Ինֆոթեգեր Մեր մասին
hy en ru
Նվիրաբերել

ԿԱՐԴԱԼԻՔ

Պետք էր կրակե՞լ ԱԹՍ–ի ուղղությամբ թե՞ պատսպարվել․ լարված դատական նիստ Անդրանիկ Վերանյանի գործով

Պետք էր կրակե՞լ ԱԹՍ–ի ուղղությամբ թե՞ պատսպարվել․ լարված դատական նիստ Անդրանիկ Վերանյանի գործով

Ավելի քան մեկամսյա դադարից հետո Հակակոռուպցիոն դատարանում այսօր շարունակվեց 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Մեղրիի զորամասի հրամանատարի տեղակալ, փոխգնդապետ Անդրանիկ Վերանյանի գործի քննությունը։ Վերանյանը մեղադրվում է այն բանի համար, որ չնայած հակառակորդի անօդաչու թռչող սարքի առկայությանը՝ զորամասի ինժեներասակրավորային վաշտի պատսպարված անձնակազմին երթը շարունակելու հրաման է տվել, ինչից րոպեներ անց ԱԹՍ–ն հարվածել է մեքենային։ 18 զինծառայող զոհվել է, 1-ը՝ վիրավորվել։ Վիրավորվել են նաեւ «Ուրալ»-ի առջեւից երթեւեկող մեքենայում գտնվող ինժեներասակրավորային (այսուհետ ԻՍՎ) ծառայության պետ, մայոր Խորեն Մելիքյանը եւ այրվող մեքենայում գտնվող շարքային զինծառայող Ա․ Օհանյանի հայրը՝ Հարություն Օհանյանը։ Վերջինս էլ դեպքից հետո հանցագործության մասին հաղորդում է ներակայացրել։ Դեպքը տեղի է ունեցել 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին Իշխանաձորի խաչմերուկում։ Մեղրիի զորամասի անձնակազմը, որ հոկտեմբերի 4-ին Արցախի Արծվաշեն գյուղում տեղակայվելու խնդիր էր ստացել, հոկտեմբերի 5-ից մինչ 8-ը մարտական գործողությունների մեջ է եղել եւ ի սկզբանե խնդիր չի ունեցել Ջրական մեկնելու։ Զորամասի հրամանատարի մյուս տեղակալ, փոխգնդապետ Դավիթ Հարությունյանի վկայությամբ, սակայն, իրավիճակը փոխվել է ՄՈԲ–ի փախուստի պատճառով․ «Մենք այդ օրը չպիտի գնայինք․․․ Եթե իրենք տեղում լինեին, էս էրեխեքն էսօր ողջ կլինեին»,– դատարանում հայտարարեց Հարությունյանը։ Նրա հարցաքննությունը անցավ լարված մթնոլորտում․ պարբերաբար բարձրացող աղմուկի պատճառով դատարանը սանկցիա կիրառեց զոհված զինծառայողների ծնողների նկատմամբ՝ նրանցից 3-ին հայտարարելով նկատողություն, 1-ին՝ հեռացնելով նիստերի դահլիճից։ Ո՞վ է իրականացրել անձնակազմի ղեկավարումը Փոխգնդապետ Դավիթ Հարությունյանը պատմեց՝ քանի որ զորամասի հրամանատարը վիրավորվել էր, բոլոր հարցերը տեղակալներով իրար մեջ էին բաժանում եւ միասին կազմակերպում։ Ըստ այդմ, Անդրանիկ Վերանյանին տրվել է հետեւյալ խնդիրը․ ստորաբաժանմանը ժամանակին բաց թողնել գյուղից, չխախտել որոշված արագությունն ու իրար միջեւ ընկած հեռավորությունը եւ հետ մնացած ստորաբաժանումներին հավաքելով՝ ամենավերջից գալ դեպի մարտական գործողությունների շրջան։ Նրա խոսքով՝ դեպի նախանշված վայր շարժվել են շարասյունով, որի մեջ եղել է ոչ պակաս, քան 20 մեքենա։ Ընդ որում, հստակ էր հերթականությունը, թե որ ստորաբաժանումը երբ պիտի շարժվեր եւ ում հետեւից․ «Հաշվի առնելով հակառակորդի ինտենսիվ կրակը՝ որոշում է կայացվել ստորաբաժանումների միջեւ հեռավորությունը մեծացնելու․ նպատակը այն էր, որ հակառակորդը մեզ չհայտնաբերեր որպես շարասյուն»,– բացատրեց վկան։ Հանրային մեղադրող Հայկ Մարգարյանը Հանրային մեղադրող Հայկ Մարգարյանը հետաքրքրվեց՝ զորքի ղեկավարումը միանձնյա՞ թե՞ խմբային իրականացվող գործընթաց է։ – Միանձնյա, եթե կա հրամանատար,– պատասխանեց վկան։ – Իսկ եթե չկա՞։ – Ֆորսմաժորային իրավիճակները գրքերում, որպես այդպիսին, չկան, եւ այնպես չէ, որ հնարավոր է լինում միշտ կանոնագրքերով շարժվել։ Եթե դրանով շարժվեինք, ստորաբաժանումների միջեւ հեռավորությունը չմեծացնեինք, գուցե էդ անձնակազմը ընդհանրապես չլիներ։ – Դուք հրամանատար եք, պարտավոր եք շարժվել օրենքով։ Պարտականությունները իրար մեջ բաշխելու ձեւաչափ եղե՞լ է։ – Ըստ Կանոնադրության՝ ոչ, բայց նորից եմ նշում՝ ոչ բոլոր իրավիճակներն են համապատասխանում կանոնագրքին։ Եթե համապատասխանեին, ես Մեղրիի զորամասից ընդհանրապես չպիտի հասնեի Ջրական,– նշեց վկան։ Ի՞նչ հրահանգավորում է եղել օդային հարձակման վերաբերյալ Դավիթ Հարությունյանի խոսքով՝ երբ մի քանի մեքենայով հասել են նախանշված վայր եւ սկսել խրամատավորվել, իր հետ կապ է հաստատել Անդրանիկ Վերանյանը եւ հայտնել, որ ԻՍՎ–ի մեքենան խոցվել է։ Ինքն էլ ենթադրել է, որ շարասյունը, որպես այդպիսին, հայտնաբերվել է․ «Քանի որ ԻՍՎ–ի մեքենան շարասյան մեջ 7-8–րդ մեքենան պիտի լիներ, խնդիր դրեցի, որ մյուս բոլոր ստորաբաժանումներն առաջ չգան, թողնեն մեքենաները եւ պատսպարվեն։ Ես վստահ էի, որ ԻՍՎ-ն խոցվել է շարասյան մեջ, իսկ այդ դեպքում բոլորը կխոցվեին»,– ասաց նա։ Ձախից՝ պաշտպան Նարեկ Գրիգորյանը, մեղադրյալ Անդրանիկ Վերանյանը Սակայն օրեր անց՝ հոկտեմբերի 10-ի մոտակայքում, Հարությունյանը տեղեկացել է, որ ԻՍՎ–ի մեքենան եղել է իրենից ոչ թե 7-8 մեքենա հետ, այլ 40 կմ հետ՝ շարասյունից դուրս․ «Երթից առաջ ինձ կամ ինձ հայտնի մարդկանց ԻՍՎ ղեկավար կազմը հարց չէր բարձրացրել, որ ունեն վառելիքի խնդիր, իսկ հետագա հարցուփորձի ընթացքում նշվել է, որ մեքենան դուրս է եկել շարասյունից լիցքավորում կատարելու համար․․․ Եթե նույնիսկ ԻՍՎ–ն հետո ուզեր դուրս գալ եւ հասնել շարասյանը, չէր կարողանա, որովհետեւ նախ ոչ ոք տեղամասին ծանոթ չէր, ուղղակի գիտեին ուղղությունը, հետո էլ շարասյունն արդեն հասել էր առաջնագծի վայր»։ Նրա խոսքով՝ քանի որ ինքն էլ ճանապարհը չի իմացել, իրեն՝ որպես առջեւից գնացողի, ուղեկցել է սպա Արտակ Մաղսուդյանը, որը, սակայն, Իշխանաձորի տարածքից լքել է իրենց՝ ձեռքով–ոտքով բացատրելով մնացած ճանապարհը։ Թե ինչ պատճառով եւ ուր է նա գնացել, վկան չգիտեր․ «Պլանշետով բացել եմ քարտեզը, տեսել եմ, որ դա հանդիսանում էր հիմնական ճանապարհ, եւ քանի որ հակառակորդը խոցում էր հիմնական բոլոր ճանապարհները, որոշել եմ անձնակազմին այլ ճանապարհով դուրս բերել։ Որպեսզի բարձր արագությունը պահպանվի եւ ոչ ոք չմոլորվի, ամեն կասկածելի տեղում իմ հետեւից եկող հետախուզական վաշտից մեկական զինվոր իջել է, ապահովել զորքի արագ անցումը»։ Մեղադրող Հայկ Մարգարյանը հետաքրքրվեց՝ մինչ մեկնելը ի՞նչ հրահանգավորում է եղել օդային հարձակման վերաբերյալ։ Ի պատասխան վկան հայտնեց․ «Մինչեւ պատերազմական գործողությունը խնդիրը դրվել էր այն ձեւով, որ օդային հարձակման դեպքում պետք է մեծացնել մեքենայի արագությունը, քանի որ ԱԹՍ–ն մեծ արագությամբ մեքենաներին չէր հարվածում (մենք 50-60 կմ/ժ–ից ոչ պակաս ենք վարել), բայց ընդունված էր նաեւ, որ եթե հնարավոր չէր բարձր արագությամբ վարել, ուրեմն՝ պիտի դուրս գալ մեքենայից եւ կրակել ԱԹՍ–ի վրա․․․ Ես եմ պտտվել բոլոր ստորաբաժանումներով, դուխ տվել մեր տղերքին, հրահանգավորել․․․ Սակայն հոկտեմբերի 5-ին, երբ մարտի դաշտում էինք, մի դեպք է եղել, երբ մեր ու Վայքի զորամասերի անձնակազմը սկսել է կրակել ԱԹՍ–ի վրա, ու դրա պատճառով մոտ 10 հոգուց ավելի զոհ ենք ունեցել (նոր անձնակազմի ամեն 4–րդ փամփուշտ լուսածրող էր, հետեւաբար եթե հակառակորդը նկատած էլ չլիներ, խմբով կրակելու դեպքում ԱԹՍ–ն տեղը հայտնաբերում էր ու խոցում)։ Դրա համար այս երթից առաջ՝ հոկտեմբերի 8-ին, ստորաբաժանումների ղեկավարներին խնդիր է դրվել ճանապարհին մեծացնել արագությունը (քանի որ ճանապարհը մեծամասամբ հարթավայր էր) եւ խուսափել ԱԹՍ–ի հետ հանդիպելուց, իսկ ԱԹՍ–ի վրա կոնկրետ կրակ չբացել՝ այդ վատ փորձը հաշվի առնելով։ Նման ցուցում իջեցվել էր նաեւ ԳՇ պետի համապատասխան կարգադրությամբ»,– հայտնեց վկան՝ չհիշելով ցուցումի օրը։ Նրա այս հայտարարությունը զարմացրեց տուժողների իրավահաջորդներին․ – Ի՞նչ եք ասում․ 4-րդ տարին է՝ դատավարությունը գնում է, նման բան չի հնչել,– նշեցին զոհված զինծառայողների հարազատները։  Մեղադրողը խնդրեց բացատրել՝ ինչպե՞ս է, որ նախորդ դատական քննության ժամանակ՝ առնվազն մեկ տարի առաջ հարցաքննվելիս, նա ԳՇ պետի այդ կարգադրության մասին ոչինչ չի հայտնել։ Վկան բացատրեց՝ նախորդ նիստը այդտեղ ընդհատվել է, բացի այդ, քրեական այլ գործերի շրջանակում որոշ փաստաթղթեր վերանայել է, հավելյալ ուսումնասիրել։ Մեղադրողն արձագանքեց՝ դեպքին ականատես եւ ողջ մնացած 2 անձինք իրենց ցուցմունքում նման բան չեն նշել։ ԻՍՎ անձնակազմը եղե՞լ է երթի մեջ թե՞ ոչ Մեղադրող Հայկ Մարգարյանը մեջբերեց Մարտական կանոնագրքի այն նորմը, ըստ որի՝  օդային հարձակման ժամանակ երթը, որպես կանոն, շարունակվում է․ – Արդյո՞ք հանգուցյալ Տարոն Նիկողոսյանը ճիշտ որոշում չէր կայացրել երթը չշարունակելով՝ այն դեպքում, երբ օրենքը թույլ է տալիս։ – Եթե ես ներկա չեմ եղել, չեմ կարող ասել՝ ճիշտ էր թե ոչ։ Եթե շարժվում ենք Կանոնագրքով՝ գրված է «որպես կանոն», այսինքն՝ չպիտի կանգնի, բայց լիքը բան կախված է իրավիճակից։ – Ոչ, «որպես կանոն»-ը նշանակում է, որ սա իմպերատիվ պահանջ չէ, այսինքն՝ կարող է եւ չշարունակվել։ Լավ, չեմ հարցնում՝ ճիշտ էր թե սխալ, Տարոն Նիկողոսյանի գործողությունը իրավաչա՞փ էր, իրավունք ունե՞ր նման որոշում կայացնելու։ – Ըստ Կանոնագրքի՝ երթը ստորաբաժանման կազմի տեղաշարժն է, այսինքն՝ մենակով երթ չի լինում։ Եթե ԻՍՎ–ն դուրս է եկել երթակարգից, բայց Դուք մեջբերում եք երթի կանոններ, ես չեմ կարող այդ հարցին պատասխանել։ Եթե մեքենան երթի մեջ լիներ, կարող էի ասել, եթե երթի մեջ չէ, ուրեմն՝ երթ չի կատարում։ – Այսինքն՝ իր վրա չէի՞ն տարածվում Կանոնագրքի կաննոները։ – Չեմ կարող ասել։ Ոչ մի տեղ չկա գրված՝ եթե մենակ հայտնվել ես այդ իրավիճակում, ինչ պիտի անես, առնվազն ինձ հայտնի չէ,– պատասխանեց վկան։ Հարցաքննության ժամանակ քննարկման առարկա դարձավ նաեւ զոհված զինծառայողի հոր՝ Հարություն Օհանյանի դեպքի վայրում գտնվելու հանգամանքը։ Փոխգնդապետը հայտնեց, որ Օհանյանի՝ իր մեքենայով շարասյանը միանալու մասին իմացել է դեպքից օրեր անց միայն․ «Երբ հարցրել եմ՝ ո՞նց է, որ ԻՍՎ պետը ողջ է մնացել, քանի որ ինքն էլ պիտի այդ մեքենայում լիներ, նշվել է, որ նա գտնվել է զինվորի հոր մեքենայում»,– ասաց վկան՝ հավելելով, որ իրեն հայտնի չէ, թե ով է Օհանյանին որդուն տեսակցելու թույլտվություն տվել։ Ձախից՝ մեղադրող դատախազը, տուժողի իրավահաջորդ Հարություն Օհանյանը եւ մյուս ծնողները Օհանյանը մանրամասնեց՝ երբ ինքը ժամանել է, վկան «Վիլիս»-ի մեջ քնած է եղել․ «Նրան զեկուցել են, նա էլ, քնած–քնած, հարցրել է՝ ով է, ինչ է, ասել են, ասել է՝ ճշտեք՝ ով է, թողեք գնա, տղերքը ճշտել են, տեսել են, որ ծնող եմ, դիվերսանտ չեմ, ուտելիքը իրենց աչքի դեմը հանել եմ, ինձ տարել են էրեխեքի մոտ»։ – Ես, ինչքան գիտեմ, մի քանի վկաներ դա ասել են, եւ արձանագրվել է, որ տեսել են՝ քնած եմ եղել, ուրիշից են թույլտվություն հարցրել։ Ոչ մի հրամանատար բարոյական առումով ծնողին չէր արգելելու որդուն տեսակցել, բայց դա չէր նշանակում, որ պիտի մեքենադ խոդ տայիր, ընկնեիր «Ուրալ» դեմից գնայիր,– վրդովվեց վկան։ – Բա գնայիր, հաց բերեիր, ես էի 3 կմ գնում, հաց բերում։ էդ էրեխեքը 3 օր հաց չէին կերել․․․ Դուք խաբար չեք եղել էդ էրեխեքից,– ի պատասխան՝ զայրացավ Հարություն Օհանյանը։ Կողմերին հանդարտեցնելու համար դատարանը ընդմիջում հայտարարեց։  Մեքենայի կայանած տարածքում զինամթերքի պահեստ կա՞ր թե՞ ոչ Ցուցմունք տալիս վկա Հարությունյանը հայտնեց, որ ԻՍՎ մեքենան կայանվել է այն հատվածում, որտեղ գտնվում էր 1-ին բանակային կորպուսի զինամթերքի պահեստը՝ կուտակված մեծ թվով զինամթերքով։ Վկայի այս հայտարարությունը դարձյալ հարցեր առաջացրեց դատավարության մասնակիցների մոտ․ – Դուք անձամբ զինամթերք տեսե՞լ եք,– հարցրին նրանք։ – Տեսել եմ։ Ես անցնելիս գիտեի, որ այդտեղ զենքի պահեստ կա, դժվար չէ դա փաստաթղթերով ապացուցել․․․ Այդ «Ուրալ»–ը առաջին անգամ խոցվել է, երբ կանգնած է եղել պահեստի մոտ, երկրորդ անգամ՝ օրեր հետո՝ դարձյալ նույն տեղում, այսինքն՝ հավանականությունը մեծ է, որ հակառակորդի հիմնական նպատակը [եղել է] տվյալ զենքի պահեստը կամ խաչմերուկը․․․ Դա շատ կարեւոր խաչմերուկ էր․ մի կողմով տանում էր դեպի մատակարարման ուղիներ, մյուս կողմով՝ դեպի առաջնագիծ։ – Ես Ձեզ ճշտված ասում եմ՝ 1-ին բանակային կորպուսից  2021 թ ստացված տեղեկության համաձայն՝ հոկտեմբերի 9-ին Իշխանաձորի խաչմերուկի հատվածում զինամթերքի պահեստ չի եղել, սա մեկ, եւ երկրորդ, 4-րդ բանակային կորպուսից ստացված գրության համաձայն՝ Իշխանաձոր գյուղի, մասնավորապես Ջրական տանող խաչմերուկի հատվածում զինամերթ, պայթուցիկ նյութեր կամ պահեստ լինելու վերաբերյալ տվյալներ հաշվառված չեն, տեսանելի են եղել զինամթերքի արկղեր, սակայն դրանց տեսակի եւ քանակի վերաբերյալ տեղեկություններ չկան։ Ձեր զորամասը 4–րդ բանակային կորպուսի ենթակայության տակ էր, իսկ խաչմերուկը՝ 1-ին։ Հիմա Դուք ո՞նց եք պնդում, որ զինամթերք է եղել։ – Պնդում եմ, որովհետեւ անձամբ եմ տեսել․․․ Ինչքան գիտեմ կա եւ փոխանցվել է տենց տեսանյութ, որտեղ երեւում է այդ ամենը։ – Չկա նման տեսանյութ, մենք ճշտել ենք բանակային երկու կորպուսներից։ Պահեստ չի եղել, այլ բան է, որ եղել են արկղեր։ – Եթե զինամթերքի արկղեր են, զինամթերքն էլ պահվում է արկղերում, հետեւաբար եթե արկղերը այդտեղ դարսված, կեսն էլ նավեսի տակ․․․ Ուրիշ ենթադրություն անել չի լինում․․․ – Կներեք, բայց «եթե կլոր է, ուրեմն՝ նարինջ է» տրամաբանությամբ չենք շարժվում․․․ Դա պաշտոնապես է ասվել, ենթադրությամբ չէ, իսկ արկղեր կարող էին բերել, դնել։ – Քանի որ տեղակայված են եղել արկղեր, ես 99 տոկոսով պնդում եմ,- ասաց վկան՝ նշելով նաեւ, որ բանակային կորպուսներից ստացված պատասխաններն իր համար հիմք չեն։ Դատավոր Սուրեն Խաչատրյանը Նրա այս արտահայտությունը դարձյալ վրդովեցրեց դատավարության մասնակիցներին․ «Վկան պարբերաբար վկայակոչում է՝ կարող եք ճշտել, դժվար չէ ճշտել եւ այլն․․․ Ես հրապարակել եմ դատարանում հետազոտված պաշտոնական փաստաթուղթ, որտեղ սեւով սպիտակի վրա նշված է, որ տվյալ օրը տվյալ տարածքում զինամթերքի պահեստ չի եղել, իսկ վկան դատարանում ասում է՝ դա հիմք չէ։ Խնդրում եմ հաշվի առնել, որ խոսքը փոխգնդապետի մասին է, որը անտեսում է բանակային կորպուսների հրամանատարների գրած, ստորագրած փաստաթղթերը»,– դիմելով դատարանին՝ հայտարարեց դատախազ Հայկ Մարգարյանը։ Ինչու՞ անձնակազմը չէր բավականացնում Ցուցմունք տալիս վկան ասաց, որ 30-40 կմ–անոց ճակատի վրա 1000 հոգուց ավելի չէին, իսկ հետեւի գյուղերում 40 հազարից ավելի «վայ զինվորականներ» էին, որոնք խնդիր չէին կատարում․ կամ փախչում էին, կամ հրաժարվում։ Դահլիճում գտնվողներին զայրացրեց վկայի հնչեցրած թիվը․ – Այդ 40 հազարը որ ասում ես, պատկերացնո՞ւմ ես՝ ինչ թիվ է։ Համ բանակին ես կպնում, համ ազգին։ – Երբ Հայաստանը պիտի կտրեին մեջտեղից, ազգից հետս 27 հոգի մարդ է եղել, էդ իմացեք․․․ Ես ազգին չեմ կպնում, ազգի շատ մարդկանց եմ կպնում, որոնք կարող էին գալ, էնտեղ կանգնելլ, որ մենք երկրորդ անգամ չգնայինք, քանի որ նոր էինք մարտից դուրս եկել, – ասաց վկան՝ մանրամասնելով, որ իրենց ժամանակ էր տրվել ոտքի կանգնելու համար, բայց առաջնագծում ստորաբաժանումների սակավության, փախուստների պատճառով առաջնագիծը համարյա թե դատարկ էր մնացել,– դրա համար հոկտեմբերի 9-ին կրկին մեզ խնդիր տրվեց, ասվեց, որ բավականին հանգիստ ուղղություն է, կրակոցներ չկան, պաշտպանության անցնելուն զուգահեռ հնարավորություն կլինի հանգստանալ, բայց փորձը ցույց տվեց, որ հենց հաջորդ օրը այդ ուղղությամբ պատերազմի ընթացքում երեւի երկրորդ գլխավոր հարվածն է հասցվել։ – Քո նման տղերքը մեր ճժերու գլուխը կերան,– լսվեց դահլիճից։ – Հոկտեմբերի 20–ին, երբ հակառակորդը հարձակվել է Մեղրիի վրա, իմ որոշումն է եղել ժամկետային կազմով գնալ ու փակել հակառակորդի ճանապարհը (քանի որ ՄՈԲ–ի վրա հույս դնել հնարավոր չէր), որ չմտնի Մեղրին գրավի, կպցնի Նախիջեւանին․․․ Ամսի 5-ի երեկոյան, երբ գումարտակը չէր կարողանում մարտ վարել, կրակը շատ էր ինտենսիվ, վիրավորներն էլ շատ էին, ես եմ գումարտակին իջեցրել ներքեւ, մի գումարտակի տարածքում՝ առաջնագծում, մենակով եղել, հետո ընթացքում եմ կանչել մոտս․․․ Եթե իմ մասին կարծիք եք ուզում, սա էլ՝ ի գիտություն․․․ Եթե ամեն մեկդ մի հոգու ցավ եք քաշում, իմացեք, որ 71-ն էլ իմ ցավն է․ ես ամեն մեռնողի հետ մեռել եմ, ամեն վիրավորի հետ՝ վիրավորվել,- նշեց փոխգնդապետ Դավիթ Հարությունյանը։ Նրա հարցաքննությունը կշարունակվի սեպտեմբերի 23-ին։   Միլենա Խաչիկյան
23:15 - 09 սեպտեմբերի, 2024
Արևմտյան Նեղոսի տենդ և Էմ փոքս․ իրավիճակը Հայաստանում, կանխարգելիչ միջոցառումներն ու ընթացիկ հետազոտությունները

Արևմտյան Նեղոսի տենդ և Էմ փոքս․ իրավիճակը Հայաստանում, կանխարգելիչ միջոցառումներն ու ընթացիկ հետազոտությունները

