականցնել․ Ռոմանոս Պետրոսյան

Որոշումը վարչապետինն է, առաջարկը  ստացել եմ իրենից։ Ես, բնականաբար հասկանալով, թե ինչ պատասխանատվության բեռի, և ինչ նշաձողի մասին է  խոսքը, պատվով ընդունել եմ այդ առաջարկը։ Չեմ էլ քննարկել, քանի որ, եթե վարչապետը,  և մեր քաղաքական թիմը ինձ են այդ պատվին արժանացնում՝ ստանձնելու այդ կարգավիճակը և այդ ահռելի խնդիրները, որոնք, ըստ իմ գնահատականների՝ ծառացած են մեր երկրի և ժողովրդի առջև, լծվելու դրանց լուծմանը, ապա պատվով ընդունել եմ և պատվով ստանձնում եմ այդ կարգավիճակը։ Այս մասին այսօր «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում ասաց Կոտայքի նախկին մարզետ, Շրջակա միջավայրի  նախարար Ռոմանոս Պետրոսյանը։  Անդրադառնալով ոլորտում առկա խնդիրներին Շրջակա միջավայրի նորանշանակ նախարարը նշեց, որ մարազպետի  կարգավիճակում երկու տարվա գործունեության ընթացքում առարկայապես արդեն ականատես է եղել այն խնդիրներին, որոնք կուտակվել են բազմաթիվ տարիների ընթացքում, որոնք այս օրերին ևս իրենց լուծումը օբյեկտիվ կամ սուբյեկտիվ պատճառներով չեն գտել։ Վերջինս, այդ խնդիրներից առաջին հերթին մատնանշեց՝ խմելու ջրի բացառիկ շտեմարան հանդիսացող Սևանա լճի կարգավիճակը, դրա էկո-համակարգի վերականգնման խիստ անհրաժեշտ և ամենակարճաժամկետ պլաններում իրականացվելիք աշխատանքները։ «Բնականաբար, Արտեզյան ջրավազանի վերականգնումն է, գետերի, լճերի էկոլոգիապես մաքուր  և  կենսաբազմազանության ապահովման անհրաժեշտությունն է, և կարող եմ նաև Տարածքային կառավարման ոլորտում  իմ գործունեությունից մնացած հմտությունը օգտագործելով մատնաշել՝ բազմաթիվ կոյուղատարների, բնակավայրերի, այդ թվում նաև խոշոր բիզնեսի գործունեության հետևանքով առաջացող այդ կոյուղագծերի անմիջական միախառնումն է լեռնային գետերին, գետերի հուներին, որոնք ուղղակիորեն ազդում են թե՛ բնությանը, թե՛ մարդու կյանքի որակին։ Խնդիրները շատ շատ են, ընդերքօգտագործման ոլորտում  կան խնդիրներ, կան խնդիրներ ջրառի թույլտվությունների, խորքային հորերի անկանոն օգտագործման գործընթացում և այլն։ Այնուամենայնիվ, բավականին աշխատանք արվել է, քավ լիցի, ես իմ գործընկերների և ոլորտի մասնագետների աշխատանքը չեմ նսեմացնում և չեմ կարող ասել, թե չի արվել ոչինչ, բայց իմ տեսլականը մի փոքր ուրիշ է»,- ասաց Պետրոսյանը։ Նախկին մարզպետն ընդգծեց, որ ինքը  մասնագիտությամբ նաև երկրաբան է՝ օգտակար հանածոների մասնագետ, և նաև մասնագիտության որոշ շրջափուլում  առնչվել է ոլորտին՝ հանքարդյունաբերութան և դրան առնչվող բնապահպանական մի շարք ռիսկերի, այդ ռիսկերի կառավարման և նաև այդ ռիսկերի կանոնակարգման հետևանքների վերացման կոնտեքստում։  Անդրադառնալով այն հարցին, թե  ի՞նչ է մտադիր անել նորանշանակ նախարարը, որպեսզի պոչամբարների կամ հանքերի գործունեության հետևանքով գետերը, շրջակա միջավայրը չտուժեն, Պետրոսյանն ասաց․ «Անելիք անշուշտ կա, շատ դեպքերում մեր խնդիրները գոյացել են օրենքի դաշտից դուրս գործելու հետևանքով, և մի կողմից՝ տնտեսվարողների այդ վարքագծով պայմանավորված, մյուս կողմից էլ վերահսկող գերատեսչության գոնե որոշակի դրվագներում  ցուցաբերած անփութության կամ անհետևողականության արդյունքում, չասեմ անգործության։ Օրենսդրությունը  նաև մեր արդյունահանողների համար է կարգը սահմանել, և այդ ռեկուլտիվացիոն գործընթացները, որոնց ինքնարժեքը այսօր հանքարդյուանբերության լիցենզիաների ձեռքբերման, ինչպես նաև բնօգտագործման վճարների մեջ պետությունն արդեն ներգրավել է, դրանք պետք է  նպատակին ծառայեցնել։ Այն  պարագաներում, երբ հանքարդյունաբերական մի շարք ընկերություններ այսօր պոչամբարները ու լքված լցակույտերը, կիսաշահագործված հանքավայրերը թողնում են տարածաշրջանում, բանկանաբար այդ հետևանքները վերացնելու, բնության պատճառված վնասը վերականգնելու՝ էկոլոգիական իմաստով խիստ նորմատիվային քաղաքականություն է պետք իրականցնել և տալ կոնկրետ, առարկայական լուծումներ, ինչպես նաև պետաական  կառավարման մարմիններին վերապահված վերահսկողական գործառույթները լրջագույնս կիրառել տվյալ ոլորտներում։ Սրանք իմ  առաջնային գնահատականներն են, բայց ավելի առարկայական, ավելի խորքային զրույց կարող ենք ունենալ որոշակի ժամանակ անց, ե ս ինքս հանդես կգամ հրապարակմամաբ,  որովհետ այո՛ անելիք և ասելիք կա»։  Այն դիտարկամը, թե արդյո՞ք բնապահպանական խնդիրների պատճառը կարող են լինել համապատասխան մարմինների թերացումների և անփութության արդյունքը,  Պետրոսյանը նշեց, որ օգտագործելով «անփութույթուն» բառը տվել է ըդհանրական գնահատական։ Նա ընդգծեց, որ  լինելով Կոտայքի մարզի մարզպետ՝ վարչական տարածքում գտնվող ընդերքօգտագործող ընկերությունների հետ բազմաթիվ հանդիպումների, աշխատանքային քննարկումների  և նաև մարզպետարանի  լիազորությունների շրջանակներում իրականացված մոնիտորինգի արդյունքը գնահատելով,  կարող է ասել այդքան էլ գոհ չէ տեսչական մարմինների գործունեությունից, այդ թվում՝ Բնապահպանույթան և ընդերքի տեսչական մարմնի գործունեությունից։ «Այնտեղ նույնպես կադրային փոփոխություններ են արվել վերջին շրջանում և ես լիահույս եմ, որ մեր գործընկերները նոր ավյունով կիրականացեն իրենց գործառույթները, բայց առնվազն մարզի մասշտաբով՝ Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնի իրականացրած  գործռույթները ես կարող եմ համեստորեն գնահատել՝ անփույթ»մ,- եզրափակեց նախարարը։
16:16 - 31 հուլիսի, 2020
Սևանի ափին ամեն քայլափոխի հանդիպում են բնապահպանական աղետի. Փաշինյան |armenpress.am|

Սևանի ափին ամեն քայլափոխի հանդիպում են բնապահպանական աղետի. Փաշինյան |armenpress.am|

armenpress.am: ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Սևանա լճի ափամերձ հատվածում առկա իրավիճակը «բնապահպանական աղետ» որակեց: Այս մասին Վարչապետն ասաց Շրջակա միջավայրի նորանշանակ նախարար Ռոմանոս Պետրոսյանին ներկայացնելու ընթացքում: «Սևանա լճի խնդիրը մեր ամենալուրջ խնդիրներից մեկն է: Երկար տարիների ընթացքում մենք խնդիրը ստեղծում ենք մեր ամենօրյա գործունեությամբ, հետո, երբ խնդիրն արտահայտվում է, ասում ենք՝ բա ո՞ւր է նայում նախարարը, որ Սևանը կանաչեց: Ցավոք, մենք չենք նկատում, որ դա նույնիսկ ամենավատ նախարարի կամ կառավարության գործունեության պարագայում չէր կարող տեղի ունենալ մեկ շաբաթում, մեկ ամսում, մեկ տարում և, նույնիսկ, 10 տարում: Դա ամենօրյա մեր կենցաղավարման արդյունքն է՝ սկսած մեր հանգստանալու, տնտեսավարման ձևերից, սկսած նրանից, թե Սևանի ափին ինչ կառույցներ են կառուցում և ինչ տրամաբանությամբ: Սևանի ափին այսօր քայլելով մենք ամեն քայլափոխի տեսնում ենք բնապահպանական աղետ»,- ասաց Փաշինյանը:
11:34 - 31 հուլիսի, 2020
Առաջարկվում է վերականգնել առողջ միջավայր ունենալու սահմանադրական իրավունքը․ պետությունը կստանձնի՞ իր պարտավորությունը

Առաջարկվում է վերականգնել առողջ միջավայր ունենալու սահմանադրական իրավունքը․ պետությունը կստանձնի՞ իր պարտավորությունը

