Ամուլսար

Ամուլսարը լեռ է Վայոց ձորի և Սյունիքի մարզերի սահմանագլխին, Զանգեզուրի լեռնաշղթայի հյուսիսային մասում։ Բարձրությունը 2987 մ է։ Ամուլսարում կան ոսկու պաշարներ, մասնավորապես, համաձայն «Լիդիան Արմենիա» ընկերության տարածած տեղեկատվության՝ Ամուլսարի հանքավայրի հաստատված ընդհանուր պաշարները կազմում են 89376.3 հազար տոննա հանքաքար, 73733 կգ ոսկի, 294.367 տոննա արծաթ։ 2014 թ․ ՀՀ կառավարության կողմից Գեոթիմ ՓԲԸ («Լիդիան Արմենիա»-ի իրավանախորդ) երկրաբանահետախուզական կազմակերպությանը տրվել է Ամուլսարի հանքավայրի շահագործման թույլտվություն։

Ամուլսարի հանքի շահագործման հնարավոր ռիսկերի վերաբերյալ հասարակական տարբեր շերտեր, փորձագետներ, բնապահպաններ իրենց մտահոգություններն են բարձրաձայնել, որոնք կապված են Ջերմուկի հանքային ջրերի աղտոտման, մոտակա ջրամբարների (այդ թվում՝ Կեչուտի), Արփա գետի, գետակների, Սևանա լճի աղտոտման, շրջակա միջավայրի թունավորման, ցիանիդի օգտագործման հետ կապված աղետի, բնակչության առողջական վիճակի հետ։

Տարիների պայքարն ու բողոքներն իրենց արդյունքը տվեցին․ ՎԶԵԲ-ն այլևս հետաքրքրված չէ Լիդիանով․ ՀԲՃ