Ըստ պաշտոնական վերջին տվյալների՝ Հայաստանում Արևմտյան Նեղոսի տենդի՝ լաբորատոր հաստատված դեպքերի թիվը 108 է, մինչև այժմ պաշոնապես հաստատվել է մահվան 1 դեպք։ Էմ փոքս (հայտնի է որպես կապիկի ծաղիկ) հիվանդությամբ վարակվածության դեպք Հայաստանում դեռևս չի գրանցվել։ Օգոստոսի 14-ին, սակայն, Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) Աֆրիկայում Էմ փոքսի վերջին բռնկումը հայտարարել է հանրային առողջապահության միջազգային նշանակության արտակարգ իրավիճակ։  Ի՞նչ վիրուսներ են սրանք, ինչպե՞ս են փոխանցվում, որո՞նք են թիրախային խմբերը, ի՞նչ կանխարգելիչ միջոցառումներ են իրականացվում Հայաստանում․ այս հարցերի շուրջ «Ինֆոքոմ»-ը զրուցել է Մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտի (ՄԿԻ) առաջատար գիտաշխատող, վիրուսաբան Հովակիմ Զաքարյանի և Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնի (ՀՎԿԱԿ)՝ Մարդու ու կենդանիների համար ընդհանուր և մակաբուծային հիվանդությունների համաճարակաբանության բաժնի պետ Գայանե Գրիգորյանի հետ։   Արևմտյան Նեղոսի տենդ Իրավիճակը Հայաստանում  Արևմտյան Նեղոսի տենդի առաջին դեպքերը Հայատանում գրանցվեցին օգոստոսի սկզբին։ Մինչ այժմ պաշտոնապես հաստատվել է հիվանդությունից մահվան 1 դեպք։ Սեպտեմբերի 4-ին Արմավիրի մարզպետի աշխատակազմի՝ առողջապահության և սոցիալական ոլորտի հարցերի վարչության պետը մարզխորհրդի նիստի ժամանակ հայտնել էր, որ վիրուսից մահերի թիվը հասելի 3-ի։ Առողջապահության նախարարությունը հայտարարություն տարածեց՝ նշելով, թե տեղեկությունը հաստատված չէ, քանի որ «դեռևս արձանագրված չէ մահվան դեպքերի պատճառաբանական կապը հիվանդության հետ»։ Սակայն ուրբաթ օրը՝ տվյալների հերթական ամփոփման ժամանակ, նախարարությունն այդպես էլ չհստակեցրեց՝ հիվանդությունից մահվան դեպքերի թիվը հասե՞լ է 3-ի, թե՞ ոչ։   Թարմացում [18:10] Նյութի հրապարակումից հետո ԱՆ Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնից «Ինֆոքոմ»-ի հետ զրույցում հաստատեցին, որ Արևմտյան Նեղոսի տենդի վիրուսից մահերի թիվը հասել է 3-ի։ ՀՎԿԱԿ Մարդու ու կենդանիների համար ընդհանուր և մակաբուծային հիվանդությունների համաճարակաբանության բաժնի պետ Գայանե Գրիգորյանը նշում է՝ Արևմտյան Նեղոսի տենդի դեպքերի մեծամասնությունը Արմավիրում է, հաջորդիվ Արարատի և Արագածոտնի մարզերն են, հատուկենտ դեպքեր կան Կոտայքում ու Շիրակում, դեպքեր են արձանագրվել նաև մայրաքաղաք Երևանում։   Հիվանդութան ընթացքը Մարդկանց մեծամասնության մոտ (80%) Արևմտյան Նեղոսի տենդն ընթանում է առանց ախտանշանների։ Մնացած 20%-ի մոտ հիվանդությունն ուղեկցվում է ախտանշաններով՝ ջերմություն, գլխացավ, մարմնի ցավ, հոդացավ, փսխում, փորլուծություն կամ ցան։  Վարակված 150 մարդուց 1-ի կամ մոտ 1%-ի մոտ է միայն հիվանդությունն ընթանում ծանր․ զարգանում են կենտրոնական նյարդային համակարգի վրա ազդող բարդություններ՝ էնցեֆալիտ (գլխուղեղի բորբոքում) կամ մենինգիտ (գլխուղեղի և ողնուղեղի ուղեղապատյանների բորբոքում): Հիվանդության ծանր ընթացքի դեպքում նկատվում են հետևյալ ախտանշանները՝ բարձր ջերմություն, գլխացավ, պարանոցի ցավ, թմրածություն, մկանների թուլություն, տեսողության կորուստ և այլն։  Արևմտյան Նեղոսի տենդը ծանր է ընթանում հիմնականում 60 տարեկանից բարձր անձանց և խրոնիկ հիվանդություն ունեցողների մոտ։ Հիվանդության ծանր ընթացքի դեպքում 10 մարդուց 1-ն է մահանում։   Բուժումը Արևմտյան Նեղոսի տենդի դեմ հաստատված պատվաստանյութ կամ դեղամիջոցներ չկան։ ՄԿԻ առաջատար գիտաշխատող, վիրուսաբան Հովակիմ Զաքարյանը նշում է՝ երբ վարակիչ հիվանդությունների դեպքում առկա չեն ո՛չ պատվաստանյութեր, ո՛չ հակավիրուսային դեղամիջոցներ, բժիշկները պայքարում են արտահայտված ախտանշանների դեմ՝ օգտագործելով այնպիսի դեղամիջոներ, որոնք թույլ չեն տալիս օրգանիզմի թուլացում, իմունիտետի անկում, իջեցնում են ջերմությունը և այլն։   «Որքանո՞վ են դրանք արդյունավետ միջոցներ․ հիվանդությունից հիվանդություն շատ տարբեր է, բայց միանշանակ պակաս արդյունավետ են, քան եթե ունենաք դեղամիջոց կոնկրետ վիրուսի դեմ։ Դրա ամենավառ օրինակը կորոնավիրուսն է․ երբ Պաքսլովիդը շուկա դուրս եկավ, այն հիվանդանոցներում մահվան դեպքերը նվազեցրեց մոտավորապես 90%–ով՝ համեմատած այլ խմբերի հետ, որտեղ Պաքսլովիդը չէր օգտագործվում»,- նշում է վիրուսաբանը։   Տարածումը  Արևմտյան Նեղոսի վիրուսը բնության մեջ պահպանվում է մոծակների և թռչունների միջոցով։ Մարդկանց վիրուսն անցնում է մոծակներից (հիմնականում կուլեքս ցեղատեսակի), որոնք վարակվում են՝ խայթելով թռչուններին։ Չնայած հիմնական փոխանցողները մոծակներն են, Գայանե Գրիգորյանը նշում է, որ վարակը կարող է փոխանցվել նաև տզերի և մի շարք այլ միջատների միջոցով։ Վիրուսը մարդուց մարդ չի փոխանցվում (կան հազվագյուտ բացառությունններ՝ արյան փոխներարկում, օրգանների փոխպատվաստում, մորից երեխա անցում)։ Ի տարբերություն թռչունների՝ մարդիկ վիրուսը մոծակներին չեն փոխանցում, այսինքն՝ մոծակը չի կարող վարակվել՝ խայթելով մարդուն։   Հովակիմ Զաքարյանը նշում է, որ վիրուսը բազմանում է նաև մոծակների օրգանիզմում․ «Վիրուսը կարող է մոծակի օրգանիզմում էլ երկար ժամանակ մնալ։ Այսինքն՝ այնպես չէ, որ մոծակը մեխանիկական վեկտոր է, ուղղակի վերցնում է Ա կետից, տանում է Բ կետ»։ Վիրուսաբանը շեշտում է այն հանգամանքը, որ Արևմտյան Նեղոսի տենդի վիրուսը մոծակների շրջանում նաև ուղղահայաց է տարածվում, այսինքն՝ անցնում է նրանց հաջորդ սերնդին։  Հովակիմ Զաքարյանը շատ քիչ հավանական է համարում, որ Արևմտյան Նեղոսի տենդի վիրուսի համավարակ կսկսվի․ պատճառը հենց վիրուսի տարածման մեխանիզմն է։ «Սա օդակաթիլային եղանակով մարդուց մարդ փոխանցվող վիրուս չէ, որ շատ արագ տարածվի, հարյուր միլիոնավոր մարդիկ վարակվեն, և անգամ մահվան ցածր տոկոսի դեպքում հազարները կամ հարյուր հազարները մահանան։ Տարածումը էապես ավելի փոքր է լինելու, քան սուր շնչառական վիրուսների, օրինակ՝ գրիպի, կորոնավիրուսի կամ ուղիղ կոնտակտով փոխանցվող այլ վիրուսների, օրինակ՝ նույն կապիկի ծաղիկի վիրուսի տարածումը։ Կարող են  մոծակների տարածման հետ մեկտեղ անընդհատ բռնկումներ լինել, որովհետև մոծակը անընդհատ կա, խայթում է և, բնականաբար, կարող է նոր մարդկանց վարակել։ Բայց որ դա կվերածվի համավարակի, շատ չնչին հավանականություն կա»,- ասում է նա։ Արևմտյան Նեղոսի տենդի վիրուսի առանձնահատկությունն այն է, որ դրա տարածումը սեզոնային է։ Հովակիմ Զաքարյանը, սակայն, հիշեցնում է, որ մոծակների շրջանում վիրուսը տարածվում է ուղղահայաց, այսինքն՝ եթե Հայաստանում վարակակիր մոծակներ արդեն կան, նրանք կարող են վարակը փոխանցել իրենց սերունդներին։ «Մոծակները ոչ մի տեղ չեն վերանում, երբ որ ցուրտ սեզոնն է սկսվում․ նրանք սերունդ են թողնում։ Եթե մենք ունենք վիրուսի աղբյուր, և համապատասխան մոծակների պոպուլյացիան կա, դա նշանակում է, որ, ամենայն հավանականությամբ, հաջորդ բարենպաստ սեզոնի ժամանակ էլի ունենալու ենք դեպքեր։ ․․․․ Եթե մոծակների պոպուլյացիաները, որոնք կրում են վիրուսը, էապես մեծանան՝ նաև նոր ռեգիոններ գնալով, բնականաբար, դեպքերի քանակն էլ կարող է կտրուկ շատանալ»,- նշում է նա։   Վարակի աղբյուրները և մոծակների հետազոտությունները ՀԿՎԱԿ ներկայացուցիչ Գայանե Գրիգորյանն ասում է, որ Հայաստանում գրանցված դեպքերը բերովի չեն․ վարակի աղբյուրները հենց Հայաստանում են։ Մի քանի օր առաջ՝ մամուլի ասուլիսի ընթացքում, ՀԿՎԱԿ տնօրեն Ստեփան Աթոյանը նշեց, որ այս վիրուսը նոր չէ, և դեռևս 1980-ականներին Հայաստանում ուսումնասիրվել են դրա փոխանցողները՝ մոծակները, սակայն վարակակիր մոծակներ չեն հայտնաբերվել։ Մոծակների հետազոտություններն, ըստ ՀԿՎԱԿ տնօրենի, վերսկսվել են նախորդ տարի․ «Նախորդ տարի հայտնաբերում չենք ունեցել։ Այս տարի՝ հուլիսի վերջին, զեկուցվեց, որ Արագածոտնի մարզում 5 մոծակի մեջ հայտնաբերվել է այս հարուցիչը»։ Հովակիմ Զաքարյանը նշում է՝ կարևոր է հասկանալ, թե քանի մոծակ է հետազոտվել, որ մարզերից ու բնակավայրերից են նմուշներ վերցվել․ «Էպիդեմոլոգիական տեսակետից ոչ պրոֆեսիոնալ է ասել՝ 5 մոծակի մոտ դրական արդյունք կա․ որքանի՞ց 5 մոծակի մոտ։ Առաջին հերթին պետք է հասկանալ տարածման մասշտաբի պատկերը։ Մոծակների հետազոտությունը, սկրինինգը պետք է շատ մասշտաբային արվի»։ Գայանե Գրիգորյանը պարզաբանում է՝ դրական արդյունքները գրանցվել են Արագածոտնի մարզի մի շարք բնակավայրերից բերված մոտավորապես 150 մոծակների շրջանում արված հետազոտությունների ժամանակ։ «Այս մոծակների վերաբերյալ կատարվել է 5 հետազոտություն, այսինքն՝ միջինում մոտավորապես 30 մոծակից կատարվել է 1 հետազոտություն, և այդ 5 հետազոտության արդյունքում ունեցել ենք 5 դրական արդյունք կոնկրետ Արագածոտնի մարզից»։ Հարցին, թե արդյո՞ք 150 մոծակը քիչ չէ՝ վարակի աղբյուրների տարածվածությունը հասկանալու համար՝ ՀԿՎԱԿ ներկայացուցիչը պատասխանում է ՝ մարզից հավաքվել են ավելի շատ մոծակներ, սակայն տեսակավորման արդյունքում պարզվել է, որ նրանցից 150-ն է միայն կուլեքս ցեղատեսակի։ Գայանե Գրիգորյանի խոսքով մոծակներ հավաքվում են նաև այլ (օրինակ՝ Արարատի, Արմավիրի) մարզերից, բերվում լաբորատորիա և հետազոտվում։ Հարցին, թե ինչ սկզբունքով են ընտրում՝ որ մարզեր ու որ բնակավայրեր գնալ, նա պատասխանում է․ «Մենք մոծակները վերցնում ենք այն վայրերից, այն մարզերից, որտեղից ունենք հիվանդներ, որպեսզի հասկանանք՝ փոխանցման շղթան ինչպես է եղել»։ Դիտարկմանը, թե եթե որոշ մարզերում հաստատված դեպքեր չկան, վարակակիր մոծակների առկայությունն այնտեղ չի բացառում, և գուցե արժե բոլոր մարզերից նմուշներ վերցնել՝  Հայաստանում վարակի աղբյուրների տարածվածությունը հասկանալու համար, Գայանե Գրիգորյանը պատասխանում է՝ պետք է հաշվի առնել բնակլիմայական պայմանները և մոծակի կենսակերպը։ «Հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ հիմա Հայաստանում գրանցվեց Արևմտյան Նեղոսի տենդ։ Մենք գիտենք, որ այս տարի շատ խոնավ տարի էր, շատ էին տեղումները։ Ջերմաստիճանի բարձրացումը և խոնավությունը երբ համընկնում են, բարենպաստ պայմաններ են ստեղծում մոծակների զարգացման, բազմացման և տարածման համար։ Մոծակների ապրելակերպի հետ կապված՝ հունիս ամսից մինչև հոկտեմբերը բարենպաստ է նրանց համար։ Ինչո՞ւ, օրինակ, Գեղարքունիքում չի գրանցվել․ ցուրտ, տարածաշրջաններում հավանականությունն ավելի փոքրանում է, որովհետև այդ բարենպաստ սեզոնն էլ է ավելի կարճ, և այստեղ հիվանդության փոխանցումը և տարածումը ավելի քիչ է կամ կարող է չլինել։ Չնայած, դա ժամանակի խնդիր է։ Այո՛, որ մարզերում, տարածաշրջաններում որ ունենք այդ մոծակների տարատեսակները, մենք այդ հետազոտությունները կկատարենք»,- ասում է նա։  Հովակիմ Զաքարյանը նշում է՝ վարակի աղբյուրների տարածվածությունը կամ մարզերի վտանգվածությունը կարող են պարզ դառնալ հետազոտությունների արդյունքում, և այնքան էլ ճիշտ չէ դա կապել ջերմաստիճանի հետ։  «Հայաստանի տարբեր ռեգիոնները, չհաշված երևի Շիրակի մարզի շատ ցուրտ հատվածները, շատ թե քիչ նույն բնակլիմայական զոնայի մեջ են։ Այնպես չէ, որ Գեղարքունիքի մարզում մոծակներ չկան։ Հատկապես այն հատվածներում, այն մարզերում, որտեղ նաև լճեր կան, ճահճացած, կիսաճահճացած վիճակներ, կեղտոտ գետեր կան, բոլոր այդ տեղերում կան մոծակներ։ Այս պահին Սևանի ափին, որտեղ կիսաճահճային վիճակ է, չկա՞ մոծակ։ Հարցը հետևյալն է՝ այդ մոծակները պատկանո՞ւմ են այն տեսակին, որը տարածում է վիրուսը, և եթե այդ տեսակն է, ունե՞ն վիրուսը։ Եթե վերցնեք 1000 մոծակ Գեղարքունիքի մարզի տարբեր հատվածներից, տեսնեք, որ ոչ մի դեպքում վիրուսը այնտեղ չի հանդիպում, բայց, օրինակ, Արարատի մարզում 10%-ի մոտ հանդիպում է, այո՛, կարող եք ասել, որ Գեղարքունիքի մարզը ավելի քիչ վտանգված է»,- նշում է նա։ Սակայն թե այս պահի դրությամբ քանի մարզից ունեն հավաքած մոծակների նմուշներ, որքան է այդ մոծակների թիվը, բացի Արագածոտնից՝ այլ մարզերում հետազոտությունների արդյունքներն ինչպիսին են՝ ՀԿՎԱԿ ներկայացուցիչը չի մանրամասնում՝ նշելով, որ հետազոտություններն ընթացքի մեջ են։  Իսկ նախորդ տարի հետազոտությունների համար մոծակներ հավաքվել են 3-4 մարզերից։ Հովակիմ Զաքարյանը, սակայն, կարևորում է, որ գոնե առաջնային հետազոտությունների արդյունքները հրապարակվեն, որպեսզի և՛ վարակի աղբյուրների տարածվածության պատկերը հստակ լինի, և՛ բնակիչներն իրենց մարզերում իրավիճակից տեղեկացված լինեն։ Խոսելով իրականացվող հետազոտությունների ու միջոցառումների մասին՝ Գայանե Գրիգորյանը նշում է՝ պետք է կենտրոնանալ ջրականգերի վրա։ «Այդ մոծակները հիմնականում զարգանում են հենց ջրականգերում։ Դրա համար ամբողջ Հայաստանով մենք ունենք այդ ջրականգերի քարտեզագրումը, Կենտրոնի կողմից  կատարվում է ջրականանգերի չորացում և գամբուզացում։ Գամբուզացման նպատակն այն է, որ գամբուզիա կոչվող ձուկը, որը սնվում է մոծակների թրթուրներով, լցնում ենք ջրամբարների մեջ, այսինքն՝ բնական ճանապարհով պայքարում ենք մոծակների բազմացման և տարածման դեմ»։ Ճշտող հարցին, թե արդյո՞ք ջրականգերից վերցնում են մոծակների նմուշներ, ՀԿՎԱԿ ներկայացուցիչը պատասխանում է․ «Իհարկե, մենք ամեն տեղից ենք վերցնում, որովհետև մենք ունենք քարտեզագրում, այդ ամբողջը մեր հսկողության տակ է, պարբերաբար բերվում են նմուշներ լաբորատորիա, և արդյունքների մասին մենք պարբերաբար թարմացնում ենք տվյալները»։ Երբ հայտնի դարձավ Արևմտյան Նեղոսի տենդի առաջին դեպքերի մասին, ՀՎԿԱԿ տնօրեն Ստեփան Աթոյանն «Ազատության» հարցին, թե Հայաստանի բնակչության քանի տոկոսն է թիրախային խմբում, պատասխանել էր՝ լրացուցիչ ուսումնասիրությունից հետո պարզ կլինի, և մասնագետներն «առաջիկայում կպարզեն՝ մարզերում բնակչության քանի տոկոսն է թիրախային խմբում»։ Մեր հարցին, թե ինչու թիրախային խմբերն ավելի վաղ, օրինակ՝ անցած տարի չեն որոշվել, եթե դեռ անցած տարվանից էր  հնարավոր համարվում Հայաստանում դեպքերի գրանցումը, Գայանե Գրիգորյանը պատասխանում է․ «Մենք չէինք կարող անցյալ տարի պլանավորել, որ բնակլիմայական պայմանները պետք է անպայման շատ նպաստավոր լինեն կուլեքսի տարածման, զարգացման համար, և կարող է տարածվել Արևմտյան Նեղոսի տենդ հիվանդությունը։ Բայց մենք կանխարգելիչ նպատակներով, անկախ նրանից, ինչպիսին կլինեն եղանակային պայմանները, ջրականագերի հետ կապված ունենք քարտեզագրում, ամեն տարի կատարում ենք գամբուզացում, կատարում ենք ջրականգերի չորացում, այդ բոլոր տեսակները հավաքվում են տարբեր մարզերից, բերվում են լաբորատորիա, և կատարվում են ՊՇՌ հետազոտություններ տարբեր վարակների նկատմամբ»։ Ճշտող հարցին՝ արդյո՞ք արդեն հայտնի է, թե որ մարզում բնակչության քանի տոկոսն է թիրախային խմբում՝ իրազեկելու, կլինիկաներին զգուշացնելու և առավել թիրախային աշխատելու ամար, ՀԿՎԱԿ ներկայացուցիչը պատասխանում է․ «Կառույցի կողմից մենք մի քանի շրջաբերականներ ենք իջեցրել բոլոր բուժկանխարգելիչ հիմնարկներին և մնացած կառույցներին։ Շրջաբերականում մենք ընդգծել ենք Արևմտյան Նեղոսի տենդի տարածվածության վերաբերյալ կանխարգելիչ միջոցառումների մասին»։  Հովակիմ Զաքարյանը նշում է նաև Արևմտյան Նեղոսի տենդի վիրուսի հետագա հետազոտությունների նպատակով դրական նմուշները պահելու կարևորությունը՝ շեշտելով, որ նմանատիպ հետազոտությունների համար անհրաժեշտ է ունենալ 3-րդ կարգի անվտանգության լաբորատորիա։  Գայանե Գրիգորյանն ասոմ է՝ իրենք դրական նմուշները պահպանում են, իսկ հետազոտությունների վերաբերյալ «ընթացքում որոշումներ կկայացվեն, և ղեկավարությունը կորոշի, թե որ ուղղությամբ հետազոտություններ կատարվեն»։ Հարցին, թե արդյո՞ք ՀԿՎԱԿ-ն ապահովված է նմանատիպ հետազոտություններ իրականացնելու համար անհրաժեշտ լաբորատոր պայմաններով, նա պատասխանում է․ «ՀԿՎԱԿ Ռեֆերենս լաբորատոր կենտրոնը հագեցած է կենսանվտանգության և կենսաապահովման միջոցներով, բոլոր լաբորատորիաներում կատարվում են և՛ վիրուսային վարակների (նկատի ունեմ՝ արյան կենսաբանական նմուշների), և՛ բակտերիալ ծագման վարակների հետազոտություններ»։   Էմ փոքս (կապիկի ծաղիկ) Վիրուսի փոխանցումն ու ընթացքը Էմ փոքսը մարդուն փոխանցվում է կենդանիներից։ Այս վիրուսի տարածման հավանականությունն ավելի մեծ է, քանի որ այն, ի տարբերություն Արևմտյան Նեղոսի տենդի վիրուսի, նաև մարդուց մարդ է փոխանցվում։ Էմ փոքսի դեպքում ևս թիրախային խմբում խրոնիկ հիվանդություններ ունեցող մարդիկ են։ Հիվանդությունը դրսևորվում է ջերմությամբ և ցանով։ Գաղտնի շրջանը կարող է տևել 5-21 օր: Սովորաբար 1-3 օր արտահայտվում են ախտանշանները՝ ջերմություն, ինտենսիվ գլխացավ, ավշային հանգույցների այտուցվածություն, մեջքի ցավ, մկանային ցավ, թուլություն և այլն: Իսկ դրան հետևում է մաշկային ցանի փուլը, որ տևում է 2-4 շաբաթ։  Էմ փոքսի շուրջ այս տարի մտահոգություններ առաջացան՝ Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությունում բռնկման նոր ալիքով պայմանավորված։ Սկսած 2023-ից՝ երկրում հիվանդության ավելի 27 հազար և մահվան ավելի քան 1300 դեպք է արձանագրվել։ ԱՀԿ-ն օգոստոսին այս բռնկումը հայտարարել է հանրային առողջապահության միջազգային նշանակության արտակարգ իրավիճակ։  Էմ փոքսի վիրուսի երկու տեսակ կա՝ առաջին և երկրորդ։ Կենտրոնական և Արևելյան Աֆրիկայում դեպքերի աճի համար պատասխանատու է հենց առաջին  տեսակը, որը պատմականորեն ավելի շատ է հիվանդության ծանր ընթացքի և մահվան պատճառ դարձել, քան երկրորդը։ Առաջին տեսակից մահացել է վարակվածների մինչև 10%-ը, չնայած վերջին բռնկումների ժամանակ մահացության տոկոսն ավելի ցածր է՝ 1-3.3%։ Իսկ երկրորդ տեսակը 2022-ի բռնկման պատճառն էր։ Երկու տեսակն էլ տարածվում են վարակված անձանց հետ սերտ շփման (այդ թվում՝ սեռական հարաբերությունների), աղտոտված առարկաների հետ շփման, վարակված կենդանիների հետ ուղիղ շփման միջոցով։ Վերջին բռնկման ժամանակ Էմ փոքսի առավել վտանգավոր տեսակը տարածվել է Կոնգոյի որոշ հարևան երկրներում՝ Բուրունդիում, Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետությունում, Ռուանդայում և այլուր։ Օգոստոսի 15-ին վիրուսի առաջին տեսակը հայտանբերվել է նաև շվեդ ճանապարհորդներից մեկի մոտ, ով այցելել էր Աֆրիկա։ Օգոստոսի 22-ին Թաիլանդը ևս հայտարարե է, որ Կոնգոյից այնտեղ մեկնած ճանապարհորդի մոտ ախտորոշվել է Էմ փոքսի առաջին տեսակը։ Վիրուսաբան Հովակիմ Զաքարյանը նշում է, որ Էմ փոքսի դեմ արդյունավետություն կարող է ունենալ բնական ծաղիկի դեմ պատվաստանյութը․ «Բնական ծաղիկը կապիկի ծաղիկի հարազատ եղբայրն է, եթե այսպիսի անալոգիա տանենք»։  Ըստ ԱՀԿ-ի ներկայացրած տվյալների՝ բնական ծաղիկի դեմ պատվաստանյութն 85% արդյունավետություն է ցույց տվել Էմ փոքսի դեմ։   Հայաստանի համար որքանո՞վ է Էմ փոքսը վտանգավոր Հովակիմ Զաքարյանը նշում է, որ Էմ փոքսի վիրուսով վարակվածների թվի կտրուկ աճ կա՝ համեմատած նախորդ տասնամյակների հետ։ Նա չի բացառում, որ թվաքանակի աճը շարունակվելու դեպքում ԱՀԿ-ն սա կհամարի լոկալ էպիդեմիա, որը կարող է վերածվել համավարակի, եթե սկսի գլոբալ արագ տարածվել։  Գայանե Գրիգորյանը նշում է, որ Հայաստանի համար այս վիրուսի ներթափացնման վտանգը ցածր է․ «Մենք չունենք ոչ մի դեպք բարեբախտաբար։ Հիմնականում տարածված է Արևելյան Աֆրիկայի տարածաշրջանում, գերակշռող մասը՝ հենց Կոնգոյի Հանրապետությունում»։ Հովակիմ Զաքարյանը, սակայն, հիշեցնում է, որ Եվրոպայում արդեն վարակի դեպքեր կան։ Նա նշում է՝ եթե վիրուսը հասել է Շվեդիա, ապա կարող է հասնել նաև Հայաստան, այդ պատճառով էլ պետք է պատրաստ լինել։ Հնարավոր տարբերակներից մեկն, ըստ նրա, այն է, որ Հայաստանից աֆրիկյան երկրներ հանգստի մեկնած մարդիկ վարակվեն ու վիրուսն իրենց հետ բերեն Հայաստան։ Էմ փոքսի ներթափանցումն ու տարածումը կանխարգելելու համար վիրուսաբանը երկու քայլ է առաջարկում․ ունենալ պատրաստի ախտորոշման թեստեր կասկածելի դեպքերի համար, ինչպես նաև ուժեղացնել սահմանային վերահսկողությունը։ «Տուրիստական սեզոնը կամաց-կամաց մոտենում է ավարտին։ Եթե, օրինակ, 150 հոգի վերադարձավ Հայաստան, մի օր հետո պարզվեց, որ այդ 150-ից 2 հոգու մոտ կա կապիկի ծաղիկ, կկարողանա՞ն ադ նույն օդանավով եկած մնացած 148 հոգու շրջանում ախտորոշում անել»,- հարցնում է նա։ Գայանե Գրիգորյանը նշում է, որ ՀԿՎԱԿ-ն ունի որգեգրած ռազմավարություն, ըստ որի՝ միշտ պետք է պատրաստ լինի բոլոր վարակներին, առավել ևս եթե խոսքը Էմ փոքսի նման վտանգավոր վարակիչ հիվանդութան ասին է․ «Մենք մեր տարեկան պլանի մեջ միշտ ընդգրկում ենք այդ բոլոր վարակների նկատմամբ ախտորոշիչ թեստ հավաքածուները»։ Ճշտող հարցին, թե արդյո՞ք Էմ փոքսի համար ախտորոշիչ թեստեր առկա են, նա դրական պատասխան է տալիս, սակայն չի հստակեցնում, թե քանի թեստի մասին է խոսքը։ ՀԿՎԱԿ ներկայացուցիչը նշում է միայն, որ մեկ թեստ հավաքածուն սովորաբար պարունակում է 48-96 թեստ։ Իսկ հարցին, թե արդյո՞ք նախատեսվում է ուժեղացնել սահմանային վերահսկողությունը՝ հաշվի առնելով, որ հանգստի շրջան է, և մարդիկ  արձակուրդներին աֆրիկյան երկրներ հաճախ են մեկնում, Գայանե Գրիգորյանը պատասխանում է՝ Առողջապահության նախարարությունը համագործակցում է միջազգային կառույցների հետ։ «Արտակարգ իրավիճակը երբ որ հայտարարվել է, ԱՀԿ-ն մի շարք միջոցառումների ցանկ է ներկայացրել, և հենց այդ միջոցառումների ցանկի համաձայն՝ չեն նախատեսվում ո՛չ սահմանափակումներ, այսինքն՝ արգելել դրսից մուտքը, ոչ էլ ֆիլտր, ինչպիսիք կորոնավիրուսի ժամանակ սահմանային կետերում հետազոտությունները, զննումներն էին»։ Ճշտող հարցին, թե արդյո՞ք նախարարությունն այս դեպքում առաջնորդվում է ԱՀԿ-ի խորհուրդներով ու առաջարկներով, ՀԿՎԱԿ ներկայացուցիչը դրական պատասխան է տալիս․ «Մենք, իհարկե, Էմ փոքսի հետ կապված միջոցառումների պլան ունենք, մենք ունենք մեր ռազմավարությունը, ըստ որի, եթե հայտարարվի արտակարգ իրավիճակ, ապա մենք մի շարք միջոցառումներ կիրականացնենք»։ Հարցին, թե ինչ միջոցառումների մասին է խոսքը, Գայանե Գրիգորյանը պատասխանում է․ «Եթե սահմանային կետերում հայտարարվի արտակարգ իրավիճակ, ապա մեր պլանի համաձայն՝ կիրականացվեն այդ միջոցառումները, այսինքն՝ կիրականացվի վերահսկողություն»։ Հովակիմ Զաքարյանը, սակայն, կարծում է, որ սահմանային վերահսկողությունը պետք է իրականացվի այս պահին․ «Պետք է իրավիճակին ակտիվ հետևել։ Եթե մենք տեսնենք, որ վաղը 18 000–ը դարձավ արդեն 28 000 (պայմանական թիվ եմ ասում), անհրաժեշության դեպքում պետք է ակտիվ քայլեր ձեռնարկել, որպեսզի չկանգնենք այն փաստի առաջ, ինչպես եղավ կորոնավիրուսի ժամանակ, երբ հանկարծ մեզ մոտ ոչ թե պացիենտ զրո առաջացավ, այլ միանգամից պացիենտների փունջ, ու այլևս չկարողացան ոչ մի բան վերահսկել»։   Վիրուսային հիվանդությունների դեմ պայքարը Մի քանի տարի առաջ աշխարհին և Հայաստանին սպառնում էր կորոնավիրուսը, այս օրերին ակտիվ խոսվում է Արևմտյան Նեղոսի տենդի ու Էմ փոքսի մասին, իսկ ապագայում կարող են տարածվել այլ վիրուսներ։ Ի՞նչ եթակառուցվածքներ ու հետազոտություններ են անհրաժեշտ Հայաստանին վիրուսների դեմ պայքարում։ Հովակիմ Զաքարյանը, որի ղեկավարած լաբորատորիան զբաղվում է հակավիրուսային դեղամիջոցների հայտնաբերմամբ, կարևորում է Հայաստանում այնպիսի լաբորատորիաների առկայությունը, որտեղ կզբաղվեն հենց վիրուսների հետազոտություններով։ «Միշտ կարող ենք ասել՝ դե ինչի՞ համար անենք, ուրիշներն անում են՝ ֆրանսիացիները, ամերիկացիները․ մենք փոքր ազգ ենք։ Այս սպառողական մտածելակերպը բոլորի մոտ է․ չենք մտածում ունենալ մեր սեփական ենթակառուցվածքը, մենք էլ ուսումնասիրենք, ուսումնասիրելով կարողանանք ունենալ այնպիսի մասնագետներ, որոնք ճիշտ պահին ճիշտ որոշումներ կարողանան կայացնել։ Որոշումների սարսափելի սխալները գալիս են նրանից, որ մարդիկ, որոնք պատասխանատու պաշտոններ են զբաղեցնում, բավարար գիտելիքներ չունեն, չեն պատկերացնում խնդիրները, նրանց չորս կողմը չկան մասնագետներ, որոնք իրենց ունեցած գիտելիքով խորհուրդ կտային։ Գիտելիք ունեցողները չկան, որովհետև այդ գիտությունը չկա Հայաստանում»,- ասում է նա։ Հովակիմ Զաքարյանը կարևորում է նաև ախտածին բակտերիաների ուսումնասիրությունը՝ նշելով, որ Հայաստանում այդպիսի հետազոտություններով զբաղվող միայն մեկ լաբորատորիա է իրեն հայտնի, որը հենց Մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտում է։ «Բելգիայի կառավարությունը կարծեմ 20 միլիոն եվրո հատկացրեց, որ  ստեղծվի նոր ենթակառուցվածք Լյուվենում, որտեղ արդեն վիրուսաբանական բազմաթիվ հայտնի լաբորատորիաներ կային։ Բացեցին վիրուսների բանկ, զրոյից ստեղծեցին նոր ենթակառուցվածք, որի նպատակն է պայքարի միջոցներ մշակել այն վիրուսների դեմ, որնք կարող են նոր համավարակներ առաջացնել ապագայում։ Մարդիկ պատրաստվում են ապագա հնարավոր համավարակին, որը կարող է 20 տարի հետո լինել, կարող է 5 տարի հետո լինել, կարող է չլինել։ Բայց պիտի պատրաստվես դրան»,- ասում է վիրուսաբանը։    Գլխավոր նկարում օգտագործվել են հետևյալ հարթակների, հեղինակների լուսանկարները՝ cdc.gov, who.int, Patrick T. Fallon | AFP |    Հեղինակ՝ Աննա ՍահակյանԳլխավոր նկարը՝ Մարգարիտա Հովհաննիսյանի
16:39 - 09 սեպտեմբերի, 2024
70 մլն դրամի ծախս և անբարեկարգ անցում. «Փակ շուկայի» անցումը կրկին հեղեղվել էր