2005 թվականի խմբագրության Սահմանադրությամբ ամրագրված էր «Առողջ միջավայր ունենալու» իրավունքը։ ՀՀ Սահմանդրության 32․2 հոդվածում, մասնավորապես, ասված էր․ «Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի ապրելու իր առողջությանը եւ բարեկեցությանը նպաստող շրջակա միջավայրում, պարտավոր է անձամբ եւ այլոց հետ համատեղ պահպանել եւ բարելավել շրջակա միջավայրը: Պաշտոնատար անձինք պատասխանատվություն են կրում բնապահպանական տեղեկատվությունը թաքցնելու կամ դրա տրամադրումը մերժելու համար»: Իսկ նույն խմբագրության Սահմանադրության 10-րդ հոդվածում ասված էր, որ պետությունն ապահովում է շրջակա միջավայրի պահպանությունը եւ վերականգնումը, բնական պաշարների ողջամիտ օգտագործումը: 2015 թվականին տեղի ունեցած սահմանադրական փոփոխություններով, ի թիվս այլնի, «Առողջ միջավայր ունենալու» իրավունքը դուրս մնաց Մայր օրենքից։ Այսօր գործող Սահմանադրության մեջ շրջակա միջավայրի պահպանությանը եւ կայուն զարգացմանը վերաբերում է 12-րդ հոդվածը, որը սահմանում է հետեւյալը․  «1. Պետությունը խթանում է շրջակա միջավայրի պահպանությունը, բարելավումը եւ վերականգնումը, բնական պաշարների ողջամիտ օգտագործումը՝ ղեկավարվելով կայուն զարգացման սկզբունքով եւ հաշվի առնելով պատասխանատվությունն ապագա սերունդների առջեւ: 2. Յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է հոգ տանել շրջակա միջավայրի պահպանության մասին»: 2020 թվականի սկզբին գործող կառավարությունը ձեւավորեց սահմանադրական բարեփոխումների հանձնաժողով․ ըստ ամենայնի՝ մինչեւ այս տարվա սեպտեմբերի մեկը պետք է պատրաստ լինի Սահմանադրության փոփոխությունների նախագիծը:  Առողջ միջավայր ունենալու իրավունքը վերականգնելու եւ Սահմանադրության մեջ այն կրկին ամրագրելու նպատակով «Կանաչ Հայաստան» բնապահպանական-կրթական հասարակական կազմակերպությունը նախաձեռնել է ստորագրահավաք՝ իրավունքի վերականգնման պահանջով։ Ստորագրահավաքի նախաձեռնողներից հետազոտող-բնապահպան Սոֆյա Մանուկյանն Infocom.am-ի հետ զրույցում կարծիք հայտնեց, որ սահմանադրական առաջիկա փոփոխությունները լավ առիթ են այս իրավունքի մասին հիշելու համար․ «Այս ընթացքում շատ էր խոսվում, որ Սահմանադրության մեջ փոփոխություններ անելու մտադրություններ կան։ Հուլիսի 5-ին` Սահմանադրության օրը, վարչապետն էլ շնորհավորում էր ու ասում, որ հիմա կարիք կա փոփոխությունների։ «Առողջ միջավայրի իրավունքը» մինչեւ 2015 թվականը կար, բայց հետո փոփոխությունների արդյունքում հանվեց։ Այն ժամանակ, իհարկե, այդ փոփոխությունն առաջացրեց ընդդիմություն, բայց հաշվի չառնվեց։ Կարծում եմ, որ շատ լավ պահ է ե՛ւ «Առողջ միջավայր ունենալու իրավունքը», ե՛ւ ընդհանրապես միջավայրին վերաբերող տեղեկության իրավունքը սահմանադրորեն ամրագրելու համար։ Տարածաշրջանում Ադրբեջանը եւ Վրաստանը այս իրավունքը Սահմանադրության մեջ ունեն, բայց մեզ մոտ հիմա չկա։ Հուսանք, որ կվերականգնվի։ Ի վերջո Սահմանադրությունը մայր օրենքն է եւ մյուս օրենքների հիմքն է»,- մեր զրույցում ասաց Մանուկյանը։  Վերջինս նշեց, որ «Առողջ միջավայրի իրավունքը» սահմանադրորեն ամրագրելը հնարավորություն է տալիս ամենաբարձր մակարդակում ճանաչելու նման իրավունքը եւ մյուս օրենքներն ավելի ամրապնդելու։ Բացի այդ՝ սա բնապահպան հանրությանը տալիս է լծակներ՝ այդ թվում միջազգային հարթակներում արդեն սահմանադրակա՛ն իրավունքի հնարավոր խախտումները բարձրաձայնելու համար։ «Գուցե նախկինում այս իրավունքը լավագույնս չի կիրառվել, բայց եղել է, հետեւաբար իրավունքը Սահմանադրությունից հանելով՝ հետ քայլ ենք արել, եւ հիմա, հաշվի առնելով 2018 թվականից հետո եղած փոփոխությունները, սա կարող է լինել մի դրական փոփոխություն, մի առաջընթաց։ Այս իրավունքը լավ լծակ կարող է լինել՝ բնությունը առավել լավ պաշտպանելու համար»,- ընդգծեց նախաձեռնության անդամը։ Հասարակական կազմակերպության անդամները նախաձեռնության սկզբում իրենց գաղափարը շրջանառել են Ֆեյսբուք սոցիալական հարթակում, հետագայում, ստանալով բազմաթիվ արձագանքներ, սկսեցել են ստորագրահավաք, որը հետո պետք է ներկայացվի ե՛ւ կառավարությանը, ե՛ւ խորհրդարանին, որպեսզի հաշվի առնվի հանրային այս պահանջը։ Մանուկյանը նշեց, որ պաշտոնյանների արձագանքի մասին խոսելը դեռ վաղ է, քանի որ ստորագրահավաքը նոր է սկսվել։  «Սահմանադրությունը հանրության արժեքներն ու ձգտումներն է ներկայացնում, արտացոլում։ Իսկապես, եթե նման հետընթաց քայլ է եղել 5 տարի առաջ եւ հնարավոր չի եղել հետ վերադարձնել այս իրավունքը, եւ եթե հիմա էլ մենք չձգտենք վերադարձնել այն, դա ցույց կտա մեր վերաբերմունքը բնության հանդեպ։ Հետո արդեն կանցնենք հաջորդող քայլերին՝ պաշտպանություն եւ այլն»,- եզրափակեց Սոֆյա Մանուկյանը։ Infocom.am-ը թեմայի շուրջ զրուցեց նաեւ իրավապաշտպան, բնապահպան Նազելի Վարդանյանի հետ։ Վերջինս շեշտեց, որ միայն մեծ պայքարից հետո 2005 թվականի Սահմանադրության մեջ ամրագրվեց, որ մարդն ունի առողջ շրջակա միջավայր ունենալու իրավունք, իսկ ահա հետո հանվեց՝ չնայած դրա կենսական նշանակությանը․ «Մարդն իրավունք ունի ի ծնե, ի բնե մաքուր օդ շնչելու, մաքուր ջուր խմելու, մաքուր միջավայրում ապրելու, որովհետեւ սրանք անհրաժեշտ են մարդու գոյատեւման համար։ Հարցի իրավական նշանակությունն այն է, որ եթե ջուրն է աղտոտվում, գետերը կամ օդն են աղտոտվում եւ այլն, մարդիկ կարող են դիմել դատարան՝ իրենց իրավունքը վերականգնելու համար։ Դատարանները առաջին հարցը տալիս են, թե՝ ձեր սահմանադրական ո՞ր իրավունքն է խախտվել։ Երբ չկա այդ իրավունքը եւ այն Սահմանադրության մեջ ամրագրված չէ, այդ ժամանակ դատարանները նույնիսկ գործը վարույթ չեն ընդունում ու ասում են, թե ոչ պատշաճ հայցվոր են։ Կամ պետք է ռեալ ապացույց լինի, որ, օրինակ, դու այդ ջուրը խմել ես, դրանից հիվանդություն է առաջացել, բայց դա շատ բարդ է, եւ մարդիկ փակուղու առաջ են կանգնում»,- ասաց Վարդանյանը։ Փաստաբանն ընդգծեց, որ հենց սրանով էլ խախտվում է մեկ այլ՝ դատական պաշտպանության եւ դատարան դիմելու իրավուքը։ Իսկ այս իրավունքն ամրագրված է ոչ միայն մեր Սահմանադրությամբ, այլ նաեւ Մարդու իրավունքների եւ հիմանարար ազատությունների մասին եվրոպական կոնվենցիայով։ Այս պարագայում, Նազելի Վարդանյանի խոսքով, արդարադատության մատչելիության իրավունքն է խախտվում, ու նաեւ հենց այս տեսանկյունից է հիշյալը կարեւոր նախաձեռնություն։  Վարդանյանի պնդմամբ՝ Սահմանադրությունից մի շարք իրավունքներ հանելով՝ պետությունը թեթեւացրեց իր բեռը․ «Եթե իրավունքը սահմանված է, ուրեմն պետությունը երաշխավոր պետք է լինի այդ իրավունքները պաշտպանելու համար։ 2005 թվականի Սահմանադրության մեջ նշված էր, որ պետությունը ապահովում է շրջակա միջավայրի պահպանությունը, այսինքն՝ այդ բեռը դրված էր պետության վրա, եւ պետությունը պետք է ապահովեր շրջակա միջավայրի պահպանությունը, իսկ 2015 թվականի Սահմանադրության մեջ նշված է, որ պետությունը խթանում է շրջակա միջավայրի պահպանությունը․ այդ բեռը հանվել է պետության վրայից»,- ասաց բնապահպանը՝ հավելելով, որ սա նշանակում է՝ որեւէ մեկը պետք է ինչ-որ բան անի, որ հետո նոր պետությունը խթանի, եւ, բացի դա, հոդվածի շարունակության մեջ նշված է, որ յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է պահպանել շրջակա միջավայրը։ Այսինքն՝ այդ պարտավորությունը պետությունից փոխանցվել է մարդուն, որը դա անելու որեւէ գործիք չունի՝ բացի փողոց դուրս գալը եւ բողոքի ցույցեր անելը։ «Քաղաքացին իր փոքր միջավայրում գուցե կարող է ինչ-որ բաներ անել, բայց եթե հանքարդյունաբերություն է եւ պետությունը պարտավորություն չունի պահպանելու շրջակա միջավայրը, այդ պարտավարությունը դնում է ժողովրդի վրա, որ ի՞նչ անի քաղաքացին։ Ամուլսարի նման սարերում 2 տարի նստի ու պաշտպանի՞։ Այսինքն՝ հիմա Ամուլսարի պաշտպաններին ինչ-որ հարցերում մեղադրում են, բայց ստացվում է, որ այդ մարդիկ իրենց սահմանադրական պարտականությունն են կատարում։ Նման պարտականություն է, օրինակ, բանակում ծառայելը կամ հարկեր վճարելը։ Ուրեմն, եթե ինչ-որ մեկը խոչընդոտի, ստացվում է, որ այդ մարդկանց սահմանադրական պարտականությունները կատարելուն են խոչընդոտում։ Նման բաներ կան, որոնք պետք է շտկվեն, որովհետեւ պետությունը պետք է այդ պարտավորություններն իր վրա պահի, որովհետեւ ինքն ունի գործիքները՝ փորձաքննություններ անել, տեսչական մարմինների ստուգումներ անցկացնել, խախտումները հայտնաբերել, եւ այլն։ Չի կարելի գլոբալ խնդիրների լուծումը դնել սովարական քաղաքացիների վրա»,- ասաց Վարդանյանը։  Իսկ ինչ վերաբերում է հարցին, թե ի վերջո Սահմանադրության մեջ ամրագրվելու պարագայում ինչ ձեւակերպում պիտի ունենա այդ իրավունքը, Վարդանյանն ասաց, որ, երկար պետք է մտածել նաեւ հոդվածի մասին, որպեսզի այն հնարավորինս հստակ լինի։ Լուսանկարը՝ hetq.am-ի։  Ասպրամ Փարսադանյան  
22:11 - 29 հուլիսի, 2020
Սևանա լճի ափամերձ շուրջ 50 հա անտառածածկ տարածք է մաքրվել. աշխատանքները կընդլայնվեն |armenpress.am|

Սևանա լճի ափամերձ շուրջ 50 հա անտառածածկ տարածք է մաքրվել. աշխատանքները կընդլայնվեն |armenpress.am|

armenpress.am: Սևանա լճի ափամերձ անտառածածկ տարածքների մաքրման աշխատանքները շարունակական են, 2020-ին արդեն մաքրվել է 50 հա, նախատեսվում է աշխատանքներն անել ավելի մեծ տեմպերով: Այս մասին ասուլիսում ասաց Շրջակա միջավայրի նախարարի պարտականությունները կատարող Վահե Ջիլավյանը: Լճի մակարդակի բարձրացման արդյունքում լրացուցիչ խնդիրներից խուսափելու համար նախորդ տարվանից իրականացվում են ափամերձ անտառաշերտերի մաքրման աշխատանքներ: 2019-ին Վարդենիսի շրջանում մաքրվել է շուրջ 100 հա անտառապատ տարածք, այս տարի նույնպես Վարդենիսի տարածքում աշխատաքները շարունակվում են: «Այս տարի արդեն շուրջ 50 հա չափ աշխատանք արվել է, հուսամ գործն ավելի մեծ տեմպով առաջ կգնա»,-ասաց Ջիլավյանը:   Ճահճապատ տարածքները գնահատվում են մոտ 500 հա, ջրածածկը՝ մոտ 120 հա: Ջիլավյանի խոսքով՝ պետք է փորձեն 1 տարում արդյունքն ունենալ: «Պայմանագրով այլ թիվ ունենք, հիմա վերահաշվարկ ենք անում, բայց հուսանք, որ մեծ թիվ կունենանք մինչև մյուս տարվա այս ժամանակահատվածը: Հնարավոր եմ համարում մինչև 500 հա»,-ասաց նա:
18:12 - 29 հուլիսի, 2020
«Այս տարի Սևանա լճի ծաղկման պրոցեսը ուշ սկսեց, շուտ էլ վերջանալու է». ՇՄՆ պաշտոնյաները ներկայացրին լճի կանաչումը սահմանափակելու համար կատարված աշխատանքները |tert.am|

«Այս տարի Սևանա լճի ծաղկման պրոցեսը ուշ սկսեց, շուտ էլ վերջանալու է». ՇՄՆ պաշտոնյաները ներկայացրին լճի կանաչումը սահմանափակելու համար կատարված աշխատանքները |tert.am|

tert.am: Կախված եղանակային պայմաններից՝ այս տարի Սևանա լճի ծաղկման պրոցեսը մի քիչ ավելի ուշ սկսեց և շուտ էլ վերջանալու է: Այս մասին լրագրողների հետ հանդիպմանը հայտարարեց Շրջակա միջավայրի նախարարության հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոնի տնօրենի տեղակալ Գայանե Շահնազարյանը: «Սևանա լճում ունենք վատ էկոլոգիական վիճակ, հատակամերձ շերտում թթվածինը ցածր է, սնուցող նյութերի քանակությունը բավարար է, որ ծաղկման պրոցեսները շարունակական լինեն, թափանցիկությունը մինչև 4 մետր է, և այս բոլոր բնութագրական ցուցանիշները վկայում են, որ Սևանա լճում ունենք կենսածին նյութերի բավարար քանակություն: Սա նշանակում է, որ այս պահին լճում վիճակը շատ վատ չէ, բայց լավ էլ չէ»,-ասաց նա: Շրջակա միջավայրի նախարարի պարտականությունները կատարող Վահե Ջիլավյանը հայտարարեց, թե այսօր Կառավարության կողմից շատ խիստ և հրատապ հանձնարարականներ են տրված՝ ձեռնարկել բոլոր միջոցառումները, ներկայացնել բոլոր ծրագրերը, թե ինչ պետք է անել, որ եկող տարի Սևանում կա՛մ չլինեն կանաչած հատվածներ, կա՛մ շատ քիչ լինեն: Ինչ վերաբերում է Սևանում լողալու անվտանգությանը, Ջիլավյանը նշեց, թե այն տարածքներում, որտեղ կանաչում առկա չէ, կարելի է լողալ, սահմանափակում չկա: «Փոքր Սևանում, որտեղ հիմնական լողափերն են, կանաչման վտանգ չկա: Այնպես որ, փոքր Սևանում լողալու խնդիր չունենք»,-հավելեց նա: Անդրադառնալով Սևանա լճում կողակ ձկնատեսակի վերացման վերաբերյալ խոսակցություններին՝ ՇՄ նախարարի պաշտոնակատարը ասաց, թե պաշարների վերականգնման ուղղությամբ աշխատանքներ են կատարվում: «Մայրական կազմի հետ կապված արդեն ծրագրեր ունենք: Հենց հիմա գործընթացների մեջ ենք, և հույս ունեմ, որ կարճ ժամանակ անց կողակի մանրաձուկ բաց կթողնենք լիճ»,-նշեց նա՝ հավելելով, թե սիգ ձկնատեսակի պաշարների հետ կապված խնդիրներ չկան: «Կառավարության որոշմամբ արդեն իսկ նախաձեռնել ենք այս տարվա առաջին արդյունագործական որսը՝ թույլատրելով 200 տոննա սիգի որս իրականացնել: Շուրջ 150 դիմում ունենք, մոտակա 10 օրվա ընթացքում պայմանագրերը կկնքվեն: Որևէ այլ ձկնատեսակի համար օրինական որս չի թույլատրվել»,-ասաց Ջիլավյանը: Նա նաև հայտնեց, թե այս պահին Սևանա լճում մոտավորապես 50 հա տարածք արդեն իսկ մաքրվել է: Ավելին՝ tert.am-ում
13:40 - 29 հուլիսի, 2020
Էկոնոմիկայի նախարարությունը հորդորում է խոզանը այրելու փոխարեն կատարել երեսվար

