Արցախ

Արցախի Հանրապետություն կամ Լեռնային Ղարաբաղ․ 1991թ․ սեպտեմբերի 2-ին անկախացած հանրապետություն։ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից հետո Արցախում տեղակայվել են ՌԴ խաղաղապահ ուժերը։ Ներկայումս Արցախի վերահսկողության տակ է նախկին Խորհրդային Միության կազմի մեջ մտնող Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը՝ բացառությամբ Հադրութի շրջանի և Շուշիի շրջանի Շուշի և Քարին տակ բնակավայրերի։

Մայրաքաղաքը Ստեփանակերտն է։ Գործող նախագահը Արայիկ Հարությունյանն է։

Արցախի Հանրապետության անկախությունը դեռեւս չի ճանաչել ՄԱԿ անդամ որեւէ պետություն։

Սամվել Բաբայանը հերքում է պատերազմի օրերին Արցախը լքելու մասին լուրերը և դիմում ԱՀ դատախազությանը

Արցախի «Միասնական հայրենիք» կուսակցության գրասենյակը հաղորդագրություն է տարածել կուսակցության նախագահ Սամվել Բաբայանի անունից, որտեղ Բաբայանն անդրադարձել է պատերազմական օրերին Արցախն ինքնակամ լքելու վերաբերյալ լուրերին։ «Հետպատերազմյան շրջանում շահադիտական դրդումներով պարբերաբար հրապարակ են նետվում իմ, որպես ԱՀ անվտանգության խորհրդի քարտուղարի, պատերազմական օրերին իբր թե Արցախն ինքնակամ լքելու վերաբերյալ զրպարտչական տեղեկություններ, որի կապակցությամբ անհրաժեշտ եմ գտնում անդրադառնալու մի շարք էական հանգամանքների: 2020թ․ հունիս-նոյեմբեր ամիսներին, զբաղեցնելով նախագահին կից անվտանգության հարցերով խորհրդակցական մարմնի քարտուղարի պաշտոնը, պատերազմի ողջ ընթացքում կատարել եմ իմ պաշտոնեական լիազորություններից բխող գործողություններ, այդ թվում՝ խորհրդատվություն տրամադրել մարտական գործողությունների կազմակերպման վերաբերյալ։ Հարցերը, թե այդ խորհրդատվական դիտարկումներից քանիսն են ընդունելի դարձել և/կամ ինչ ճշգրտությամբ են իրականացվել, այլ հասցեատեր ունեն։ 2020թ․ նոյեմբերի 6-ին ԱՀ ԱԽ նիստից հետո նախագահի հատուկ հանձնարարությամբ ի պաշտոնե գործուղվել եմ քաղաք Երևան (գործուղման նպատակի և արդյունքների մասին մանրամասները պետական և ծառայողական գաղտնիք հանդիսանալու հիմքով իմ կողմից հանրայնացման ենթական չեն)։ Գործուղման անմիջապես հաջորդ օրը՝ նոյեմբերի 7-ին, Ստեփանակերտում մնացած սակավաթիվ բնակչությունը տարհանվել է, իսկ նոյեմբերի 9-ին ստորագրվել հայկական կողմի համար խիստ անբերենպաստ պայմաններով հայտնի եռակողմ հայտարարությունը։ Տեղեկանալով հայտարարության մասին, ինչպես հայտնել եմ ավելի վաղ, փորձել եմ կանխել այն, սակայն փաստաթուղթն արդեն ստորագրված էր։ Որպես ԱԽ քարտուղար, անզոր լինելով փոխելու զարգացումների ընթացքը, այլևս նպատակահարար չեմ գտել շարունակել զբաղեցնել հնչեղ, բայց անբովանդակ այդ պաշտոնը։ Ապա, ի նշան բողոքի, հրաժարվել եմ նաև «Արցախի հերոս» բարձրագույն կոչումից: Պետական համակարգից հեռանալուց հետո, բազմակողմանիորեն գնահատելով Արցախում և նրա շուրջ ստեղծված իրավիճակը, իմ քաղաքական գաղափարակիցների հետ մշակել և Արցախի ու Հայաստանի իշխանություններին եմ ներկայացնել ճգնաժամային կառավարման ոլորտային մոտեցումներ, ծրագրեր, հայեցակարգեր։ Նշեմ նաև, որ ԱՀ իշխանությունների հետ պարբերական շփումներ եմ ունենում իբրև խորհրդարանական ուժի առաջնորդ, իսկ ՀՀ իշխանությունների հետ առնչվել եմ բացառապես արտախորհրդարանական ուժերի հարթակում, ապա հեռացել՝ ձևաչափի անարդյունավետության պատճառով։ 44-օրյա պատերազմի վերաբերյալ քննչական գործողությունների շրջանակում երկու անգամ հրավիրվել եմ հարցաքննության, պարզաբանումներ տվել մարտական գործողություններին իմ առնչության և ներգրավվածության վերաբերյալ։ Այս կապակցությամբ կանխակալ մեդիահրապարակումներով ինձ մեղսագրվող արարքների ապացուցման դեպքում պատրաստ եմ կրելու պատասխանատվություն։ Հակառակ դեպքում հետամուտ եմ լինելու՝ պատասխանատվության ենթարկելու զրպարտության և սուտ մատնության հեղինակներին։ Զինվենք համբերությամբ և հետևենք դատավարական գործընթացներին։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ իրավապահ մարմինները իմ, որպես ԱՀ բարձրաստիճան պաշտոնյայի, պատերազմական օրերին իբր թե Արցախն ինքնակամ լքելու վերաբերյալ տեղեկությունների հիմքով օրենքով սահմանված գործողություններ չեն նախաձեռնել, դիմում եմ ԱՀ դատախազությանը՝ վերոնշյալի կապակցությամբ անհրաժեշտ միջոցներ ձեռնարկելու և համապատասխան քրեաիրավական որակմամբ ճշմարտությունը բացահատելու պահանջով։ Իրավապահ մարմինների գործողությունների առանցքում, ի դեպ, վաղուց հայտնված պիտի լիներ նաև ԱԽ 2020թ․ նոյեմբերի 6-ի նիստում շրջանառված պետական և ծառայողական գաղտնիք հանդիսացող, պետության կողմից պահպանվող և պաշտպանվող տեղեկատվության՝ ԱԽ քատուղարի ելույթի առանձին դրվագների հանրայնացված լինելու հանգամանքը։ Պետական, ռազմական, քաղաքական, հասարակական իմ ողջ գործունեության ընթացքում առաջնոդվել եմ բացառապես սեփական գաղափարներով և խղճով: Ըմբռնումով եմ մոտենում ինձ վերագրվող երևույթները, քանի որ շրջանակները, ովքեր մշտապես ուղղորդվոմ են ինչ-ինչ կենտրոններից, չեն կարող հավատալ ազատ և անկաշկանդ միտք ունենալու հնարավորությանը: Հարգելով յուրաքանչյուրի արտահատվելու իրավունքը, այնուամենայնիվ համոզված եմ, որ այդ հասկացությունը նույնական չէ զրպարտության ու սուտ մատնության հետ․ որևէ մեկի իրավունքը չի կարող իրացվել մյուսի իրավունքների ոտնահարման հաշվին»,–ասվում է հաղորդագրությունում։