70 մլն դրամի ծախս և անբարեկարգ անցում. «Փակ շուկայի» անցումը կրկին հեղեղվել էր

Սեպտեմբերի 1-ին տեղացած անձրևից հետո «Փակ Շուկայի» անցումը կրկին հեղեղվել էր։ Այդ մասին իր Ֆեյսբուքյան էջում հրապարակում էր արել ակտիվիստ Արթուր Չախոյանը։  Անցումի ջրահեռացման համակարգը ամիսներ առաջ էր վերանորոգվել։ Հատկացվել էր 19.8 մլն ՀՀ դրամ՝ քաղաքապետարանի ենթակայության տակ գործող «Երևան» հիմնադրամից։  Շինարարական աշխատանքները սկսել էին դեռ ապրիլից, սակայն պայմանագիրը կնքվել էր միայն հուլիսիս 1-ին։ Քաղաքապետարանից պարզաբանել էին, որ աշխատանքների հրատապությունից ելնելով պայմանագիրը կնքել են աշխատանքները սկսելուց հետո։  Մինչ այդ՝ 2022-23 թվականներին, անցումը հիմնանորոգվել էր։ Մոտ 50 մլն դրամ էր հատկացվել անցումի վերանորոգման և բարեկարգման աշխատանքների համար։  Քաղաքապետարանը բացման կապակցությամբ տեսանյութ էր հրապարակել, որտեղ այդ ժամանակ փոխքաղաքապետ Տիգրան Ավինյանը անցումի հետագա պահպանման մասին խոսելիս՝ նշել էր, որ այդ հարցով «մասնավորն է զբաղվելու»։  «Երևանի քաղաքապետարանը ունի ծրագիր գետնանցումների վերանորոգման և հիմնանորգման, որից հետո, իհարկե, շատ կարևոր է լինում գետնանցումների պահպանման հարցը։ … Մեր մոտեցումն այն է լինելու, որ մենք գետնանցնումները հիմնանորգելու ենք, դրանից հետո դնենք աճուրդի, և մասնավոր ընկերություններին արդեն տանք պահպանման»,- մանրամասնել էր Տիգրան Ավինյանը։  Քաղաքապետարանի պաշտոնական էջով հրապարակված տեսանյութում նշված էր, որ տարածքն արդեն իսկ դրվել է աճուրդի և որհամայնքի կողմից հստակ պահանջներ են սահմանվել․նցումում միանման առևտրի տաղավարներ պետք է լինեն, տնտեսվարողը պետք է մուտքերի մոտ ապահովի վերելակներ, սանհանգույց և սենսորային դռներ։  Այս տեսանյութի հրապարակումից ավելի քան մեկ տարի է անցել, սակայն գետնանցումն ապահովված չէ ոչ դռներով, ոչ սանհանգույցով, ոչ էլ միանման առևտրային կետերը կան։ Ավելին, քաղաքապետարանից մեր գրավոր հարցմանը պատասխանել են, որ տարածքը աճուրդի չի հանվել, իսկ սպասարկմամբ այս պահին զբաղվում է Երևանի քաղաքապետարանը։  «Քաղաքապետարանի ենթակայության տակ աշխատող «ԵԱՍՄ» ՀՈԱԿ-ի աշխատակիցները պարբերաբար ավլում են տարածքը», - հայտնում են քաղաքապետարանի մամուլի վարչությունից։  Լուսանկարներն արվել են օգոստոսի 21-ին   Հեղինակ՝ Ջուլիետտա Հովհաննիսյան
14:15 - 05 սեպտեմբերի, 2024
«Ստում են»․ Քիմիկների գործով վկան՝ մյուս վկաների ցուցմունքների մասին

«Ստում են»․ Քիմիկների գործով վկան՝ մյուս վկաների ցուցմունքների մասին

Հակակոռուպցիոն դատարանում այսօր շարունակվեց Քիմիկների զորամասի գործով առանցքային վկա Արման Նուրիջանյանի հարցաքննությունը։ Նուրիջանյանն այն անձն է, ում վստահված է եղել Քիմիկների զորախմբի ուղեկցումը դեպի օպերացիայի տեղանք։ Ստացվել է այնպես, սակայն, որ սահմանված վայրում՝ Կիրի հանքում իջնելու փոխարեն զորախումբը խորացել է մինչեւ Զանգելան քաղաք, որտեղ Ադրբեջանի զինված ուժերը դեռ օրեր առաջ էր տեղադրել  իր դրոշը եւ տեսանյութը հրապարակել համացանցում։ Արդյունքում, զինծառայողները ընկել են շրջափակման մեջ․ նրանցից 5-ը գերեվարվել է, 12-ը՝ սպանվել, 23-ի եւ 1 վարորդի գտնվելու վայրն անհայտ է առ այսօր։  Կատարվածի համար մեղադրյալի աթոռին են ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ պետի նախկին տեղակալ, գեներալ–լեյտենանտ Անդրանիկ Մակարյանը եւ Քիմիկների զորամասի հրամանատար, փոխգնդապետ Արսեն Աբգարյանը։ Ըստ վկայի՝ իրեն ասել են, թե զորախումբը տեղյակ է՝ որտեղ պիտի տեղակայվեր Նախորդ նիստին Արման Նուրիջանյանը հայտնել էր, որ իր անմիջական հրամանատար Արման Մանուչարյանն է իրեն կարգադրել Քիմիկների զորախմբին ուղեկցել՝ ասելով, որ նրանք տեղակայման վայրը գիտեն, պետք է միայն ճանապարհը ցույց տալ։ Այս դրվագի վերաբերյալ մեղադրյալ Արսեն Աբգարյանի պաշտպան Դավիթ Դավիդյանն այսօր հարցեր հղեց վկային․ Ձախից՝ Արսեն Աբգարյանը, պաշտպան Դավիթ Դավիդյանը – Եթե տեղակայման վայրը գիտեին, ապա որպես ուղեկցող Ձեզ նշանակելու իմաստն ու տրամաբանությունը ո՞րն էր։ – Դեպի Զանգելան ճանապարհ ցույց տալը։ – Ի՞նչ է նշանակում ճանապարհ ցույց տալ։ – Աջ ու ձախ չգնալ, չշեղվել։ – Այդտեղ կա՞ր ուրիշ ճանապարհ։ – Այո։ – Եթե Ձեզ նշանակում են ուղեկցող, ուրեմն՝ տեղյակ չեն ե՛ւ ճանապաարհին, ե՛ւ տեղակայման վայրին։ – Ես չգիտեի՝ իրենք տեղյակ են թե չէ, ինձ ասել են՝ նրանք տեղյակ են, թե որտեղ պետք է տեղակայվեն։ Ես ընդամենը պետք է ճանապարհ ցույց տայի։ Նախագահող դատավոր Սարգիս Դադոյանի ճշտող հարցին՝ հնարավո՞ր է, որ լավ հասկացած չլինի կարգադրությունը, վկան բացասական պատասխան տվեց։ Թե կոնկրետ ովքեր էին տեղյակ, ըստ վկայի, չի ասվել։ – Ու Դուք չեք էլ հարցնո՞ւմ՝ ով գիտի եւ որտեղ պետք է կանգ առնեք։ – Դե, լոգիկայով՝ իմ կողքին նստած սպան պիտի իմանար (խոսքը Փնջոյանի մասին է, որը դեռ չի հարցաքննվել,–հեղ․)։ – Իսկ Դուք պարտավոր չէի՞ք ճշտելու Ձեզ վերապահված կարգադրության ամբողջ բովանդակությունը, այդ իմացողներն ո՞վքեր էին,– հարցրեց Դավիդյանը։ –  Ոչ, պարտավոր չէի, որովհետեւ իմ հրամանատարին վստահում էի,– պատասխանեց վկան։ Դատավորն էլ հետաքրքրվեց՝ իր կողքին նստած հրամանատարը ի՞նչ տպավորություն է թողել իր վրա․ – Ռեմբոյի,– պատասխանեց վկան,– այնպես էր խոսում, ոնց որ 20 րոպեից Զանգելանը վերցնում ենք․․․ Զանգելանի երկու կողմից հայկական գյուղեր են, ասում էր՝ գիշերը մերոնք իջել են, մենք էլ մեջտեղով գնում ենք, սանրելով դուրս գանք։ Նուրիջանյանը հերքում է մյուս վկաների խոսքերը Արման Նուրիջանյանի խոսքով՝ կոնկրետ Կիրի հանքում իջնելու մասին իրեն ոչ ոք ոչինչ չի ասել։ Պաշտպան Դավիդյանը խնդրեց պարզաբանել՝ այդ պարագայում ինչպե՞ս է, որ դատարանում հարցաքննված երկու վկաներ՝ շտաբի պետ Վարդան Ալեքսանյանն ու առաջին ուղեկցող Համբարձում Փարամազյանը ասել են, թե Նուրիջանյանին մի քանի անգամ հստակ նշվել է այդ մասին․ Դատավոր Սարգիս Դադոյանը – Ստում են,– հայտարարեց վկան,– ինձ ոչ ոք նման բան չի ասել, մանավանդ՝ Ալեքսանյանը, ես նրան կատեգորիկ չեմ տեսել, դեպքից հետո եմ տեսել միայն։ – Բոլորը ստում են, Դուք ճի՞շտ եք ասում,– ճշտեց դատավորը։ – Ինձ հրաման տվողն ասել է՝ ես ինչ պիտի անեմ, ես արել եմ,– ասաց վկան։ Ըստ Նուրիջանյանի՝ օգնության մեկնած զորքը եւս շրջափակման մեջ է ընկել Ամբաստանյալ Արսեն Աբգարյանը խնդրեց հիշել՝ մեկնելուց առաջ, երբ հանդիպել են իրար, ինքն ի՞նչ է ասել․ –  Հարցրել եք՝ տեղյա՞կ ես ճանապարհից, ասել եմ՝ հա։ – Հարցրել եմ՝ դու գիտես՝ ուր պիտի տանես, չէ՞։ – Չէ, «գիտես՝ ուր պիտի տանես»–ը ուրիշ բան է, «ճանապարհն իմանալ»–ը՝ լրիվ ուրիշ բան։ – Կհիշե՞ս խոսակցություն, որ երբ հակառակորդին տեսանք, ասացին՝ հրամանատար, մի կրակիր, կարողա մերոնք են։ – «Հրամանատար»–ը չեմ հիշում, բայց երկու տարբերակն էլ ասվել է՝ եւ որ մերոնք են, եւ որ կարողա զասադ է։ Այդ զասադ բառի վրա սկսել են կրակել։ – Այսինքն՝ եղել է նման խոսակցություն։ Արման Նուրիջանյանի խոսքով՝ դեպքից ժամեր անց Քաջարանի ջոկատը մեկնել է՝ շրջափակման մեջ մնացածներին օգնության, սակայն տեղ չհասնելով՝ հետ է դարձել․  «Էլի նույն ձեւ գնաց, ընկավ զասադի մեջ, զոհեր,մահեր․․․» Պաշտպան Ամրամ Մակինյանի հարցին, թե ինքը որտեղի՞ց գիտի այդ մասին, վկան պատասխանեց՝ ներկա է եղել, երբ մեկնել են։ Նուրիջանյանը հայտնեց նաեւ, որ ինքը սկսել է կրակել, երբ հակառակորդի հարվածից սպա է զոհվել։ Սպայի զոհվելու մասին նրա հայտարարությունը զարմացրեց տուժողների իրավահաջորդներին, ըստ որոնց՝ այդ մասին առաջին անգամ են լսում։ Հայկ Եղիազարյանը Տուժող կողմից Հայկ Եղիազարյանը խնդրեց հիշել՝ հայկական կողմից ի՞նչ արձագանք է եղել ադրբեջանական ալիքներում հրապարակված այն տեսանյութին, որում երեւում է, թե ինչպես են Զանգելանի դպրոցի բակում իրենց դրոշը կանգնեցնում։ Վկան ասաց՝ լսել է, որ ասել են, թե դա կեղծ տեսանյութ է։ – Ի վերջո, գնացիք, ընկաք այդ իրավիճակի մեջ, ըստ Ձեզ՝ կե՞ղծ էր թե՞ ոչ։ – Ոչ։ – Մեղավորն ո՞վ է։ –  Հրամանատարական կազմը․․․ Հենց տենց վերադասության կարգով իջնելով։ – Անդրանիկ Մակարյանն ու Արսեն Աբգարյանը մեղավո՞ր են։ – Ես իրենց չեմ իմացել․․․ Եթե իրենք են եղել հրամանատար, մեղավոր են,– պատասխանեց վկան։   Միլենա Խաչիկյան
22:59 - 03 սեպտեմբերի, 2024
Նահանջի հրաման եղե՞լ է թե՞ ոչ․ հակասություններ Հովիկ Գաբրիելյանի գործով վկայի ցուցմունքներում

Նահանջի հրաման եղե՞լ է թե՞ ոչ․ հակասություններ Հովիկ Գաբրիելյանի գործով վկայի ցուցմունքներում

Հակակոռուպցիոն դատարանում, դատավոր Վարդգես Սարգսյանի նախագահությամբ, սկսվել է փոխգնդապետ Հովիկ Գաբրիելյանի գործով վկաների հարցաքննության փուլը։  44-օրյա պատերազմի ժամանակ Գաբրիելյանը զբաղեցնում էր ՀՀ ՊՆ 1-ին բանակային կորպուսի 2-րդ առանձին զրահատանկային գումարտակի հրամանատարի պաշտոնը։ Այժմ Դատախազությունը նրան մեղադրում է առանց վերադաս հրամանատարների գիտության եւ թույլտվության Ջրականի շրջանում պաշտպանության անցած ենթակա անձնակազմին բնագիծը թողնել հրամայելու եւ այդ մասին իրենց աջ կողմում գտնվող յուրային ստորաբաժանումներին չտեղեկացնելով`  Հադրութի ուղղությամբ նահանջելու մեջ։ Փոխգնդապետը, սակայն, առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Երեկ դատարան էր ներկայացել պատերազմի ժամանակ նրա տեղակալ, շտաբի պետ Կոլյա Դավթյանը, որը մինչ Գաբրիելյանի ռազմաճակատ մեկնելը ժամանակավորապես իրականացրել է նաեւ գումարտակի հրամանատարի պարտականությունները։  Ի՞նչ ցուցում է տվել վերադաս հրամանատարությունը Կոլյա Դավթյանի ողջ հարցաքննությունն ընթացավ՝ պարզաբանումներ ստանալով․ վկան բազմաթիվ հանգամանքներ չէր հիշում, դատավարության մասնակիցների հարցերին տալիս էր իրարամերժ պատասխաններ։ Այդ հակասություններով պայմանավորված՝ հանրային մեղադրող Գրիգոր Մղդեսյանը միջնորդեց հրապարակել վկայի նախաքննական ցուցմունքը։ Դատարանը միջնորդությունը բավարարեց։ 2022 թ․ դեկտեմբերի ցուցմունքում վկան հայտնել էր, որ բնագիծը թողել են այն պատճառով, որ Հովիկ Գաբրիելյանը խոսել է կորպուսի շտաբի պետ Գեղամ Գաբրիելյանի հետ (զոհվել է,–հեղ․), խնդրել սնունդ, միջոցներ դիմակայելու համար, ինչը, սակայն, իր հասկանալով, այդ պահին հնարավոր չի եղել․ «Որքան հասկացա խոսակցությունից, շտաբի պետը միգուցե ասում էր՝ ամեն գնով պահեք, մինչեւ կհասնենք, բայց դրանից 4-5 ժամ հետո Գաբրիելյանի հրամանով դուրս եկանք բնագծից»,– ասել էր վկան՝ հավելելով, որ դուրս են եկել հոկտեմբերի 5-ին՝ կեսգիշերնանց՝ ժամը 1-2-ի մոտակայքում։ Ձախից՝ տուժողի իրավահաջորդ Հրաչիկ Բաղդասարյանը, հանրային մեղադրող Գրիգոր Մղդեսյանը – Ի՞նչ բնույթի խոսակցություն էր գնում, որ նման կերպ հասկացաք,– հարցրեց մեղադրողը։ – Որ զեկուցել է, դրանից հետո պարոն Գաբրիելյանը ասել է՝ առայժմ մնում ենք տեղում, ինձ թվում է՝ դրանից եմ եզրակացրել, որ նման խոսակցություն է եղել,– ասաց վկան։ Վկայի այս պատասխանը վրդովեցրեց նախագահող դատավորին․ – Խնդիրն էլ հենց այն է, որ նախաքննական ցուցմունքում չեք ասել, թե Հովիկ Գաբրիելյանի խոսքից եք դա հասկացել։ Ձեր գրածի երեսից մարդն այսօր կալանքի տակ է։ Ձեր ցուցմունքի հիման վրա կարող է դատապարտվել, հետո [գործը] գնա Վերաքննիչ դատարան, ասեք՝ Առաջին ատյանի դատարանում դա չէինք ասում։ Հո մանկապարտե՞զ չէ, հարգելի՛ Դավթյան,  սուրճի շուրջ զրույց չէ։ Մի քանի նիստ է՝ Ձեզ բացատրում ենք, որ մարդկային ճակատագրեր են որոշվում։ Ո՞վ է Ձեզ ստիպել այդպես գրել, – ասաց դատավոր Վարդգես Սարգսյանը։ – Պարոն դատավոր, բաներ կան, որ զրուցում ենք, վերհիշում եմ։ – Հիմա քննիչի՞ մոտ ցուցմունք տալիս էր Ձեր հիշողությունը ավելի լավ թե՞ դատարանում ցուցմունք տալիս։ – Չեմ հիշում, պարոն դատավոր։ – Եղե՞լ է որեւէ հանգամանք, որ քննիչը ստիպի, ասի՝ այսպես գրի, որովհետեւ ես եմ այդպես ուզում, որովհետեւ Գաբրիելյանին պիտի կալանավորենք, Գաբրիելյանի գործը պիտի գնա դատարան։ – Չէ, ստիպողաբար չի եղել, բայց․․․ – Այս հանգամանքը, որ նշել եք, Ձեր կամքո՞վ եք նշել։ – Ճիշտն ասած՝ այդ հարցաքննությունն էլ չեմ հիշում։ Դատավորի ցուցումով վկային ցույց տվեցին հարցաքննության արձանագրությունը՝ ճշտելու՝ ի՞նքն է ստորագրել դրա տակ թե՞ ոչ։ Վկան, աչքի անցկացնելով, ասաց՝ իր ստորագրությունն է։ Կոլյա Դավթյանն ասում է՝ նահանջի հրաման անձամբ չի լսել Ստացվում է, որ նախաքննության ժամանակ վկան մեղադրյալի դեմ է խոսել՝ նշելով, թե վերադաս հրամանատարությունից ասել են՝ ամեն գնով [բնագիծը] պահեք, մինչեւ օգնություն հասնի, սակայն ժամեր անց Գաբրիելյանի հրամանով նահանջել են։ Մինչդեռ նախորդ դատական նիստին մեղադրյալի օգտին է խոսել, պաշտպանի հարցին ի պատասխան պնդել՝ երբ Գաբրիելյանը երկրորդ անգամ է զեկուցել, վերադաս հրամանատարությունից ասել են՝ ինչ ուզում եք, արեք․ այդտեղ եկող չկա։ Ի պատասխան մեղադրողի հարցին՝ ինչպե՞ս կբացատրի այս հակասությունը, վկան դարձյալ կրկնեց՝ բաներ կան, որ լավ չի հիշել, ընթացքում է մտաբերում։ Դատավորը դարձյալ միջամտեց․ Նախագահող դատավոր Վարդգես Սարգսյանը – Գաբրիելյանը մեղադրվում  է հրաման չկատարելու մեջ, մեղադրական եզրակացության մեջ ներկայացված նյութերը առերեւույթ վկայում են այն մասին, որ նա զեկուցել է, որ ի վիճակի չեք, այնտեղից ասել են՝ չէ, պիտի պահեք, նա էլ պաշտոնեական դիրքը ենթադրաբար չարաշահել է։ Հիմա՝ Գաբրիելյանի՝ երկար ժամանակ կալանքի տակ գտնվելուց հետո, Կոլյա Դավթյանը լուսավորվել է, դատարանում հիշել է․․․ Հիմա ըստ Ձեզ՝ դա կարեւո՞ր հանգամանք է թե՞ ոչ, կարո՞ղ էր էական նշանակություն ունենալ մեղադրանքը հիմնավորելու կամ հերքելու, խափանման միջոց ընտրելու տեսանկյունից։ – Կարեւոր հանգամանք էր, պարոն դատավոր, ուղղակի ասում եմ էլի, խոսելով վերհիշում եմ,– պատասխանեց վկան։ Նա չկարողացավ մտաբերել՝ «ինչ ուզում եք, արեք» արտահայտությունը հնչել է ռադիոկապո՞վ թե՞ հեռախոսային խոսակցություն է եղել, սակայն դատախազի հարցին ի պատասխան՝ ասաց՝ անձամբ վերադասի ձայնը չի լսել։ Բազմաթիվ ճշտող հարցերից հետո ասաց նաեւ՝ նահանջի հրամանն էլ անձամբ չի լսել, սակայն պնդեց՝ Գաբրիելյանը զեկուցել է․ – Ըստ կանոնադրության՝ նահանջը կատարվում է բացառապես ավագ պետի հրամանով,– ընդգծեց մեղադրողը՝ կրկնելով հարցը,– անկախ զեկույցից՝ նահանջի հրաման եղել է ավագ պետից։ – Ես անձամբ չեմ լսել,– պատասխանեց վկան։ Բնագծի ուղղությամբ գրոհ եղե՞լ է թե՞ ոչ Նախաքննության ժամանակ վկան քննիչին հայտնել է, որ դիմացի գյուղում տեսել է հակառակորդի հետեւակ, բայց որ այն իրենց ուղղությամբ շարժվի, չի նկատել։ Մեղադրողը հարցրեց՝ կարո՞ղ է դատարանում հաստատել այս հանգամանքը։ Վկա Կոլյա Դավթյանը – Անմիջապես մեզ վրա չի եղել, կուտակումներ տեսել ենք՝ հետեւակ, ուրալ, տեխնիկա,– պատասխանեց վկան։ – Գյուղը բնագծից որքա՞ն հեռավորության վրա էր։ – Մոտավորապես 1–1․5 կմ։ – Այդ դեպքում եթե ձեր ուղղությամբ գրոհ չի եղել, ինչո՞ւ եք թողել բնագիծը։ – Պարոն դատախազ, բազմիցս նշել եմ՝ կուտակումներ եղել են․․․ Զորքի վիճակը, ընկճվածությունը, եղանակային պայմանները, աջակցություն չունենալը, նմանատիպ խնդիրներ,– պատասխանեց վկան։ – Դուք նշել եք, որ Կոռնետ օգնության է հասել եւ տանկեր խոցել։ Դա աջակցություն չէ՞։ – Այդ պահին է հասել, բայց հետո եղանակային պայմանները վատացել են, այդ ժամանակ ոչ ոք գիշերային տեսանելիության սարքեր եւ այլն, եւ այլն․․․ – Իսկ հակառակորդի համար նույն եղանակային պայմանները չէի՞ն։ – Նույնն էին, բայց անձնակազմի քանակ, տեխնիկայի քանակ անհամեմատելի էին։ Մեղադրողը հիշեցրեց վկայի խոսքերը, որ վերջին անգամ տանկային գրոհ եղել է երեկոյան 5-ի սահմաններում, իսկ մինչեւ նահանջը տանկեր այլեւս չեն եղել ոչ աջից, ոչ ձախից։ Դատարանում վկան պարզաբանեց՝ խոցվել էին ոչ բոլոր տանկերը, այլ 2-ը, թե մյուս 3-ը որ կողմ են գնացել, իրենք չեն նկատել։  Վկային հարցեր հղեց նաեւ մեղադրյալ Հովիկ Գաբրիելյանը Վկա Կոլյա Դավթյանին հարցեր հղեց նաեւ պաշտպանական կողմը։ Հիշեցնելով վկայի խոսքերը, որ հակառակորդը սեւ շորերով մտել է բնագիծ, եկել իրենց ուղղությամբ՝ Հովիկ Գաբրիելյանը հարցրեց․ Ձախից՝ մեղադրյալ Հովիկ Գաբրիելյանը, պաշտպան Վրեժ Խաչիկյանը – Քո բառերը չե՞ն։ –Հա, պարոն Գաբրիելյան, ես ասել եմ, որ կուտակումներ եղել են։ – Բա դատախազը հարց է տալիս, հարգարժան ծնողը իմ աչքերին է նայում, դու պիտի ասես դա․․․ Այսինքն՝ հակառակորդը ինչքա՞ն էր հեռու մեզնից։ – Մոտ 1 կմ։ – 500մ․․․ Լավ, 1 կմ, համաձայն եմ։ Մեզնից ներքեւ ինչքա՞ն զորք էինք նկատում։ – Շատ էր․․․ 500-ից ավելի հաստատ նկատել եմ,– պատասխանեց վկան։ – Կա՞ մի հոգի, որին կարող էինք ասել Ֆագոտի արկ բերեր մեզ։ – Չէ, հնարավորություն չի եղել։  – Դավթյան, Աստված վկա, ես որ զեկուցել եմ, ինձ մոտ ես եղել, այսքանի մոտ ճակատս բաց ասում եմ,  վերջին բառերը ինչ են ինձ ասել, ես ուզում եմ ճիշտն ասես։ – Ես չեմ ուզում՝ լավ չհիշելով․․․ – Հիշո՞ւմ եք վերջին բառերը թե՞ ոչ, –միջամտեց դատավորը։ – Շտաբի պետի խոսքն է եղել՝ ինչ ուզում եք, արեք։ – Հերիք եղավ, կամ ճիշտը պատմեք, կամ գնացեք,– զայրացավ Գաբրիելյանը։ – Մի ճնշեք վկային,– նշեց դատավոր Սարգսյանը։ Հանրային մեղադրողը ճշգրտող հարց տվեց․ – Դուք քիչ առաջ չհիշեցիք՝ այդ խոսակցությունը եղել է ռադիոկապով թե հեռախոսով։ Եթե չեք լսել Գեղամ Գաբրիելյանի ձայնը, ո՞նց եք պնդում, որ ասել է՝ այդտեղ եկող չկա։ – Խոսակցությունից, իրավիճակից, պարոն դատախազ․․․– ասաց վկան։ – Ո՞նց կարելի է մի բան լսել ու չլսել ասողի ձայնը։ Մեղադրողի հարցը, սակայն, մնաց անպատասխան։ Զոհված զինծառայողի հայր Հրաչիկ Բաղդասարյանը հետաքրքրվեց՝ զորքի բարոյահոգեբանական վիճակը մինչ հոկտեմբերի 3-ն էլ է վատ եղել թե՞ դրանից հետո է վատացել։ Ի պատասխան՝ վկան ասաց՝ մինչ այդ էլ նորմալ չի եղել, օրեցօր ճնշումը մեծանում էր։  – Այդ մասին կամ զենքերի պակասի մասին վերադաս հրամանատարությանը զեկուզե՞լ են,  – Զեկուցելը պարտադիր զեկուցել ենք, բայց․․․ – Հա կամ չէ։ – Զեկուցել ենք, բայց անմիջապես մեր ուղղությամբ գրոհ չի եղել․․․ – Ո՞ւմ եք զեկուցել։ – Կորպուսի հրամանատար Ժիրայր Պողոսյանին (նրա հարցաքննությունն իրականացվել է դռնփակ,–հեղ․) – Դուք զեկուցել եք կորպուսի հրամանատար Ժիրայր Պողոսյանի՞ն։ – Կներեք էլի, ինչի՞ վերաբերյալ եմ զեկուցել։ Վկայի ճշգրտող հարցերին դատավորը դարձյալ զայրացավ․ – Պրիմիտիվ հարց է, լավ, Դուք անհարմար չե՞ք զգում։ Սպա եք ի վերջո․․․ – Առօրյա զեկույցներ են եղել։ – Բաղդասարյանի հարցը առօրյա զեկույցների մասին չէր․․․ Գիտե՞ք՝ ինչի մասին է վկայում, որ ամեն հաջորդ հարցի պատասխանը հակասում է նախորդ պատասխանին, եւ դա արձանագրում են կողմերը․ որ այդ պատասխաններից առնվազն մեկը առերեւույթ, առաջին հայացքից իրականությանը չի համապատասխանում,– ընդգծեց դատավորը։ Վկան ցանկացավ պարզաբանել, սակայն դատարանն այլեւս թույլ չտվեց։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց սեպտեմբերի 19-ին։   Միլենա Խաչիկյան  
16:16 - 03 սեպտեմբերի, 2024
Հերթեր «Զվարթնոց» օդանավակայանում․ ինչու են մարդիկ ժամերով սպասում անձնագրային անցակետում

Հերթեր «Զվարթնոց» օդանավակայանում․ ինչու են մարդիկ ժամերով սպասում անձնագրային անցակետում