Էկոնոմիկայի նախարարությունը հորդորում է խոզանը այրելու փոխարեն կատարել երեսվար

Բերքահավաքի սեզոնի հետ կապված, Էկոնոմիկայի նախարարությունը հիշեցնում է, որ,համաձայն «Մթնոլորտային օդի պահպանության մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի՝ արգելվում է այրել խոզանները՝ բուսական մնացորդներով ու չորացած բուսականությամբ տարածքները, արոտավայրերի ու խոտհարքների բուսականությունը գյուղատնտեսական, անտառամերձ, անտառային ու բնության հատուկ պահպանվող տարածքների հողերում: Այս մասին հաղորդագրություն է տարածել ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարությունը։ «Բացի շրջակա միջավայրի և մարդու առողջության վրա վնասակար ազդեցությունից, խոզանի այրումը նաև գյուղատնտեսության մեջ է խիստ բացասական հետևանքներ թողնում: Հողի վերին շերտի վրա պարբերաբար բարձր ջերմաստիճանների ազդեցության հետևանքով ոչնչանում են հումուսի պաշարը և հողում կենսագործող կենդանի օրգանիզմները (բիոտան), փոխվում են հողի ֆիզիկաքիմիական հատկություններն ու մեխանիկական կազմը, ինչի հետևանքով հողը առավել հեշտ է ենթարկվում քամու և ջրի էռոզիային: Խոզանի այրման ժամանակ այրվում են նաև բույսի աճի և զարգացման համար անհրաժեշտ սննդատարրեր, յուրաքանչյուր հեկտարից հողից անվերադարձ հեռացվում է 4 տոննա օրգանական նյութ և մինչև 30 կիլոգրամ ազոտ: Բավական է միայն նշել, որ 40-50 ցենտներ խոզանի այրվելու դեպքում 1 հեկտարից հեռացվում է 1500-1700 կիլոգրամ ածխաթթու գազ և մինչև 20-25 կիլոգրամ ազոտ, որոնք կարող էին մտնել կրկնակի շրջապտույտի մեջ: Այրման հետևանքով սննդանյութերի հետ միաժամանակ ոչնչանում են արժեքավոր հողային կենսացենոզներ: Բերքահավաքից հետո բուսական մնացորդների (խոզանի) այրման  բացասական հետևանքներից խուսափելու նպատակով՝ Էկոնոմիկայի նախարարությունը կոչ է անում խոզանը այրելու փոխարեն դաշտը զբաղեցնող մշակաբույսի բերքահավաքից անմիջապես հետո կատարել խոզանի երեսվար, ինչը անգնահատելի մեծ նշանակություն ունի շատ տարածաշրջաններում: Խոնավ շրջաններում այն խորհուրդ է տրվում կատարել 5-6 սանտիմետր, իսկ չորային պայմաններում՝ 8-10 սանտիմետր խորությամբ:
11:04 - 29 հուլիսի, 2020
Սևանը քաղաքական կամքի հայելին է․ եթե լինի, ապա տեսանելի փոփոխություններ են լինելու, հակառակ դեպքում՝ ոչինչ․ Այսեր Ղազարյան

Սևանը քաղաքական կամքի հայելին է․ եթե լինի, ապա տեսանելի փոփոխություններ են լինելու, հակառակ դեպքում՝ ոչինչ․ Այսեր Ղազարյան

Սեւանա լճի «կանաչելու» խնդիրը շարունակում է մնալ հանրային քննարկման տիրույթում։ Շրջակա միջավայրի նախկին փոխնախարար Այսեր Ղազարյանն օրերս  ֆեյսբուքյան իր էջում հրապարակեց կանաչած Սեւանի արբանյակային պատկերները, որոնցից երեւում է, որ լիճը կրկին կանաչել է։ Վերջին տարիներին բազմիցս խոսվել է այս խնդիրը կարգավորելու անհրաժեշտության, դրա լուծման տարբերակների մասին, մասնագետները քայլեր են առաջարկել՝ լճի մակարդակի բարձրացում, ջրառի փոքրացում, եւ այլն, սակայն սայլը տեղից կարծես չի շարժվել։ Բնապահպանների կարծիքով եւս խնդրի հիմնական պատճառը տարածքի աղտոտումն ու լիճ թափվող կոյուղաջրերն են։ Սեւանի «կանաչելու» պատճառների եւ կատարված աշխատանքնրի մասին Infocom.am-ը զրուցել է Շրջակա միջավայրի նախկին փոխնախարար Այսեր Ղազարյանի   հետ։ - Պարոն Ղազարյան, ինչպե՞ս եք գնահատում Սեւանա լճի խնդիրների շուրջ զարգացող իրավիճակը եւ դրանք լուծելու համար արվող աշխատանքները։  - Ընդհանուր իրավիճակը վատ եմ գնահատում։ Կառավարման համակարգն այսօր ադեկվատ չէ այն մարտահրավերներին, որոնք ծառացած են լճի առաջ։ Եթե նայենք ե՛ւ տեխնիկական, ե՛ւ ինստիտուցիոնալ, ե՛ւ իրավական այդ ասպեկտներով, լուրջ խնդիրներ կան, այսպես ասած, գործադիր իշխանության համապատասխան օղակների հետ կապված։ Խնդիրները գնում են մինչեւ Ազգային ժողով, որովհետեւ ԱԺ համապատասխան հանձնաժողովը ի վիճակի չէ Սեւանի պահպանության, վերակնգնման, արդյունավետ օգտագործման մի շարք միջոցառումների մասով տարեկան ծրագրերը վերահսկել, համակարգել։ Մի կողմ դնենք այն, թե մինչեւ հեղափոխությունը ինչ ձեւաչափով, ինչ մասշտաբներով էին իրականցվում տարեկան ծրագրերը, ես ուզում եմ խոսել նրանից, թե ինչ է արվել վերջի երկու տարիների ընթացում։ Ուզում եմ նաեւ հընթացս մարդկանց ուշադրությունը հրավիրել վերջին երկու տարվա հենց այդ տարեկան ծրագրերի վրա, եւ թե իրականում դրանց միջոցառումները որքանով են այսօր առաջնային Սեւանի փրկության համար, թե ինչքանով են դրանք իրականացվում։ Ակնհայտ է, որ այսօր ուղղակի ժամանակ են ձգում ե՛ւ օրենքների կիրարկման, ե՛ւ այն գործընթացների տեսանկյունից, որոնք անհրաժեշտ են բացասական ներգործության նվազեցման եւ հետագայում վիճակի բարելաման համար, դրանց մասով կոնկրետ գործողություններ չեն իրականացվում։ Մենք վեր ենք հանել, թե իրականում ինչ պիտանի տեղեկություն կա Սեւանի մասին, որոնք հատկորոշում են հիմնական խնդիրները, եւ թե դրանց մասով ինչ պետք է արվի։ Հասկացանք, որ այնտեղ ինչ-որ բան հատկորոշվել է՝ ե՛ւ ափամերձ տարածքների հիմնական աղտոտիչների՝ անտառաթփածառային այդ բուսականության, ե՛ւ ցանցավանդակային տնտեսության, ե՛ւ մյուս առկա աղտոտիչների մասով, բայց ուղղակի տեղեկությունը մեղմ ասած երերուն է, այն միջոցառումներն էլ, որոնք այդ տեղեկության վրա հենված իրականացվում են, ուղղակի տարերային բնույթ են կրում, որոշ դեպքերում ուղղակի թղթի վրա են արվել, այսինքն՝ ուղղակի գրվել է, որ արվել են, դրանց համար գումարներ են ծախսվել, բայց իրականում դրանք չեն արվել։ Մասնավորապես, ափամերձ տարածքների մաքրման աշխատանքները, որոնց մասով բավականին «լուրջ մարտեր» են տեղի ունեցել իմ ու այն մարդկանց միջեւ, որոնք մինչ այսօր աշխատում են այդ համակարգում։ Այն տարածքները, որոնք արդեն ջրածածկ էին, մինչ այսօր ջրի մեջ են, ավելի շատ ափի չոր կամ մի քիչ խոնավացած տարածքներն են մաքրում, եթե չեմ սխալվում՝ 90 եւ ավելի հա մաքրել են այս ընթացքում, բայց  արդեն ջրում այն կենսազանգվածը, որը նպաստում է ծաղկման գործընթացներին, մնում է ջրում։ Նույնն էլ ցանցավանդակները, հիմնավորել էի, խնդրում էի, որ այդ ցանցավանդակների գործունեությունը գոնե ժամանակավորապես դադարեցվեր։ Ջրային էկո-համակարգերի մասով միջազգային ստանդարտներ կան, թե որքանով կարող ես տվյալ էկո-համակարգը ծանրաբեռնել, օրինակ, կենսազանգվածով, ազոտով եւ ֆոսֆորով։ Այդ թիվը մարդիկ հաշվարկում են, հետո նոր թույլ են տալիս աղտոտողներին՝ ցանցավանդակային տնտեսություններին։ Այսինքն՝ պետք է հասկանալ՝ օրինակ՝ 10 միավոր է հնարավոր ծանրաբեռնել, հետո հասկանալ, թե մենք ինչքան ենք ծանրաբեռնում․ եթե այդ ամենաառանցքային ցուցանիշները հաշվարկած չունենք, ապա մնացած խոսակցությունները ուղղակի մանկապարտեզային են։ Պետք է հիմնավոր կերպով առաջ գնալ, ոչ թե ենթադրություններով։ Հայաստանյան իրականության մեջ ոչ միայն գործադիր իշխանությունը, այլեւ գիտահետազոտական կառույցները ուղղակի զբաղված են ֆրագմենտալ գործողություններով, բայց այն առանցքայինը, որը պետք է դրվի այս ամբողջ հարցի տակ եւ դրանից բխեցվեն մյուս միջոցառումները, այդ մասով ոչ ոք ոչինչ չի անում։ Մինչեւ այսօր զբաղված ենք աչքակապությամբ։ Լուրջ խնդիրը փորձում են «ծածկադմփոցային» կարգավիճակով, շոուներ սարքելով այս տարի էլ անցկացնել, գնա, մինչեւ վերջնական փաստի առաջ կանգնենք  եւ դրանով ավարտենք այս ամենը։ - Նախարարությունը պարբերաբար ներկայացնում է, թե ինչ աշխատանքներ են կատարվել։ Այս փուլում ի՞նչ պետք է արվի եւ նախարարության արած աշխատանքները որքանո՞վ են արդյունավետ։ - Առանցքային ուղղությունների մասով օրինակային ներկայացնեմ՝ ինչ են իրականում անում եւ ինչքանով է դա տեղավորվում այն շրջանակներում, որը իրոք թիրախային ձեւով հարցեր է լուծելու։ Այդ ամենը, ինչ ներկայացվում է, ավելի շատ իմիտացիա է, շատ դեպքերում օրենքի տառից չբխող։ Մի կողմ եմ դնում, թե ինչ են արել նախկինում, ինչ վնաս են պատճառել։ Եթե նայեք Սեւանի համալիր եւ տարեկան ծրագրերը, կտեսնեք, որ այնտեղ առաջին տարվա տարեկան ծրագրում կոնկրետ ներկայացվում է, թե ինչ պետք է արվի։ Օրինակ՝ գործառութային հատվածում գրված է՝ ջրերի աղտոտման մոնիտորինգի իրականացում․ դա գործառույթ է, որը կանոնադրական իրավունքով վերապահված էր Շրջակա միջավայրի մոնիտորիգի և տեղեկատվության կենտրոն ՊՈԱԿ_ին, իսկ հիմա արդեն  Հիդրոօթերեւութաբանության եւ մոնիտորինգի կենտրոն ՊՈԱԿ-ին, որը պետք է իրականացնի այդ մոնիտորինգը․ նրանք տարեկան բյուջեից հատկացումներ են ստանում, այդ գործառույթը շարունակաբար իրականացնելու համար՝ ելնելով օրենքի պահանջից, բայց նման գործառույթները, չգիտես ինչու, հայտնվել են տարեկան ծրագրերում։ Այդպիսի գործառույթներն իրավունք չունեն հայտնվել տարեկան ծրագրերի մեջ, առավել եւս ժամկետների մեջ պետք  է կոնկրետ գրվի՝ 2020 թվականի այս եռամսյակում ինչ արդյունք պետք է գրանցվի, ինչ պետք է արվի։ Դրանից հետո իրենք պետք է հաշվետվություն ներկայացնեն ԱԺ՝ համապատասխան ընթացակարգով, որտեղ էլ այն պետք է հաստատվի։ Փաստացի ստացվում է, որ վերջին երկու տարում այդ գործողությունները տարերային են գնացել, եւ այնտեղ գործողություններ կան, որոնք պետք է հաջորդեին միմյանց՝ 2018-2019-2020, բայց մի գործողություն չի իրականացվել, եւ ոչ ոք չի խոսում այդ մասին, բայց այդ հիմքով այլ գործողություններ են իրականացվում։ Օրինակ՝ ջրի մակարդակի բարձրացման մասով ասել էինք, որ բարձրությունների հորիզոնականները սխալ են մշակվել, տեղագրական այդ հորիզոնականները՝ ծովի մակարդակի բարձրությունից, պետք է հստակ լինեին, որովհետեւ պետք է հասկանալ, թե մոտակա տարիների ընթացքում՝ մինչեւ 1901․5 նիշը ինչքան շենք-շինություն է մնում ջրի տակ, ինչքան անտառ է մնում եւ այլն, որպեսզի առաջնային այդ տարածքները դնենք մաքրման, քանդման տակ։ 2019 թվականին, երբ ասացի, որ այդ տվյալների մեջ էլ սխալներ կան, եւ դրանք պետք է ուղղվեն, այս գործողութուննեը դրվել էին ծրագրի մեջ, բայց չեն իրականացվել։ Մեկ էլ տեսնում ես, որ նախարարության աշխատակիցների բերանից հնչում է՝ «մինչեւ 1901․5 նիշը՝ բոլոր շինությունները մաքրվում են»։ Ժամանակին տեղեկացրել են, ապացուցել են, տվյալ միջոցառումը դրվել է տարեկան ծրագրում, որ ամեն ինչ ճշգրտվի, հետո իրականացվեն մնացած գործողությունները։ Եթե այդ ճշգրտումը չեն անում, ապա ինչպե՞ս են սխալ հորիզոնական նիշի հիման վրա առանձնացրել քանդման ենթակա շենք-շինությունները, կամ անտառները, որոնք պետք է հեռացվեն։ Այսինքն՝ այդ թույլ, փնթի կառավարման իներցիաները միանշանակ պահպանվում են, եւ դեգրադացիոն գործընթացների ծիլեր են երեւում։ -  Օրերս նախարարության ներկայացուցիչները տեղեկացրին, որ այդ շինությունների սեփականատերերին պատշաճ ապամոնտաժում իրականացնելու ծանուցում է ուղարկվել, այսինքն՝ հնարավոր է տնտեսվարողները հետագայում կանգնեն խնդիրների առջեւ։ - Այո, ճիշտ եք ասում, որովհետեւ, ենթադրենք, տնտեսվարողի օբյեկտի շինությունը գտնվում է 1903․5 նիշից բարձր, բայց սխալ հորիզոնականների արդյունքում իրենք հատկորոշել են, որ պետք է ապամոնտաժվի։ Հետագայում, եթե տվյալ տնտեսվարողը մասնագիտական կառույցների դիմի, օրինակ՝ Կադաստրի կոմիտե, եւ ապացուցի, որ իր օբյեկտը, ոչ թե 1901․5 նիշից ներքեւ է, այլ վերեւ, ապա կստացվի, որ իրեն հասցված վնասի համար կարող է մտնել դատարան, եւ պետությունը դրանից տուժելու է։ Այն գործընթացը, որը պետք է բավականին ծանրակշիռ հիմքերով ընթանա, այս դեպքում տեսնում ենք փնթի, տարերային, ցույց տալու համար արվող գործողություններ։ Գիտեն, որ ինչ-որ բան պետք է անել, բայց չգիտեն՝ ինչ եւ ինչպես։ Այսօր մենք Սեւանում տեսնում ենք նաեւ տարերային ձկնորսություն, վերջին կես տարում տեսանք, թե ինչ քանակությամբ են բռնում եւ ինչ գնով են վաճառում։ Եթե նման բացասական պրակտիկան կա, աշխատանք չի տարվել այդ խմբերի հետ, որոնք ձուկ են բռնում, եթե իրականում մենք չունենք պաշարների գնահատում եւ մյուս հարթություններում նույնպես օրենքի կիրարկումը եւ պետական կառույցը իր համապատասխան ինստիտուցիոնալ միավորներով կաղում է, ապա գնալ նման գործողություն, խթանման մեխանիզմ առաջակել, որտեղ ունենք վխտացող ապօրինություններ, նույնպես լրացուցիչ հարված է։ Այսինքն՝ օրինականացնել անօրինական գործողությունները, եթե մի բան քո անզորության պատճառով չես կարողանում փակել, ապա բեր այդտեղ օրինական հիմքեր դիր եւ լղոզիր միջավայրը։ Ստեղծվում է շղարշ, որը թույլ կտա այդ գլխացավից գոնե ժամանակավորապես փրկվել։ Մենք լուրջ խնդիր ունենք երկրի կառավարման համակարգի հետ, եթե այս կառավարման համակարգը մնալու է նույն ձեւով, ուրեմն կարելի է ոչ մի բանի մասին էլ չխոսել, որովհետեւ արդեն ամեն ինչ պարզ  է։ Սեւանի մասով էլ ամեն ինչ գնում է դեպի կործանման։ Այն գործողություններն էլ, որոնք արվելու են, արվելու են իմիտացիա ստեղծելու համար, կամ այն խմբերի համար, որոնք դրանից կկարողանան որոշակի գումարներ գեներացնել, ինչպես արվում էր նախկինում։ - Ի դեպ, նախարարության աշխատակիցները նշեցին նաեւ, որ Եվրամիության հետ կա համաձայնագիր, եւ Սեւանա լճի էկո-համակարգի կայունացման համար Հայաստանին տրամադրվելու է  5 միլիոն եվրո։ - Ճիշտն ասած՝ ես այդ ամենին չեմ հավատում։ Երբ աշխատում էի նախարարությունում, գերմանական հետազոտական ընկերություն կար, որն այդ ընթացքում Գերմանիայի ԿԳՆ-ի դրամաշնորհով աշխատում էր Սեւանում։ Դուք չեք պատկերացնի, թե նախարարի մակարդակով ինչ մոտեցում էր ցուցաբերվում այդ գործողությանը։ Եթե չեմ սխալվում՝ 2018 թվականին իրենց գրանտը ավարտվում էր, իրենք խնդրում էին, որ այստեղից պաշտոնական նամակ ուղղվի Գերմանիայի համապատասխան կառույցներին, որ նորից դրամաշնորհ տրամադրեն այդ աշխատանքը շարունակելու համար։ Իրենք արհամարհանքով էին մոտենում այդ ամենին, բացի այդ՝ ծրագրերը խորհրդատվության անվան տակ, թուղթ մրելով մի բան են անում, որ ցույց տան, թե աշխատում են, բայց դրա տակ այլ միջոցառումներ են գնում։ Հենց հիմա կան դրամաշնորհային շատ մեծ ծրագրեր մյուս էկո-համակարգերի մասով, չեմ ուզում անդրադառնալ, թե այնտեղ ինչեր են ընթանում։ Այս ամենն ուղղակի ահավոր է։ Ես սոցիալական ցանցերով փորձելու եմ տեղեկություններ տալ այն մարդկանց, որոնք սրտացավ են Սեւանի եւ բնության համար, որպեսզի իրենք տիրապետեն եւ հասկանան, թե իրականւում ինչ գործընթացներ են գնում։ Հուսով եմ, որ ադ վերլուծությունները եւ տեղեկատվություննեը կբերեն գործադիր իշխանության որակի փոփոխությանը, որովհետեւ այնտեղ ճահիճ է։ Այն ժամանակ, երբ ստիպեցի, որ այդ մաքրման աշխատանքների պայմանագիրը խզեն, իմիջայլոց, այդ գործը Քննչական կոմիտեում է, այդ գումարը գնաց լաբորատորիայի վերակառուցման վրա, տեխնիկայի գնման վրա, եւ այլն։ Մնացած կեղծ գործողությունները, որոնց միջոցով պետք է միլիոնավոր դրամներ դուրս գրվեին պետբյուջեից, դադարեցրինք, այդ գումարի մեծ մասը գնաց բյուջե։ Եթե քաղաքական կամք լինի, ապա շատ կարճ ժամանակում տեսանելի փոփոխություններ են լինելու, հակառակ դեպքում ոչինչ չի փոխվելու։ Սեւանը հայելին է այդ ամենի։ Այն, որ վարչապետն ասում էր՝ «Սեւանի հարցը Ղարաբաղի հարցի նման է», ուրեմն պետք է ռադիկալ քայլեր ձեռնարկվեն Սեւանի խնդիրները լուծելու համար։ Նախարարությունում կան հնաբնակներ, որոնց պետք է ազատել իրենց լծակներից, որպեսզի պետությունն էլ ձերբազատվի իրենցից։ Ասպրամ Փարսադանյան
19:03 - 25 հուլիսի, 2020
Մթնաձորին հարակից Ծավ բնակավայրի մոտակայքում 9000 տնկի է հողին ամրացվել. տնկվել է 5000 ընկուզենի և 4000 այլ ծառատեսակ