«Հայկական բնապահպանական ճակատ» կամավորական քաղաքացիական նախաձեռնությունը հայտարարություն է տարածել՝ ՎԶԵԲ-ի՝ Լիդիան ընկերությունում ու Ամուլսարի ծրագրում ներդրումները դադարեցնելու վերաբերյալ, որը ներկայացնում ենք ստորև․«2020թ. հուլիս ամսվա դրությամբ Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը (ՎԶԵԲ) դադարեցրել է իր ներդրումները Լիդիան ընկերությունում և Ամուլսարի ծրագրում։ ՎԶԵԲ-ը 2009թ-ից ֆինանսավորել է Լիդիան ընկերությանը՝ սկզբում երկրաբանահետախուզական փուլում (2009թ. դրությամբ ունենալով 5,8 միլիոն կանադական դոլարի արժետոմս), այնուհետև հանքի շահագործման տեխնիկական ու տնտեսական հիմնավորումների կազմման ժամանակ (2016թ. ՎԶԵԲ-ի արժետոմսերի ընդհանուր արժեքը Լիդիանում 10․5 միլիոն կանադական դոլար էր), իսկ արդեն ծրագրի վերջնական հաստատումից հետո՝ բնապահպանական և սոցիալական բացասական ազդեցության մեղմման նպատակով (ի դեպ, այդ ծրագրով էր նախատեսվել Լիդիանի կողմից Ջերմուկ ազգային պարկի ստեղծումը և կարմիր գրքում գրանցված բուսատեսակի տեղափոխման ծրագիրը)։ 2018թ․ դրությամբ ՎԶԵԲ-ը համարվում էր Լիդիան Ինթերնեշընըլի խոշոր 7 բաժնետերերից մեկը։ Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը խոշոր ֆինանսական հաստատություն է, որի բաժնետոմսերի շուրջ 60 տոկոսը պատկանում է Եվրամիության անդամ պետություններին, ԵՄ-ին և Եվրոպական ներդրումային բանկին։ Կենտրոնակայանը գտնվում է Լոնդոնում։ Այն ստեղծվել է 1991թ․ Միացյալ նահանգների և եվրոպական պետությունների կողմից հետխորհրդային երկրներում մասնավորեցմանը խթանելու և բիզնեսին աջակցելու նպատակով։ Հանդիսանում է պետությունների և մասնավոր ընկերությունների խոշոր վարկատու, այդ թվում՝ Հայաստանում, որի արտաքին պարտքի մինչև մեկ տոկոսը պատկանում է ՎԶԵԲ-ին։ Համաշխարհային բանկի անդամ հանդիսացող Միջազգային ֆինանսական կորպորացիայի հետ միասին, որը դադարեցրեց իր մասնակցությունն Ամուլսարի ծրագրում դեռ 2017թ-ին, ՎԶԵԲ-ը հանդիսացել է Լիդիանի ո՛չ միայն խոշոր ֆինանսական հենասյունը, այլև քաղաքական ապավենը։ Լիդիան ընկերության ղեկավարները հաճախ էին շահարկում ՎԶԵԲ-ի անունն ու հեղինակությունը՝ որպես Ամուլսարի հանքարդյունաբերական ծրագրի «բարձր ստանդարտների» երաշխիք։ Կարելի է միայն կռահել, որ Միացյալ Թագավորության արտաքին գերատեսչության ահռելի ներգրավվածությունն Ամուլսարի հարցում և ՀՀ կառավարության հետ այս թեմայով պարբերական հանդիպումները կարող էին պայմանավորված լինել բրիտանական խոշոր կապիտալ ունեցող այս բանկով։ Հայաստանում Միացյալ Թագավորության դեսպանատան ներգրավվածության մասին պարբերաբար գրել է open democracy կայքը։ Լիդիանի երկարատև հովանավոր ՎԶԵԲ-ն իր կայքում գրում է. «2019-ին Լիդիան Ինթերնեշընլըն անվճարունակ է դարձել և իր վարկատուներից պաշտպանություն է հայցել Կանադայում, ինչը հնարավորություն է տվել ընկերությանը վերակազմավորել իր բիզնեսն ու ֆինանսական գործերը։ Սնանկության գործընթացների շրջանակում ընդունվել է կորպորատիվ վերակազմավորման պլան, որի արդյունքում ընկերության ակտիվների նկատմամբ վերահսկողությունն ու սեփականատիրությունն անցնում է Լիդիան Կանադային, Լիդիան ՄԹ-ին և Լիդիան Արմենիային պարտք տված երեք խոշորագույն պարտատուներին, իսկ Լիդիան Ինթերնեշնլը պետք է փակվի Ջերսիում իրավասու դատարանի գործընթացներին համապատասխան։ 2020թ. հուլիսի դրությամբ Ամուլսարի ոսկու հանքի սեփականատեր է Լիդիան Վենչըրս Կանադան, որի բաժնետեր ՎԶԵԲ-ը չի հանդիսանում։ Ներկա դրությամբ ՎԶԵԲ-ը բաժնեմաս ունի միայն Ջերսիում գրանցված Լիդիան Ինթերնեշընըլում, որն այլևս որևէ գույքի չի տիրապետում։ Պարտատերերը դիմելու են Ջերսիի դատարան ընկերության լուծարման համար։ Բանկը Լիդիան Ինթերնեշնլի բաժնետիրական կապիտալն ավելացնելու նպատակով ընկերությունում ներդրել է 11.4 միլիոն կանադական դոլար՝ գնելով արժետոմսեր։ Այս գումարներն օգտագործվել են Բնապահպանական ու սոցիալական ազդեցությունը մեղմացնելու նպատակով։ ՎԶԵԲ-ը ներդրում չի կատարել Լիդիան Վենչըրսում և դրա նկատմամբ ֆինանսական հետաքրքրություն չունի»։ Կարելի է փաստել, որ ներկա դրությամբ Ամուլսարի ծրագրից դուրս են եկել բոլոր հիմնական ներդրողները, և մասնավորապես՝ ՎԶԵԲ-ն ու ՄՖԿ-ն, որոնք Լիդիանի քաղաքական հենարանն էին և որոնց հեղինակությանն ու «բարձր չափանիշներին» հղում էր անում ընկերությունը։ Ջերսիում ընթացող լուծարման գործընթացում ներգրավված են ծանր տեխնիկա տրամադրող երկու խոշոր պարտատերեր՝ Caterpillar Financial Services Uk-ը և արտահանումների խթանման շվեդական SEK հիմնադրամը։ Լիդիանի սեփականատերերն այժմ Orion Resource Partners, Osisko Mining and Resource Capital Fund ներդրումային ֆոնդերն են։ Փաստացի գոյություն չունի նաև Լիդիան Ինթերնեշնլ ընկերությունը, որը Հայաստանին սպառնում էր միջազգային արբիտրաժով։ Հայկական բնապահպանական ճակատի գնահատականով՝ տեղացիների աննկուն պայքարն ու ՎԶԵԲ-ին գրված բազմաթիվ բողոքի նամակները, ինչպես նաև 2014, 2017 և 2020 թվականներին Ջերմուկ համայնքի բնակիչների և բնապահպանական կազմակերպությունների անունից ՎԶԵԲ-ի Ծրագրերի հաշվետվողականության անկախ մեխանիզմին հասցեագրված գանգատարկումը հասան իրենց նպատակին։ Թեև 2014թ․ բողոքը մերժվել էր, իսկ 2017-ինը բանկն ընդհանրապես հրաժարվել էր դիտարկել, 2020-ին ներկայացված բողոքին ընթացք է տրվել, և հուսով ենք, որ ՎԶԵԲ-ը կկարողանա պատասխան տալ այս տարիների ընթացքում բնապահպանական ու սոցիալական այսաստիճան բացասական ազդեցություն ունեցող ծրագրին աջակցելու համար։ Ամուլսարի ծրագրից հրաժարվելու վրա կարևոր ազդեցություն ունեցավ նաև ֆինանսավորող շուրջ մեկ տասնյակ հաստատություններին հասցեագրված առցանց հանրագիրը, որը բացվել է 2016թ․ և մինչ օրս հավաքել 27000 ստորագրություն։ Ամուլսարի հանքարդյունաբերական ծրագրի ֆինանսավորումը դադարեցնելու պահանջով հանրագրին միացել էին ոչ միայն Հայաստանի բնակիչներն ու արտերկրի հայերը, այլև Ամուլսարի ծրագիրը ֆինանսավորող բանկերի և ընկերությունների հիմնադրման երկրների՝ Մեծ Բրիտանիայի, Կանադայի, ԱՄՆ-ի և այլ պետությունների բազմաթիվ քաղաքացիներ։ Այս հաղթանակում կարևոր դեր ունեցավ նաև միջազգային համերաշխությունն Ամուլսարի պայքարին՝ տասնյակ լրագրողներ, կազմակերպություններ ու բազմաթիվ անհատներ նպաստեցին խնդրի բարձրաձայնմանը միջազգային լրատվամիջոցներում, իրենց պետական օղակներում, քաղաքների փողոցներում։ Ամուլսարում հանք բացելով շահագրգռված անձանց ու ձեռնարկություններին, ներառյալ սփյուռքի դրամատերերին, Ջերմուկից ու Երևանից բազմիցս կոչեր են հասցեագրվել, որպեսզի նրանք չվատնեն իրենց դրամը՝ ներդնելով այն Լիդիանում։ Ստացվում է, որ բազմաթիվ արժետոմսեր փոշիացել են անհեռանկար այս ծրագրին հավատալու պատճառով։ Այս փուլում վերջնական հաղթանակի համար ՀՀ Շրջակա միջավայրի նախարարությունը պետք է ուժը կորցրած ճանաչի 2016թ-ին Հայաստանի նախկին կոռումպացված կառավարության կողմից Ամուլսարի ՇՄԱԳ-ին տված բնապահպանական դրական եզրակացությունը»։