ՀՀ քաղաքացի Միլենա Բարսեղյանը օգոստոսի 15-ին՝ ժամը 03։58-ին, Ստամբուլից ժամանել է Երեւան եւ մոտ 1 ժամ սպասել «Զվարթոց» օդանավակայանի անձնագրերի ստուգման անցակետում․ «Միաժամանակ մի քանի ինքնաթիռ էր վայրէջք կատարել, դրա համար էլ մարդկանց հոսքը շատ-շատ էր, առաջարկում էին հերթը շրջանցելու վճարովի տարբերակ, ինչն ինձ համար նորություն էր»,- պատմում է նա։ Միլենայի խոսքով՝ հերթի մեջ շատերը բողոքում էին, թե 2 պատուհան է սպասարկում, բայց երբ ինքն է մոտեցել, նկատել է, որ բոլոր պատուհաններն աշխատում են․ «Աշխատողներն էլ չէին ձգձգում, ես որ մոտեցա, արագ սպասարկեցին, պարզապես մի խնդիր կա․ այդ պահին այդ նույն հերթի մեջ սպասում էին տրանզիտ թռիչք ունեցող մարդիկ, այսինքն՝ պատուհանները առանձնացված չէին ըստ տրանզիտ թռիչք ունեցողների եւ չունեցողների։ Իմ վերջնակետը, օրինակ, Հայաստանն էր, բայց եթե Հայաստանը ինչ-որ մեկի համար տարանցիկ երկիր էր, եւ նրա սպասելաժամանակը 1 ժամ էր, նա հաստատ կուշանար մյուս թռիչքից»։ Լուսանկարը՝ Միլենա Բարսեղյանի Միլենան ասում է՝ այլ երկրներում տեսել է, որ անձնագրային պատուհանները բաշխվել են ըստ տրանզիտ թռիչքների կամ ըստ ԵՄ քաղաքացիների․  «Ես մեկնել էի Ստամբուլ, Ստամբուլից՝ Անկարա` ուսումնական նպատակով Նորվեգիայի դեսպանատան վիզա ստանալու համար, եւ այդ ընթացքում տեսա բաշխում նաեւ ըստ լոկալ թռիչքների, ինչը, իհարկե, Հայաստանի դեպքում ակտուալ չէ, մեզ մոտ ներքին թռիչքները ակտիվ չեն»։ Խնդրի մասին նախորդ ամսին բարձրաձայնել էր նաեւ Ազգային ժողովի նախկին պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյանը՝ հերթի միջից տեսանյութ հրապարակելով եւ պատմելով, որ առավոտյան ժամը 04։55-ի սահմաններում մոտ մեկ ժամ անձնագրային անցակետում սպասում են, եւ մարդկանց քանակը հաշվի առնելով՝ դեռ 3-4 ժամ էլ կսպասեն․ «Անձնագրային հսկիչ կետի մոտ արհեստական հերթեր են ստեղծում մարդկանցից գումար գանձելու համար։ Այս բարդակի հեղինակները առաջարկում են՝ 3-4 ժամ հերթ չկանգնելու եւ մուտքի կնիքը խփելու համար վճարել 9000-ական դրամ»,- տեսանյութում ասում էր Զոհրաբյանը՝ հավելելով, որ փաստորեն, «Զվարթնոց» միջազգային օդանավակայանը պատրաստ չէ այս ծավալի մարդ ընդունելուն։ Տեսանյութում Զոհրաբյանը նշում էր նաեւ, որ անձնագրային հսկիչ ոչ բոլոր պատուհաններն են աշխատում։ «Ինֆոքոմ»-ը երկու շաբաթ շարունակ դիտարկել է «Զվարթնոց» օդանավակայանի թռիչքները՝ դուրս բերելով հուլիսի 23-ից մինչեւ օգոստոսի 5-ը «Զվարթնոց» ժամանած ինքնաթիռների տեսակները, դրանցում ուղեւորների հնարավոր միջին քանակը եւ վայրէջքի ժամերը։ Դիտարկման հիմք են հանդիսացել flightradar 24 կայքի թռիչքների ժամանակացույցը եւ օդանավերի վերաբերյալ բաց աղբյուրներում առկա տվյալները։ Համադրելով բոլոր տվյալները՝ ստացել ենք հետեւյալ ամփոփ պատկերը․ կեսգիշերնանց ժամերին կարճ միջակայքերով ժամանում են մի քանի, այդ թվում խոշոր եւ բազմամարդ օդանավեր, ինչն էլ հերթերի պատճառ է դառնում։ Որքան շատ են քարտերի միջի շրջանակները, այնքան շատ օդանավ է ժամանել տվյալ ժամին, եւ որքան մուգ են քարտերի գույները, այնքան շատ ուղեւորներ են եղել այդ օդանավերում Ինչ է ասում «Զվարթնոց»  օդանավակայանը Վայրէջքի ժամերի ընտրության, ժամ-գին հարաբերակցության, ռեսուրսների հնարավոր անբավարարության եւ մի շարք այլ հարցերի վերաբերյալ փորձեցինք մեկնաբանություն ստանալ «Զվարթնոց»  օդանավակայանից, որտեղից, սակայն, առաջարկը մերժեցին։ Օդանավակայանի հանրային կապերի պատասխանատու Լուսինե Մողրովյանը փոխանցեց, որ իրենց տարածած հաղորդագրությանն ավելացնելու այլ բան չունեն, անհրաժեշտության դեպքում կդիմեն։ Ըստ այդ հաղորդագրության՝ հերթերը պայմանավորված են ամառային սեզոնով եւ չվերթերի փոփոխություններով․ «Եղանակային պայմաններից ելնելով եւ ավիաընկերությունների չվացուցակում տեղի ունեցող փոփոխությունների արդյունքում չվերթերի կուտակումն առաջացնում է ոչ պլանավորված խցանում, քանի որ տարբեր օպերատիվ պայմաններից ելնելով չվերթերը ուշ կամ շուտ են ժամանում: Արդյունքում սահմանային անցակետում գոյանում են մեծ հերթեր: Ամառային ծանրաբեռնված սեզոնին ընդառաջ ավելացող չվերթերի և մեծ ուղևորահոսքի ֆոնին ուղևորներին հնարավորինս արագ սպասարկելու ուղղությամբ օդանավակայանը նախաձեռնում է բոլոր անհրաժեշտ միջոցները. հերթերը կառավարելու համար համալրվում է անհրաժեշտ քանակությամբ աշխատակիցներով, ինչպես նաև իրականացնում է համակարգված աշխատանք սահմանապահ ծառայության հետ, որն օդանավակայանի ծառայություն չի հանդիսանում»։ Օդանավակայանից նաեւ հայտնել էին, որ ուղեւորների ճանապարհորդությունը հարմարավետ եւ արագ դարձնելու համար օդանավակայանն ու ավիաընկերություններն առաջարկում են տարբեր ծառայություններ, ինչպես օրինակ` օդանավակայանում գործող «Fast Track», «VIP» ծառայությունները, ավիաընկերությունների կողմից առաջարկվող բիզնես դասի տոմսերը եւ այլ տարատեսակ վճարովի ծառայություններ․ «Այն ամբողջ աշխարհում ընդունված կարգ է և օդանավակայանը բացառություն չէ այս հարցում»,- ասված է հարորդագրության մեջ։ Ըստ մասնագետի՝ «Զվարթնոց»-ի նման օդանավակայանները չվացուցակներ կազմելու հարցում թելադրող չեն Ավիացիայի միջազգային կարգավորումների մասնագետ, օդաչու Հակոբ Ճաղարյանը մեր զրույցում ասում է՝ նախեւառաջ պետք է հիշել առաջարկ-պահանջարկ փոխհարաբերության մասին․ երբ առաջարկն է շատ, պահանջարկը՝ քիչ, գինն իջնում է, իսկ երբ պահանջարկը ավելի շատ է, քան առաջարկը, հերթեր են գոյանում, եւ այդ դեպքում անգամ լավ կահավորված օդանավակայանը, ինչպիսին «Զվարթնոց»-ն է (ըստ Ճաղարյանի՝ այն ունի անձնագրային 23-24 կետ, որը իր չափսերի համար բավականին լավ ցուցանիշ է), չեն հասցնում սպասարկել․ «Հիմա հերթեր են գոյանում, որովհետեւ ամառվա սեզոնի հետ կապված պահանջարկը ավելի շատ է, իսկ ինչո՞ւ է շատ հատկապես գիշերային ժամերին․ որովհետեւ Հայաստանը չունի տեղական փոխադրողներ՝ իրենց թռիչքուղիների ցանցով, որոնք կարող են իրենց հարմար ժամերի չվերթներ նախատեսել։ Հայ ուղեւորներին հիմնական փոխադրողները միջազգային ավիաընկերություններն են, որոնք գալիս են՝ իրենց բազային օդանավակայանների բազային թռիչքների համար իրենց հարմար ժամին Հայաստանից ուղեւորներ տանելու։ Ընդհանրապես, հաջող աշխատելու գրավականներից հիմնականը տրանզիտային թռիչքների իրականացումն է։ Տրանզիտ թռիչքներ կատարելու համար պետք է օրը 2 անգամ այդ թռիչքը կատարել՝ առավոտյան եւ երեկոյան, իրենք ունեն առավոտյան չվացուցակ եւ երեկոյան չվացուցակ, եւ քանի որ հայ ուղեւորներին տանում են առավոտվա չվացուցակին հասցնելու համար, գիշերներն են գալիս»։ Լուսանկարում՝ Հակոբ Ճաղարյանը Ըստ Ճաղարյանի՝ օդանավակայանների, այդ թվում՝ բուն օդանավերի սպասարկումը գիշերային ժամերին 8-10 տոկոսով ավելի թանկ է, քան ցերեկային ժամերին, որովհետեւ գիշերը օգտագործվում են լուսավորություն թռիչքուղու, շարժման ուղիների եւ այլնի համար․ «Բայց այդ մի քանի տոկոսի տարբերությունը ավիաընկերությունների համար արգելք չի հանդիսանում, որովհետեւ իրենք կարող են այդ ժամին շատ ուղեւոր տանել եւ իրենց այլ ուղղություններով թռչող օդանավերը լցնել»։  Ճաղարյանը պարզաբանում է, թե չվացուցակների հաստատման գործընթացն ընդհանրապես ինչպես է կատարվում։ Ըստ նրա՝ թե՛ ավիաընկերություններն են առաջարկում օդանավակայաններին, թե՛ օդանավակայանները՝ ավիաընկերություններին․ «Այսինքն՝ օդանավակայանը ունի սլոտներ (ժամանման եւ մեկնման ժամեր) եւ ավիաընկերությունը ունի ցանկություն․ եթե ավիաընկերության ցանկությունը համընկնում է օդանավակայանի հնարավորության հետ, օդանավակայանը տալիս է այդ ժամի թույլտվությունը, հակառակ դեպքում օդանավակայանը առաջարկում է այդ թռիչքն իրականացնել մեկ այլ ժամի»։ Բայց այնպիսի օդանավակայանները, ինչպիսին «Զվարթնոց»-ն է, որը 24 ժամվա ընթացքում 50-60 թռիչք է իրականացնում», ըստ նրա, թելադրող չէ։ Անդրադառնալով անձնագրային անցակետերը դասակարգելու հարցին՝ Ճաղարյանն ասում է, որ դա աշխարհում ընդունված մոտեցում է, բայց Հայաստանի դեպքում տրամաբանական չի լինի․ «Նախ, «Զվարթնոց»-ը տրանզիտ օդանավակայան չէ, միայն ռուսական ավիաընկերությունների թռիչքները փակելուց հետո ռուսների համար մասնակիորեն դարձավ տրանզիտ, հետեւաբար՝ տարանջատելը ըստ տրանզիտ թռիչքների եւ ոչ տրանզիտ թռիչքների, ազդեցիկ գործոն չի լինի։ Շատ երկրներում հանդիպել եմ նաեւ տարանջատման ըստ Շենգենյան գոտու երկրների կամ ըստ քաղաքացիության, բայց Հայաստանում դա էլ հնարավոր չէ այն հասարակ պատճառով, որ ՀՀ քաղաքացին եւ օտարերկրյա քաղաքացին ստուգվում են միեւնույն կանոնակարգով, այդ դեպքում խտրականություն դնելու իմաստը ո՞րն է, այլ հարց, եթե ՀՀ քաղաքացիները կամ ԵԱՏՄ քաղաքացիները ստուգվեին ավելի պարզեցված, արագացված ընթացակարգով»։ Ճաղարյանի խոսքով՝ շատ երկրներում իրենց քաղաքացիների անձնագրերն անգամ չեն ստուգում, տեղական ID քարտն են անցկացնում համակարգով եւ վերջ, որոշ տեղերում էլ պատուհաններ կան, որոնք աչքերով են ստուգում․ համակարագը մի անգամ նկարում է մարդու աչքերը, գրանցում, դրանից հետո նա գալիս, կանգնում է, աչքերը ֆիքսվում են, կտրոնը ստանում է եւ վերջ, նույնիսկ կնիք չի դրվում, համակարգն է ընդհանուր ծրագրի մեջ այդ տեղեկությունը փոխանցում։ Նման համակարգային փոփոխության համար, ըստ մասնագետի, միայն օդանավակայանաի ցանկությունը բավարար չէ, դա ՀՀ ԱԱԾ սահմանապահ ծառայության կամ պետական ավելի բարձր մակարդակով լուծելիք հարց է․ «Այսինքն՝ Ձեր բարձրացրած հարցերը շատ ակտուալ են, բայց Հայաստանի դեպքում դա երեւի հնարավոր չի լինի ներդնել, որովհետեւ ԵԱՏՄ-ում դա չի գործում, իսկ Հայաստանը միացած է ԵԱՏՄ-ի հետամնաց, միջնադարից եկող ծրագրերին եւ նոր բան անելու հնարավորություն չունի։ Դեռեւս 2019 թ․-ին, երբ ես վարչապետի խորհրդական էի, հանդիպում ունեցանք օդանավակայանի կառավարչի հետ, այն ժամանակ քննարկվում էր դասական «Զվարթնոց»-ի շենքի վերականգման հարցը, եւ ի վերջո համաձայնության եկանք 2 շենքերի մեջ միջանկյալ մի բան սարքելու համար։ Եթե այդ ծրագիրը իրականանար, իսկ դա լուրջ ծրագիր էր, այս բոլոր խնդիրները կլուծվեին»։ Մեր այն հարցին՝ արդյո՞ք հնարավոր չէ ծանրաբեռնված շրջանում փոխգործակցություն ապահովել «Զվարթնոց» եւ «Շիրակ» օդանավակայանների միջեւ եւ թռիչքների մի հատված տեղափոխել Շիրակ, Հակոբ Ճաղարյանը պատասխանում է․ «Երեւան եկողին, իհարկե, ձեռք չի տա «Շիրակ» օդանավակայանում իջնել․ եթե ես ծանրաբեռնված ժամին Երեւանի տոմս վերցնող ուղեւոր եմ, ինձ պետք է իջնեմ հենց Երեւանում, ոչ թե Գյումրիում, իսկ այն ուղեւորը, որը տրանզիտով է գալիս Երեւան, որպեսզի շարունակի իր թռիչքը, չունի այն Գյումրիից շարունակելու հնարավորություն, նա ստիպված պետք է տեղափոխվի Երեւան, Երեւանից գնա, այդ դեպքում ուղեւորը կգերադասի այլ օդանավականից օգտվել, կամ էլ Շիրակում պետք է ունենաս այնքան թռիչք, որ այդ տրանզիտով եկողներին նստեցնես, տանես Երեւան․․․ Իմ աշխատելու ժամանակ ես փորձ եմ արել «Շիրակ»-ը սարքել աշխատող օդանավակայան, ներկայացրել եմ ծրագիր, ըստ որի՝ այն կդառնար lowcost (էժան տոմսերով) օդանավակայան, այդ դեպքում այն կսկսեր գործել բավականին լավ, կյանքը կեռար, բիզնեսը կզարգանար, դա լուրջ թեմա կլիներ, բայց Հայաստանի կառավարությունը գերադասեց 5 միլիոն եվրոյի չափով սուբսիդավորել արտասահմանյան ավիաընկերությանը, որպեսզի Երեւան թռիչքներ իրականացնեն, քան թե 3-4 միլիոն ծախսել սեփական ավիաընկերությունը ստեղծելու համար»,- նշում է Հակոբ Ճաղարյանը։   Հեղինակ՝ Միլենա Խաչիկյան Ինֆոգրաֆիկան՝ Կատյա Մամյանի
16:39 - 30 օգոստոսի, 2024
Գրագողությունն ու հայկական գիտական ամսագրերում գրախոսության գործընթացը․ Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնակատարի հոդվածների հետքերով

Գրագողությունն ու հայկական գիտական ամսագրերում գրախոսության գործընթացը․ Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնակատարի հոդվածների հետքերով