Մթնաձորին հարակից Ծավ բնակավայրի մոտակայքում 9000 տնկի է հողին ամրացվել. տնկվել է 5000 ընկուզենի և 4000 այլ ծառատեսակ

Շրջակա միջավայրի նախարարության կողմից իրականացվող «Պահպանվող տարածքների աջակցման ծրագիր-Հայաստան» ծրագրի շրջանակներում «Հայանտառ» ՊՈԱԿ-ի Կապանի անտառտնտեսություն մասնաճյուղն իրականացրել է ծառատնկման աշխատանքներ՝ Ծավ բնակավայրի մոտակայքում։ Այս մասին տեղեկացնում է ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարության տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչությունը: Մթնաձորի անտառի հարակից հատվածում, 2 հեկտար ընդհանուր տարածքի վրա տնկվել է շուրջ 9000 տնկի՝ 5000 հատ ընկուզենի և 4000 հատ ուղեկցող այլ ծառատեսակներ՝ այդ թվում կովկասյան փռշնի, կովկասյան տանձենի և կովկասյան սրնգենի)։ Տնկման արդյունքներին ծանոթանալու համար տնկարան է այցելել շրջակա միջավայրի նախարարի պարտականությունները կատարող Վահե Ջիլավյանը։ Տարածքը ցանկապատվել է, անցկացվել է ոռոգման շուրջ 4000 մետրանոց համակարգ, տեղադրվել է 25 տոննա տարողությամբ ջրի տարա։ Այնուհետև Վահե Ջիլավյանը եղել է նաև Շրջակա միջավայրի նախարարության կողմից իրականացվող «Պահպանվող տարածքների աջակցման ծրագիր – Հայաստան» ծրագրի միջոցով Կապանում կառուցված 2 սպորտհրապարակներում։ Վահե Ջիլավյանը զրուցել է դրամաշնորհային ծրագիրն իրականացրած հասարակական կազմակերպության ներկայացուցչի հետ և ամփոփել ծրագրի արդյունքները։
16:20 - 25 հուլիսի, 2020
Վահե Ջիլավյանն այցելել է Կապանի կանանց ռեսուրս կենտրոն

Վահե Ջիլավյանն այցելել է Կապանի կանանց ռեսուրս կենտրոն

Շրջակա միջավայրի նախարարի պարտականությունները կատարող Վահե Ջիլավյանը Սյունիքի մարզ կատարած աշխատանքային այցի շրջանակներում եղել է Կապանի կանանց ռեսուրս կենտրոնում, ծանոթացել Պահպանվող տարածքների աջակցման ծրագրի կողմից տրված դրամաշնորհի միջոցներով վերազինված, կահավորված և վերանորոգված կարի արտադրամասին։ Այս մասին հայտնեցին ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարությունից։ Շուրջ 30.000 եվրո դրամաշնորհի շրջանակում այժմ Կապանի կանանց ռեսուրս կենտրոնում աշխատում է 6 մշտական աշխատող։ Կենտրոնը հասարակական գործունեությունից զատ ծավալում է նաև սոցիալական ձեռնարկատիրություն։ Շրջակա միջավայրի նախարարության կողմից իրականացվող Պահպանվող տարածքների ծրագիր֊ Հայաստան ծրագրի շնորհիվ Կապանն այժմ ունի ժամանակակից կարի արտադրամաս, որի արտադրանքը շուտով ներկայացված կլինի նաև մարզի հագուստի սրահներում։ Նախարարի պարտականությունները կատարող Վահե Ջիլավյանը Կապանի կանանց ռեսուրս կենտրոնի աշխատակիցների հետ ամփոփել է ծրագրի արդյունքները, քննարկել այլ ծրագրերին մասնակցության հնարավորությունը։
12:51 - 25 հուլիսի, 2020
Վարդավառյան մանիպուլյացիա․ Ամուլսարից՝ Սեւան, բնակի՞չ, թե՞ բնապահպան