10:08 - 05 սեպտեմբերի, 2022

Ռուս խաղաղապահները կրճատել են դիտակետերի քանակը միջանցքում, փոխարենը նորերն են տեղակայել Բերդաձորի ենթաշրջանում |hetq.am|

hetq.am: ՌԴ խաղաղապահ զորախումբը Հայաստանն Արցախին կապող նոր միջանցքի տարածքում 2 դիտակետ է տեղաբաշխել, որոնց միջոցով վերահսկողություն է իրականացնում այդ հատվածում։ Նկատենք, որ հին միջանցքում, որով անցնում էր Գորիս-Աղավնո-Բերձոր-Ստեփանակերտ ճանապարհը, տեղակայված էր 6 դիտակետ։ Դրանցից 2-ը գտնվում էին հենց ճանապարհի վրա, իսկ մնացած 4-ը՝ միջանցքի տարածք մուտք-ելք ապահովող ճանապարհների վրա։ Oգոստոսի 31-ի իր տեղեկագրում ՌԴ խաղաղապահ զորախումբը հայտարարել է, որ Լաչինի միջանցքի նոր երթուղու փոփոխությամբ պայմանավորված՝ կատարվել է զորախմբի դիտակետերի տեղակայման ճշգրտում։ Այս գործընթացի արդյունքում 27 դիտակետերին ավելացվել են եւս 3-ը, ու հիմա իր պատասխանատվության գոտում զորախումբն ունի 30 դիտակետ-հենակետ։ Սակայն հարկ է նշել, որ դիտակետերի թիվն ավելացվել է Արցախի Հանրապետության վերահսկողության տակ գտնվող տարածքում, իսկ նոր միջանցքի հատվածում նախկին 6-ի փոխարեն այժմ կա 2 դիտակետ։ Միջանցքում են ռուսական կողմի թիվ 1 եւ 2 դիտակետերը։ Սրանցից առաջինը գտնվում է Հայաստան-Արցախ ներկա երթուղու վրա՝ ՀՀ սահմանի անմիջական հարեւանությամբ՝ Հագարի գետի վրա կառուցված նոր կամրջի մոտ։ Այսինքն՝ այն վերահսկում է երթեւեկությունն ու անվտանգությունը Գորիս-Տեղ-Հին Շեն-Մեծ Շեն-Ստեփանակերտ ներկա երթուղու վրա։ Բայց նորություն չէ, որ միջանցքով անցնում է ոչ միայն հայկական կողմը, այլեւ պարբերաբար այն տարանցում են ադրբեջանցիները՝ ռուսների ուղեկցությամբ։ Ներկա միջանցքը, ինչպես եւ նախորդը, Քաշաթաղի (Լաչինի) շրջանը կիսում է երկու մասի, եւ մի հատվածից մյուսն անցնելու ամենակարճ տարբերակը միջանցքը հյուսիսից հարավ կամ հարավից հյուսիս հատելն է։ Օրինակ՝ միջանցքից հարավ՝ Հագարի գետի հովտում գտնվող Ծաղկաբերդ գյուղը (եւ, ընդհանրապես, Հագարիի հովիտի հարավային գյուղերը) Բերձոր քաղաքին կապելու ամենակարճ ճանապարհն անցնում է հենց միջանցքով (Ծաղկաբերդ-միջանցք-Ապարան-Աղանուս-Բերձոր) եւ, բնականաբար, հատում Գորիս-Տեղ-Հին Շեն-Մեծ Շեն-Ստեփանակերտ ճանապարհը։ Սակայն ադրբեջանցիները հիմա ակտիվ շինաշխատանքներ են կատարում նույն Ծաղկաբերդ-միջանցք-Բերձոր ճանապարհի վրա, որը, դատելով տարածված տեսանյութերից եւ առցանց քարտեզներից, առաջիկայում փոխելու է ուղղությունը եւ ոչ թե հատելու է Գորիս-Տեղ-Հին Շեն-Մեծ Շեն-Ստեփանակերտ երթուղին, այլ անցնելու է Հագարիի նորակառույց կամրջի տակով եւ նույն գետի հունով բարձրանալու վերեւ, ապա Աղավնո գյուղի հյուսիսային մասում միանալու Աղավնո-Բերձոր ճանապարհին։ Այսինքն՝ այս պարագայում հայկական ու ադրբեջանական երթեւեկները չեն խաչվի։ Ադրբեջանցիներն այս կերպ նաեւ կրճատում են Ծաղկաբերդ-միջանցք-Ապարան-Աղանուս-Բերձոր ներկա ճանապարհի ոլորաններն ու երկարությունը։ Ինչ վերաբերում է միջանցքի թիվ 2 դիտակետին, ապա եթե հավատանք ռուսական կողմի տարածած քարտեզներին, սրա տեղակայումը չի փոխվել, պարզապես թիվ 24 դիտակետը դարձել է թիվ 2։ Խոսքը նախկին Շիվիթ բնակավայրի ավերակների մոտ տեղակայված դիտակետ-հենակետի մասին է, որը նախկին միջանցքի դեպքում վերահսկում էր դրա հարավային սահմանը, իսկ ներկա միջանցքի պարագայում դարձել է դրա հյուսիսային անցակետը։ Այս դիտակետը գտնվում է