Գիտական ստեղծագործությունները հեղինակային իրավունքի օբյեկտներ են։ «Հեղինակային իրավունքի և հարակից իրավունքների մասին» օրենքը սահմանում է․ «Ուրիշի ստեղծագործությունից մտքեր, հատվածներ քաղելը առանց դրանց ստեղծագործական վերամշակման և առանց ձեռքբերման սկզբնաղբյուրի նշման և որպես իրենը ներկայացնելը կամ ստեղծագործությունն ամբողջությամբ իր անունով ներկայացնելը համարվում է գրագողություն»։ Հայաստանում և աշխարհում գրագողությունը նոր երևույթ չէ, սակայն այս մասին խոսակցություններն ակտիվացան վերջին ամիսներին՝ պայմանավորված Գիտությունների ազգային ակադեմիայի (ԳԱԱ) Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնակատարի հոդվածներում գրագողության դեպքերի մասին հրապարակմամբ ու դրա շուրջ քննարկումներով։   Նախապատմությունը Արդեն մի քանի ամիս է, ինչ պատմական գիտությունների թեկնածու Լիլիթ Հարությունյանը Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնակատարն է։ Հունիսին տեղի են ունեցել ինստիտուտի տնօրենի ընտրություններ, որոնց ժամանակ վերջինս նաև եղել է թեկնածուներից մեկը։ Ընտրությունների արդյունքում, սակայն, ԳԱԱ նախագահությունը չի ընտրել թեկնածուներից ոչ մեկին, և առաջիկայում սպասվում են նոր ընտրություններ։ Մինչ տեղի կունենան նոր ընտրությունները, մամուլում հուլիսին հրապարակում եղավ այն մասին, որ Լիլիթ Հարությունյանի հեղինակած գիտական հինգ հոդվածներում առկա են գրագողության դեպքեր։ Հրապարակման մեջ նաև նշված էին այն հոդվածները, որոնցից, ենթադրաբար, արտագրություններ են տեղի ունեցել։ «Ինֆոքոմն» ուսումնասիրեց հրապարակման մեջ նշված հոդվածներից երկուսը։ Մեր համեմատությունն այս երկու հոդվածի օրինակով ցույց տվեց, որ դրանք արտագրված են արսասահմանյան հեղինակների՝ ավելի վաղ հրապարակված հոդվածներից՝ չնչին փոփոխություններով. որոշ բառեր փոխարինված են հոմանիշներով, անձնանունների ու տեղանունների գրության այլ ձևեր են ընտրված և այլն։ Այս հղումով կարող եք գտնել նշված երկու հոդվածներն ու կարդալ, թե ինչպես է կատարվել համեմատությունը։ Հոդվածների ուսումնասիրությունից հետո մենք դրանցից  մեկն ու առերևույթ սկզբնաղբյուրն ուղարկեցինք Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտե՝ խնդրելով մեկնաբանել, թե արդյո՞ք Կոմիտեն կարծում է, որ գրագողություն է տեղի ունեցել։ Մեր հարցմանն ի պատասխան՝ Կոմիտեից հայտնեցին՝ Լիլիթ Հարությունյանի հոդվածներում գրագողության հնարավոր դեպքերի վերաբերյալ նյութերի ուսումնասիրման նպատակով ԳԱԱ նախագահի` հուլիսի 10-ի հրամանով ստեղծվել է մասնագիտական հանձնաժողով։ «Ներկայացված նյութերում բերված, Լ. Հարությունյանի հեղինակած հոդվածներում առկա են այլ հեղինակների կողմից ավելի վաղ հրապարակված հոդվածների հետ բովանդակային և բառացի-տեքստային ակնհայտ համընկնումներ` առանց պատշաճ հղումների (գրագողություն)»,- նշվում է ԳԱԱ-ում ձևավորված հանձնաժողովի եզրակացության մեջ։ Մեր հարցման պատասխանում Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեից նաև նշել էին, որ «խստիվ դատապարտում են ակադեմիական ազնվության և բարեվարքության սկզբունքները խախտող որևէ գործունեություն»: «Ինֆոքոմն» այս դեպքի, ինչպես նաև գրագողության երևույթի ու դրա դեմ պայքարի, հայկական գիտական ամսագրերի խնդիրների մասին զրուցել է Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի նախագահ Սարգիս Հայոցյանի, ԳԱԱ ակադեմիկոս քարտուղար Արթուր Իշխանյանի, Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնակատար Լիլիթ Հարությունյանի, տնօրենի թեկնածու Գոռ Մարգարյանի և Բարձրագույն որակավորման կոմիտեի (ԲՈԿ) նախկին նախագահ Սմբատ Գոգյանի հետ։   Գրագողության դեպքեր․ բարձրաձայնե՞լ, թե՞ ոչ Սմբատ Գոգյանն ասում է՝ նման դեպքերը, երբ գիտնականները վերցնում են այլ հեղինակների գործերը, որոշ բառեր փոխարինում հոմանիշներով, մի քանի հղումներ փոխում և որպես իրենց հոդված ներկայացնում, Հայաստանում տարածված պրատիկա է։ ԳԱԱ ակադիմիկոս քարտուղար Արթուր Իշխանյանը նշում է, որ Ակադեմիայի համակարգի գիտնականներից նախագահությունը  գրագողության դեպքերի մասին ժամանակ առ ժամանակ նամակներ ստանում է։ Նրա խոսքով նախագահությունն այդ դեպքերի հետևից գնում է ու ստուգում։ Հարցին, թե արդյո՞ք դա գրագողություն կատարած գիտնականների համար հետևանքներ ունենում է, ԳԱԱ ակադեմիկոս քարտուղարը պատասխանում է․ «Իհարկե ունենում է»։  Իսկ թե ինչպիսին են այդ հետևանքները, նա հրաժարվում է մեկնաբանել՝ նշելով, որ դա ԳԱԱ ներքին հարցն է, և կարիք չկա հանրայնացնելու։ Լիլիթ Հարությունյանի կողմից գրագողության կատարելու մասին առաջին անգամ բարձրաձայնել է Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրենի մյուս թեկնածուն՝ պատմական գիտությունների թեկնածու Գոռ Մարգարյանը, որն այդ մասին դիմում է ուղարկել վարչապետի աշխատակազմ։ Վարչապետի աշխատակազմից էլ դիմումը հասցեագրվել է ԳԱԱ-ին ու Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեին։ Արթուր Իշխանյանը պատմում է, որ հուլիսին պետք է ինստիտուտի տնօրենի ընտրության հարցով նախագահության նիստ տեղի ունենար, սակայն ԳԱԱ նախագահությունը  անծանոթ էլեկտրոնային հասցեներից անստորագիր նամակներ է ստացել այս դեպքի մասին և չեղարկել նիստը։  Այնուհետև նախագահությունը հանձնաժողով է ստեղծել, որը սկսել է քննել վարչապետի աշխատակազմ ուղարկված գրության մեջ և անստորագիր նամակներում նշված հոդվածները՝ հաստատելով  գրագողության փաստը։ Տնօրենի թեկնածուի կողմից այս դեպքի հանրայնացումն, ըստ Արթուր Իշխանյանի, տեղի է ունեցել «ակադեմիական վարվելակերպի տեսակետից անընդունելի եղանակով, որովհետև խախտված է ակադեմիական իրազեկման ներքին կարգը»։ «Աշխարհում ընդունված կարգը ներքին իրազեկման կարգն է»,- նշում է նա։ Դիտարկմանը, թե Հայաստանում գիտությունն իրականացվում է հանրային միջոցների հաշվին, հետևաբար թափանցիկության և հաշվետվողականության տեսանկյունից գուցե ավելի ընդունելի տարբերակ է բարձրաձայնել այդ դեպքերի մասին, ԳԱԱ ակադեմիկոս քարտուղարը պատասխանում է․ «Պատկերացրեք, որ ինչ-որ թերացման արդյունքում սահմանում զորքերի ինչ-որ հատվածում կա բաց տարածք։ Դրա հանրայնացումը հակառակորդին միանգամից հնարավորություն է տալու ներխուժել այդտեղ»։ Հարցին, թե արդյո՞ք այս երկու օրինակները համեմատելի  են, Արթուր Իշխանյանը պատասխանում է․ «Ակադեմիան հանդիսանում է գիտության կարևոր կազմակերպիչ, և որոշումները կայացվում են՝ հաշվի առնելով շատ տարբեր հանգամանքներ։ Այդ տարբեր հանգամանքների բալանսն ասում է, որ տվյալ դեպքում հանրայնացնել պետք չէ։ ․․․․ Դա կարող է վնաս հասցնել համակարգին»։  Ինքը՝ Գոռ Մարգարյանը, չի կարծում, թե այս հարցը պետք է ներքին կարգով քննարկվեր ու լուծում ստանար։ Նրա խոսքով ԳԱԱ Հայագիտության և հասարակական գիտությունների բաժանմունքում տեղյակ են, որ Արևելագիտության ինստիտուտում երբեմն գրագողության վերաբերյալ խնդիրներ են առաջանում և բարձրաձայնվում։  «Ո՞ւմ պիտի տեղյակ պահեի և ակնկալեի, որ հարցին ներքին կարգով լուծում պիտի տրվեր։ Սա Գիտությունների ակադեմիա է, աստեղ ներքին կարգով հարցերը լուծելու տեղ չէ՛։ [Արևելագիտության] ինստիտուտում ընդամենը երկու օր առաջ գործընկերներիցս մեկը դատապարտում էր ինձ, որ ես գրագողությունը բացահայտել եմ։ Հասկանու՞մ եք՝ ինչ է տեղի ունենում․ մարդիկ ինստիտուտում քայլ են նախաձեռնել՝ հաջակցություն Լիլիթ Հարությունյանի  և դատապարտելով գրագողությունը բացահայտելու իմ քայլը։ Բառացիորեն երկու օր առաջ ինստիտուտի հարգարժան գիտությունների դոկտորներից մեկը համարեց, որ գրագողություն բացահայտելը «զազրախոս հաչոց է»։ Դուք  ակնկալում եք, որ նման միջավայրում ներքին կարգերով հարցե՞ր պիտի լուծվեն։ Ես դեմ եմ ներքին կարգերով հարցեր լուծելուն․ ես կողմ եմ այսօրվա հանրահռչակված գիտության քաղաքականությանը»,- նշում է նա։ Գոռ Մարգարյանը շեշտում է նաև այն հանգամանքը, որ Արևելագիտության ինստիտուտի ընտրությունների գործընթացում ԳԱԱ նախագահությունից կողմնակալ վերաբերմունք ու ճնշումներ է նկատել։ Հարցին, թե ինչ ճնշումների կամ կողմնակալ վերաբերմունքի մասին է խոսքը, նա պատասխանում է՝ ընտրությունների երկրորդ՝ խորհրդատվական փուլի օրն ու ժամն իրենից գաղտնի են պահել, չնայած որ այն որոշված էր դեռ մեկ շաբաթ առաջ։ Գոռ Մարգարյանի խոսքով միայն ինստիտուտին ուղարկած հարցումից հետո են իրեն զանգով տեղեկացրել, որ այդ օրն ընտրությունների երկրորդ փուլն է, երբ պիտի թեկնածուներն իրենց ծրագրերը ներկայացնեին, և  բաժանմունքը թեկնածուների երաշխավորեր վերջնական ընտրության համար։ «Ընթացակարգը նախատեսում է, որ ինստիտուտից թեկնածուների հետ պետք է ներկայանա ոչ ավելի, քան հինգ ներկայացուցիչ։ Երբ որ ես այդ նիստին գնացել եմ, հինգ ներկայացուցիչներն արդեն ընտրված, նիստին ներկա են եղել, ներկա է եղել Լիլիթ Հարությունյանը, իսկ ինձ այդ մասին միայն այդ օրը (հուլիսի 2-ին,- խմբ․), այն էլ ինստիտուտին ուղարկված հարցումից հետո, ժամը տասի կողմը զանգել են և ասել՝ դու գիտե՞ս որ այսօր ընտրության երկրորդ փուլն է»,- պատմում է նա։ «Ինֆոքոմն» այս դեպքի և ԳԱԱ-ում ձևավորված հանձնաժողովի որոշման մասին մեկնաբանություն խնդրեց նաև խնդրո առարկա հոդվածների հեղինակ, Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնակատար Լիլիթ Հարությունյանից։ Վերջինիս կարծիքով այս ամենը տեղի է ունենում տնօրենի ընտրությունների պատճառով։   «Տնօրենի ընտրությունների հետ կապված գործընթացում թեկնածուներից մեկը (նկատի ունի Գոռ Մարգարյանին,- խմբ․) փորձեց շահարկել հոդվածներում համընկնումների թեման, ինչը նպատակ ուներ այդ գործիքակազմը օգտագործել ընտրական գործընթացում որոշակիորեն ավելի քիչ ձայներ հավաքած և գիտական կոլեկտիվում առաջադրման համար մերժված թեկնածուի համար այդ ճանապարհով որոշակի հանրային հնչեղություն հարցին տալ»,- նշում է նա։ Լիլիթ Հարությունյանը կարծում է, որ  գիտական հոդվածներում համընկնումների կարգավորման մեխանիզմներ չկան, և գիտական ինստիտուտներում չկա ներդրված միասնական համակարգ կամ գործիքակազմ՝ համընկնումները ստուգելու համար «[Ամսագրերի] խմբագրություններն իրենց ձեռքի տակ եղած գործիքակազմով փորձում են ստուգել հոդվածները, դրանք բերել չափման որոշակի, այսպես կոչված, ձևաչափի և տպագրել։ Այն թեկնածուն, որ այդ թեման արծարծել է, երկար տարիներ եղել է Արևելագիտության ինստիտուտի գիտական քարտուղար, ապա նաև փոխտնօրեն և վերջին շրջանում նաև եղել է ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնակատար։ Եթե այդպիսի խնդիրներ են եղել, ապա նա իր լիազորությունների շրջանակներում պետք է անդրադառնար այդ թեմային և նպաստեր, որ ինստիտուտը ունենար համակարգ, գործիքակազմ, որպեսզի կարողանային բոլոր հոդվածները ստուգվել և բերվել նորմալ չափորոշիչների»,- ասում է նա։ Լիլիթ Հարությունյանը կարծում է, որ այս խնդիրը ոչ թե պետք է  բարձրաձայնվեր հանրային տիրույթում, այլ քննարկվեր ու լուծում ստանար համակարգի ներսում։  Հարցին՝ արդյո՞ք ընդունում է ԳԱԱ-ում ձևավորված հանձնաժողովի եզրակացությունը, որ իր հոդվածներում այլ հեղինակների աշխատանքների հետ համընկնումներ կան, ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնակատարը պատասխանում է․ «Հոդվածներում որոշակի համընկնումներ կան, բայց դրանք վերջին շրջանում միգուցե նաև մեր սթրեսային աշխատանքի արդյունքում են։ Ես ընդունում եմ, որ հավանաբար, շատ ուշադիր չեմ եղել, բայց իմ հոդվածը որոշակի շտկումներից հետո ուղարկվել է նաև խմբագրման, խմբագրումից հետո համակարգը ցույց է տվել [համընկնումների] ընդունելի չափ, այդ գործիքակազմով ստուգվել է և հրատարակվել է։ Բայց, այո՛, որոշակի խնդիրներ, թերևս բացթողումներ եղել են։ Այսուհետև ես ավելի ուշադիր կլինեմ և որոշակի գործիքակազմի ներդրմամբ նաև կփորձեմ հոդվածները այս տեսանկյունից անխոցելի դարձնել»։ Ի պատասխան Լիլիթ Հարությունյանի այս մեկնաբանության` մենք նշեցինք, որ մեր ուսումնասիրությունը երկու հոդվածի օրինակով ցույց է տալիս մոտ 90% համընկնում, և այս դեպքում խոսքը ոչ թե ինչ-որ հատվածներ առանց հղումների հոդվածում ներկայացնելու, այլ տեքստերի գրեթե ամբողջական համապատասխանության մասին է։ Այս դիտարկումը նա հրաժարվեց մեկնաբանել՝ նշելով, որ արդեն պատասխանել է մեր բոլոր հարցերին։ Իսկ հարցին, թե արդյո՞ք առաջադրելու է իր թեկնածությունը Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրենի սպասվող ընտրություններում, Լիլիթ Հարությունյանը պատասխանեց` դեռ չի որոշել։ Գոռ Մարգարյանը նշում է՝ այս դեպքի բացահայտումից հետո ԳԱԱ նախագահությունը մեղադրանքների սլաքն ուղղել է իր դեմ հենց Լիլիթ Հարությունյանի բերած այն հիմնավորումներով, որ ինքն Արևելագիտության ինստիտուտւմ վարչական պաշտոններ է զբաղեցրել և ինչ-որ հատված եղել է տնօրենի պաշտոնակատարը։ «Ամբողջ պատասխանատվությամբ հայտնում եմ, որ գիտքարտուղարների, փոխտնօրենների վրա նման պարտավորություն չկա։ Բացի այդ՝ Լիլիթ Հարությունյանի հոդվածների մեծ մասը հրատարակվել է «Ժամանակակից Եվրասիա» պարբերականում։ Հոդվածները, ըստ իրենց նշումների, գրախոսվել են, հրատարակվել են գլխավոր խմբագրի պատասխանատվությամբ, ինչպես խմբագրակազմը և կայքն է վստահեցնում, գրագրողությունը ստուգող ծրագրի կողմից ստուգվելուց հետո։ Ես որքանո՞վ եմ պատասխանատվություն կրում Լիլիթ Հարությունյանի գրագողության համար։ Ծիծաղելի է ուղղակի արդեն հրատարակված հոդվածի համար հետահայաց մեղադրել ինստիտուտի վարչական պաշտոն զբաղեցնող մարդուն»,- նշում է նա։   Պետական ու գիտական կառույցների արձագանքը գրագողության դեպքին Ինչպես արդեն նշեցինք, ԳԱԱ-ում ձևավորված հանձնաժողովը հաստատել է, որ Լիլիթ Հարությունյանի հոդվածներում «առկա են այլ հեղինակների կողմից ավելի վաղ հրապարակված հոդվածների հետ բովանդակային և բառացի-տեքստային ակնհայտ համընկնումներ` առանց պատշաճ հղումների»։ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեն էլ «խստիվ դատապարտել է ակադեմիական ազնվության և բարեվարքության սկզբունքները խախտող որևէ գործունեություն»: Հանձնաժողովի ուսումնասիրած հոդվածների մեծ մասը «գրվել» է Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի թեմատիկ դրամաշնորհի շրջանակում և ներկայացվել որպես այդ դրամաշնորհային ծրագրի հաշվետվություն։ Բարձագույն կրթության և գիտության կոմիտեի նախագահ Սարգիս Հայոցյանն ասում է, որ Կոմիտեն այդ հոդվածները չի համարելու որպես հաշվետվություն և Լիլիթ Հարությունյանից պահանջելու է նոր հոդվածներ ներկայացնել։ Նա նշում է՝ թեմատիկ մրցույթների կարգում նախատեսված է, որ եթե սահմանված ժամկետներում գիտնականը չի ներկայացնում պահանջված թվով հոդվածների մասին հաշվետվություն, ապա նա լրացուցիչ ժամանակ է ստանում հոդվածերն ավարտելու և հաշվետվություն ներակայացնելու համար, իսկ հաջորդ մրցույթների հայտերը գնահատելիս ավտոմատ բալեր է կորցնում։  Սակայն այս ընթացակարգը նախատեսված է այն դեպքերի համար, երբ այս կամ այն պատճառով գիտնականը կամ գիտական խումբը չի կարողացել սահմանված ժամանակահատվածում ավարտել աշխատանքը, գրել հոդվածներն ու հաշվետվություն ներկայացնել։ Իսկ գրագողության դեպքերի համար սահմանված առանձին դրույթ մրցույթների ընթացակարգերում չկա։  Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի նախագահը ճիշտ չի համարում նման կետ ունենալը մի քանի պատճառով։ Առաջինն այն է, որ Կոմիտեն և՛ մրցույթների հայտերում ներկայացված, և՛ մրցույթների արդյունքում գրված հոդվածները դիտարկելիս առաջնորդվում է այն սկզբունքով, որ եթե հոդվածը տպագրված է գրախոսվող գիտական ամսագրում, ուրեմն այն գրագողություն չէ։   «Կոնսենսուս կա գիտական համայնքում, որ եթե հոդվածը տպված է, ուրեմն գրագողություն չէ, որովհետև տպվելու ընթացքում  գործի են  դրվում գրախոսական ինստիտուտը՝ առնվազն երկու գրախոս, նաև ամսագրի խմբագրական կոլեգիան, ամսագրի գլխավոր խմբագիրը․․․ Այսինքն՝ մի ամբողջ համակարգ է աշխատում, որը պետք է որ գրագողությունը կանխեր տեղի ունենալու պահին։ Պետական մարմինները հիմնվում են այն փաստի վրա, որ այդ մասնագիտական քննարկումն անցած է։ Հակառակ պարագայում, ցանկացած դեպքում, երբ որ այդ հոդվածը որևէ տեղ ներկայացվեր, պետք է հետահայաց նորից գրախոսվեր»,- նշում է նա։ Երկրորդ պատճառն այն է, որ մրցույթների հայտարարություններում գրագողության վերաբերյալ կետ ավելացնելը կարող է բացասական երանգ հաղորդել դրանց։ «Մենք մեր մրցույթի հայտարարությամբ, տեքստով ի՞նչ ուղերձ ենք հղում, որ մենք լավ բա՞ն ենք ուզում անել, թե՞ որ ձեզ բոլորիդ դիտարկում ենք որպես պոտենցիալ զանցագործների ու փորձում ենք մեր կարգով փակել բոլոր հնարավոր վատ արարքները․․․ Թե՞ մենք այս մրցույթով դիտարկում ենք ձեզ բոլորիդ որպես գործընկերների, ուզում ենք, որ դուք լավ ամսագրերում հոդվածներ տպագրեք․․․  Գրագողությունը հանդուրժելի վարքականոն չէ, բայց ես չեմ կարծում, որ ճիշտ է դա նախատեսել ինչ-որ մի տեղ, որովհետև դա դառնալու է մրցույթի տարօրինակ հրավեր»,- նշում է Հայոցյանը։  Փոխարենը Կոմիտեն խրախուսում է, որ գիտնականները հրապարակումներ անեն միջազգային գիտական ամսագրերում․ «Մենք տեղ չենք տալիս հայկական պարբերականներում տպված հոդվածներին, այսինքն՝ հայկական պարբերականում տպված հոդվածը բավարար պայման չէ դրամաշնորհի դիմելու համար։ Մենք՝ որպես լիազոր մարմին, անընդհատ առաջ ենք տանում միջազգային հեղինակավոր պարբերականներում տպագրվելու հանգամանքը, որովհետև առնվազն այնտեղ գիտական էթիկան այլ մակարդակի վրա է»։ Իսկ գրագողության դեպքերին, ըստ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի նախագահի, պետք է գիտական համայնքը գնահատական տա․ «Զարգացած երկրներում գրագողին իրավական ակտերով չեն պատժում, գրագողը ուղղակի հասկանում է, որ ինքը համայնքում այլևս գործ չունի, որովհետև համայնքը չի կարող հանդուրժել ակադեմիական բարեվարքությանը հակասող, ակադեմիական ազնվությանը հակասող գործունեություն»։ Արթուր Իշխանյանը նշում է, որ ԳԱԱ նախագահությունը դեռ գնահատական չի տվել այս դեպքին․ այդ գնահատականը տրվելու է նախագահության առաջիկա նիստի ընթացքում։   ԳԱԱ ակադեմիկոս քատուղարը փոխարենը ներկայացնում է իր տեսակետը՝ վստահություն հայտնելով, որ նախագահության գնահատականը մեծ հավանականությամբ կհամապատասխանի դրան։ Հաստատելով հանձնաժողովի արձանագրությունը՝ Արթուր Իշխանյանն այդ դեպքը համարում է անընդունելի երևույթ, սակայն նաև նշում է՝ քանի դեռ չեն ստուգվել Լիլիթ Հարությունյանի մյուս հոդվածները ևս, հնարավոր չէ քանակապես դատել։  Դիտարկմանը, թե անկախ մյուս հոդվածներից՝ Լիլիթ Հարությունյանը գրագողություն է կատարել, Արթուր Իշխանյանը պատասխանում է՝ նման հարցերը ամբողջ աշխարհում դիտարկվում են բացառապես քանակապես։ Նրա խոսքով գիտական ամսագրերի խմբագրակազմերը սահմանում են այլ հեղինակների հոդվածների հետ համընկնումների առավելագույն տոկոս՝ նշելով, թե մինչև քանի տոկոս համընկնման դեպքում են դիտարկում գիտական հոդվածի ընդունումը։ «Եթե, օրինակ, կոնկրետ դեպքում որևէ մարդ ունի 100 հրապարակում, դրանցից 5-ում հայտնաբերված է այսպիսի բան, և այն կազմում է ընդամենը 5%, ինչպե՞ս վարվել՝ համաձայն այն տրամաբանության, որը կիրառվում է աշխարհում․․․ Դիցուք, մնացած հրապարակումներում չկա։ Խնդիրն այն է, որ մենք չենք կարող ստուգել մնացածը․ նույնիսկ սա ստուգելիս չի հայտնաբերվում։ Բայց եթե մնացածը ստուգենք, և հանկարծ պարզվի, որ ոչինչ չկա, այդ դեպքում մենք պիտի ներողամտորեն նայենք, ինչպես անում են բոլոր խմբագրակազմերը»,- ասում է նա։ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի նախագահ Սարգիս Հայոցյանը համաձայն չէ այսպիսի մոտեցմանը․ «Գրագողություն չի՛ կարելի անել, և դա տոկոս չունի։ Ինչպես և գողություն չի կարելի անել․ ես Ձեզանից չեմ կարող տասը դրամ գողանալ, ու դա ներվի ինձ, որովհետև ուրիշից, օրինակ, մեկ միլիոն դրամ չեմ գողացել»։ Հարցին, թե ինչ հետևանք կունենա գրագողության այս դեպքը Լիլիթ Հարությունյանի համար, Արթուր Իշխանյանը չի պատասխանում՝ նշելով, որ նախագահությունը պիտի քննարկի ու որոշի։ Այնուամենայնիվ, նա գտնում է, որ նման դեպքերի հանրայնացումը  կարող է առաջացնել ցնցումներ  համակարգում, իսկ կոշտ մեթոդներ կիրառելու դեպքում «մենք կորուստներ կունենանք ինֆորմացիոն պատերազմում»։ «Մեր հասարակությունն առանց դրա էլ գտնվում է ցնցումների փուլում, առանձնահատուկ պետք է ընտրել այն ճանապարհը, որը հնարավորինս մեղմացնում է ցնցումները, այլ ոչ թե հակառակը։ Եթե մենք լինեինք Ֆինլանդիայի կամ Դանիայի նման խաղաղ շրջապատում գտնվող երկիր, անշո՛ւշտ։ Մենք գիտենք ֆրոյդիզմից անգամ, որ նվազագույն սթրեսն անհրաժեշտ է զարգացման համար։ Այդ նվազագույն ցնցումը իրականացնել համակարգում՝ միանգամից մեկ հարվածով ահագին բաներ մաքրելու, կլիներ շատ լավ, բայց երբ դա կարող է բերել կոլապսի, չի կարելի թույլ տալ»,- ասում է նա։ Դիտարկմանը, թե հանրայնացման ու կոշտ մոտեցման մեկ-երկու նման դեպքը կարող էր սթափեցնել համայնքին, Արթուր Իշխանյանը պատասխանում է՝ ԳԱԱ նախագահությունը գնահատել է բոլոր ռիսկերն ու այդ կարծիքին չէ․ «Ստեղծվել է, օրինակ, Ակադեմիայի «Գեղարդ» գիտավերլուծական կենտրոնը  ինֆորմացիոն   առճակատման, մասնավորապես՝ Արևմտյան Ադրբեջանի և նման բաների դեմն առնելու համար։ Կադրերի պակաս կա։ Եթե մի հոգի ընդունակ է ստեղծելու համապատասխան նյութ, մենք, ցավոք սրտի, պետք է  նրան ոչ թե հեռացնենք, այլ նրա ուժերը կիրառենք։ ․․․․ Այս դեպքում երկու կողմն էլ (նկատի ունի Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրենի երկու թեկնածուներին,- խմբ․) ենթակա էին, խիստ բառ չօգտագործեմ, պարսավանքի։  Բայց դա ամենևին ցանկալի չէ հենց այն պատճառով, որ նրանց ուժերը կարող են կիրառվել։ Երկուսի՛նն էլ»։ ԲՈԿ նախկին նախագահ Սմբատ Գոգյանը կարևորում է ոչ միայն պետական և ակադեմիական կառույցների, ինչպես նաև գիտական համայնքի արձագանքը այս և նման դեպքերին, այլ նաև հենց ամսագրի խմբագրակազմի․ «Խմբագիրները ամսագրի դեմքերն են։ Ի՞նչ են անելու խմբագրակազմը կամ հանդեսի հիմնադիրները՝ իմանալով, որ իրենց խմբագիրներից մեկն իրենց ամսագրում տպագրել է ուրիշից գողացած նյութ»։ Նշենք, սակայն, որ նյութի հրապարակման պահին, «Ժամանակակից Եվրասիա» ամսագրի կամ դրա գլխավոր խմբագիր Լևոն Հովսեփանի կողմից դեպքին հանրային արձագանք չի եղել։   Հայաստանյան գիտական ամսագրերում գրախոսության և գրագողության հայտնաբերման արդյունավետությունը ԳԱԱ ակադեմիկոս քարտուղարը նշում է, որ գրագողության դեպքերը Հայաստանում   տարածված են հիմնականում հումանիտար ոլորտում․ «Հասկանալի են պատմական պատճառները, որովհետև հումանիտար ոլորտը երկար ժամանակ գտնվել է կոմունիստական գաղափարախոսության պրեսինգի տակ, այդ պատճառով բավականաչափ հետ է մնացել միջազգային զարգացումներից, և համակարգում բավական շատ են եղել արդեն խոտան դեպքերը։ Եվ այդ պատմական ձևավորված կարգն առայսօր շարունակվում է»: Լիլիթ Հարությունյանի՝ խնդրո առարկա հոդվածներից 4-ը լույս են տեսել Արևելագիտության ինստիտուտի «Ժամանակակից Եվրասիա» գրախոսվող ամսագրում։ Ամսագրի գլխավոր խմբագիրն է Լևոն Հովսեփյանը, խմբագրակազմի անդամ է նաև ինքը՝ Լիլիթ Հարությունյանը։ «Տեղական պարբերականի խմբագրակազմը ու գրախոսներն, ըստ էության, պատշաճ գրախոսության չեն ենթարկել տրված աշխատանքները»,- նշում է Սարգիս Հայոցյանը՝ անդրադառնալով հարցին, որ հոդվածները տեղական ամսագրում են հրապարակվել։ ԳԱԱ ակադեմիկոս քարտուղար Արթուր Իշխանյանը շեշտում է այն հանգամանքը, որ իրենց ամսագրերի խմբագրակազմերը չունեն տեխնիկական հնարավորություններ, այսինքն՝ համապատասխան գործիքներ՝ ստուգելու ներկայացված հոդվածներում այլ հոդվածների հետ համընկնումների դեպքերը․ «Աշխարհում տասը միլիոն հոդված կա․․․ Դե ստուգե՛ք»։ Գրագողության դեմ պայքարում Արթուր Իշխանյանը կարևորում է տեխնիկապես զինված լինելը, այսինքն՝ հասանելիությունը այնպիսի գործիքների, որոնցով հնարավոր է գիտական հոդվածներում գրագողության դեպքերի հայտնաբերումը։ Նրա խոսքով համացանցում հասանելի գործիքներով որոնում կատարելիս ոչ միշտ է հնարավոր գտնել այլ հոդվածների հետ համընկնումներ, մինչդեռ կան վճարովի գործիքներ, որոնք ավելի արդյունավետ են։ Լիլիթ Հարությունյանի հոդվածների քննության նպատակով ստեղծված հանձնաժողովն առաջարկել է ԳԱԱ նախագահությանը դիմել կառավարությանը՝ առաջարկելով միջոցներ հատկացնել նման գործիքի ձեռք բերման, ինչպես նաև հայալեզու հոդվածների ստուգման նպատակով նոր գործիքի ստեղծման համար։ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի նախագահ Սարգիս Հայոցյանն էլ կարծում է, որ հույսը պետք է դնել ոչ այնքան գործիքների, որքան պրոֆեսիոնալ գրախոսության վրա․ «Այնպես չէ, որ այս գրագողությունը հայտնաբերվել է ինչ-որ սուպեր համակարգերի միջոցով։ Պարզապես մեկ այլ կոլեգա այն մտայնությամբ, որ դժվար թե տվյալ անձը կարողանար  այսքան տարվա մեջ նման մակարդակի այդքան թվով հոդված գեներացնել, ստուգել է։ Այսինքն՝ գրախոսության գործընաց է տեղի ունեցել, պարզապես ոչ պաշտոնական։ Այնտեղ, որտեղ որ պետք է դա տեղի ունենար, տեղի չի ունեցել։ ․․․․ Եթե հոգատար գրախոսություն է տեղի ունենում, միշտ բացահայտվում է ոչ ազնիվ գործունեությունը»։  Նա հավելում է նաև, որ կան դեպքեր, երբ երկու հոդվածների տեքստեր 100%-ով տարբեր են, սակայն տեղի է ունեցել մտքի գրագողություն, այսինքն՝ մի հեղինակ վերցրել է ուրիշի գիտական միտքն ու իր բառերով շարադրել այնպես, որ դա միայն տեքստերի համեմատությամբ հնարավոր չէ բացահայտել։ Այդ պատճառով նա կարևորում է բարեխիղճ գրախոսությունը։ Հայկական գիտական ամսագրերի ու դրանցում հրապարակվող գիտական հոդվածների որակի մասին խոսակցությունները ևս նոր չեն։ ԲՈԿ նախկին նախագահ Սմբատ Գոգյանը նշում է, որ հնարավոր լուծում կարող է լինել այն, որ  տեղական ամսագրերի համար դրամաշնոհներ հայտարարվեն, որոնց շրջանակում այդ ամսագրերը պետք է քայլեր ձեռնարկեն՝ ինդեքսավորվելու Scopus կամ Web of Science (WOS) միջազգային գիտական շտեմարաններում։ Այդ ընթացքում, նրա խոսքով, կարելի է փորձագետների հրավիրել, արտասահմանյան ամսագրերի գլխավոր խմբագիրների մասնակցությամբ սեմինարներ կազմակերպել, այսինքն՝ ստեղծել նախապայմաններ, որ ամսագրերը կարողանան ներառվել այդ շտեմարաններում։ Իսկ երբ այդ նախապայմանները ստեղծված լինեն, և բավականաչափ ժամանակ անցնած լինի, կարելի է ընդունելի համարել միայն այն ամսագրերը, որոնք ինդեքսավորված են Scopus-ում և WOS-ում։ Սարգիս Հայոցյանն էլ նշում է՝ կա հանձնառություն առնվազն հայագիտության ոլորտի մի քանի ամսագրեր պետական աջակցությամբ առաջխաղացնելու և հասցնելու միջազգային որևէ կարգավիճակի, օրինակ, որ ինդեքսավորվեն Scopus-ում կամ WOS-ում։ Նա նշում է, որ այս տարի՝ Հայագիտական միջազգային կոնգրեսի ընթացքում էլ այս հարցը բարձրաձայնվել է, քննարկումներ են եղել, այժմ սպասում են արդյունքներն ամփոփող խորհրդավտական փաստաթղթին, որը ևս կօգնի հասկանալ, թե ինչ քայլեր ձեռնարկել։ «Մենք ունենք ավանդույթի ուժով եկող ինչ-որ ծավալ, որը պետական բյուջեից հատկացվում է ամսագրերին։ Պետք է հասկանանք՝ ինչքանով է նպատակահարմար, որ այդ ամսագրերը ֆինանսավորում ենք։ Ավելի լավ է՝ ծախսային ուղղությունները օպտիմալացնենք, պետական ֆինանսավորումը թիրախային լինի։ Դիցուք, «Հայկական քիմիական հանդեսը» Խորհրդային շրջանից պետական ֆինանսավորում է ստացել, գալիս հասնում է մինչև 21-րդ դար այդ ավանդույթը։ Բայց ինչի՞ համար։ Քիմիան, առհասարակ, գլոբալ գիտություն է, հայկական քիմիա գոյություն չունի, հետևաբար ինչքանո՞վ է կարևոր, որ այդ ամսագիրը ունենանք, և այն պետական աջակցություն ստանա»,- ասում է նա։ Անցած տարվանից նաև ուժի մեջ է մտել գիտնականների ատեստավորման նոր կարգը, ըստ որի՝ գիտնականների գնահատումն իրականացնելիս ընդունելի են միայն գիտական այն ամսագերի հրապարակումները, որոնք ինդեքսավորված են  Scopus-ում կամ WOS-ում։ Սարգիս Հայոցյանը նշում է՝ Կոմիտեն ատեստավորման կարգում առաջիկայում ևս մի փոփոխությամբ հանդես կգա՝ ավելի հստակեցնելով այդ կետի ձևակերպումները։   Գիտական պաշտոնները և գրագողությունը Հայաստանում չկա իրավական որևէ մեխանիզմ, որը կարգելի գրագողություն կատարած գիտնականին գիտական պաշտոն զբաղեցնելու։  ԲՈԿ նախկին նախագահ Սմբատ Գոգյանը նշում է, որ բոլոր գիտնականներին ու բոլոր հոդվածները ստուգել հնարավոր չէ, սակայն այն դեպքում, երբ անձը պաշտոնի է հավակնում, կարելի է այդ ստուգումն իրականացնել․ «Երկրում գոյություն ունի ակադեմիական վարչարարական մակարդակի, օրինակ, 50 պաշտոն։ Այդ 50-ի համար մենք կարո՞ղ ենք երաշխավորել, որ նրանք խաբեբա չլինեն»։ Բացի այդ՝ նա նշում է, որ Հայաստանում գիտական գործունեություն ծավալող ինստիտուտի տնօրենի իմաստը հստակ ձևակերպված չէ, պարզ չէ՝ նա պիտի լինի գիտնակա՞ն, վարչարա՞ր, թե՞ երկուսը միասին․ երբ դա հստակ լինի, հստակ կլինեն նաև այն չափանիշները, որոնք պետք է սահմանել այդ պաշտոնին հավակնող անձանց համար։ ԳԱԱ ակադեմիկոս քարտուղար Արթուր Իշխանյանի խոսքով ԳԱԱ-ում ձևավորված հանձնաժողովի առաջարկներից մեկն էլ այն է, որ երբ ձեռք բերվի գրագողությունը ստուգող առաջատար ծրագիր, դրանով քննվեն գիտական բոլոր պաշտոնների հավակնորդների գործերը։ Հարցին, թե ինչու այդպիսի գործիք նախկինում ձեռք չի բերվել, եթե դրա անհրաժեշտությունը կար, Արթուր Իշխանյանը պատասխանում է՝ նախկինում էլ կառավարությանը դիմել են այդ հարցով, սակայն կառավարությունն իրենց դիմումներին ուշ է արձագանքում․ «Հուսով եմ, որ այս հանրայնացման արդյունքում մեր դիմումն արձագանք կգտնի»։ Կառավարությունն այս խնդրին այլ լուծում ունի։ Սարգիս Հայոցյանի խոսքով «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» նոր օրենքի նախածգով, որը կհրապարակվի առաջիկայում, սահմանվելու է ակադեմիական բարեվարքությունը, այն քննող մարմին է լինելու, իսկ  ակադեմիական բարեվարքությանը չհամապատասխանելն աշխատանքից ազատելու համար իրավական հիմք է լինելու։ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի նախագահը, սակայն, կարևորում է ոչ այնքան այս հարցի կարգավորումը, որքան այն, որ գիտական համայնքն ինքնակարգավորվի․ «Երբ որ մենք փորձում ենք կարգավորել մի բան, որն էթիկային է վերաբերում, խնդիրներ են առաջանում։ Համայնքը պետք է չհանդուրժի դա, բայց, ցավոք սրտի, համայնքը հանդուրժում է, համայնքը տպում է։ ․․․․ Գիտությունն ինքնակարգավորվող համակարգ է, որովհետև եթե երկու գիտնական ասում են, որ սա գիտություն է, պետությունները, ֆինանսավորողները, մյուս կառույցները սովորաբար ընդունում են դա։ ․․․․ Գիտությունը գլոբուսի վրա արվում է գրախոսութան հիման վրա, և այստեղ բարեվարքության հարցն է․ գնահատողի համար ինչքանո՞վ է ընդունելի, որ դիմացինը ուրիշի մտավոր սեփականությունը, ուրիշի ստեղծած միտքը որպես իրենը ներկայացնի»։   Աննա Սահակյան
14:07 - 29 օգոստոսի, 2024
Քիմիկների գործով վկան պնդում է՝ իրեն ոչ ոք չի ասել, թե զորքին մինչեւ ուր պիտի ուղեկցի

Քիմիկների գործով վկան պնդում է՝ իրեն ոչ ոք չի ասել, թե զորքին մինչեւ ուր պիտի ուղեկցի