14:55 - 16 օգոստոսի, 2020

Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը դադարեցնում է ներդրումը Ամուլսարի ծրագրում |civilnet.am|

civilnet.am: Արդեն ավելի քան երկու տարի է, ինչ Հայաստանում գտնվող Ամուլսարի ոսկու հանքավայրը շրջափակման մեջ է։ Այժմ, հանքարդյունաբերող ընկերության վերակազմավորման գործընթացի շրջանակում, Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը (ՎԶԵԲ) հայտարարել է, որ իր ներդրումները այս նախագծում դադարեցված են։ Այս մասին հաղորդում է Opendemocracy.net կայքը՝ Ամուլսարի խնդրի մասին հրապարակած ծավալուն հոդվածում։ Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի՝ Հայաստանում 400 մլն դոլար արժողությամբ ոսկու խնդրահարույց հանքավայրում ներդրումները մոտենում են ավարտին, ասվում է բանկի բողոքների վերաբերյալ մարմնի նոր գնահատող զեկույցում։ Հոդվածում նշվում է, որ վերջին երկու տարիների ընթացքում Lydian International-ի՝ Ամուլսարում ոսկու հանքավայրը գտնվում էր տեղի բնակիչների և բնապահպանական ակտիվիստների շրջափակման մեջ, որոնք 2018 թվականին երկրում Թավշյա հեղափոխությունից հետո արգելափակել էին մուտքը դեպի հանք: Լուրը, որ ՎԶԵԲ-ի ներդրումները ավարտին են մոտենում, հայտնվել է վերջին շաբաթներին Ամուլսարում բողոքի ցույցերի վերսկսման ֆոնին այն բանից հետո, երբ Լիդիան գրուպը նոր՝ մասնավոր անվտանգության ընկերություն էր վարձել և տարածքից հանել ակտիվիստների վագոնները: ՎԶԵԲ-ը 2009-ից Ամուլսարում ֆինանսավորել է երկրաբանահետախուզական աշխատանքները, հորատման և տեխնիկատնտեսական հիմնավորումները, ինչպես նաև Լիդիանի կողմից իրականացվող բնապահպանական և սոցիալական հետևանքների մեղմացման միջոցառումները։ Բանկը քաղաքացիական հասարակության խմբերի կողմից քննադատության է ենթարկվում Լիդիան ընկերությանն աջակցելու համար: «ՎԶԵԲ-ը պարտավոր է հանրությանը ներկայացնել պատշաճ բացատրություն, որն արտահայտում է իր դիրքորոշումը նախագծի և ընթացիկ իրադարձությունների վերաբերյալ»,- ասել է CEE Bankwatch Network կազմակերպության՝ ՎԶԵԲ-ի քաղաքականության գծով տնօրեն Ֆիդանկա Մաքգրատը: (CEE Bankwatch Network-ը Պրահայում տեղակայված կազմակերպություն է, որը վերահսկում է պետության կողմից իրականացվող ծրագրերը՝ խթանելով բնապահպանական, սոցիալական և տնտեսական առումներով ինքնաբավ այլընտրանքային գործունեությունը)։ «(Ամուլսարում) Lydian-ի անվտանգության ընկերության կողմից վերջերս տեղի ունեցած սադրանքը ընդամենը մեկ նշանն է այն վնասի, որ այդ ներդրումները շարունակելու են հասցնել ՎԶԵԲ-ի հեղինակությանը նույնիսկ, երբ նա դադարեցնի իր բաժնեմասնակցությունը Lydian International-ում»,- ասել է Ֆիդանկա Մաքգրատը։ Ամուլսարի շրջափակումը բարդ դիմակայության պատճառ է դարձել Հայաստանի կառավարության ՝ ի դեմս բողոքի ցույցերի նախկին առաջնորդ և ներկայիս վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, անգլո-կանադական հանքարդյունաբերական Lydian International ընկերության և հենց այդ ցույցերի մասնակիցների միջև: Դիմակայությունը ներքաշել է նաև հանքի միջազգային աջակիցներին, այդ թվում՝ ՎԶԵԲ-ին, ինչպես նաև Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի կառավարություններին: Շարունակվող շրջափակումը և կառավարության պատվիրած բնապահպանական աուդիտը թույլ չտվեցին Լիդիանին՝ Հայաստանի խոշորագույն օտարերկրյա ներդրողին, ավարտելու աշխատանքները հանքում, ինչպես նաև ֆինանսական դժվարություններ առաջացրին վերջինիս մոտ։ ՎԶԵԲ-ի նախագծերի գնահատման անկախ մեխանիզմի (IPAM)՝ օգոստոսի 7-ին հրապարակած զեկույցում ասվում է, որ բանկի ներդրումները «կդադարեցվեն» Lydian-ի կորպորատիվ վերակազմավորման գործընթացի շրջանակում: Ամուլսարի շրջափակման պատճառով Lydian-ի պարտատուները առկախել էին այդ ընկերության կողմից մայր գումարի և տոկսագումարների վճարումը։ Այժմ, երբ պարտատուները չեղարկում են այդ համաձայնությունը, խումբը պատկանում է նրա երեք մեծ վարկատուներին՝ Orion Resource Partners, Osisko Mining և Resource Capital Funds ներդրումային ընկերություններին: Ջերսիում գործող Lydian-ի մայր ընկերությունը, որտեղ ՎԶԵԲ-ին պատկանում էր բաժնետոմսերի 5 տոկոսը, լուծարվում է ընկերության վերակազմավորման շրջանակում: ՎԶԵԲ-ի նախագծերի գնահատման անկախ մեխանիզմի (IPAM) զեկույցում ասվում է, որ ՎԶԵԲ-ը «ֆինանսական հետաքրքրություն չունի» Lydian-ի նոր մայր ընկերության վերակազմավորման մեջ, որը գրանցված է Կանադայում, և Ջերսիի ընթացակարգի ավարտը կհանգեցնի բաժնետիրական կապիտալում ՎԶԵԲ-ի բաժնեմասնակցության դադարեցմանը»: «ՎԶԵԲ-ը դեռ կարող է մեղքը քավել՝ հանդես գալով ի աջակցություն ժողովրդավարության և համագործակցելով Հայաստանի կառավարության հետ՝ նախագծի արդյունքում առաջացած շրջակա միջավայրի վնասներն ու սոցիալական կոնֆլիկտները հաղթահարելու համար»,- ասել է Ֆիդանկա Մաքգրատը: «Ամեն դեպքում բանկը ստիպված կլինի պատասխանել ազդակիր համայնքների հետ պատշաճ խորհրդատվություն չապահովելու համար»,- ասել է նա։ Գրեթե 75 տոկոսով շահագործման պատրաստ Ամուլսարի հանքավայրի՝ շրջակա միջավայրի և սոցիալական հնարավոր վնասների վերաբերյալ տարաձայնություններն ի ցույց են դրել հանքարդյունաբերական այս խոշոր ծրագրի շուրջ հասարակության շատ դժգոհություններ: Ավելին՝ civilnet.am-ում

17:15 - 12 օգոստոսի, 2020