Վարդավառյան մանիպուլյացիա․ Ամուլսարից՝ Սեւան, բնակի՞չ, թե՞ բնապահպան

«Հանրապետություն» կուսակցության նախագահ, ՀՀ ԱԺ նախկին պատգամավոր, նախկին վարչապետ Արամ Զ․ Սարգսյանն օրերս ֆեյսբուքյան իր էջում գրառում է կատարել՝ անդրադառնալով Սեւանա լճի կանաչելու խնդրին։ Նախապես նշելով, որ ինքը բնապահպանական հարցերից չի հասկանում՝ Սարգսյանը գրառման մեջ մի այսպիսի հարց է հնչեցրել․ «Ամուլսարի ճամփին վագոնում ՌԴ-ից տրվող օրավարձով քնող «հայրենասեր բնապահպաններ» ջան, բա ո՞ւր եք, ինչո՞ւ քուրձ չեք հագնում եւ գլխներիդ մոխիր չեք լցնում, լավ, ռեալիստական երեւալու համար գոնե մայկաներդ ճղեք»։ Սարգսյանը շարունակել է, թե՝ չեն անի, որովհետեւ Սեւանի համար վճարող չկա, ակնարկելով, որ ամիսներով Ամուլսարի հանքի շահագործման դեմ պայքարողները՝ իր խոսքով՝ բնապահպանները, այդ պայքարի համար գումար են ստանում․  «Իսկ դուք, հայրենի բնությանը մինչեւ վերջ նվիրված մարտիկի դիմակի տակ՝ փող եք աշխատում ու ձեր տունը պահում՝ արհամարհելով ՀՀ պետականությունը, պետությունը, օրենքը՝ վնասելով տնտեսությանը, կտրելով մյուսների, այդ թվում՝ զինվորի հացը ու փամփուշտի փողը: Զինվորի, որ ձեր տունն ու անվտանգությունն է պահպանում: Պինդ կանգնեք տեղներդ, տղերք, պետություն, զինվոր ի՞նչ կարեւոր է, կարեւորը ճիշտ ժամանակին աշխատավարձ տան, չուշացնեն»,- եզրափակել է նախկին վարչապետը։ Infocom․am-ն այս հրապարակմամբ ներկայացնում է, թե որքանով են Արամ Զավենի Սարգսյանի գրառման մեջ տեղ գտած պնդումները համապատասխանում իրականությանը եւ թե ինչ մանիպուլյացիոն երանգներ ունեն դրանք։ Ամուլսարի պահպանման համար պայքարողները․ բնակի՞չ, թե՞ բնապահպան Արամ Սարգսյանն իր գրառման մեջ դիմել է, իր բնորոշմամբ, «Ամուլսարի ճամփին վագոնում ՌԴ-ից տրվող օրավարձով քնող «հայրենասեր բնապահպաններ»»-ին՝ ակնարկելով, թե Ամուլսարի ոսկեբեր քվարցիտային հանքի շահագործման դեմ պայքարող մարդիկ գումար են ստանում դրա համար։ Նախ հարկ է նշել, որ չնայած Ամուլսարի հանքի շահագործման դեմ պայքարում ներգրավված են նաեւ իրենց բնապահպան դիրքավորող մի շարք խմբեր եւ անհատներ, սակայն հենց հանքի շրջակայքում պայքար իրականացնողներն ու ճանապարհներ փակողները ազդակիր համայնքների բնակիչներն են։  2018 թվականի մայիսի 19-ին քաղաքացիները փակել էին Ամուլսար տանող ճանապարհները։ 4 օր անց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հորդորով ճանապարհները բացելուց հետո ՀՀ Վայոց ձորի մարզի Ջերմուկ քաղաքի բնակիչները հայտարարություն էին տարածել՝ պահանջելով դադարեցնել Ամուլսարի տարածքում որեւէ շինարարական աշխատանք եւ հրավիրել իրավաբանների, անկախ փորձագետների, որոնք իրավական եւ բնապահպանական վերջնական գնահատական կտան հանքարդյունահանման ողջ գործընթացին: Բնակիչները հայտնել էին, որ դեպի հանք բարձրացող ճանապարհները նորից կփակվեն, եթե հանքում աշխատող մեքենաները որոշեն բարձրանալ աշխատանքը շարունակելու:  Արդեն հունիսի սկզբին Ջերմուկ քաղաքի եւ հարակից համայնքների բնակիչները դարձյալ փակել էին Ամուլսար տանող ճանապարհն ու ավելի քան տասը օր թույլ չէին տալիս, որ «Լիդիան Արմենիա» ընկերությունը շարունակեր հանքի կառուցման աշխատանքները: Բողոքի նախաձեռնողներից Ջերմուկի բնակիչ Վազգեն Գալստյանը նկատել էր՝ չնայած քաղաքացիական անհնազանդության բոլոր գործողությունները դադարեցնելու՝ վարչապետ Փաշինյանի կոչին՝ իրենք շարունակում են պայքարը, քանի որ Ամուլսարում հանքարդյունաբերության ամեն օրը բնությանը անդառնալի վնաս է հասցնում։ Ցուցարար մեկ այլ բնակիչ էլ ասել էր, որ աշխատանքների ընթացքում ընկերությունը ջրատար խողովակ էր վնասեր, դրա պատճառով էլ ցեխաջրերը լցվել էին համայնք։ 2019թ. մարտի 18-ին ՀՀ քննչական կոմիտեի ՀԿԳ քննության գլխավոր վարչության վարույթում քննվող՝ Ամուլսարի ոսկեբեր քվարցիտների հանքավայրի շահագործման հետ կապված՝ շրջակա միջավայրի աղտոտման մասին տեղեկությունները պաշտոնատար անձանց կողմից դիտավորությամբ թաքցնելու առերեւույթ դեպքի առթիվ քրեական գործով նշանակվել էր էկոլոգիական, երկրաբանական, հիդրոլոգիական, երկրաֆիզիկական, քիմիական, շինարարատեխնիկական համալիր փորձաքննություն, որի կատարումը հանձնարարվել էր Advanced Resources Development (ELARD) ընկերության փորձագետների խմբին:  2019 թվականի օգոստոսին՝ շուրջ 1 տարի անց, երբ արդեն հայտնի էին ELARD-ի փորձաքննության արդյունքները, Ջերմուկի բնակիչները շարունակում էին իրենց բողոքի ակցիաները՝ պնդելով, որ հանքը չպետք է շահագործվի։ Ջերմուկցիներից մեկը Ամուլսարի հարցով կազմակերպված բաց քննարկման ժամանակ հայտարարել էր, որ իրենց հետ անիմաստ է խոսել Ամուլսարի հանքի` լավ կամ վատ բանակցությունների մասին. իրենց կբանակցեն միայն հանքի փակման համար։ Ջերմուկի բնակիչ Շիրակ Բունիաթյանն էլ իր խոսքում նշել էր, որ Ամուլսարում հանքարդյունաբերության էջը դեռ մեկ տարի առաջ են փակել։  Ընդ որում, այդ շրջանում Ամուլսարի պայքարում ներգրավված ջերմուկցիների նկատմամբ ոստիկանությունն անհամաչափ պատժամիջոցներ էր իրականացնում, ինչի վերաբերյալ հայտարարություն էին տարածել Հայկական բնապահպանական ճակատը եւ մի խումբ իրավապաշտպաններ, որին մանրամասն կարող եք ծանոթանալ այստեղ։ Օգոստոսի 23-ին Նիկոլ Փաշինյանն այցելել էր Ջերմուկ, որտեղ շուրջ 1500 բնակիչ ակցիա էր իրականացնում՝ ընդդեմ հանքի շահագործման։ Ակցիայի մասնակիցները դիմավորել էին Նիկոլ Փաշինյանին, սակայն վերջինս նախընտրել էր այցելել տներ եւ ակցիային չմասնակցող բնակիչներից կարծիքներ լսել։ Արդյունքում՝ ոչ մի բնակարանում Ամուլսարի հանքին կողմ ջերմուկցի չէր հանդիպել։ Փաշինյանը նաեւ ելույթ էր ունեցել Ջերմուկ քաղաքի հրապարակում, որտեղ եւս տարաձայնություններ էր ունեցել Ամուլսարի պահապանների հետ։ Ամուլսարի պահապանները մեկ անգամ եւս հիշեցրել էին, որ միանշանակ դեմ են ցանկացած հանքի շահագործմանը։ Տեղի էր ունեցել առանձնազրույց՝ Ամուլսարի պահապանների եւ Նիկոլ Փաշինյանի միջեւ։ Ջերմուկ քաղաքի բնակիչները մնացել էին իրենց դիրքորոշմանը։ Նիկոլ Փաշինյանն այցելել էր նաեւ Սարավան եւ Գորայք համայնքներ, որտեղ բնակիչները կողմ էին հանքի շահագործմանը։ Այստեղ հարկ է հաշվի առնել կողմ եւ դեմ համայնքների բնակչության թվերը։ Սարավան եւ Գորայք համայնքներն ունեն համապատասխանաբար 303 եւ 478 բնակիչ, իսկ Ջերմուկ եւ Գնդեվազ համայնքները ունեն համապատասխանաբար 4265 եւ 795 բնակիչ (տվյալները՝ Ampop.am )։ Ջերմուկցիներն այսօր էլ շարունակում են փակ պահել դեպի հանք տանող ճանապարները։ Նրանք պնդում են, որ կառավարությունը պետք է խնդրի լուծման այլ ելքեր փնտրի։ Սակայն, փաստորեն, Արամ Սարգսյանը չի նշել, որ Ամուլսարի շահագործման դեմ պայքարուն են հենց տեղի բնակիչները, այլ ոչ թե բնապահպանները, իսկ բնակիչներն իրենց երբեք որպես բնապահպան չեն դիրքավորել։ Բնապահպանները Սեւանի համար Թեեւ Սեւանա լճի խնդիրներով պետք է զբաղվի պետությունը՝ համապատասխան գերատեսչություններով ու կառույցներով, այնուամենայնիվ անհատ բնապահպանները կամ բնապահպանական խմբերը տարիներ շարունակ բարձրաձայնել են այդ խնդիրների մասին, հնարավոր լուծումներ առաջարկել, ինչը կամ անտեղյակության պատճառով կամ էլ միտումնավոր՝ չի նկատել Արամ Սարգսյանը։ Այսպես, 2010 թվականի հուլիսին, երբ Սեւանա լճի մակարդակը հասել էր 1899մ-ի, տասնյակ շինություններ, Սեւանի շուրջը տնկված արհեստական անտառներ, ավտոճանապարհներ մնացել էին ջրի տակ։ Այդ ժամանակ բնապահպան Կարինե Դանիելյանն ահազանգել էր, որ ջրի տակ մնացած կանաչ զանգվածը չի հասցնում արագ քայքայվել, եւ հնարավոր է` լիճը չհասցնի ինքնամաքրման միջոցով հաղթահարել աղտոտվելու եւ ճահճանալու վտանգը: 2011 թվականի նոյեմբերին բնապահպաններն ահազանգեցին, որ Սեւանը բնապահպանական աղետի եզրին է․ շարունակում էր շահագործվել Սոթքի հանքը։  Թեեւ բնապահպաններին 2009թ.-ին հաջողվել էր կասեցնել Սոթքում ոսկու կորզման արտադրության կառուցման նախագիծը, սակայն 2011-ի մարտին «GeoProMining Gold» ընկերությունը, խախտելով «Սեւանա լճի մասին օրենքը» եւ չունենալով բնապահպանական փորձաքննություն, լճի ավազանում՝ Սոթքում, կառուցեց ջարդող-տեսակավորող համալիր։ Հայաստանի Կանաչների միության նախագահ Հակոբ Սանասարյանը նույն թվականի նոյեմբերի 7-ին տեղի ունեցած ասուլիսի ժամանակ, խոսելով Սեւանա լճի աղտոտման եւ հանքավայրի ազդեցության մասին, հայտարարել էր, որ Բնապահպանության նախարարությունը կեղծ փաստաթուղթ է ներկայացրել, թե տվյալ տարածքում հանքավայր կառուցելու թույլտվություն է եղել 1990-ական թթ.-ից: Սանասարյանն ընդգծել էր, որ Սեւանա լճի տարածքում արգելվում է նման արդյունաբերական հանգույցների շահագործումը, բայց Սոթքի ոսկու հանքավայրն աշխատում է: Համատեղ ասուլիսի ընթացքում բնապահպան Սիլվա Ադամյանն էլ տեղեկացրել էր, որ մի քանի անգամ եղել է Սեւանա լճի տարածքում, որտեղ ամբողջությամբ սփռված են եղել աշխատանքի արդյունքում առաջացած քարեր եւ նյութեր, որոնք Սոթք գետով լցվում են լիճ։ Ի դեպ, այդ շրջանում բնապահպանները հետեւողականորեն զբաղվում էին հանքավայրի գործունեությունը դադարեցնելու ուղղությամբ․ մտահոգություն կար, որ մանրող-ջարդող եւ տեսակավորող սարքի շահագործման հետեւանքով առաջացած վնասակար նյութերը կկուտակվեն Սեւանա լճում, որը քաղցրահամ ջրի ռազմավարական պաշարից կվերածվի Սոթքի արտադրության պոչ լճի:  2012 թվականի նոյեմբերին «Էկոլուր» հասարակական կազմակերպության նախագահ Ինգա Զարաֆյանը բարձրաձայնեց, որ Սեւանի էկոհամակարգին ոչ միայն ջրի տակ անցած եւ դեռեւս չմաքրված ափամերձ տարածքներն են վնաս հասցնում, այլեւ այն աղբը, որ գետերի միջոցով լցվում է լիճ, եւ բացի կոյուղաջրերը՝ Սեւան է լցվում նաեւ պլաստիկ աղբ, արտադրական թափոններ։ Բնապահպանն այդ ժամանակ կարծիք հայտնեց, որ ճնշումը Սեւանի վրա տարեցտարի ավելանում է․ այդ տարի լճից լրացուցիչ 150 միլիոն խորանարդ մետր ջուր բաց թողնելու կառավարության նախաձեռնությունը, Զարաֆյանի պնդմամբ, հիմնավորված չէր, եւ արդյունքում Սեւանի մակարդակը մի քանի սանտիմոտրով իջել էր: 2014 թվականին Հայաստանի բնապահպանական կազմակերպությունները, Գեղարքունիքի մարզի հ/կ-ներն ահազանգել էին, որ կառավարության 2 նախագծերով անվերադարձ կորցնում ենք Սեւանա լիճը։ Նախագծերից առաջինը վերաբերում էր լճից ջրի տարեկան բացթողումների ծավալին: Առաջարկվում էր մինչեւ 2019թ. հունվարի 1-ը Սեւանա լճից ջրի բացթողնման տարեկան չափաքանակը ներկայիս 170 մլն խմ-ի փոխարեն սահմանել առավելագույնը 240 մլն խմ: Երկրորդ ծրագրով մշակվել էր «Սեւանի իշխանի պաշարի վերականգնման եւ ձկնաբուծության զարգացման համալիր ծրագիր», որով նախատեսվում էր Սեւանա լճում ցանցավանդակային եղանակով մինչեւ 2023թ.