44-օրյա պատերազմի ժամանակ կամավորական Արման Նուրիջանյանի կարծիքով՝ 2020 թվականի հոկտեմբերի 21-ին Քիմիկների զորախմբի օպերացիայի ձախողման պատճառը եղել է վերադաս հրամանատարության անկազմակերպվածությունը։ Այդ մասին նա երեկ հայտարարեց Հակակոռուպցիոն դատարանում։ Քիմիկների գործով Նուրիջանյանը առանցքային անձ է․ հենց նրան է վստահված եղել զորախմբի ուղեկցումը դեպի օպերացիայի տեղանք։ Ստացվել է այնպես, սակայն, որ սահմանված վայրում՝ Կիրի հանքում իջնելու փոխարեն զորախումբը խորացել է մինչեւ Զանգելան քաղաք, որտեղ Ադրբեջանի զինված ուժերը դեռ օրեր առաջ էր տեղադրել  իր դրոշը եւ տեսանյութը հրապարակել համացանցում։ Արդյունքում, զինծառայողները ընկել են շրջափակման մեջ․ նրանցից 5-ը գերեվարվել է, 12-ը՝ սպանվել, 23-ի եւ 1 վարորդի գտնվելու վայրն անհայտ է առ այսօր։ Կատարվածի համար մեղադրյալի աթոռին են ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ պետի նախկին տեղակալ, գեներալ–լեյտենանտ Անդրանիկ Մակարյանը եւ Քիմիկների զորամասի հրամանատար, փոխգնդապետ Արսեն Աբգարյանը։ Արման Նուրիջանյանն ունի վկայի կարգավիճակ։ Դատարանն արգելեց նիստի տեսանկարահանումը՝ չպատճառաբանելով իր որոշումը Նախքան վկայի հարցաքննությանն անցնելը հերթական անգամ թույլտվություն խնդրեցինք նիստի տեսա եւ լուսանկարահանման համար։ Մեղադրող կողմը առարկություն չուներ, պաշտպանական կողմը՝ եւս։ Միայն մեղադրյալ Արսեն Աբգարյանի պաշտպան Դավիթ Դավիդյանը հայտարարություն արեց՝ ասելով, թե նախորդ նիստին իր վերաբերյալ սխալ տեղեկություն է հրապարակվել, խնդրեց դա շտկել եւ այլեւս չկրկնել․ «Եթե այդ պայմանով, ապա համաձայն ենք», - ասաց նա։ Մեր հարցը, թե ո՞ւմ կողմից է սխալ տեղեկություն հրապարակվել, մնաց անպատասխան։ Նիստից հետո պաշտպանի հետ առանձնազրույցում պարզ դարձավ, որ խոսքը մեկ այլ լրատվամիջոցի հրապարակած տեսանյութի մասին էր։ Այդ հարցին, սակայն, դատարանը չանդրադարձավ եւ որոշեց արգելել տեսանկարահանումը։ Նշենք, որ ըստ Քրեական դատավարության օրենսգրքի՝ դռնբաց նիստի տեսաձայնագրումը թույլատրում է դատարանը` մեղադրյալների համաձայնությամբ: Անգամ համաձայնության դեպքում դատարանը կարող է արգելել տեսաձայնագրումը, եթե դա է պահանջում արդարադատության շահը։ Դատավոր Սարգիս Դադոյանը, սակայն, որեւէ կերպ չպատճառաբանեց իր այդ որոշումը․ «Լսեցիք պաշտպանի հայտարարությունը, դատարանը Ձեզ թույլատրում է առհասարակ այս նիստը լուսաբանել նկարահանման եւ ձայնագրառման միջոցով, տեսանկարահանել չի թույլատրվում եւ հարցաքննության ամբողջ ընթացքը եւս չի թույլատրվում ձայնագրել, որոշ հատվածներ կձայնագրեք»,- ասաց նա։ Նշենք, սակայն, որ ըստ Քր․դատ․օր․-ի՝ դռնբաց նիստին ներկա անձինք իրավունք ունեն կատարել ձայնագրում, հետեւաբար եթե նիստը դռնբաց է, ձայնագրման իրավունքը չի կարող սահմանափակվել։ Մեր ճշգրտող հարցին ի պատասխան՝ դատավորն ասաց․ «Ամբողջ նիստը կարող եք ձայնագրել, չեք կարող տեսանկարահանել»։ Այս գործով նիստերը նախկինում բազմիցս տեսանկարահանվել, անգամ ուղիղ հեռարձակվել են։ Ըստ վկայի՝ դեպքից 3 օր առաջ իմացել են, որ Զանգելանը գրավված է 40-ամյա Արման Նուրիջանյանը պատմեց, որ պատերազմի ժամանակ զինկոմիսարիատում չի հաշվառվել, ինքնակամ ներկայացել է գյուղապետարան, քանի որ գյուղական տարածքներում ինքնապաշտպանական ջոկատներ էին ստեղծվում․ – Զինվորական որեւէ կառույցից Ձեր նկատմամբ վերահսկողություն կա՞ր, սպաներ կայի՞ն,– հարցրեց հանրային մեղադրող Դավիթ Նավասարդյանը։ – Գյուղապետը միայն՝ Արթուր Մանուչարյանը, նա էր իմ անմիջական հրամանատարը,– պատասխանեց վկան։ – Նա զինվորական ի՞նչ պաշտոն էր զբաղեցնում։ –Չգիտեմ։ – Ինչի՞ց եք կարծել, որ նա է Ձեր հրամանատարը։ – Նրանից եմ զենք ստացել, նրա մոտ եմ կցված եղել, այդ ջոկատի բոլոր հարցերը նա էր լուծում։ Ձախցի՝ հանրային մեղադրողներ Դավիթ Նավասարդյանը, Արսեն Մարտիրոսյանը Նուրիջանյանը պատմեց, որ նախքան դեպքի օրը ինքը Կապան–Զանգելան ավտոճանապարհին տեղակայված մարտական հենակետում է ծառայություն իրականացրել, նրա խոսքով՝ «պոստ պահել»։ Մեղադրողի հարցին՝ ինչո՞ւ է անհրաժեշտություն առաջացել ճանապարհը վերահսկելու, ի՞նչ վտանգ կար, վկան պատասխանեց․ «Ինքնապաշտպանության համար, որ Զանգելանի կողմից չգար թշնամին»։ – Այսինքն՝ երբ Դուք հերթապահել եք, արդեն իսկ տեղեկություններ կային, որ հակառակորդը Զանգելանո՞ւմ է,– ճշգրտեց մեղադրող Արշակ Մարտիրոսյանը։ – Ես մինչեւ գնալս իմացել եմ, որ Զանգելանը գրավված է (նկատի ունի դեպքից 3 օր առաջ,–հեղ․),– պատասխանեց վկան։ – Ո՞վ է հայտնել։ – Յութուբով եմ տեսել։ – Իսկ հրամանատարության հետ քննարկե՞լ եք դա։ – Բոլորս էլ գիտեինք։ – Կիրի հանքը Զանգելանից տարբե՞ր է։ – Այո։ Կապանից Կիրի հանք մոտ կես ժամվա ճանապարհ է, հանքից Զանգելան՝ 20 րոպեի։ – Այսինքն՝ Կիրի հանքով անցնելիս ակնհայտ կլինե՞ր, որ դա է հանքի տեղանքը։ – Իհարկե, նույնիսկ փոքր երեխայի համար։ Մինչեւ հանք հասնելը՝ մի 700 մետրի վրա, շիբինը թափած էր գետնին,– պատասխանեց վկան։ Նուրիջանյանի խոսքով՝ իրեն չի ասվել, թե մինչեւ ուր պիտի զորքին տանի Արման Նուրիջանյանի խոսքով՝ իրենց ջոկատում եղել է 20-ից ավելի անձ։ Դեպքին նախորդող երեկոյան գյուղապետը՝ Արթուր Մանուչարյանը, եկել, հարցրել է, թե ով գիտի դեպի Զանգելան տանող ճանապարհը, ինքն ասել է, որ գիտի (մինչ այդ բազմիցս երթեւեկել է, քանի որ առաքիչ է աշխատել), եւ այդպես որոշվել է, որ ինքը պիտի զորքին ուղեկցի։ –Կասե՞ք՝ բառացի ինչ է ասել գյուղապետը,– հարցրեց մեղադրողը։ – Ասել է՝ զորք է գալու, իրենք գիտեն՝ ուր պիտի գնան, որտեղ պիտի կանգնեն, ընդամենը պետք է ուղեկցող, ճանապարհը ցույց տվող։ – Ո՞ր ճանապարհը։ – Դեպի Զանգելան․․․ Ասել է՝ իրենց կթողնես, դու կգաս։ Ջոկատի մյուս անդամները գիտեին այդ ճանապարհը թե չէ՝ Նուրիջանյանը տեղյակ չէր, ենթադրում էր, որ ինքն է հարմար թեկնածու եղել, քանի որ անձնական մեքենա է ունեցել (գյուղապետի մեքենան սարքին չի եղել)։ Պատասխանելով ուղեկցումից հրաժարվողների վերաբերյալ հարցին՝ վկան ասաց, որ գյուղապետից լսել է, որ Վարդան Ալեքսանյանն է հրաժարվել։ Հիշեցնենք՝  վերջինս այն գնդապետն է, որին ԳՇ պետի՝ այդ ժամանակվա տեղակալ Անդրանիկ Մակարյանը հանձնարարել էր կազմակերպել Քիմիկների զորախմբի ուղեկցումը։ Նախորդ դատական նիստին նա էլ իր հերթին էր հայտարարել, թե ուղեկցողի խնդիր կար, մարդիկ հրաժարվում էին։  Նախագահող դատավոր Սարգիս Դադոյանը – Վարդան Ալեքսանյանը եւ Համբարձում Փարամազյանը (մյուս ուղեկցողն է,–հեղ․) դատարանում ասել են, որ Դուք ներկա եք եղել, երբ երեկոյան տեղանքի շուրջ խոսակցություն է եղել։ Նրանք հիշում են Ձեզ,– ընդգծեց մեղադրող Նավասարդյանը։ – Ես իրենց չեմ տեսել,– պնդեց վկա Նուրիջանյանը։ – Ինչպե՞ս կբացատրեք, ինչո՞ւ են նման ցուցմունք տվել։ – Արդարանում են երեւի։ – Ինչի՞ց։ – Մեղադրանքից պրծնելու համար․․․ Չգիտեմ․․․ Ես չկամ տենց բաների մեջ․․․ Ես ոչ մի բանից տեղյակ չեմ եղել, իրենց չեմ հիշում։  Ըստ Նուրիջանյանի՝ լուսադեմին արթնացել է, գյուղապետի մեքենայից լիցքավորել իր «Միցուբիշի» մակնիշի մեքենան եւ ճանապարհ ընկել։ Առջեւից գնացել է ինքը, ապա՝ զորամասի հրամանատար Արսեն Աբգարյանը վիլիսով, որից հետո՝ զինծառայողների 3 ավտոբուսները։ Իր կողքին նստել է Փնջոյան ազգանունով մի սպա, որն էլ, ըստ վկայի, ասել է, թե Զանգելան են գնում, ոչ թե Կիրի հանք․ «Փնջոյանին հարցրի՝ ո՞ւր ենք գնում, ասաց՝ Զանգելան, ասացի՝ բա Զանգելանը գրավել են, ասաց՝ գիշերը մերոնք երկու կողմերից մտել են, մենք էլ մեջտեղով գնում ենք, սանրելով դուրս գանք․․․  Նույնիսկ հանքով անցնելիս ինձ հարց տվեց՝ սա հա՞նքն է, ասացի՝ այո, բայց էդտեղ էլ ոչ մի բան չխոսեց, ոչինչ չզեկուցեց»,– նշեց վկան՝ հավելելով, որ ինքն էլ այլ հարցեր չի տվել՝ ակնկալելով, որ երբ հասնեն սահմանված վայրը, իրեն կասեն մեքենան կանգնեցնել։ Դա, սակայն, այդպես էլ տեղի չի ունեցել։  – Փնջոյանը քեզ խաբե՞լ է,– հարցրեց տուժողի իրավահաջորդ Ռուդիկ Ալեքսանյանը (նրա հարցաքննությունը՝ այստեղ)։ – Դե, փաստորեն,– ասաց վկան՝ հետագայում հավելելով, որ վերջում իր մոտ տպավորություն է եղել, թե նա էլ չի իմացել։ – Վարդան Ալեքսանյանը ասում էր՝ քեզ ասել է, որ մինչեւ հանք պիտի գնաս։ – Սուտ է ասում, ինձ նման բան չի ասել,–պնդեց վկան։ Ըստ նրա՝ նույնիսկ ոստիկանական հենակետում են կանգել, ճանապարհից իրենց մեքենան նստած ոստիկանին այնտեղ իջեցրել, սակայն դարձյալ ոչ ոք չի հուշել, որ դա է հենց այն վայրը, որտեղ պիտի կայանեին։ Ուշագրավ է, որ նախորդ նիստին վկա Վարդան Ալեքսանյանը ասել էր, թե դեպքի նախորդ օրը այցելել է ոստիկանական այդ հենակետ՝ ոստիկաններին տեղյակ պահելու, որ հաջորդ օրը զորք է գալու այդտեղ՝ օպերացիայի։ Արման Նուրիջանյանի պնդմամբ՝ կրակելու հրաման այդպես էլ չի տրվել Վկա Արման Նուրիջանյանը պատմեց, որ երբ Զանգելանին 200 մետր էր մնացել, եւ դպրոցի տանիքը (որտեղ էլ, ըստ յութուբում հրապարակված տեսանյութի, տեղադրվել էր ադրբեջանական դրոշը) արդեն տեսանելի էր, ինքնակամ կանգնեցրել է մեքենան․ «Հարցրել եմ՝ կոնկրետ որտե՞ղ ենք գնում, կոնկրետ տեղ ասեք, տանեմ, ուզում էի հասկանալ՝ կարճ ճանապարհով գնամ թե երկարով, Փնջոյանն ասել է՝ մի րոպե սպասիր»։ Տուժողի իրավահաջորդ Հայկ Եղիազարյանը հարցրեց՝ երբ վկան նկատել է տանիքը, Փնջոյանը չի՞ ասել՝ կանգնի–կանգնի։ Վկան բացասական պատասխան տվեց, ինչը վրդովեցրեց Եղիազարյանին․ Հայկ Եղիազարյանը - Ասում եմ այն, ինչ դու ասել ես 2020 թ․ դեկտեմբերին։ Որ ձայնագրությունը տամ, լսես, ի՞նչ ես անելու,- բղավեց նա։  - Եթե նման բան եմ ասել, ներողություն կխնդրեմ։ Ավելի ուշ վկան պատմեց, որ Փնջոյանը իջել է, մոտեցել Աբգարյանի վիլիսին, հարցրել՝ ո՞ւր ենք գնում, արդեն տանիքն երեւում է, Աբգարյանն էլ ասել է՝ գի՞ժ եք, էս ո՞ւր եք եկել․ «Աբգարյանն ասաց՝ շատ եք եկել, պտտվեք, հետ ենք գնում, ես պտտվեցի, էլի կանգնեցի․․․ Այդ ընթացքում, երբ կանգնած էինք, զորքի մի մասը ավտոբուսներից իջավ, 2 զինվոր նկատեց, որ դիմացի թմբի վրա 2 հոգի երեւում են, տղերքից մեկն ասաց՝ կարողա՞ զասադ է, ու այդ ժամանակ սկսեցին գնդացիրի լուսային փամփուշտներվ մեզ վրա կրակել, Աբգարյանն ասաց՝ եկեք թմբի տակ․․․ Ես դեռ չէի հասկացել՝ ինչ է կատարվում, թիկունքը պետը իմ աչքի առաջ զոհվեց․․․ Հրաձիգով սկսեցի կրակել գնդացիրի վրա, նա լռեց, հետո սկսեցին սնարյադով կրակել․․․ Բոլորը խուճապահար փախչում էին, Աբգարյանը ասաց՝ բոլորդ եկեք թմբի տակ, ինքն էլ մտավ թմբի տակ, բայց արդեն սաղ ցրվել էին, որովհետեւ ավտոբուսների վրա ԷԼ էին կրակում»։ – Զինծառայողները պատասխանո՞ւմ էին այդ կրակոցներին։ – Ոչ ոք չի կրակել ինձնից բացի։ –  Ինչո՞ւ։ – Չգիտեմ, չեմ կարող ասել։ – Գուցե Դուք նշա՞ն եք տվել հակառակորդին, որ զորքին հասցրել եք այդտեղ, ու փախել եք,– վրդովվեց տուժողի իրավահաջորդներից Սեդա Հովհաննիսյանը։ – Իրենք ինձնից շուտ զորքին տեսել էին։ – Բա ինչի՞ չէին խփում։ – Չգիտեմ, բայց մենք այնքան բաց տարածքով ենք անցել, կարող էին նույնիսկ չթողնել, որ հասնենք այդտեղ, ուղղակի երեւի չեն պատկերացրել, որ ավտոբուսներից կիջեն։ – Բա ո՞վ հրաման տվեց, որ իջնեն։ – Ի՞նձ եք հարցնում, ես ընդամենը ուղեկցող եմ։ – Ե՞րբ սկսեցիք կրակել։ – Երբ դիմացս մարդ զոհվեց, այդ ժամանակ հասկացա, որ թուրքն է։ – Իսկ կրակոց տալու հրաման չեղա՞վ։ – Չգիտեմ, չեմ լսել տենց հրաման, ես ինքնակամ եմ կրակել․․․ Հետո վարորդներից մեկը ուսից բեկորային վիրավորում ստացավ, ինձ խնդրեց մեքենան հանեմ, որ դուրս գա, ասաց՝ չեմ կարողանում, չեմ դիմանում, ես էլ քշել եմ, դուրս եկել։ – Առաջինը Դո՞ւք եք դուրս եկել։ – Այո, ես ու երկու ավտոբուսի վարորդները։ – Բա ինչո՞ւ զինծառայող չվերցրիք Ձեզ հետ։ – Ես չէի պատկերացնում, որ պիտի քշեի, գնայի․․․ Մտածեցի՝ զորքը կլցվի ավտոբուսները։ – Որեւէ մեկը բարձրաձայնե՞ց՝ մոտեցեք ավտոբուսներին։ – Ոչ, ես չեմ լսել նման բան։ – Դրանից առաջ Աբգարյանը ասել էր՝ հետ ենք գնում, չէ՞։ Այսինքն՝ Դուք պետք է անձնակազմին հետ տեղափոխեինք։ Ինչո՞ւ եք նրանց թողել եւ դուրս եկել,- հարցրեց մեղադրող դատախազ Դավիթ Նավասարդյանը։ – Որտե՞ղ եմ թողել․․․Մարտ են վարում, կրակում են, փամփուշտներս վերջացել էին, պետք է մնայի այնտեղ, ի՞նչ անեի, զոհվեի՞,- պատասխանեց վկան։ Վկայի տեղեկություններով՝ օգնության մեկնած զորքը, տեղ չհասնելով, հետ է եկել Արման Նուրիջանյանը պատմեց, որ վերադարձել է զորամաս, իր հրամանատար Մանուչարյանին պատմել կատարվածի մասին․ «Ասել եմ՝ էս ո՞ւր եք ինձ ուղարկել, ինքն էլ ասել է՝ ես էլ տեղյակ չեմ եղել։ Զարմացած էր, որ ընկել ենք շրջափակման մեջ, որ մեր գնացած տեղում թուրք է եղել»։ Վկայի տեղեկություններով՝ իր գալուց հետո ավտոբուսներ են մեկնել՝ շրջափակման մեջ մնացած զորքին օգնության, սակայն մինչեւ վերջ չգնալով՝ հետ են եկել։ Վկա Արման Նուրիջանյանը – Երբ փրկվեցիք, որեւէ մեկին հարցեր ուղղեցի՞ք։ Ի վերջո, Դուք պետք է ուղեկցում իրականացնեիք, Ձեր կողքին նստել էր շարասյան զինվորական, Ձեր ցուցմունքում նշել եք, որ ճանապարհի ընթացքում շարժը ոչ մեկը չի համակարգել, եւ ամենասարսափելին՝ որեւէ մեկը չի իմացել ուր գնալ, որտեղ կանգնել,- ասաց մեղադրող Արշակ Մարտիրոսյանը։ – Իմ հրամանատարին եմ հարցրել։ – Լա՞վ եք հիշում, Կապանի զորամասում որեւէ մեկին հանդիպե՞լ եք։ – Հիշեցի՝ ինչ նկատի ունեք,- կարճատեւ լռությունից հետո ասաց վկան։ – Կհիշես–կհիշես, շատ բան կհիշես,– լսվեց Հայկ Եղիազարյանի ձայնը։ Նիստերի դահլիճում իրավիճակը դարձյալ լարվեց։ Ավելի ուշ վկան պատմեց, որ դեպքից 2-3 օր անց կատարվածի համար զորամասում իրեն են մեղադրել, դավաճան անվանել․ «Մի տարեց մարդ էր, ասաց՝ դու էն դավաճանը չե՞ս, որ մեզ տարավ Զանգելան, բա ասում էին՝  ԱԱԾ–ն քեզ խփել է, գնացինք հրամանատարի մոտ, ասացի՝ ի՞նչ դավաճան, էդ ի՞նձ եք ասում, ասաց՝ մի քիչ կամաց խոսիր, պատուհանները փակեք․․․ Ես նույնիսկ տունս ցույց տվի, հասցեն ասացի, ասացի՝ թե հարց լինի, ես այ էն տանն են, տեղ չունեմ փախչելու․․․ Էդտեղ հասկացան, որ ես կապ չունեմ․․․  Բախտս բերել է, սաղ եմ մնացել, նույն հաջողությամբ կարող էի ես էլ զոհվել։ Էդ ժամանակ իրենց ձեռք կտար երեւի»,– նեղսրտած ասաց Արման Նուրիջանյանը։ Վկայի հարցաքննությունը կշարունակվի սեպտեմբերի 3-ին։   Միլենա Խաչիկյան
13:42 - 27 օգոստոսի, 2024
Անհետացած անշարժ գույք, եկամուտներով չհիմնավորված ծախս․ ինչ են պատմում Գյումրիի համայնքապետի հայտարարագրերը

Անհետացած անշարժ գույք, եկամուտներով չհիմնավորված ծախս․ ինչ են պատմում Գյումրիի համայնքապետի հայտարարագրերը

«Ինֆոքոմը» շարունակում է ուսումնասիրել համայնքային պաշտոնյաների և նրանց ընտանիքի անդամների հայտարարագրերը։ Շիրակի մարզի Գյումրի համայնքի ղեկավար Վարդգես Սամսոնյանի բոլոր տարեկան հայտարարագրերում ներկայացված տվյալները խնդրահարույց են։   Եկամուտները գերազանցող վարկի մարում Վարդգես Սամսոնյանը պաշտոնեական պարտականությունները ստանձնելու հայտարարագրում նշել է, որ պաշտոնի ստանձման օրվա՝ 2021 թվականի նոյեմբերի 4-ի դրությամբ ունեցել է ավելի քան 5 մլն դրամ վարկի մայր գումարի մնացորդ։ Նույն թվականի տարեկան հայտարարագրում՝ տարեվերջի դրությամբ, որպես վարկի մայր գումարի մնացորդ նշել է շուրջ 2․1 մլն դրամ։ Այսինքն՝ 2021 թվականի նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսների ընթացքում Սամսոնյանը շուրջ 3 մլն դրամ ուղղել է վարկի մարման վճարումներին։ 2021 թվականին Սամսոնյանի տարեկան եկամուտները կազմել են շուրջ 2․9 մլն դրամ, իսկ բուն պաշտոնի ստանձնումից մինչև տարեվերջ՝ նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին ստացած եկամուտները կազմել են շուրջ 500 հազար դրամ։ 2021 թվականի ընթացքում չեն նվազել նաև Սամսոնյանի դրամական միջոցների մնացորդները։ Ստացվում է, որ Սամսոնյանի՝ վարկի մարմանն ուղղված 3 մլն դրամից 2.5 մլն դրամի աղբյուրն անհայտ է։ Չհայտարարագրված վարկ և անհետացող անշարժ գույքեր Ըստ Սամսոնյանի՝ 2021 թվականի տարեկան հայտարարագրի՝ տարեվերջի դրությամբ վարկերի մայր գումարի մնացորդները կազմել են շուրջ 2․1 մլն դրամ, իսկ ըստ 2022 թվականի հայտարարագրի՝ այդ տարվա վերջին՝ 33 մլն դրամ։ Ստացվում է, որ 2022 թվականին Սամսոնյանն ավելի քան 30 մլն դրամի նոր վարկեր է վերցրել։ 2022 թվականի հայտարարագրի եկամուտների բաժնում, սակայն, ստացած վարկերի գումարները հայտարարագրված չեն։ Մարզային համայնքների յուրաքանչյուր 4-րդ պաշտոնյան չի ներկայացրել առնվազն 1 հայտարարագիր Սրանք Սամսոնյանի հայտարարագրերում առկա միակ անճշտությունները չեն։ 2021 թվականի տարեսկզբի և տարեվերջի դրությամբ Սամսոնյանը հայտարարագրել է 11 անշարժ գույք։ Պաշտոնի ստանձման հայտարարագրում՝ նույն տարվա նոյեմբերի 4-ի դրությամբ, սակայն, հայտարարագրված է 3 անշարժ գույք։ Սա այն դեպքում, որ 2021 թվականի ընթացքում անշարժ գույքի ձեռքբերման կամ օտարման գործարքներ հայտարարագրված չեն։ Անշարժ գույքի անճշտությունները շարունակվում են հաջորդ տարիներին։ 2022 թվականի սկզբին Սամսոնյանը հայտարարագրել է 11 անշարժ գույք։ Տարվա ընթացքում 48 % բաժնային սեփականությամբ գնել է բնակարան և օտարել ¼ բաժնային սեփականությամբ իրեն պատկանող շինությունը։ Այսինքն՝ տարեվերջին պետք է կրկին հայտարարագրվեր 11 անշարժ գույք, սակայն հայտարարագրվել է 6-ը։ Այդ 5 անշարժ գույքը օտարվել է, թե ոչ, հայտարարագրի ուսումնասիրությամբ պարզել հնարավոր չէ։ 2023 թվականի տարեսկզբին հայտարարագրված 6 անշարժ գույքից տարեվերջում մնում են 4-ը։ Անշարժ գույքի ցանկից դուրս եկած ավտոտնակի և Գյումրիում գտնվող առանձնատան օտարման մասին, սակայն, հայտարարագրում նշումներ չկան։ Սամսոնյանի կինը չի ներկայացրել 2021 և 2022 թվականների հայտարարագրերը Վարգես Սամսոնյանը համատեղ բնակվում է կնոջ և անչափահաս զավակների հետ։ Կինը՝ Աղունիկ Աբգարյանը, որպես պաշտոնատար անձի հետ համատեղ բնակվող անձ, չի ներկայացրել 2021 և 2022 թվականների տարեկան հայտարարագրերը։  Աղունիկ Աբգարյանը 2022 թվականից չի հանդիսանում ՀՀ քաղաքացի, ինչի մասին տեղեկանում ենք Վարդգես Սամսոնյանի հայտարարագրերից։ Թե որ երկրի քաղաքացի է ներկայումս համայնքապետի կինը, անհայտ է։ Նշված բոլոր անհամապատասխանությունների վերաբերյալ համայնքապետի և կնոջ արձագանքները ստանալու համար գրություն էինք ուղարկել Վարդգես Սամսոնյանին, որը, սակայն, անպատասխան է մնացել։   Հեղինակ՝ Լիլիթ Գրիգորյան
20:54 - 22 օգոստոսի, 2024
Պատմություն այն մասին, թե ինչպես են նույն ընտանիքի անդամները «մրցակցում» պետական գնումներում

Պատմություն այն մասին, թե ինչպես են նույն ընտանիքի անդամները «մրցակցում» պետական գնումներում

«Ինֆոքոմը» այս անգամ հայտնաբերել է Գրիգորյան ընտանիքին պատկանող մի քանի ընկերություններ, որոնք, օրենքի խախտմամբ, մասնակցում են պետական գնումների նույն ընթացակարգին։  «Գնումների մասին» օրենքն արգելում է փոխկապակցված անձանց և միևնույն անձի (անձանց) կողմից հիմնադրված կամ ավելի քան հիսուն տոկոս միևնույն անձի (անձանց) պատկանող բաժնեմաս ունեցող կազմակերպությունների միաժամանակյա մասնակցությունը գնման միևնույն գործընթացին, բացառությամբ` պետության կամ համայնքների կողմից հիմնադրված կազմակերպությունների և կոնսորցիումով մասնակիցների։ Ավելի վաղ գրել էինք շինարարությամբ զբաղվող Զաքարյանների ընտանիքին պատկանող ընկերությունների մասին, որոնք նույնպես մասնակցել էին տարբեր պետական մրցույթների և, որոշ դեպքերում, հաղթել։    Ահա և օրենքը խախտած երկրորդ ընտանիքի պատմությունը   Մուշական 1/21 հասցեում հաշվառված ընտանիքի 15 անդամներից 6-ը «ՎԱՆԻ», «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ», «ԱՐՀՈՎՇԻՆ», «ՆԱՐ - ԴԱՎ ՇԻՆ», «ԼԻԳՈ - ՇԻՆ» ընկերությունների ներկա կամ նախկին սեփականատերերն են։ Շինարարությամբ և ասֆալտապատմամբ զբաղվող այս ըՆկերությունները համատեղ դիմում են տարբեր գերատեսչությունների հայտարարած մրցույթների նույն ընթացակարգերին։  «Ինֆոքոմը» դիտարկել է նրանց մասնակցած մրցույթներից 38-ը, որտեղ Գրիգորյանների ընկերություններից 2-ը կամ 3-ը համատեղ հայտ են ներկայացրել։ Օրենքի խախտմամբ մասնակցած 38 մրցույթից 15-ը այս ընտանիքին պատկանող ընկերությունները շահել են։    «ԱՐՀՈՎՇԻՆ», «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ», «ՎԱՆԻ»    ՀՀ քաղաքաշինության կոմիտեի՝ Գեղարքունիքի մարզի Աղբերք և Շատջրեք գյուղերի, Արմավիրի մարզի Արգինա և Ջիլի գյուղերի միջնակարգ դպրոցների տիպային (մոդուլային) շենքերի կառուցման աշխատանքների իրականացման մրցույթ (ծածկագիր՝ ՀՀՔԿ-ԲՄԱՇՁԲ-20/5)։    Այս մրցույթին դիմել են Գրիգորյաններին պատկանող 3 ընկերություն՝ «ԱՐՀՈՎՇԻՆ», «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ» և «ՎԱՆԻ» ՍՊԸ-ները։ Մրցույթին մասնակցելու պահին ընկերությունների 100% սեփականատերերն են եղել համապատասխանաբար Միքայել Գրիգորյանը, Գևորգ Գրիգորյանը և Ղազար Գրիգորյանը։ Ղազար Գրիգորյանը Գևորգի հորեղբայրն է, իսկ Միքայելը՝ Ղազարի հորեղբոր որդին։  Հայտարարաված այս մրցույթը 3 չափաբաժնով է եղել. ընկերություններն իրար հետ դիմել են բոլոր չափաբաժիններին։ Մրցույթում «ԱՐՀՈՎՇԻՆ» ընկերության հայտերը մերժվել են՝ նախահաշվային գնից բարձր գին ներկայացնելու և բանակցությունների ընթացքում նոր գին չառաջարկելու հիմքով։ Իսկ «ՎԱՆԻ» ՍՊԸ-ի հայտը մերժվել է միայն առաջին չափաբաժնի համար, քանի որ սխալ էր գրել գինը՝ և թվերով, և տառերով։ Մյուս երկու չափաբաժիններում ընկերությունը սխալներ չի արել։  «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ» ընկերությունը, որպես ամենացածր գին ներկայացրած մասնակից, հաղթող է ճանաչվել առաջին չափաբաժնի համար։  Այս 3 ընկերություները միասին դիմել են նաև Քաղաքաշինության կոմիտեի հայտարարած մեկ այլ մրցույթի, սակայն չեն հաղթել։    «ՎԱՆԻ», «ԱՐՀՈՎՇԻՆ»   Հայաստանի տարածքային հիմնադրամի՝ Շիրակի մարզի «Ցողամարգի միջնակարգ դպրոց» ՊՈԱԿ-ի դռների և պատուհանների փոխարինման և Գյումրու մոր և մանկան ավստրիական հիվանդանոցի տանիքի վերանորոգման աշխատանքների ձեռքբերման համար հայտարարված մրցույթ (ծածկագիր՝ ՀԾ-ԳՀ-ԱՇՁԲ-2019/6/7/1)։   Այս մրցույթին դիմել են «ԱՐՀՈՎՇԻՆ» և «ՎԱՆԻ» ընկերությունները։ Մրցույթին մասնակցելու պահին ընկերության 100% բաժնետեր են եղել Արամայիս Գրիգորյանը և Ղազար Գրիգորյանը։ Ղազարը Արամայիսի հորեղբայրն է։  Ընկերությունները մրցույթի երկու չափաբաժիններինն էլ դիմել են։ «ԱՐՀՈՎՇԻՆ» ընկերությունը առաջին չափաբաժնի համար, որպես ամենացածր գնառաջարկ ներկայացրած մասնակից, հաղթել է։  Այս ընկերությունները համատեղ դիմել են ընդհանուր 20 մրցույթի, որից 8-ում ընկերություններից որևէ մեկը հաղթել է։ «ԱՐՀՈՎՇԻՆ», «ԼԻԳՈ - ՇԻՆ»   Երևանի քաղաքաքապետարանի՝ Երևան քաղաքում փողոցների մայթերի վերանորոգման (սալիկապատման) աշխատանքների իրականացման համար հայտարարված մրցույթ (ծածկագիր՝ ԵՔ-ԳՀԱՇՁԲ-19/77)։    Մասնակցել են «ԼԻԳՈ - ՇԻՆ» և «ԱՐՀՈՎՇԻՆ» ընկերությունները։ Մրցույթին մասնակցելու պահին «ԱՐՀՈՎՇԻՆ» ընկերության սեփականատերն է եղել Արամայիս Գրիգորյանը, իսկ «ԼԻԳՈ - ՇԻՆ» ընկերության սեփականատերը՝ Լիլիա Գրիգորյանը։ Լիլիայի և Արամայիսի պապերը եղբայրներ են, նրանք հաշվառված են նույն հասցեում։   «ԱՐՀՈՎՇԻՆ», «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ»    Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամի՝ Արարատի մարզի Մխչյան, Արալեզ, Փոքր Վեդի, Մասիս և Նոր Կյանք համայնքների ջրամատակարարման համակարգերի վերակառուցման աշխատանքների ձեռքբերման համար հայտարարված մրցույթ (ծածկագիր՝ ՋԲՄ-ԱՇՁԲ-2022/2/1/2/3/4/5)    «ԱՐՀՈՎՇԻՆ» և «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ» ընկերությունների սեփականատերերը մրցույթին դիմելու պահի դրությամբ եղել են Միքայել և Գևորգ Գևորգյանները։ Միքայելի հորեղբայրը Գևորգի պապն է։ Նրանք հաշվառված են նույն հասցեում։ Ընկերությունները հայտ են ներկայացրել բոլոր 5 չափաբաժինների համար, որից միայն մեկի դեպքում է «ԱՐՀՈՎՇԻՆ» ընկերության հայտը բավարարել պայմանններին և, որպես նվազագույն գին ներկայացրած մասնակից, ընկերությունը հաղթել է։  Մյուս բոլոր չափաբաժինների դեպքում ընկերությունները կամ նախահաշվային գնից բարձր գին են ներկայացրել, կամ էլ ներկայացրած տեղեկությունները չեն համապատասխանել պահանջին։  Այս ընկերությունները համատեղ դիմել են ընդհանուր 7 մրցույթի, որից 1-ում «ԱՐՀՈՎՇԻՆԸ» հաղթել է։ «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ», «ՆԱՐ - ԴԱՎ ՇԻՆ»    Քաղաքաշինության կոմիտեի՝ Արմավիրի մարզի Արևիկ համայնքում մոդուլային տիպի մսուր մանկապարտեզի կառուցման աշխատանքների համար հայտարարված մրցույթ (ծածկագիր՝ ՀՀՔԿ-ՀԲՄԱՇՁԲ-20/2)։ Դիմել են «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ» և «ՆԱՐ - ԴԱՎ ՇԻՆ» ընկերությունները։  «ՆԱՐ - ԴԱՎ ՇԻՆ» ընկերության սեփականատերը Վանի Գրիգորյանն է, որը «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ» ընկերության սեփականատեր Գևորգ Գրիգորյանի հորեղբոր որդին է։ Մրցույթում հաղթող մասնակից է ընտրվել «ՆԱՐ - ԴԱՎ ՇԻՆ» ընկերությունը։  «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ», «ՎԱՆԻ»    ՀՀ Քաղաքաշինության կոմիտեի՝ Արմավիրի մարզի Արևիկ համայնքում մոդուլային տիպի մսուր մանկապարտեզի կառուցման աշխատանքների իրականացման համար մրցույթ (ծածկագիր՝ ՀՀՔԿ-ԲՄԱՇՁԲ-20/2)։  Մասնակցել են «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ» և «ՎԱՆԻ» ընկերությունները։ «ՎԱՆԻ» ընկերության սեփականատեր Ղազար Գրիգորյանը «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ» ընկերության սեփականատեր Գևորգ Գրիգորյանի հորեղբայրն է։ «ՎԱՆԻ» ընկերությունը հայտարարված մրցույթում հաղթել է։  «ԱՐՀՈՎՇԻՆ», «ՄԵԴԻՍՈՆ ԷՅԲԼ»   Հայաստանի տարածքային զարգացման հիմնադրամի՝ Արարատի մարզի Ուրցաձոր և Արարատ համայնքների խմելու ջրամատակարարման համակարգի վերակառուցման աշխատանքների իրականացման համար հայտարարված մրցույթ (ծածկագիր՝ ՋՀԲՄ-ԱՇՁԲ-2022/7)։    Մրցույթի երկրորդ չափաբաժնի համար դիմել են «Մեդիսոն էյբլ» և «Արհովշին» ընկերությունները։ Հաղթել է «Մեդիսոն էյբլը»՝ որպես ամենացածր գնառաջարկ ներկայացրած ընկերություն։  «ԱՐՀՈՎՇԻՆ» ընկերության սեփականատեր Միքայել Գրիգորյանը «ԷՍԷՆԴ» ընկերության 66% բաժնետերն է։ Ընկերության մյուս մասնաբաժինները պատկանում են Էդգար Աբրահամյանին։ Էդգար Աբրահամյանին է պատկանում նաև «ՄԵԴԻՍՈՆ ԷՅԲԼ» ընկերությունը։  «ՄԵԴԻՍՈՆ ԷՅԲԼ» և «ԱՐՀՈՎՇԻՆ» ընկերությունները համատեղ դիմում են տարբեր գերատեսչությունների գնումների։ Գնումների գործընթացի կազմակերպման կարգը հաստատելու մասին Կառավարության որոշման համաձայն՝ համատեղ ձեռնարկատիրական գործունեություն ծավալող մարդիկ համարվում են փոխկապակցված անձինք, իսկ գնման ընթացակարգի միաժամանակյա մասնակցությունն արգելվում է։  Միքայել Գրիգորյանի՝ «ԷՍԷՆԴ» ընկերության բաժնետերը դառնալուց հետո «ՄԵԴԻՍՈՆ ԷՅԲԼ» և «ԱՐՀՈՎՇԻՆ» ՍՊԸ-ները համատեղ հայտ են ներկայացրել 5 մրցույթի, հաղթել՝ 1-ում։  «ԱՐՀՈՎՇԻՆ» ընկերությունը 2018-2020 թականներին եղել է գնումների սև ցուցակում, սակայն Առաջին ատյանի ընհանուր իրավասության դատարանի որոշմամբ դուրս է եկել ցուցակից և շարունակել մասնակցել պետական գնումներին։  Սև ցուցակում է հայտնվել նաև «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ» ընկերությունը 2019 թվականի հուլիսին՝ 2 տարի ժամկետով։ Ընկերությունը խախտել էր «Գնումների մասին» օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի «ա» ենթակետը, ըստ որի՝ մասնակիցը ընկնում է գնումների մասնակցելու իրավունք չունեցող ընկերությունների ցանկ, եթե խախտել է պայմանագրով նախատեսված կամ գնման գործընթացի շրջանակում ստանձնած պարտավորությունը, որը հանգեցրել է պատվիրատուի կողմից պայմանագրի միակողմանի լուծմանը կամ գնման գործընթացին տվյալ մասնակցի հետագա մասնակցության դադարեցմանը։  2020 թվականի ապրիլին «ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ ՇԻՆ» ընկերությունը Երևան քաղաքի առաջին ատյանի դատարանի վճռով հանվել է ցուցակից։  Մենք ընկերությունների հանրային հասանելի հեռախոսահամարներով փորձեցինք կապ հաստատել Գրիգորյաններից որևէ մեկի հետ, սակայն համարները անհասանելի էին կամ զանգերն անպատասխան էին  մնում։    Հեղինակ՝ Ջուլիետտա Հովհաննիսյան
18:16 - 22 օգոստոսի, 2024
Պայմանագրի ժամկետն ավարտվել է, բայց Նորքի այգին դեռ պատրաստ չէ. քաղաքապետարանը որոշել է տուգանել կառուցապատողին