Ծաղկաբերդ-միջանցք-Ապարան-Աղանուս-Բերձոր ճանապարհի վրա՝ Ապարան գյուղից 1,5 կմ հարավ։ Փաստորեն, եթե ադրբեջանցիները ավարտին հասցնեն Ծաղկաբերդ-միջանցք-Աղավնո-Բերձոր ճանապարհը Հագարի գետի հունին զուգահեռ, միջանցքը տարանցելիս այդուհետ դժվար թե օգտվեն միջանցք-Ապարան-Աղանուս-Բերձոր լեռնային հատվածից։ Նոր դիտակետեր՝ Բերդաձորում Արցախի Հանրապետության վերահսկողության տակ գտնվող տարածքում՝ Շուշիի շրջանի Բերդաձորի ենթաշրջանի Հին Շեն (նախկինում եւ ռուսական կողմի քարտեզներում՝ Կիրով) եւ Տասը Վերստ (նախկինում եւ ռուսական կողմի քարտեզներում՝ Ենգիբար) գյուղերում, ՌԴ զորախումբը 2 նոր դիտակետ է տեղակայել։ Իրականում Հին Շենում ռուսները ներկա են դեռ 2020-ի դեկտեմբերից, երբ թշնամին սադրանքի դիմեց Խծաբերդ-Հին Թաղեր ուղղությամբ, վերահսկողության տակ առավ այդ գյուղերը, ապա հասավ Հին Շեն ու Մեծ Շեն, սակայն որոշակի նահանջեց ռուսների միջամտությունից հետո։ Ընդ որում՝ չնայած Հին Շենում փաստացի առկայությանը՝ ռուսական կողմի քարտեզներում մինչեւ այս տարվա օգոստոսի 30-ը ներառյալ որեւէ դիտակետ չէր նշվում այս գյուղի տարածքում։ Բացի դրանից, հատկանշական է, որ Հին Շենի հարեւանությամբ գտնվող թշնամական մարտական հենակետը, որին անդրադարձել էինք վերջերս, դեռ չի հանվել։ Այն գտնվում է նախկին ԼՂԻՄ-Լաչինի շրջան սահմանագծին՝ բարձունքի վրա, որտեղից Հին Շենն ափի մեջ է։ Թշնամու դիրքից մինչեւ նորակառույց ճանապարհը, որն անցնում է գյուղի գերեզմանոցի մոտով, 470 մ է (տես ստորեւ), գերեզմանոցի մյուս կողմում էլ՝ գյուղամիջյան խաչմերուկի վրա, ռուսական թիվ 3 դիտակետն է։ Ինչպես հայտնի է, միջանցքով անցնող ճանապարհը երկու կողմերում 2,5-ական կմ անվտանգության գոտի պետք է ունենա, այնինչ դեռեւս այդ գոտում գտնվող ադրբեջանցիները, ինչպես «Ազատություն» ռադիոկայանին հայտնել է Հին Շենի համայնքապետ Սամվել Սարգսյանը, արդեն սկսել են իրենց հենակետից քարեր գլորել ճանապարհի ուղղությամբ։ Համայնքապետը հույս է հայտնել, որ ռուսական կողմը հետեւողական կլինի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության պատշաճ կատարմանն ու ադրբեջանցիներին կստիպի հեռանալ Հին Շենով անցնող ճանապարհի անվտանգության գոտուց։ Եթե Հին Շենում սովոր էին թշնամու ներկայությանը, ապա հարեւան Մեծ Շենի տեսադաշտում (սարերի վրա) ադրբեջանցիները հայտնվել են օգոստոսի 27-ից, երբ Բերձորն ու հարակից գյուղերն արդեն հանձնվել էին նրանց։ Այս մասին «Ազատությանը» հայտնել է Մեծ Շենի համայնքապետ Դավիթ Դավթյանը։ Ինչ վերաբերում է Տասը Վերստ գյուղի մոտ ռուսական կողմի դիտակետին (թիվ 10), ապա այն նոր է եւ գտնվում է Գորիս-Ստեփանակերտ հին (Բերձորով) ու նոր (Հին Շեն-Մեծ Շենով) ճանապարհների հատման կետում (տես ստորեւ)՝ վերահսկելով նրանց երթեւեկը։ Նկատենք, որ ադրբեջանցիները պարբերաբար ռուսների ուղեկցությամբ Շուշի-Բերձոր-Շուշի ուղղությամբ տարանցումներ են կատարում հենց Ստեփանակերտ-Բերձոր ճանապարհով։ Բերձորի հանձնումից հետո երկարել է շփման գիծը Շուշիի շրջանի Բերդաձորի ենթաշրջանի Եղցահող գյուղի ուղղությամբ, որը գտնվում է Ստեփանակերտ-Բերձոր ճանապարհից ոչ հեռու։Եղցահողի ուղղությամբ այս տարվա օգոստոսին թշամու սադրանքի եւ տարածած կեղծ լուրի մասին առ այն, թե իբր իր զինուժը վերահսկողության տակ է վերցրել Եղցահողի հարեւան Սարիբաբ ռազմավարական բարձունքը։ Ավելի մանրամասն՝ hetq.am-ում։

10:48 - 04 սեպտեմբերի, 2022