-ը, տարեկան 50 հազար տոննա իշխան բուծել` ձկներին կերակրելով ազոտ եւ ֆոսֆոր պարունակող կերով:  Սեւանա լճին վերաբերող այս երկու նախագծերի թեմայով 2014թ. ապրիլի 11-ին «Էկոլուր» հ/կ-ն հանրային քննարկում էր նախաձեռնել, որին ներկա «Էկոլուր» հ/կ-ի նախագահ Ինգա Զարաֆյանը, «Սեւան» Ազգային պարկի նախկին տնօրեն Գագիկ Սուխուդյանը, Գավառի բնապահպանական տեղեկատվության հասարակական «Օրհուս» կենտրոնի համակարգող Լիանա Ասոյանը եւ «Սեւանի Տարածքային զարգացման եւ հետազոտությունների կենտրոն» հ/կ-ի ղեկավար Սաթիկ Բադեյանը ներկայացրել էին Սեւանա լճի համար օրինագծերի վտանգներն ու  բացասական հետեւանքները: Ըստ բնապահպանների` կառավարությունը ծրագիրը մշակել էր առանց Սեւանա լճի բնակավայրերի բնակիչների կարծիքը հաշվի առնելու: Նրանք նշել էին, որ  Արփա-Սեւան ջրատարը համառորեն չի վերակառուցվում (արդեն վերանորոգվել է,- հեղ․), Կեչուտի ջրամբարից տարեկան 250 մլն խմ եւ Որոտանից 165 մլն խմ ջուր Սեւանա լիճ չեն լցվում: Այդ ֆիզիկական ծավալները, եթե Սեւան լցվեին, լճի դրական հաշվեկշիռը կպահպանվեր նույնիսկ տարեկան 240 մլն խմ ջուր բաց թողնելու պարագայում, իսկ գետերից լիճ լցվող ջրի ծավալները լճի դրական հաշվեկշիռը չեն ապահովել:  2016 թվականի մայիսին բնասերների մի խումբ նախաձեռնել եւ իրականացրել էր համաՍեւանյան աղբահավաք՝ Սեւանա լճի ափամերձ տարածքներում նախապես ուսումնասիրված եւ քարտեզագրված 25 հատվածներում, որոնք վարձակալված չեն եղել տարբեր տնտեսվարողների կողմից։ Միջոցառմանը մասնակցել էին նաեւ բնապահպանական կազմակերպություններ, արշավական խմբեր, ուսումնական հաստատություններ, բնապահպանության եւ արտակարգ իրավիճակների նախարարությունները, Սեւան ազգային պարկը, Գեղարքունիքի մարզպետարանը եւ մարզի հասարակական կազմակեպությունները։ 2017 թվականին «Հայկական բնապահպանական ճակատն» ու մի շարք բնապահպանական կազմակերպություններ դիմում էին ուղղել ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանին եւ բնապաhպանության նախարար Արծվիկ Մինասյանին, որտեղ ներկայացրել էին միջազգային անկախ փորձագետների իրականացրած մասնագիտական հաշվետվություններն ու եզրահանգումները՝ Ամուլսարի ոսկու հանքավայրի շահագործման վերաբերյալ։  Դիմումի մեջ նշված էր, որ անհրաժեշտ է հստակ գիտակցել, որ Ամուլսարն իր յուրահատուկ աշխարհագրական դիրքի եւ նախատեսվող գործունեության հսկայական ծավալների պատճառով պետք է արժանանա հատուկ ուշադրության, եւ բոլոր տեսակի վտանգները պիտի լինեն մասնագիտորեն խիստ հիմնավորված և մոդելավորված։ Չէ որ լրջագույն վտանգի տակ են հայտնվելու Ջերմուկի հանքային ջրերը, Որոտան, Արփա, Դարբ գետերի ավազանները, Կեչուտի եւ Սպանդարյանի ջրամբարներն ու դրանք միմյանց միացնող ջրատար թունելն ու ի վերջո նաեւ Սեւանա լիճը։  Բնապահպանական հկ-ները շեշտել էին, որ պետք է հաշվի առնել՝ Ամուլսարի հանքավայրի տեղամասերի մեծ մասը գտնվում է Սեւանա լճի անմիջական ազդեցության գոտում, որտեղ ցանկացած գործունեություն ուղղակի կամ անուղղակի ճանապարհով կարող է ազդել լճի, նրա որակական ու քանակական ցուցանիշների վրա («Սևանա լճի մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդված):  2018 թվականի օգոստոսին բնապահպանները հայտարարել էին, որ Սեւանա լիճն այդ տարի հայտնվել է աղետալի վիճակում եւ ճահճացման վտանգը հեռու չէ։ Լճի խնդիրներով զբաղվող մասնագետներին անհանգստացրել էր հատկապես այն փաստը, որ Ջրային տնտեսության պետական կոմիտեն ցանկանում է օրենքի փոփոխությամբ հավելյալ 40 միլիոն խորանարդ մետր ջրառ կատարել։ Թեեւ, ըստ կոմիտեի, դա կօգներ խուսափել ոռոգման խնդիրներից, սակայն, բնապահպանների կարծիքով, Սեւանի հաշվին ոռոգման հարցը լուծելն անթույլատրելի է։ Նույն շրջանում «Էկոլուր» տեղեկատվական ՀԿ-ի նախագահ Ինգա Զարաֆյանը շեշտել էր, որ բնապահպանության նախարարությունն է պատասխանատու Սեւանա լճի համար, սակայն նախարարությունը գոնե մի միջոցառման պլան չի ներկայացրել, որ հասկանալի լինի՝ այդ ջուրն ինչի համար եւ ուր է գնում։ Զարաֆյանը տեղեկացրել էր «S.O.S. Սեւան» արշավի մեկնարկի մասին, որի շրջանակներում պատրաստվում են գնալ Սեւանի բոլոր համայնքները, նաեւ Արմավիրի մարզ, որպեսզի հասկանան՝ ինչ է կատարվում այնտեղ, այդ ջուրը տեղ հասնում է, թե ոչ։ 2018 թվականին «Հայկական բնապահպանական ճակատը» հրապարակել էր ծավալուն հոդված՝ մանրամասն անդրադառնալով Սեւանի ջրի մակարդակի բնականոն աճի խաթարման խնդրին, առաջարկելով հնարավոր լուծումներ։ Հոդվածում նախանշվել էր, որ Սեւանա լճի, նրա էկոհամակարգի միակ փրկությունը, նրա հետագա «առողջ» գոյատեւման երաշխիքը եղել եւ մնում է նրա մակարդակի շարունակական եւ անշեղ բարձրացումը՝ առանց զարտուղի եւ դավադիր ուղիներով  նրա մակարդակի բնականոն աճի կասեցման՝ մի խումբ ապազգային, անհայրենիք, իշխանական հզոր լծակներ «զավթած» օլիգարխ-իշխանավորների կողմից։  Նախորդ տարի՝ 2019-ին, լճի ծաղկելու խնդիրը դարձյալ անտարբեր չի թողել բնապահպաններին։ Բնապահպանների հիմնական քննադատությունն այն էր, որ Շրջակա միջավայրի նախարարությունը ոչինչ չի արել ամեն տարի առաջացող այդ խնդիրը լուծելու ուղղությամբ։  Բնապահպանության եւ ընդերքի տեսչական մարմնի նախկին ղեկավար Արթուր Գրիգորյանը համոզմունք էր հայտնել, որ ջրիմուռների նման ծավալի ակտիվացումը խոսում է լճի ճահճացման գործըթնացի մասին, նա նշել էր, որ Սեւանում համալիր տեսչական ստուգման անհրաժեշտություն կա, որ երբեւէ չի իրականացվել։ Երբ ինքը տեսչական մարմնի ղեկավարն էր, փորձել է սկսել այդ գործընթացը․ «Վեր էինք հանելու բոլոր տեսակի խնդիրները: Ոչ միայն նրանք, որոնք հանգեցնում են ճահճացման երեւույթներին, այլեւ կան շատ ավելի վտանգավոր գործընթացներ, որ մարդիկ չեն տեսնում տեսանելի չէ: Վաղը կարող ենք փաստի առաջ կանգնել: Օրինակ, Սոտքի հանքավայրից թթվային ջրերի հնարավոր արտահոսքը դեպի Սեւան: Կան որոշակի ուսումնասիրություններ, որ անգամ որոշ ձկնատեսակներ մուտացիայի են ենթարկվում Սեւանա լճում, եւ պատճառները ոչ ոք չի ուսումնասիրում»: Ամուլսարից՝ Սեւան Արամ Սարգսյանը պնդում է արել, ըստ որի՝ «հայրենասեր բնապահպանները» Սեւանի համար չեն պայքարում, որովհետեւ, գումար չեն ստանում դրա դիմաց, իսկ ահա Ամուլսարի դեպքում՝ հակառակը։ Իրականում, ինչ-որ չափով նաեւ Ամուլսարի շահագործումն է Սեւանա լճին սպառնացող վտանգ հանդիսանում։ Եւ սա արդեն պնդում են ոչ թե բնապահպանները, ոչ թե տեղի բնակիչները, այլեւ վերը հիշատակված ELARD-ի փորձագետները։ Ի սկզբանե, երբ պատվիրվել է այս փորձաքննությունը, պոտենցիալ ազդեցության հիմանական մտահոգություն են հանդիսացել Սպանդարյան-Կեչուտ թունելի եւ Կեչուտի ջրամբարը, որոնք սնուցում են Սեւանա լիճը։ Ըստ փորձաքննության նյութերի՝ թթվային դրենաժից ազդեցություն կրած ստորգետնյա ջրերը դառնում են մակերեւութային ջրեր՝ աղբյուրներում, հոսանքներում եւ գետերում։ Հանքի բացահանքերի շրջակայքում խանգարված տարածքները կարող են գոյացնել թթվային դրենաժ, որը կհոսի անմիջապես մակերեւութային ջրեր։  Ժամանակավոր աղբյուրները, ըստ եզրակացության, բացահանքի շրջակայքում հանդիսանում են ստորգետնյա ջրերի կարճ ուղիներ։ Բացահանքի պատերից կարող է հոսել օրերի կամ ամիսների ընթացքում՝ կախված, թե ինչպիսի փոխկապակցվածություն ունեն ճաքերը եւ մակերեւույթը։ Գարնանային ձնհալի ժամանակ վաղանցիկ աղբյուրներից հոսքը վկայում է լեռնաշղթայի ճաքերի միջոցով հոսքի արագության մասին։ Ժամանակը, որի ընթացքում թթվային դրենաժի ազդեցությունը կրող հոսքերը հասնում են լեռան ցածրադիր գոտու մշտահոս աղբյուրներին եւ հոսքերին, ավելի երկար է, սակայն եթե խզվածքների եւ ճաքերի միջոցով ստորգետնյա ջրերի հոսքը լավ է փոխկապկցված, հոսքերի որոշ հատվածներում կարող է կրճատվել վաղանցիկ աղբյուրների հետ միախառնվելու ժամանակահատվածը։ Ոչ մշտահոս եւ մշտահոս աղբյուրների ջրերը եւ ստորգետնյա ջրերը, որոնք հատվում են լեռան բարձրադիր հատվածներում հիմնական գետերին կարող են հասնել մի քանի ժամվա ընթացքում։ Թթվային դրենաժի ազդեցությունը կրող ստորգետնյա ջրերի մեծ գետեր լցվելու ժամանակահատվածը, ըստ ELARD-ի, վիճելի է եւ կախված է ճեղքվածքների փոխկապակցվածությունից։ Թեեւ ELARD-ի փորձագետները նշել են, որ թթվային դրենաժի ազդեցությունը կրող ստորգետնյա ջրերը Ծրագրի տարածքից կարող են չլցվել Սպանդարյան-Կեչուտ թունել եւ իզոտոպային տվյալների համաձայն՝ Ամուլսարի լեռան ստորգետնյա ջրերը չեն լցվում թունել, ու Կեչուտի ջրմբարի եւ Սեւանի վրա ազդեցություն չի լինի, սակայն,  միեւնույն ժամանակ, նրանք շեշտել են, որ երկրաշարժի դեպքում առաջացող պայմաններում, դատարկ ապարների լցակույտի վնասման պատճառով թթվային դրենաժի ազդեցությունը կրող ստորգետնյա ջրերը կարող են լցվել Սպանդարյան-Կեչուտ թունելի հյուսիսային ծայրամաս, այն կարող է ազդեցություն ունենալ Կեչուտի ջրամբարի վրա, Կեչուտ-Սեւան թունելի միջոցով հնարավոր ազդեցություն ունենա Սեւանա լճի վրա։ Ինչպես նաեւ, ազդեցությունը կրող ստորգետնյա ջրերը կարող են լցվել ազբյուրներ եւ հոսքեր, որոնք իրենց հերթին լցվում են Կեչուտի ջրամբար։ Ընդ որում՝ ELARD-ն ընդգծել է, որ այդ պահին առկա տվյալների հիման վրա հնարավոր չէ ասել ստորգետնյա այդ ջրերի փոխանցման ժամանակը։ Ովքե՞ր են գումարով բնապահպան աշխատողները Ամուլսարի հանքի շահագործման դեմ պայքարի այս երկու տարիների ընթացքում սա երկրորդ դեպքն է, երբ հանրային-քաղաքական գործիչը այդ պայքարի մասնակիցներին ներկայացնում է որպես որեւէ տեղից գումար ստացող բնապահպաններ։ 2019 թվականի հոկտեմբերի 22-ին Թբիլիսիում հայ համայնքի հետ կայացած հանդիպման ժամանակ Տիգրան Ավինյանն էր մի այդպիսի հայտարարությամբ հանդես եկել՝ նշելով, թե կան ազնիվ մարդիկ, որոնք իրապես հավատում են, որ այս ծրագիրը աղետ է, բայց, ըստ իրեն, կան նաեւ մարդիկ, որոնք ուղղակիորեն կապված են ՀՀ-ում գործող հանքարդյունաբերական որոշակի գործարարների հետ, որոնք բավականին լուրջ ֆինանսական միջոցներ են ներդնում, որ այդ արշավը կազմակերպվի: Այս հայտարարության վերաբերյալ բնապահպանները դիմել էին Ավինյանին՝ ճշտելու, թե արդյոք իրե՞նց է նկատի ունեցել, նա չէր պատասխանել: Միայն նշել էր, որ հավելյալ մեկնաբանման կարիք չկա: Դրանից հետո 15 բնապահպան դիմել էր դատարան՝ պարզելու իրե՞նց է նկատի ունեցել Ավինյանը: Եթե՝ այո, ապա զրպարտության պահանջ են ներկայացրել, որպեսզի հերքի այդ տեղեկությունը, թե իրենք ֆինանսավորվում են: Դատարանը, սակայն, որոշել էր մերժել քաղաքացիական գործով հայցն ընդդեմ Տիգրան Արմենի Ավինյանի` զրպարտություն համարվող տեղեկությունները հերքելու պահանջի մասին։ Նույն հարցը տվեցինք Արամ Սարգսյանին․ ո՞ւմ է նկատի ունեցել եւ արդյոք իր պնդման վերաբերյալ փաստական հիմքեր ունի՞։ Սարգսյանը եւս պատասխանեց, որ իր գրառումը հավելյալ մեկնաբանելու անհրաժեշտություն չի տեսնում։   Սեւանա լճի խնդրի արմատները Սեւանա լճի ծաղկման գործընթացը նոր ի հայտ եկած խնդիր չէ։ Լճի էկոլոգիական հավասարակշռությունը խախտվել է դեռեւս 1930-ականներին՝ էներգիայի արտադրության եւ ոռոգման համար ջրի անխնա օգտագործման պատճառով։ Թերեւս, մասնագիտական շրջանակներից, բնապահպաններից ու տեղացիներից բացի՝ հանրության մի ստվար զանգվածի եւս հայտնի է, որ Սեւանա լճի էկոլոգիական վիճակը վատթարացել է հատկապես վերջին տասնամյակներին։ Դրա համար հիմք են հանդիսացել ջրի մակարդակի իջեցումը, թունաքիմիկատների եւ օրգանական նյութերի հոսքը, անթրոպոգեն բացասական ազդեցությունը՝ լճի հարուստ կենսաբազմազանության վրա եւ այլն։ Լճի ջրի կորուստն առաջ է բերել ադապտացիոն ներուժի կրճատման, օրգանական նյութերի հանքայնացման, լճի էկոհամակարգի ֆունկցիոնալ եւ կառուցվածքային փոփոխությունների ու ջրում նյութի կենսաքիմիական շրջապտույտի խախտման, ջրի միջին ջերմաստիճանի բարձրացման: Այս գործոններն իրենց ազդեցությունն են ունեցել լճի էտրոֆիկացման (ճահճացման, ծաղկման) գործընթացում: Լճի ճահճացման գործընթացում պաշտպանիչ դեր ունի լճի հատակի մոտ գտնվող 4°C հաստատուն ջերմաստիճան ունեցող ջրային շերտը, քանի որ այն թույլ չի տալիս, որ հատակի տիղմը խառնվի լճին: Բայց երբ ջրի ծավալը եւ խորությունը նվազում է, այդ պաշտպանիչ շերտը վերանում է, լիճը սկսում է ճահճանալ:  Վերջին տարիներին Սեւանա լճից իրականացվող ջրառի չափի թեման մշտապես արդիական է եղել։ Օրինակ, 2015 թվականին Սեւանից իրականացվելիք ջրառի չափաքանակ է սահմանվել շուրջ 170.0 մլն խոր. մետր, 2016 թվականին՝ դարձյալ նույնքան, 2017 թվաքանին ջրառի չափաքանակը սահմանվել է մինչեւ 270.0 մլն խոր. մետր, 2018 թվականին՝ 170, 2019-ին՝ նույնքան։ 2019 թվականին Սեւանա լճից իրականացված ջրառը նվազագույնն է եղել վերջին 5 տարիների ընթացքում․ նոյեմբերի 1-ի (բացթողման վերջին օրվա) դրությամբ Սեւանա լճից ոռոգման նպատակով բաց է թողնվել 143, 857 մլն խմ ջուր, ինչը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ պակաս է 56,076 մլն խմ-ով: ՀՀ կառավարության 06.06.2019թ «Ոռոգման նպատակով 2019թ Սեւանա լճից ջրառի մասին» N698-Ա որոշմամբ սահմանված մինչեւ 170 մլն խմ ջրառի չափաքանակից պակաս է բաց թողնվել 26,140 մլն խմ-ով։   Պետությունը Սեւանի համար 2017 թվականի վերջի դրությամբ, (վերջին 5 տարիների ընթացքում Սեւանից ջրառի ամենամեծ չափաքանակն է նախատեսվել հենց 2017-ին) Սեւանա լճի մակարդակը կազմել է 1900.42մ, ինչը նախորդ տարվա նույն օրվա համեմատությամբ (1900.46մ) նվազել է 0.04մ-ով:  2017 թվականի համար Սեւանա լճից ոռոգման նպատակով սահմանվել է մինչեւ 270մլն խմ չափաքա­նակ: Բացթողնված ջրաքանակը կազմել է 266.757 մլն խմ, ինչը 99.622մլն խմ-ով ավելի է նախորդ տարվա ցուցանիշից: ՀՀ բնապահպանության նախարարության՝ 2017 թվականի գործունեության արդյունքների մասին հաշվետվությունից տեղեկանում ենք, որ 2017-ին «Սեւան ազգային պարկ» ՊՈԱԿ-ի ջրածածկ անտառտնկարկներով տարածքներից մաքրվել է 78.1 հա տարածք, որից 64 հա-ը՝ ՀՀ պետական բյուջեից հատկացված միջոցների հաշվին՝ ՊՈԱԿ-ի կողմից, 14,1 հա՝ ֆիզիկական անձանց կողմից՝ ՊՈԱԿ-ի հետ կնքված ջրածածկ անտառների մաքրման պայմանագրերով։ 2017 թվականի ընթացքում ՊՈԱԿ-ի միջոցներով պարկի տարածքում իրականացվել են 8.48 հա անտառավերականգնման աշխատանքներ:  ՀՀ կառավարության՝ 2018 թվականի սեպտեմբերի 27-ի N 1018 որոշմամբ հաստատվել է Սեւանա լճի էկոհամակարգի, վերականգնման, պահպանման, վերարտադրման, բնականոն զարգացման եւ օգտագործման՝ 2019 թվականի միջոցառումների տարեկան ծրագիրը։  Ծրագրով նախատեսվում էր բարելավել «Սեւան ազգային պարկ» ՊՈԱԿ-ի կառավարման համակարգը, անտառմաքրման աշխատանքներ իրականացնել լճի շրջակայքում ջրածածկ եւ ջրածածկման ենթակա տարածքներում, նոր անտառշերտ հիմնել լճի շրջակայքում, իրականացնել ջրի տակ մնացած շինությունների ու ենթակառուցվածքների մաքրման աշխատանքներ՝ լճի շրջակայքում ջրածածկման ենթակա տարածքներում, կենդանական ռեսուրսների հաշվառում անել լճի եւ դրա ջրահավաք ավազանում, սահմանել օգտագործամն թույլատրելի չափաքանակներ, մաքրել լճի ջրահավաք ավազանում առաջացած կեղտաջրերը, համալրել ձկան պաշարները, կանխել ապօրինի աղբավայրերի գոյացման ընթացքը եւ այլն։ Շրջակա միջավայրի նախարարության՝ 2019 թվականի գործունեության հիմնական արդյունքների հաշվետվությունից տեղեկանում ենք, որ 2019 թվականի ընթացքում Սեւանա լճի վիճակը վատթարացել է: Նշված է, որ Սեւանա լճում կապտականաչ ջրիմուռների աճի հնարավոր պատճառ են հանդիասանում լճի ջրի տաքացումը եւ լճում կենսածին տարրերի, հատկապես, ֆոսֆորի առկայությունը: Բացի այս՝ լճի աղտոտման հավանական պատճառ են հանդիսանում կոմունալ-կենցաղային կեղտաջրերի՝ առանց կենսաբանական մաքրման արտահոսքերը Սեւանի ՋԿՏ-ի գետեր կամ անմիջապես Սեւանա լիճ: 2019թ. «Անտառային մոնիթորինգ կենտրոն» ՊՈԱԿ-ը կատարել է 1901.5 բացարձակ նիշն ընկած տարածքների մանրամասն ուսումնասիրություններ եւ գնահատում, ինչպես նաեւ ընտրված տեղամասերի համար հանույթ անօդաչու թռչող սարքերի միջոցով: Փաստաթղթի համաձայն՝ նախարարության եւ «Հարությունյան Շին» ՍՊԸ-ի միջեւ 2019 թվականի սեպտեմբերի 2-ին կնքված 2019-2021 թվականների համար Սեւանա լճի ջրածածկ անտառտնկարկների մաքրման աշխատանքների կատարման պայմանագրով նախատեսված էր 2019 թվականին մաքրել ընդհանուր 98 հա տարածք, որից 4-ը՝ ջրածածկ։ Լիարժեք մաքրված տարածքները կազմում են շուրջ 30 հա, եւս 50 հա անտառածածկ տարածքներում հիմնականում ավարտվել են ծառերի, թփերի հատման աշխատանքները։ Անտառածածկ տարածքների աննախադեպ խտությունը, անկանխատեսելի խորությամբ ճահճուտները, եղանակային անբարենպաստ պայմանները նախատեսվածից ավելի կոճղերի առկայությունը լրացուցիչ խոչընդոտներ են ստեղծել աշխատանքները պայմանագրով նախատեսված ժամկետում ավարտելու համար։ Ի դեպ՝ 2019 թվականին ՀՀ Ազգային ժողովն ընդունել է նախագիծ, որով բացառել է Սեւանա լճից տարեկան սահմանված 170 մլն խոր. մետր ջրառից ավելի ջրառ իրականացնելու հնարավորությունը: Կառավարությունն այսուհետ Սեւանա լճից լրացուցիչ ջրառի հնարավորության համար կարող է դիմել միայն երաշտի կամ սակավաջրության որոշակի պայմանների դեպքում։  2019 թվականի հունիսին ՀՀ ՇՄ նախարարությունը հայտնել էր, որ բարձր ջերմաստիճանի եւ վերը նշված մի շարք բացասական գործոնների համադրության արդյունքում Սեւանա լճում սկսվել է կապտականաչ ջրիմուռների ավելացում, բայց նախարարությունը մշակում է օրենսդրական նախագծեր, որոնցով կկանոկարգվեն եւ կնվազեն աղտոտումները։  Հուլիսի 10-ին ՀՀ կառավարությունը հայտնել էր, որ ՇՄ նախարարությունը միջազգային գործընկերների հետ արդեն իսկ ախտորոշել է խնդիրը, երկրորդ փուլն են սկսում։ ՇՄ նախկին նախարարը եւս մեկ անգամ շեշտեց, որ միանշանակ է՝ կեղտաջրերը չպետք է լցվեն Սեւան, մաքրման կայաններ պետք է լինեն, մաքրվեն ջրի տակ մնացած բուսական հատվածները, եւ այլն։ Նախարարությունը վստահեցրել էր, որ մինչեւ 2021-ը 770 հա տարածք կմաքրվի, մինչդեռ նախկինում տարեկան 80հա պլանային մաքրումներ էին նախատեսված։  Օրեր անց՝ հուլիսի 25-ին ՀՀ առողջապահության նախարարությունը, անդրադառնալով Սեւանա լճի որոշ ափամերձ տարածքներում կապտականաչ ջրիմուռների տարածման հետեւանքով ջրի կանաչ գույն ստանալու կամ «ծաղկելու» խնդրին, քաղաքացիներին հորդորել էր զերծ մնալ այդպիսի վայրերում լողալուց:  Երեկ արդեն՝ հուլիսի 21-ին, ՇՄ նախարարությունը հայտնեց, որ նախորդ տարվա ընթացքում ափամերձ հատվածներից մաքրվել է շուրջ 100 հեկտար անտառածածկ տարածք։ Այս տարի աշխատանքները կշարունակվեն։ Բացի այդ՝ սկսվել են Սեւանա լճի ափամերձ հատվածներում 1901,5 մետր նիշից ցածր գտնվող, ապամոնտաժման ենթակա շենք-շինությունների քարտեզագրման եւ գույքագրման աշխատանքները, եւ, ըստ նախարարության հայտարարության, համայնքապատկան շենք–շինությունները կապամոնտաժվեն պետական միջոցներով։ Իսկ մասնավոր շենք–շինությունների սեփականատերերին արդեն իսկ ուղարկվել են համապատասխան ծանուցումներ՝ իրենց պատկանող շինությունները սեփական միջոցներով ապամոնտաժելու համար։ ՇՄ-ն հավելել է, որ մշակվել է «Սեւանա լճի էկոհամակարգի հավասարակշռության վերականգնման եւ պահպանության հիմնախնդիրները, դրանց կարգավորման անհրաժեշտ եւ նախատեսվող գործողությունները» փաստաթուղթը, ինչը ներկայացվել է ԵՄ գործընկեր դոնոր կազմակերպություններին՝ ֆինանսավորման նպատակով։ Այդ նպատակների համար հատկացվել է շուրջ 5 միլիոն եվրո գումար։ Այսպիսով, Արամ Սարգսյանի գրառումը մանիպուլյատիվ ու խնդրահարույց պնդումներ է պարունակում․ քաղաքական գործիչը, առանց անուններ նշելու, հայտարարել է, թե ՌԴ-ից օրավարձով գումար ստացող բնապահպաններն են փակել Ամուլսարի հանք տանող ճանապարհները, այնինչ բազմաթիվ են վկայությունները, այդ թվում՝ վարչապետի՝ Ջերմուկ կատարած այցի տեսքով, որ հանքի շահագործմանը դեմ են տեղի ու հարակից համայնքների բնակիչները, որոնք իրենց երբեւէ չեն ներկայացրել որպես բնապահպան։ Իսկ բնապահպաններն իրենց՝ գումարով ակցիա անելու վերաբերյալ Ավինյանի հայտարարությունից հետո վերջինիս դեմ դատական հայց էին ներկայացրել՝ զրպարտության համար։ Ինչպես Ավինյանը, այնպես էլ Արամ Սարգսյանը, մինչ այս պահը որեւէ փաստ չեն ներկայացրել բնապահպանների՝ որեւէ տեղից ֆինանսավորվելու մասին։ Հաջորդիվ, Սարգսյանը պնդել է, որ բնապահպանները Սեւանի հարցով լռել են, քանի որ դրա համար գումար չեն ստացել։ Սակայն, ինչպես արդեն ներկայացրինք, բնապահպանները դեռ 2000-ականներից են ահազանգում Սեւանա լճի խնդիրների մասին։ Բացի այդ, նախկինում Սոթքի, այսօր արդեն Ամուլսարի հանքի շահագործման դեպքում հնարավոր խնդիրների մասին խոսելիս բնապահպանները ինքնըստինքյան խոսում են ի շահ Սեւանա լճի, մանավանդ, ինչպես նշված է ELARD-ի փորձաքննության մեջ, երկրաշարժի դեպքում Ամուլսարի հանքից թունավոր նյութեր կարող են լցվել լիճ՝ այս անգամ Կեչուտի ջրամբարով։ Հավելենք նաեւ, որ երեկ «Հայկական բնապահպանական ճակատը» հայտարարություն է տարածել Արամ Սարգսյանի գրառման վերաբերյալ՝ ներկայացնելով, թե վերջինս ինչ կապ ունի Ամուլսարը շահագործելու նպատակ ունեցող «Լիդիան Արմենիա» ընկերության հետ։ Ըստ հրապարակման՝ վերջին շրջանում Ամուլսարում սադրիչ գործողություններ իրականացնող խմբավորումները ներկայացել են «Էկո Բիլդինգ» ՍՊԸ-ի աշխատողներ, իսկ այս ընկերությունը համագործակցում է «Լիդիան Արմենիա»-ի հետ։ Ընկերության տնօրենը Կառլեն Մինասյանն է, որն էլ 2018թ․ խորհրդարանական արտահերթ ընտրությունների ժամանակ Արամ Սարգսյանի գլխավորած «Մենք» դաշինքի համամասնական ցուցակում էր։ Ի վերջո, եթե նույնիսկ բնապահպաններ կամ բնապահպանական խմբեր չլինեն, պետության տարածքում էկոլոգիական խնդիրները կանխում կամ լուծում են կառավարությունները՝ համապատասխան գերատեսչություններով, եւ բացի անհատական-քաղաքացիական պատասխանատավությունից՝ որեւէ մեկը այլ պարտավորություն չունի ամեն օր հայտարարել, որ Սեւանա լիճը ծաղկում է, վերջնակետը ճահճացումն է, եւ այլն, որպեսզի պատկան մարմիններն ուշադրություն դարձնեն կամ որոշեն լուծել հարցը։  Միեւնույն ժամանակ, ակնհայտ է, որ Սեւանա լճի խնդիրների լուծման ուղղությամբ կառավարությունը որոշակի քայլեր կատարում է։ Հայարփի Բաղդասարյան, Ասպրամ Փարսադանյան
13:54 - 23 հուլիսի, 2020
Սևանա լճի հարակից տարածքից  ապամոնտաժման նպատակով գույքագրվել է 1724 շինություն․ Ոսկեհատ Գրիգորյան