Պայմանագրի ժամկետն ավարտվել է, բայց Նորքի այգին դեռ պատրաստ չէ. քաղաքապետարանը որոշել է տուգանել կառուցապատողին

Մեկ տարի առաջ Տիգրան Ավինյանը, որն այն ժամանակ դեռ Երևանի փոխքաղաքապետն էր,  կառավարության նիստի ժամանակ տեղեկացրեց Նոր Նորքի Ս. Սարգիս եկեղեցու և Դավիթ Բեկ փողոցի հարակից տարածքում պետական բյուջեի ֆինանսավորմամբ կառուցվող այգու մասին։  «Այս այգու ամենահետաքրքիր մասն այն է, որ կասկադի կառուցում է լինելու՝ թամանյանական նախագծի մոտիվներով, մոտավորապես 1,4 հա տարածք կանաչապատվելու է»,- մանրամասնեց Ավինյանը։  Այգու կառուցման և կանաչապատման աշխատանքների պայմանագիրը կնքվել է «Էլդոգար» ընկերության հետ սեպտեմբերի 11-ին, իսկ տեխնիկական հսկողություն իրականացնում է Վահրամ Կնյազյան Ա/Ձ-ն, որի հետ պայմանագիր է կնքվել նոյեմբերի 1-ին։  Ըստ կապալառուի պայմանագրի 2-րդ հավելվածի՝ պայմանագրով սահմանված աշխատանքները պետք է սկսեին շինարարական աշխատանքների և տեխնիկական հսկողության ծառայությունների մատուցման պայմանագրերի ուժի մեջ մտնելու օրվանից։ Նոյեմբերի 1-ից սկսված աշխատանքները, ըստ կառուցապատողի հետ կնքված պայմանագրի 2-րդ հավելվածի, պետք է ավարտվեին 240 օրացուցային օրվա ընթացքում, այսինքն՝ 2024 թվականի հունիսի 28-ին։  Հունիսի 28-ից ավելի քան 1 ամիս է անցել, բայց այգու տարածքում շինարարական աշխատանքները դեռ չեն ավարտվել։  2024 թվականի ապրիլի 1-ի՝ քաղաքապետարանի գործակարգավարական նիստի ժամանակ Շինարարության և բարեկարգման վարչության պետի պաշտոնակատար Տիգրան Գեղամյանը նշեց, որ պայմանագրով սահմանված աշխատանքների 55 %-ը արված է։ Քաղաքապետի հարցին, թե ինչ ժամկետներում են նախատեսում ավարտել այս աշխատանքները, Գեղամյանը պատասխանեց, որ աշխատանքները կավարտվեն պայմանագրով սահմանված ժամկետներում։  «Կանխատեսում ենք, որ ժամկետում կավարտվի շինարարությունը, մեծ թափով ընթանում է»,- վստահեցրեց Գեղամյանը։ Շների զբոսանքի համար նախատեսված հատված, 13.08.2024 Կասկադը վերևից, 13.08.2024 Դեպի եկեղեցի բարձրացող աստիճանները, 13.08.2024 Այգու տարածքը վերևից, 13.08.2024 Ճեմուղի, 13.08.2024 Քաղաքապետարանից հայտնում են, որ պայմանագրով սահմանված ժամկետների երկարաձգման համաձայնագիր չի ստորագրվել, սակայն ժամկետներն ուշացնելու համար տուգանքներ են կիրառվում։ Տուգանքի հստակ չափը, ըստ քաղաքապետարանի, հայտնի կդառնա աշխատանքների ավարտից հետո։  «Կապալառու ընկերությունից պայմանագրով սահմանված 6.2 կետի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ուշացված աշխատանքային օրվա համար գանձվում է տույժ՝ կատարման ենթակա, սակայն չկատարված աշխատանքի գնի 0.05 տոկոսի չափով»,- նշված է քաղաքապետարանից մեզ տրամադրած պատասխանում:  Պայմանագրի ժամկետի ավարտի դրությամբ հունիսի 10-ին ներկայացրած կատարողականով կատարված աշխատանքի չափը կազմել է 340 մլն 700 հազար դրամ։ Աշխատանքների ավարտից հետո պայմանագրի ընհանուր գնից կհանվի ժամկետի լրանալու պահին չկատարված աշխատանքի գումարը, կբազմապատկվի 0,05 տոկոսով և ուշացրած օրերի քանակով։ Այդպես էլ կկազմվի տուգանքի չափը։  37-րդ աշխատանքային օրն է՝ այգին պատրաստ չէ։ Օգոստոսի 21-ի դրությամբ տուգանքի չափը կազմում է 3 մլն 300 հազար դրամ։  Այգու կառուցման և կանաչապատման աշխատանքների ավարտի մասին էլ քաղաքապետարանը հստակ պատասխան չունի. «Ներկայումս ընթանում են աշխատանքներ այգու բարեկարգումը հնարավորինս սեղմ ժամկետում ավարտելու ուղղությամբ»,- պատասխանել են քաղաքապետարանից։  Այգու տարածքում աշխատող շինարարաներն էլ ենթադրում են՝ մեկ-երկու ամսից նոր կավարտեն։    Հեղինակ՝ Ջուլիետտա Հովհաննիսյան
15:56 - 21 օգոստոսի, 2024
Փոխքաղաքապետի կնոջ՝ հայտարարագրված եկամուտներով չհիմնավորվող ծախսը

Փոխքաղաքապետի կնոջ՝ հայտարարագրված եկամուտներով չհիմնավորվող ծախսը

Երևանի քաղաքապետի առաջին տեղակալ Արմեն Փամբուխչյանի կինը՝ Սոսէ Բաղդասարյանը, 2023 թվականի տարեկան հայտարարագրում նշել է, որ  5.4 մլն դրամով վաճառել է «Նիսսան» մակնիշի ավտոմեքենա, որը, սակայն, ըստ նախկինում ներկայացրած հայտարարագրերի, չի ունեցել։  «Նիսսան» մակնիշի ավտոմեքենան հայտարարագրված չի եղել ինչպես 2023 թվականի, այնպես էլ նախորդ տարիների հայտարարագրերում։ 2018 թվականին Սոսէ Բաղդասարյանը չի ներկայացրել պաշտոնատար անձի ընտանիքի անդամի՝ պաշտոնատար անձի պաշտոնը ստանձնելու հայտարարագիրը։ 2023 թվականի ընթացքում Սոսէ Բաղդասրայանը 10.6 մլն դրամով գնել է «Լեքսուս» մակնիշի ավտոմեքենա այն դեպքում, երբ վերջինիս տարեկան հայտարարագրած եկամուտները կազմել են 4.3 մլն դրամ։ Եթե հաշվենք նաև հայտարարագրերում բացակայող, բայց օտարված ավտոմեքենայի իրացումից ստացված եկամուտը, ապա ընդհանուր եկամուտը կկազմի առավելագույնը 9.8 միլիոն դրամ։ Տարվա ընթացքում չեն նվազել նաև Սոսէ Բաղդասրայանի ունեցած դրամական միջոցները։ Այսինքն՝ վերջինիս՝ ավտոմեքենայի համար ծախսած ավելի քան 800 հազար դրամի ծագման աղբյուրն անհայտ է։  Եթե նույնիսկ Արմեն Փամբուխչյանի և նրա կնոջ հայտարարագրած միջոցները դիտարկենք մեկ ընդհանուր տնտեսության տրամաբանությամբ, ապա նրանց իրականացրած ծախսերից առնվազն 873 հազար 403 դրամի աղբյուրը չի արտացոլվում 2023 թվականի տարեկան հայտարարագրերում։ Ավելին, ստացվում է, որ Արմեն Փամբուխչյանի ընտանիքը տարվա ընթացքում որևէ ընթացիկ/առօրյա ծախս չի իրականացրել. օրինակ՝ ձեռք բերված ավտոմեքենայի վառելիքի ծախս կամ սննդի/հագուստի ծախս։   Սոսէ Բաղդասարյանի՝ 2019 թվականին ունեցած գույքն անհետացել է հաջորդ տարվա հայտարարագրից Սոսէ Բաղդասարյանը իր 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում նշել է, որ տարեսկզբի և տարեվերջի դրությամբ ունեցել է համատեղ սեփականութամբ ձեռք բերված բնակարան։  2020 թվականին և դրանից հետո ներկայացրած հայտարարագրերում, սակայն, Սոսէ Բաղդասարյանը անշարժ գույք չի հայտարարագրել։ Արդյոք օտարվե՞լ է այդ բնակարանը, եթե այո, ապա ի՞նչ եղանակով։ Այս հարցերի պատասխանը ՍոսԷ Բաղդասարյանի հայտարարագրերում ներկայացված տվյալներից հասկանալ հնարավոր չէ։ Հայտարարագրերի մասին հարցումներ ենք ուղարկել թե՛ Սոսէ Բաղդասարյանին և թե՛ Արմեն Փամբուխչյանին։ Նրանցից ոչ մեկը մեր հարցերին չի պատասխանել։   Սոսէ Բաղդասարյանը վարձատրվում է քաղաքապետարանի, վարչապետի աշխատակազմի, Հանրային հեռուստաընկերության գնումները շահող ընկերությունից Սոսէ Բաղդասարյանի եկամուտները գոյանում են Հանրային հեռուստաընկերությանը և «Բեգրաունդ Փրոդաքշն» ՍՊԸ-ին մատուցած ծառայություններից։ 2022 և 2023 թվականներին Բաղդասարյանը ընդհանուր առմամբ 885 հազար դրամի վարձատրություն է ստացել «Բեգրաունդ Փրոդաքշն» ընկերությունից, 9,5 մլն դրամ էլ՝ Հանրային հեռուստաընկերությունից։  Մարզային համայնքների յուրաքանչյուր 4-րդ պաշտոնյան չի ներկայացրել առնվազն 1 հայտարարագիր 2018 թվականի մայիսին հիմնադրված այս ընկերությունը անվանափոխվել է 2022 թվականին, փոխվել են նաև բաժնետերերը և տնօրենը։ Ընկերության բաժնետերերից մեկը Վազգեն Պողոսյանն է, իսկ մյուսը՝ նրա կինը՝ Մարինե Ստեփանյանը։ «Բեգրաունդ Փրոդաքշնը» 2019 թվականից միլիարդավոր դրամների հասնող գնումների պայմանագրեր է կնքում Վարչապետի աշխատակազմի, Երևանի քաղաքապետարանի, Հանրային հեռուստաընկերության, ԿԳՄՍ նախարարության և Ֆինանսների նախարարության հետ։ Կնքված պայմանագրերի մեծ մասը «մեկ անձ» կամ «հրատապ մեկ անձ» ընթացակարգերով են։  Այս ընկերությունն է կազմակերպել Երևանի քաղաքապետ Տիգրան Ավինյանի երդմնակալության, ՎԶԵԲ կառավարիչների տարեկան խորհրդի հանդիպման արարողությունները, սպորտային, մշակութային և մի շարք այլ միջոցառումներ։  Ըստ էլեկտրոնային գնումների համակարգի՝ ընկերությունը գերատեսչությունների հետ կնքել է 12 պայմանագիր, որոնցից 10-ը՝ «մեկ անձ» գնման ընթացակարգով։ Պայմանագրերի ընդհանուր արժեքը կազմում է 4 մլրդ դրամ։  Հեղինակ՝ Ջուլիետտա Հովհաննիսյան
18:24 - 19 օգոստոսի, 2024
Չպարզաբանված 100 հազար դոլարի նվիրատվությունը, ԿԿՀ համակարգի անկատարությունն ու Գարիկ Սարգսյանի արձագանքը

Չպարզաբանված 100 հազար դոլարի նվիրատվությունը, ԿԿՀ համակարգի անկատարությունն ու Գարիկ Սարգսյանի արձագանքը

Երկու շաբաթ առաջ «Ինֆոքոմն» ուսումնասիրել էր Վեդու համայնքապետ Գարիկ Սարգսյանի հայտարարագրերում ներկայացված տվյալները ու պարզել, որ վերջինս 2023 թվականին ստացել է 10 միլիոն դրամ (մոտ 26 հազար դոլար) նվիրատվություն իր հորից ու 43 մլն դրամ (100 հազար դոլարից ավելի)՝ իր ազգականից։ Ավելին, Գարիկ Սարգսյանի հոր՝ Մնացական Սարգսյանի հայտարարագրում ներկայացված տվյալների վերլուծությամբ պարզել էինք, որ նվիրաբերված գումարից 9 միլիոն դրամի ծագումն անհայտ է և արտացոլված չէ հայտարարագրում: Հայտարարագրերում արձանագրված այս խնդիրների վերաբերյալ Գարիկ Սարգսյանի արձագանքը ստանալու համար՝ հուլիսի 26-ից փորձում էինք կապ հաստատել վերջինիս հետ, սակայն ապարդյուն։ Արդեն հուլիսի 29-ին Վեդու համայնքապետարանի աշխատակազմի քարտուղարն առաջարկեց գրավոր ուղարկել հարցերը։ Հուլիսի 29-ի կեսօրին գրություն ուղարկեցինք՝ խնդրելով արձագանքել մինչև հուլիսի 30-ը՝ աշխատանքային օրվա ավարտը։ Մինչև հուլիսի 31-ը չստանալով արձագանք՝ հրապարակեցինք «Վեդու համայնքապետի հայրը անհայտ ծագման գումար է նվիրաբերել որդուն» հոդվածը։ Գարիկ Սարգսյանի արձագանքը ստացանք հրապարակումից 1 օր անց՝ օգոստոսի 1-ին։   Ի՞նչ նպատակով է ստացվել ավելի քան 100 հազար դոլարի նվիրատվությունը Գարիկ Սարգսյանին հարցրել էինք՝ արդյո՞ք ազգակցական կապ ունի 43 միլիոն դրամ նվիրատվություն կատարած Արմեն Եղյայանի հետ, և թե ի՞նչ նպատակով է վերջինս այդքան նվիրատվություն արել։ Համայնքապետը պատասխանել է. «Գրությամբ բարձրացված հարցի վերաբերյալ, թե ինչ նպատակով է կատարվել 43 մլն դրամի նվիրատվությունը, նշեմ, որ նվիրատվությունը, ի տարբերություն նվիրաբերության, չի կատարվում որոշակի նպատակներով, բայց, այնուամենայնիվ, ցանկանում եմ տեղեկացնել, որ հորաքրոջս տղայի կողմից ինձ որպես նվիրատվություն փոխանցված 43 մլն դրամ և 18.12.2023թ. կնքված նվիրատվության պայմանագրով հորս կողմից ինձ որպես նվիրատվություն փոխանցված 10 մլն դրամ գումարով ձեռք եմ բերել հասարակական նշանակության թվով 2 անշարժ գույքերի 1/4 բաժնեմասերը»,- նշված է Սարգսյանի պատասխանում։ Այսպիսով, Գարիկ Սարգսյանն այդպես էլ չի հստակեցնում, թե ինչով է պայմանավորված պաշտոնյայի ստացած՝ ավելի քան 100 հազար դոլարի նվիրատվությունը։  Գարիկ Սարգսյանը միակ պետական պաշտոնյան չէ, որը խոշոր չափի նվիրատվություններ է ստացել։ Այդ նվիրատվությունների թափանցիկության, դրանց աղբյուրների հետագծելիության ապահովման մեխանիզմներ, սակայն, չկան։ Արդյո՞ք պաշտոնատար անձի՝ խոշոր դրամական նվերներ ստանալը կապ ունի իր պաշտոնեական գործունեության հետ, արդյո՞ք այդ անձը նմանատիպ խոշոր նվիրատվություններ ստացել է մինչև պաշտոնյա դառնալը, նվիրատվությունը ստացվել է կանխի՞կ, թե՞ անկանխիկ եղանակով, արդյո՞ք նվիրատվությունը հիմնավորվում է նվիրատուի օրինական եկամուտներով։ Սրանք ողջամիտ հարցեր են, որոնք կարող են ծագել այն հարկատուների մոտ, որոնց հարկերից վճարվում է պաշտոնատար անձը։ Այս հարցերի պատասխանները կարող է ստանալ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը (Հանձնաժողով), որը, օրենքով սահմանված կարգով կարող է պարզաբանումներ հայցել պաշտոնատար անձից, ինչպես նաև իրավիճակային հայտարարագիր պահանջել նվիրատուից։    Որտեղից են գոյացել համայնքապետի հոր՝ 9 միլիոն դրամի միջոցները Գարիկ Սարգսյանին նաև հարցրել էինք, թե որտեղից են գոյացել իր հոր՝ Մնացական Սարգսյանի՝ 9 միլիոն դրամի միջոցները և ինչու դրանք արտացոլված չեն հայտարարագրում։ Վերջինս իր պատասխանում նշել է, որ ընդհանուր 13 մլն դրամի ծագման աղբյուրը արտացոլված է Մնացական Սարգսյանի դեռևս 2021թ. տարեկան հայտարարագրում՝ որպես Արարատի մարզում գտնվող երկու անշարժ գույքերի վաճառքից ստացված դրամական միջոց, որից 10 մլն դրամը 2022թ. ավանդ է դրվել բանկում և նույն տարում հանվել, ինչի վերաբերյալ տեղեկատվությունը արտացոլված է վերջինիս 2022թ․ տարեկան հայտարարագրում։ 2021 թվականի տարեկան հայտարարագրում իսկապես երևում է, որ Մնացական Սարգսյանը վաճառել է 2 հողամաս, բայց ի՞նչ արժեքով է վաճառել այդ հողամասերը՝ «Օտարված անշարժ գույքի գինը և արժեքը» դաշտում չենք տեսնում։ Հայտարարագրի եկամուտների բաժնում ևս արտացոլված չէ հողամասերի վաճառքից ստացված եկամուտը։  Ինֆոքոմը դիմել է Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին՝ իմանալու, թե արդյոք Մնացական Սարգսյանը հայտարարագրում ներկայացրել է անշարժ գույքերի օտարման գնի և դրանից ստացված եկամուտների վերաբերյալ տվյալները, և հնարավո՞ր է, որ այս տվյալները ներկայացված լինեն հայտարարագրերում, սակայն արտացոլված չլինեն հայտարարագրի հրապարակային հատվածում։ Հանձնաժողովից պատասխանել են, որ անշարժ գույքերի օտարման արժեքները լրացվել են  «Անշարժ գույք» բաժնում, սակայն դրանք համակարգ չեն տեղափոխվել հայտարարագրման նոր էլեկտրոնային համակարգի տեխնիկական խնդրի պատճառով։ Միաժամանակ, Հանձնաժողովը նշել է, որ 2021 թվականի տարեկան հայտարարագրի՝ «Հաշվետու տարվա եկամուտներ» բաժնում դրանք որպես եկամուտներ հայտարարագրված չեն:  Մարզային համայնքների յուրաքանչյուր 4-րդ պաշտոնյան չի ներկայացրել առնվազն 1 հայտարարագիր   Ի պատասխան մեր հարցերի՝ Վեդու համայնքապետը պարզաբանել է նաև, թե ինչպես է իր հոր՝ 2022 թվականի տարեվերջին հայտարարագրված 1 մլն 200 հազար դրամը 2023-ի տարեսկզբին դարձել 10 մլն 200 հազար դրամ։ «Ինչ վերաբերում է հորս հայտարարագրում 2022 թվականի տարեվերջին առկա 11 200 000 դրամի փոխարեն 1 200 000 դրամի կանխիկ գումարի հիշատակմանը, ապա տեղեկացնում եմ, որ դա ընդամենը տեխնիկական վրիպակի արդյունք է, որն ուղղելու համար դեռևս նախորդ տարվա դեկտեմբերին դիմում է ներկայացվել Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողով, ինչին մինչ այժմ ընթացք չի տրվել»։ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին հարցրինք՝ արդյո՞ք ստացել են նման դիմում։ Հանձնաժողովից հայտնել են, որ հայտարարագրված տվյալներում փոփոխություն կատարելու վերաբերյալ դիմումը մուտքագրվել է, սակայն փոփոխություններ կատարելու գործընթացը դեռևս չի իրականացվել՝ պայմանավորված նրանով, որ hամակարգում դեռևս ապահովված չէ 2022 թվականի տարեկան հայտարարագրերում փոփոխություններ կատարելու հնարավորությունը:   Ինչու է անհրաժեշտ հայտարարագիր լրացնելիս հետևել հայտարարատու պաշտոնյաների համար սահմանված ուղեցույցներին Գարիկ Սարգսյանից հարցրել էինք նաև՝ 2023 թվականին հասարակական նշանակության 2 շինությունների ¼ մասնաբաժնի գնման գործարքների վերաբերյալ նշված 36 միլիոն դրամ և 177 միլիոն 700 հազար դրամ գները մասնաբաժնի՞, թե՞ ամբողջ շինության արժեքներն են։ Գարիկ Սարգսյանն այս հարցին ի պատասխան նշել է․  «[․․․] եթե Ձեր կողմից չդրսևորվեր ավելորդ շտապողականություն (հետևաբար նաև չէր տաոածվի չստուգված և իրականությանը չհամապատասխանող տեղեկություններ), ապա սահմանված ժամկետում կտեղեկացվեիք, որ հորաքրոջս տղայի կողմից ինձ որպես նվիրատվություն փոխանցված 43 մլն դրամ և հորս կողմից ինձ որպես նվիրատվություն փոխանցված 10 մլն դրամ գումարով ձեռք եմ բերել հասարակական նշանակության թվով 2 անշարժ գույքերի 1/4 բաժնեմասերը, շուրջ՝ 53 մլն դրամով, իսկ 36 մլն և 177,7 մլն դրամը թվով երկու հասարարական նշանակության շինությունների ընդհանուր արժեքն է, որոնցից ինձ է պատկանում միայն 1/4 բաժնեմասը»։ Սակայն, ըստ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի՝ հայտարարատու պաշտոնյաների համար սահմանված ուղեցույցի, բաժնային սեփականության ձեռքբերման դեպքում «Ձեռք բերված անշարժ գույքի գինը» դաշտում անհրաժեշտ է լրացնել ոչ թե ամբողջ գույքի գինը, այլ միայն այն գումարը, որը վճարվել է մասնաբաժինը ձեռք բերելու համար։  «Համատեղ կամ բաժնային սեփականությամբ հայտարարատուին պատկանող գույքի ձեռքբերման գործարքները գրանցելիս՝ հայտարարատուն «Ձեռքբերման արժեքը» դաշտում նշում է գույքի միայն իրեն պատկանող մասի արժեքը, բացառությամբ ամուսինների համատեղ սեփականության առարկա հանդիսացող գույքի»,- նշված է  ուղեցույցում։ Այնուամենայնիվ, արձագանքի բացակայության պայմաններում, առաջնորդվելով պաշտոնյաների կողմից հայտարարագրերի լրացման ուղեցույցները ոչ պատշաճ ուսումնասիրելու կանխավարկածով, խմբագրությունը հանրությանն է ներկայացրել այս երկու գույքերի ձեռքբերման համար անհրաժեշտ միջոցների հաշվարկման երկու տարբերակ․ եթե հայտարարագրում որպես գույքի գին նշված է միայն Գարիկ Սարգսյանի գնած մասնաբաժնի գինը, ապա այս ծախսը մի քանի անգամ ավելին է, քան նրա հայտարարագրած (օրինական) եկամուտները։ Եթե Գարիկ Սարգսյանը հայտարարագրել է ամբողջ գույքի գինը, ապա ստացած նվիրատվությունների օգնությամբ նա կկարողանար ձեռք բերել այդ գույքը։  Այսպիսով, Գարիկ Սարգսյանը «Ինֆոքոմի» խմբագրությանը մեղադրում է ավելորդ շտապողականություն դրսևորելու և իրականությանը չհամապատասխանող տեղեկություններ հրապարակելու մեջ այն պարագայում, երբ ինքն անձամբ է հայտարարագրման ենթակա տվյալները սխալ լրացրել, ինչպես նաև համայնքային հեռախոսահամարներով իր կամ համայնքային պաշտոնյաների հետ պատշաճ կապի հնարավորություն չի ապահովել և հարցերը գրությամբ ներկայացնելու պայմանավորվածությունից հետո արձագանքի համար տրված ժամկետում չի օգտվել իր արձագանքի հնարավորությունից։  Ինֆոքոմը առաջիկայում կանդրադառնա նաև խոշոր չափի նվիրատվություններ ստացող այլ պաշտոնատար անձանց ևս։   Հեղինակ՝ Սուսինա ԽաչատրյանԽմբագիր՝ Սևակ Մամյան  
18:11 - 16 օգոստոսի, 2024
«Զինվորները սթրեսային վիճակում էին»․ հոգեբան սպայի ցուցմունքը Խուռհատ սարի գործով