Սևանա լճի հարակից տարածքից ապամոնտաժման նպատակով գույքագրվել է 1724 շինություն․ Ոսկեհատ Գրիգորյան

Ուզում եմ խոսել Սևանա լճի էկոհամակարգի հավասարակշռությանն ուղղվախ ռազմավարական ծրագրերի և իրականացված միջոցառումների մասին։ Կառավարության ծրագրի՝ «Շրջակա միջավայր» բաժնում ներռվել է հատուկ ուղղություն՝ Սևանա լճի էկո- համակարգի հավասարակշռության վերականգնման և պահպանության ուղղությունը։ Այս ուղղությամբ իրականացված աշխատանքներից ցանկանում եմ նշել լճի ջրածածկ  ափամերձ տարածքների և ջրածածկ անտառների մաքրման աշխատանքների իրականացումը։ Այս մասին այսօր տեղի ունեցած մամուլի ասուլիսի ընթացքում ասաց Շրջակա միջավայրի նախարարության Բնության հատուկ պահպանվող տարածքների և կենսաբազմազանության քաղաքականության վարչության պետի ժամանակավոր պաշտոնակատար Ոսկեհատ Գրիգորյանը։ Վերջինս ներկայացրեց նախարարության կողմից իրականացված աշխատանքները․ «Վերջին տվյալներով, օգտագործելով բարձրագույն տեխնոլոգիաներ գույքագրվել և վեր է հանվել ընդհանուր պատկերը՝ ջրածածկման ենթակա տարածքների մինչև 1901․5 մետր հատվածներում, դա արվում է մոտ 750 հա տարածքում ։ Նախատեսվել է այդ ծավալի աշխատանքներ իրականացնել 2019-2021 թվականների ընթացքում։ Այդ նպատակով  նախարարությունը պայմանագիր է կնքել «Հարություն Շին» ՍՊԸ-ի հետ և 2019 թվականին իրականացվել են  98 հա անտառմաքրման աշխատանքներ, 2020 թվականին նախատեսվում է 271 հա անտառմաքրում, որից արդեն 50 հա-ի մաքրման աշխատանքներն արդեն իրականացվել են ։ Մյուս խնդիրը, որը շատ կարևոր և առանցքային է, դա շենք- շինությունների ապամոնտաժման աշխատանքներն են։ Շենք- շինությունների ապամոնտաժման նպատակով նխարարությունը գույքագրել է 1901,5 մետր նիշքից ներքև ընկած շինությունները, որոնք  թվով 1724-ն են, դրանցից 32-ը համարվում են պետական- համայնքային շենք- շինություններ, որոնց ապամոնտաժման աշխատանքները նախատեսվում է իրականացնել պետական բյուջեի շրջանակներում։ Շրջակա միջավայրի նախարարությունը կատարելով բյուջեի վերաբաշխում իր համակարգում մինչև 2020 թվականի ավարտը նախատեսում է ֆինանսավորել թվով 24 պետական շենք- շինությունների ապամոնտաժման աշխատանքները, մնացած մասնավոր սեփականություն հանդիսացող տնտեսվարողներին ծանուցվել է պատշաճ մակարդակով ապամոնտաժման աշխատանքներ իրականացնելու մասին։ Սևանա լիճ թափվող կեղտաջրերի հետ կապված պետք է նշեց, որ այդ հարցը քննարկվում է , դրա հետ համակատարող ստորաբաժանումներ են հանդիսանում ՏԿԵՆ, ինչպես նաև «Վեոլիա ջուր» ընկերությունը և դրա շրջանակներում Շրջակա միջավայրի նախարարությունը  նախատեսել է միջոցառում  3 խոշոր աղտոտող համայնքների՝ Գավառ, Մարտունի և Սևան,  մեխանիկական  մաքրման կայաններին կից հիմնել կենսաբանական մաքրման կայաններ։ Այս նպատակով Սևանա լճի տարեկան ծրագրում նախատեսված է միջոցառում՝ 2020 թվականի ընթացում իրականացնել այդ մաքրման կայանի ստեղծման նախագծանախահաշվային փաստաթղթերի կազմումը և ֆինանսավորման առկայության դեպքում կենսաբանական մեկ բաղադրիչի՝ կայանի  կառուցումը Գավառ քաղաքում։ Նախարարությունը պարբերաբար քննարկումներ է իրականացրել Սևանա լճում զբոսաշրջանային գործունեւոյթւոն իրականացնող տնտեսվարող սուբյեկտների հետ՝ մաքրման կայանների կարևորության և օրենքի պահանջի պահպանման առումով։ Կազմակերպվել են քննարկումներ նաև լոկալ մաքրման կայաններ արտադրող ընկերությունների և տնտեսվարողների միջև։ Այս պահին տեղադրված է 17 լոկալ մաքրման կայան՝ առավել խոշոր տնտեսվարողների մոտ։ Նախատեսվում է ընդլայնել այս թիվը, տնտեսվարողները ծանուցվել են այս կայանների պարտադիր առկայության մասով, հակառակ դեպքում կկիրառվեն օրենքով սահմանված պատժամիջոցներ»։
12:53 - 22 հուլիսի, 2020
Սևանա լճի ափամերձ տարածքի բոլոր օբյեկտները պետք է ունենան սեպտիկ հորեր և լոկալ կենսաբանական մաքրման կայաններ․ Գայանե Շահնազարյան

Սևանա լճի ափամերձ տարածքի բոլոր օբյեկտները պետք է ունենան սեպտիկ հորեր և լոկալ կենսաբանական մաքրման կայաններ․ Գայանե Շահնազարյան

2018 թվականից  սկսված ծաղկման պրոցեսները շարունակվում են Սևանա լճում և յուրաքանչյուր տարի հունիսի  վերջերին սկսվում է և տևում է մինչև օգոստոսի կեսերը՝ իր բնական պրոցեսներով, սկսվում է ինտենսիվ փուլը, այնուհետև քայքայման փուլը և պրոցեսը վերանում է։ Այս մասին այսօր մամուլի ասուլիսի ընթացքում ասաց Շրջակա միջավայրի նախարարության «Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիտորինգի կենտրոնի» փոխտնօրեն Գայանե Շահնազարյանը։ Վերջինս իր խոսքում մանրամասն ներկայացրեց Սևանա լճում տիրող իրավիճակը․ «Այս տարի ևս անմասն չենք մնացել այդ բացասական երևույթի դրսևորումից և մի փոքր ուշացումով՝ հուլիսի սկզբին սկսվել է ծաղկման պրոցեսը։ Այն կտևի մինչև մոտ երկու- երեք շաբաթ։ Սևանա լճում այս երևույթները հետևանք են նախորդ դարից սկսած Սևանա  լճի մակարդակի իջեցման, որի հետևանքով ամբողջովին խախտվել է լճի էկոհամակարգի հավասարակշռությունը և էկո-հավասարակշռական պրոցեսները իրենց ուղղությունները փոխել են։ Արդյունքում ունենք, որ Սևանա լճում տարիների ընթացքում կուտակվել է սնուցող նյութերի մեծ քանակություն, որն էլ պատճառ է դառնում այս ծաղկման պրոցեսների։ Հիմնականում այդ սնուցող նյութերի ծավալի ավելացումը և գոյությունը լճում՝ կախված է մի քանի պատճառներից։ Առաջին հերթին դա ամբողջ ջրահավաք ավազանի կոմունալ- կենցաղային կեխտաջրերն են, որոնք մասամբ մաքրված՝ մեխանիկական մաքրման ենթարկված, լցվում են լիճ։ Նախորդ տարիների համեմատությամբ, արձանագրել ենք, որ 1929 թվականին էականորեն ցածր էին ազոտային միացությունների քանակությունը, իսկ հետագա տարիներին այդ սնուցող նյութերի ծավալը գետերում բավականին բարձր է։ 1920-ական թվականների  համեմատությամբ, այսօր մոտ 10 անգամ բարձր է նիտրատի պարունակությունը և նմանապես մնացած բոլոր սնուցող նյութերի պարունակությունը։ Երկրորդ պատճառը դա Սևանա լճի ափամերձ շրջաններում  գտնվող հանգստյան տների, հյուրատների ազդեցությունն է, այս ուղղությամբ Շրջակա միջավայրի նախարարությունը որոշակի միջոցառումներ է ձեռնարկել՝ բոլոր օբյեկտները պետք է ունենան սեպտիկ հորեր և լոկալ կենսաբանական մաքրման կայաններ։ Մյուսը դա ջրածածկ եղած տարածքներն են, որոնք ևս հանդիսանում են սնուցող նյութերի աղբյուր Սևանա լճի համար։ Այս բոլորի գումարային ազդեցության հետևանքով 1920-ական թվականների համեմատությամբ այդ սնուցող նյութերի ծավալները զգալիորեն աճել են, որը պետք է նվազեցվի։ 2020 թվականի հուլիսի 21-ին լճի մակարդակը կազմել է 1900․78 մետր, որը նախորդ տարվա նույն օրվա համեմատ ցածր է 3 սանտիմետրով։ Հուլիսի 21-ի դրությամբ լճից բաց թողնված ջրի քանակը մոտ 18․9 մետր խորանարդով ավել է, քան 2019 թվականին։ Արփա -Սևան թունելով Սևանա լիճ մուտք գործած ջրի քանակությունը 15․6 մետր խորանարդով ավել է, քան նախորդ տարի։ Մարտ ամսին դիտվել է բավականին տաք ժամանակաշրջան, որի հետևանքով Սևանա լճից տեղի ունեցող գոլորշիացումը նորմայից բարձր է եղել»։
11:48 - 22 հուլիսի, 2020