«Զինվորները սթրեսային վիճակում էին»․ հոգեբան սպայի ցուցմունքը Խուռհատ սարի գործով

Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի՝ Խուռհատ սարի օպերացիային մասնակցած նորակոչիկ զինծառայողները գտնվում էին հոգեբանական ծանր վիճակում։ Այս մասին այսօր դատարանում հայտարարեց հոգեբան սպա Կարեն Հայրյանը։  Հայրյանը վկա է գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ քրեական գործով։ Վերջինս, հիշեցնենք, մեղադրվում է 2020 թ․ հոկտեմբերի 10-ին Խուռհատ սարում ստացած թեթեւ վնասվածքը որպես պատրվակ օգտագործելով իշխանության անգործություն դրսեւորելու եւ կապի միակ միջոցը վերցնելով՝ մարտադաշտը ինքնակամ լքելու մեջ։ Նա առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Երկամսյա դադարից հետո Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանը, դատավոր Ջոն Հայրապետյանի նախագահությամբ, այսօր վերադարձավ վկաների հարցաքննության փուլին․ նրանց մի մասին հնարավոր չէր եղել նախկինում դատակոչել Արցախի շրջափակման, ապա նաեւ բռնի տեղահանման պատճառով։ Վկա Կարեն Հայրյանը պատմեց, որ իրենց զորամասի հոգեբանական կետը գտնվել է նախ Առաքել, ապա Տող գյուղերում, որից հետո էլ՝ Կարմիր Շուկայում։ Զինվորներին իրենց մոտ բերել են ըստ անհրաժեշտության՝ բժիշկների կամ սպաների ցուցումով։ Թե Խուռհատ սարից քանի զինվորի հետ են աշխատել, վկան դժվարացավ հիշել, ասաց միայն ընդհանուր թիվը՝ 882։ Զինծառայողների պատմածներից Հայրյանը մտաբերեց միայն, որ երբ հակառակորդը հարձակվել է, խուճապ է սկսվել, եւ նրանք տարբեր խմբերով տարբեր ուղղություններով են գնացել․ «Զինվորները սթրեսային վիճակում էին․ նախ վախն էր, տագնապայնությունը, ընկերների կորուստը, սկզբում չէին ուզում խոսել, ընթացքում արդեն խոսում էին»,– ասաց նա։ – Խուռհատ սարի շրջափակման միջից դուրս եկած զինվորների հետ զրուցե՞լ եք,– հարցրեց զոհված զինծառայողների ծնողների փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյանը – Երբ իրենք դուրս են եկել, մենք արդեն Կարմիր Շուկայում ենք եղել, մեզ մոտ չեն բերել։ – Հնարավո՞ր է, որ 1-2 ամսվա նորակոչիկները շրջափակումից դուրս գան, զորքի մեծ մասը կոտորվի, եւ նրանց սպաները կամ հոգեբանները չփորձեն գոնե խոսել, ճշտել նրանց վիճակը․․․ Իմ պատկերացմամբ՝ այդ հարցադրումը ձեր կողմից բարձրացնելը հենց Ձեր սուրբ պարտականությունն էր։ – Ես իմ պարտականությունները սահմանված կարգով իրականացրել եմ, բոլոր աշխատանքների վերաբերյալ գրավոր զեկուցել եմ ըստ վերադասության․․․– պնդեց վկան։ – Կոնկրետ այդ հարցը բարձրացրե՞լ եք։ – Նման քայլ արվել է հոսպիտալի ղեկավարության կողմից․ սենյակներ կային, որտեղ զինվորները հանգստանում էին, իրենց հետ աշխատանք էր տարվում, հոսպիտալի պետն էլ եկել, մեզ օգնել է, զինվորների հետ աշխատել։ – Այդ սովետական արձանագրումները․․․ Հասկանում եմ՝ Ձեր գործի իմաստը ինչ է եղել տարիներով․ բռնել, գրել, որ ամեն ինչ իդեալական է,– վրդովվեց փաստաբանը։ – Ես խնդրում եմ՝ ինձ չվիրավորեք,– արձագանքեց վկան։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը, վկա Կարեն Հայրյանը Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը, դիմելով վկային, ասաց՝ ընդհանուր տպավորությունն այն է, կարծես վկան խուսանավում է կոնկրետ պատասխաններ տալ, ուզում է արագ երկու բառ ասել, հեռանալ։ Հայրյանը, սակայն, հերքեց, պնդեց՝ պատրաստ է բոլոր հարցերին պատասխանել, բայց քանի որ կոնտուզիա է ստացել, հետագայում եւս մի պատերազմի մասնակցել, որոշ բաներ չի հիշում։ – Դե հիմա պատասխանեք՝ Ձեզ ի՞նչ հիմնական պատճառ են հայտնել զինվորները, ինչո՞ւ են գտնվել բարոյահոգեբանական ծանր վիճակում։ – Զինվորները ներկայացնում էին, որ մենակ են մնացել։ – Մենակ մնալը ո՞րն է։ – Ասա՝ առանց սպա,– բղավեց դահլիճում գտնվող որդեկորույս ծնող Բենիկ Գաբրիելյանը։ Նիստերի դահլիճում իրավիճակը լարվեց։ Դատավորը նկատողություն հայտարարեց ծնողին։  Գուրգեն Գրիգորյանը հարցրեց՝ երբ հոգեբանները զինվորների կողքին չեն, ո՞վ է բարոյահոգեբանական աշխատանքներ տանում նրանց հետ։ Ի պատասխան՝ վկան պարզաբանեց՝ յուրաքանչյուր ստորաբաժանման ղեկավար ունի բարոյահոգեբանական գծով տեղակալ, եթե նա զոհվում է, սպաներն են, եթե սպաներն էլ տեղում չեն՝ սերժանտները։  – Որպես հոգեբան՝ զինվորներից հարցրե՞լ եք՝ տեղակալի զոհվելուց հետո մյուս սպաները ինչ աշխատանքներ են տարել։ – Տվյալ պարագայում զինվորները խառնաշփոթ, ընկճված վիճակում էին, ես հարցեր չէի տալիս, նրանց հետաքրքիր չէին այդ հարցերը, ի վիճակի չէին նման հարցերի պատասխանել։ Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը միջամտեց՝ պատերազմական իրավիճակում ոչ բոլոր զինվորները կդիմեին հոգեբանի, հետեւաբար եթե դիմել են, ենթադրվում է, որ այնքան ծանր վիճակում են եղել, որ պատրաստ են եղել մանրամասն խոսելու․ – Որ եկան Ձեզ մոտ, չասացի՞ն՝ այ սենց դեպքեր են տեղի ունեցել։ Մեզ այդ դեպքերն են հետաքրքիր։ – Նշել են, որ հակառակորդը տարբեր կողմերից հարձակվում էր, եւ մի մեծ խառնաշփոթ է առաջացել։ Արսեն Ղուկասյանը, որի զոհված զինծառայողի հորեղբայր է (նրա ցուցմունքը կարող եք կարդալ այստեղ), հայտնեց, որ իրենց տեղեկություններով՝ Հայրյանը զինծառայողների մարտական ուղիների փաստաթղթավորմամբ է զբաղվել, ուստի չէր կարող չիմանալ, թե նրանց հետ ինչ է եղել։ Ի պատասխան՝ վկան պարզաբանեց՝ մարտական ուղիների փաստաթղթերում նշվել են զինծառայողների կատարած սխրանքները՝ ինչ են խոցել, ոնց են դիմագրավել․ «Այդ ամենը տպվել, բաժանվել է․․․ Ես կոնկրետ չեմ կարող հիշել, բոլորը ուղարկվել են պահպանման, եթե փորձեք, կարող եք գտնել․»,– ասաց նա։ Արսեն Ղուկասյանը – Ինչ–որ մեկին մեղադրո՞ւմ էին, որ իրենց ընկերները զոհվել են, որ ստիպված են եղել նահանջել,– հարցրեց դատավորը։ – Նման դեպք չեմ հիշում։ – Պարտության պատճառ նշո՞ւմ էին։ – Նախքան Խուռհատ սարը ասում էին՝ մենք չէինք տիրապետում զենքերին, իսկ հակառակորդը պատրաստված է, անընդհատ մեզ վրա է գալիս․․․  Խոսելով մեղադրյալ Իշխան Վահանյանի մասին՝ Կարեն Հայրյանն ասաց, որ նա վիրավորման մասին լսել է բուժկետի բժշկից (հետագայում զոհվել է), իսկ զինվորներից լսել է, որ նա, չնայած թեթեւ վիրավորմանը, թողել, գնացել է։ Իշխան Վահանյանը, հանրային պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը – Ասե՞լ են, որ դա ազդել է զորքի բարոյահոգեբանական վիճակի վրա։ – Ասել են, որ խառնաշփոթի մեջ են եղել։ – Իսկ սպանե՞րը։ – Ինձ բան չեն ասել,– պատասխանեց վկան։ – Սուտ, – բղավեց Արսեն Ղուկասյանը՝ հայտարարելով, որ նախկինում վկան իր ներկայությամբ ընդհուպ մինչեւ հայհոյել է դավաճան սպաներին։ – Երբ նոյեմբերի 9-ից հետո հանդիպել եմ սպա Ղարիբ Ջավադյանին (նրա ցուցմունքը՝ այստեղ), ինքն էլ է ասել, որ Վահանյանը զինվորներին թողել, գնացել է։ – Փախե՞լ է։ – Չի փախել, վնասվել է, թողել, գնացել է,– նշեց վկան։ – Քանի՞ անգամ է եղել, որ քո ներկայությամբ զինվորները ասել են՝ կռիվը չսկսած՝ Վահանյանն ասաց՝ վիրավոր եմ, ու փախավ,– վրդովվեց Արսեն Ղուկասյանը։ – Դե, ես նշեցի, ես զինվորների կողմից եմ լսել, որ քերծվածք է, թե ինչ, ասել է՝  վիրավորվել է, գնում է։ Ուրիշ ի՞նչ ձեւ պատասխանեմ,– ասաց Կարեն Հայրյանը։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց օգոստոսի 26-ին։   Միլենա Խաչիկյան
23:00 - 15 օգոստոսի, 2024
Դատարանի որոշմամբ փոխգնդապետ Հովիկ  Գաբրիելյանի նկատմամբ դատահոգեբուժական փորձաքննություն կիրականացվի

Դատարանի որոշմամբ փոխգնդապետ Հովիկ  Գաբրիելյանի նկատմամբ դատահոգեբուժական փորձաքննություն կիրականացվի

Հակակոռուպցիոն դատարանը, դատավոր Վարդգես Սարգսյանի նախագահությամբ, դատահոգեբուժական փորձաքննություն է նշանակել 44-օրյա պատերազմի ժամանակ գումարտակի հրամանատար, փոխգնդապետ Հովիկ Գաբրիելյանի նկատմամբ։ Գաբրիելյանը, հիշեցնենք, պատերազմի ժամանակ զբաղեցնում էր ՀՀ ՊՆ 1-ին բանակային կորպուսի 2-րդ առանձին զրահատանկային գումարտակի հրամանատարի պաշտոնը։ Այժմ նա մեղադրվում է ռազմական դրության պայմաններում պաշտոնեական դիրքը չարաշահելու մեջ, որի հետեւանքով նրան վստահված բնագիծն անցել է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ, արձանագրվել են անձնակազմի եւ տեխնիկայի կորուստներ։ Մասնավորապես, 22 զինծառայող զոհվել է, 3-ը համարվում է անհետ կորած, իսկ պետությանը պատճառվել է ավելի քան 33 միլիոն ՀՀ դրամի նյութական վնաս։  Հովիկ Գաբրիելյանն անազատության մեջ է արդեն 10 ամիս եւ առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Վերջին ամիսներին հոգեվիճակի վատթարացմամբ պայմանավորված՝ «Վարդաշեն» քրեակատարողական հիմնարկից նրան տեղափոխել էին «Դատապարտյալների հիվանդանոց»։ Բժիշկների արձանագրումները հաշվի առնելով՝ ՔԿՀ–ի պետը գրություն է հասցեագրել դատարանին, որն էլ հիմք է հանդիսացել փորձաքննության համար։ Դատավոր Վարդգես Սարգսյանը Այսօրվա դատական նիստին դատավոր Վարդգես Սարգսյանը տեղեկացրեց, որ փորձաքննությունն իրականացվելու է սեպտեմբերի 4-ին Առողջապահության նախարարությանը կից ստացիոնար հոգեբուժական հանձնաժողովի կողմից։ Դատավորը մեղադրյալին պարզաբանեց՝ մինչ այդ նա կշարունակվի պահվել «Դատապարտյալների հիվանդանոցում», իսկ այդ օրը կտեղափոխվի բժշկական համապատասխան հաստատություն, նաեւ հետաքրքրվեց՝ կա՞ որեւէ խնդիր, հանգամանք, որը նա կուզի բարձրաձայնել դատարանի ուշադրությունը դրա վրա հրավիրելով․ – Բացարձակ շնչելու հնարավորություն չկա, – ասաց մեղադրյալը։ – Դատապարտյալների հիվանդանոցո՞ւմ,– հարցրեց դատավորը։ – Ամեն տեղ, 10 ամիս է՝ ես դիմադրում եմ ու ձայն չեմ հանում, բայց էլ հնարավոր չէ,– պատասխանեց Գաբրիելյանը։ Դատավորը նիստերի դահլիճում գտնվող անձանց դուրս հրավիրեց՝ դռնփակ ռեժիմով հասկանալու համար, թե ինչ ենթատեքստ ունի Գաբրիելյանի այս պատասխանը։ Ավելի ուշ Գաբրիելյանի պաշտպան Վրեժ Խաչիկյանը մեզ տեղեկացրեց՝ իրենք սկզբնապես դեմ են եղել փորձաքննության նշանակմանը․ Գաբրլելյանը պնդել է, որ ինքն առողջ է։ Բացի այդ, չեն ցանկացել տպավորություն ստեղծել, թե փորձաքննություն նշանակելը սոսկ պաշտպանական մարտավարություն է։ Հետագայում, սակայն, չեն առարկել։  Ձախից՝ Հովիկ Գաբրիելյանը, պաշտպան Վրեժ Խաչիկյանը Փորձաքննության նշանակմանը կողմ են եղել նաեւ մեղադրող եւ տուժող կողմերը։ Հանրային մեղադրողի համոզմամբ, սակայն, գրության մեջ նշված առողջական խնդիրը առերեւույթ նույնական չէ կալանքի հետ անհամատեղելի հիվանդությունների ցանկում Կառավարության որոշմամբ ներառված խնդրի հետ։ Վերադառնալով դռնբաց ռեժիմին՝ դատարանը շարունակեց քննել Գաբրիելյանի նկատմամբ կիրառված խափանման միջոցի փոփոխության հարցը։ Նախորդ նիստին պաշտպանական կողմը միջնորդություն էր ներկայացրել այն տնային կալանքով փոխարինելու վերաբերյալ, այսօր միայն հավելեց՝ միջնորդությունը մերժելու դեպքում երկարաձգել գոնե ոչ առավելագույն ժամկետով, որպեսզի փորձաքննության արդյունքների հիման վրա այդ հարցին կրկին անդրադառնան։ Հանրային մեղադրող Գրիգոր Մղդեսյանն առարկեց միջնորդության դեմ՝ պնդելով, որ խափանման միջոց կիրառելու պայմանները շարունակում են առկա լինել․ դա, ըստ նրա, անհրաժեշտ է մեղադրյալի փախուստը կանխելու եւ մեղադրյալի կողմից իր վրա քրեական դատավարության օրենսգրքով կամ դատարանի որոշմամբ դրված պարտականությունների կատարումն ապահովելու համար․ «Վկաները, մասնավորապես՝ ծառայողական կախվածության կամ ծառայողական հարաբերությունների մեջ գտնվողները, ամբողջությամբ չեն հարցաքննվել, ինչի մասին առկա է Եվրոպական դատարանի նախադեպային որոշում Խանզադյանի գործով եւ Վճռաբեկ դատարանի որոշում Իշխան Վահանյանի գործով»,– նշեց մեղադրողը՝ ընդգծելով, որ այլընտրանքային խափանման միջոցները եւս չեն կարող ապահովել մեղադրյալի պատշաճ վարքագիծը։ Ձախից՝ տուժողի իրավահաջորդ Հրաչիկ Բաղդասարյանը, հանրային մեղադրող Գրիգոր Մղդեսյանը Տուժող կողմը միջնորդության վերաբերյալ դիրքորոշում չհայտնեց։ Լսելով կողմերին՝ դատարանը որոշեց պաշտպանի միջնորդությունը մերժել, իսկ հանրային մեղադրողինը բավարարել: Հովիկ Գաբրիելյանի կալանավորման ժամկետը երկարաձգվեց եւս 3 ամսով՝ մինչ նոյեմբերի 16-ը․ «Դատարանը գտնում է, որ իրավաչափության պայմանները փոփոխության չեն ենթարկվել այն աստիճան, որ հնարավորության տան եզրահանգման գալու, որ անձնական ազատությունը նվազ սահմանափակող միջոցով հնարավոր է ապահովել խափանման միջոցի իրավաչափության հիմքերը»,– ասաց դատավոր Սարգսյանը։ Դիմելով մեղադրյալին՝ Սարգսյանը պարզաբանեց իր որոշումը․ «Հաշվի առնելով, որ Վերաքննիչ դատարանը համաձայնել է ինձ հետ (մերժել է կալանավորումը երկարաձգելու նախորդ որոշման դեմ պաշտպանի բողոքը,– հեղ․)՝ ինձ մոտ համոզմունք է ձեւավորվում, որ ես դեռեւս չեմ սխալվել, բայց դա չի նշանակում, որ Վերաքննիչ դատարանը հնարավորություն չունի կրկին անդրադառնալու,  գուցե հետագայում գտնի, որ սխալվել եմ, մնացածը ժամանակի հարց է»,– ասաց նա։ Անդրադառնալով պաշտպանի խնդրանքին՝ դատավորն ասաց՝ այս պահին չի տեսնում կալանքը առավելագույն ժամկետով չերկարաձգելու որեւէ պատճառ, սակայն եթե այս 3 ամսվա ընթացքում փորձաքննության եզրակացությունը ստացվի, վկաները հարցաքննվեն կամ ի հայտ գան նոր հանգամանքներ, իրենք զրկված չեն խափանման միջոցի փոփոխության հարցին կրկին անդրադառնալուց․ «Եզրակացությունը մի շարք հարցերի պատասխաններ կտա»,– նշեց դատավորը։ Պաշտպան Խաչիկյանի խնդրանքին՝ հետեւողական լինել փորձաքննությունը հնարավորինս սեղմ ժամկետներում անելու հարցում, դատավորը արձագանքեց՝ ասելով, որ արդեն իսկ քայլեր է ձեռնարկել փորձաքննությունը արտահերթ նշանակելու համար՝ հաշվի առնելով, որ անձը գտնվում է անազատության մեջ, եւ արդյունքները շատ կարեւոր են թե՛ անձի, թե՛ դատարանի համար։ Այսօր պետք է շարունակվեր նաեւ վկաների հարցաքննությունը, դատակոչված էր փոխգնդապետ Կոլյա Դավթյանը։ Սակայն դատարանը գրություն էր ստացել ՀՀ ՊՆ N զորամասի հրամանատարից, որով վերջինս տեղեկացրել էր, որ Դավթյանը գտնվում է մարտական հերթապահության մեջ եւ այսօրվա նիստին ներկայանալ չի կարող։ Վկայի բացակայությունը դատարանը համարեց հարգելի։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց սեպտեմբերի 2-ին։   Գլխավոր լուսանկարում՝ Հովիկ Գաբրիելյանը Միլենա Խաչիկյան
21:45 - 12 օգոստոսի, 2024
ԵՄ դրամաշնորհը՝ պարգեւատրում. ինչպես է Մատենադարանը տնօրինել «Հորիզոն-2020»-ի միջոցները

ԵՄ դրամաշնորհը՝ պարգեւատրում. ինչպես է Մատենադարանը տնօրինել «Հորիզոն-2020»-ի միջոցները

2022 թվականին Ավստրիայում գտնվող Գրացի համալսարանից մոտ 86 հազար եվրո է փոխանցվել Մատենադարանի հաշվեհամարին։ Վերջինս այդ գումարով պարգեւատրել է 279 աշխատակցի եւ կատարել կանոնադրական ծախսեր։  «Ինֆոքոմը» փորձել է պարզել, թե արդյո՞ք Մատենադարանն իրավունք ուներ Եվրամիության երկրների հարկատուների հարկերից գոյացած ֆինանսներն ուղղել աշխատակիցների պարգեւատրմանը։  Նախապատմությունը 2016 թվականին Մատենադարանի գիտաշխատող Գայանե Այվազյանը նախապատրաստել եւ հավաքագրել է անհրաժեշտ փաստաթղթերը, թարգմանել դրանք եւ ուղարկել Բրյուսել՝ Մատենադարանը գրանցելու «Հորիզոն-2020» հետազոտությունների եւ նորարարությունների ԵՄ շրջանակային ծրագրի (2014-2020) հարթակում՝ «Հետազոտություն եւ նորարարություն. անձնակազմերի փոխանակում» դրամաշնորհին դիմելու նպատակով։ Գիտաշխատողը շեշտում է, որ Մատենադարանի տնօրենությունը որեւէ նյութական եւ մասնագիտական սատարում չի ցուցաբերել հայտի նախապատրաստման համար։ Դրամաշնորհը հաղթելով՝ Մատենադարանն ընդգրկվել է այն 12 ինստիտուտների ցանկում, որոնք իրականացրել են «Գիտելիքի փոխանակումը եւ հումանիտար ակադեմիական մշակույթները. Եվրոպա եւ Սեւծովյան տարածաշրջան, 18-րդ դարի վերջ - 21-րդ դար» վերտառությամբ նախագիծը։ Գայանե Այվազյանը եղել է ծրագրի ազգային համակարգողը։ Թիմում ընդգրկվել է Մատենադարանի եւս 7 գիտաշխատող։ Ծրագրի միջազգային համակարգող ինստիտուտը եղել է Ավստրիայում գտնվող Գրացի համալսարանը։ 2017 - 2021 թվականներին իրականացվող այս ծրագրի շրջանակում տարբեր երկրների գիտական ինստիտուտների ներկայացուցիչները հնարավորություն են ունեցել այցելել մասնակից ինստիտուտներ եւ փորձով փոխանակվել։ Ինչի համար էր նախատեսված դրամաշնորհը Ըստ ծրագրի ֆինանսական ուղեցույցի՝ դրամաշնորհով թույլատրելի ծախսերը հետեւյալն են. գործուղման ծախսեր եւ ինստիտուցիոնալ ծախսեր՝ ընդհանուր 4500 եվրո՝ յուրաքանչյուր գիտաշխատողի հաշվով։ Գործուղման գումարով գիտաշխատողներից յուրաքանչյուրը պետք է փոխհատուցվեր 2000 եվրոյով՝ որպես կեցության ծախս։  Ինստիտուցիոնալ ծախսերով նախատեսվել է փոխհատուցել գիտաշխատողներից յուրաքանչյուրին 2500 եվրո՝ թեմայի շրջանակում կատարած աշխատանքների համար։ Ինստիտուցիոնալ ծախսերն իրենց հերթին բաժանվել են 1) հետազոտության, կրթության, համագործակցության համար փոխհատուցվող 1800 եվրոյի եւ 2) կազմակերպչական ու անուղղակի ծախսերի համար փոխհատուցվող 700 եվրոյի։  Գայանե Այվազյանն «Ինֆոքոմին» հայտնել է, որ 2017-2021 թթ. Մատենադարանի անձնակազմը դրամաշնորհի պայմանագրով հաջողությամբ իրականացրել է 45,5 ամիսների գործուղումը եւ փոխհատուցվել կեցության ծախսերի համար։ Քովիդ-19-ի սահմանափակումներով պայմանավորված՝ անձնակազմը չի կարողացել իրականացնել միայն 2,5 ամիսների գործուղումը։  2017-2021 թվականների ընթացքում, Այվազյանի պնդմամբ, ինքն ու իր թիմը դրամաշնորհի շրջանակում կատարել են գիտահետազոտական, կրթական եւ համագործակցային իրենց պարտավորությունները։ Նշված ժամանակահատվածում դրամաշնորհի շրջանակում Հայաստան են այցելել մի քանի տասնյակ կրտսեր եւ ավագ գիտաշխատողներ՝ ծրագրին մասնակից ԵՄ ասոցացված ինը ինստիտուտներից։ Հայաստանյան թիմը նրանց մասնակցությամբ կազմակերպել է գիտաժողովներ եւ այլ միջոցառումներ։ Երկրորդ՝ ինստիտուցիոնալ (գիտահետազոտական աշխատանք) բաղադրիչի դիմաց, սակայն, Մատենադարանի՝ ծրագրին մասնակցող թիմը չի փոխհատուցվել։   Ինստիտուցիոնալ ծախսի համար նախատեսված գումարը Մատենադարանին փոխանցվել է ծրագրի ավարտից 1 տարի անց Ծրագրին մասնակից հայ գիտաշխատողները տեւական ժամանակ սպասել են փոխհատուցմանը։ Քանի որ 2023 թվականից Գայանե Այվազյանը չի աշխատում Մատենադարանում, նա այս տարվա փետրվարին դիմել է «Հորիզոն 2020»-ի համակարգող Գրացի համալսարան՝ ճշտելու, թե երբ կուղարկվի ծրագրի մնացորդ գումարը։ Համալսարանից նրան տեղեկացրել են, որ դեռ 2022 թվականի օգոստոսին 86 հազար 781 եվրո է փոխանցվել Մատենադարանին։ Այս տարվա մարտին՝ Գրացի համալսարանից պատասխան ստանալուց հետո, Այվազյանը դիմել է Մատենադարանի տնօրեն Արայիկ Խզմալյանին՝ խնդրելով նրան ստացված գումարը ծախսել՝ ըստ դրամաշնորհի սահմանած պայմանների։ Խզմալյանն ի պատասխան հայտնել է, որ ծրագրի շրջանակում Մատենադարանի եւ Գրացի համարսարանի միջեւ հարաբերություններն ավարտվել են՝ երկուստեք արձանագրելով, որ ծրագիրն ամբողջությամբ իրականացվել է։ Այդպիսով Մատենադարանի տնօրենն այդ գումարը որակել է որպես արտածրագրային՝ նշելով, որ այդ միջոցները տնօրինելու կարգը դուրս է ծրագրի կարգավորման շրջանակից, իսկ լրացուցիչ հատկացումները ծախսվել են Գրացի համալսարանի հետ նախապես ձեռք բերված պայմանավորվածությունների հիման վրա՝ Մատենադարանի կանոնադրական նպատակների իրականացման ուղղությամբ: Այս պատասխանից հետո Այվազյանը դիմել է Մատենադարանի գործուղված անձնակազմի անդամներին՝ հասկանալու՝ արդյոք նրանք տեղյա՞կ են դրամաշնորհի մնացորդի փոխանցումից եւ ստացե՞լ են որեւէ փոխհատուցում։ Այվազյանին պատասխանել են խմբի 7 անդամից միայն չորսը՝ ասելով, որ չեն փոխհատուցվել, ավելին՝ տեղյակ չեն փոխանցումից։  Գայանե Այվազյանը մեկ այլ դիմումով Մատենադարանի տնօրենին իրազեկել է, որ փոխանցված միջոցները նախատեսված չեն եղել Մատենադարանի կանոնադրական նպատակների համար՝ խնդրելով պարզաբանել կատարված ծախսերը։ Այվազյանը նաեւ իր եւ թիմի իրականացրած աշխատանքների վերաբերյալ ներկայացրել է նախահաշիվ (մոտ 78 հազար ԱՄՆ դոլարի չափով), սակայն այդպես էլ արձագանք չի ստացել։  Այս տարվա մարտին Այվազյանը դիմել է նաեւ Կրթության, գիտության, մշակույթի եւ սպորտի  նախարար, Մատենադարանի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ Ժաննա Անդրեասյանին՝ խնդրելով ներկայացնել 2023-2024թթ. Մատենադարանի բյուջեում «Հորիզոն 2020» ծրագրից մուտք արված խնդրո առարկա դրամական միջոցների հաստատման եւ ծախսման հիմքերը։ Նախարարի փոխարեն Բարձրագույն կրթության եւ գիտության կոմիտեն է պատասխանել դիմումին՝ նշելով, որ փոխանցված միջոցների վերաբերյալ լիազոր մարմինը տեղեկություն չունի։ Հետո Այվազյանը դիմել է նաեւ ՀՀ Պետական վերահսկողական ծառայություն, որտեղից նրան տրամադրել են Մատենադարանի տնօրենության փոխանցած փաթեթը։ Դրանում, ի թիվս այլնի, առկա են Մատենադարանի տնօրեն Արայիկ Խզմալյանի ներկայացրած հաշվետվությունն ու Գրացի համալսարանից մի էլեկտրոնային նամակ։  Ըստ նշյալ հաշվետվության՝ Գրացի համալսարանից փոխանցված գումարի զգալի մասը՝ 28 մլն 449 հազար դրամ, պարգեւտրման տեսքով տրվել է Մատենադարանի աշխատակիցներին, թեեւ նման դրույթ դրամաշնորհի պայմանագրով նախատեսված չի եղել։ Գումարի մյուս հատվածով ձեռք են բերվել ապրանքներ եւ ծառայություններ։ Ծախսերի պարզաբանման մեջ Մատենադարանի տնօրենությունը հղում է կատարել Գրացի համալսարանի՝ վերը հիշատակված էլեկտրոնային նամակին։ Այդ նամակում նշված է. «Քանի որ ծրագրում ներգրավված գիտաշխատողներն արդեն ամբողջությամբ փոխհատուցվել են իրենց իրականացրած գործողությունների համար, ֆոնդը կարող է օգտագործվել 1) հետազոտության, դասընթացների կազմակերպման եւ կապերի հաստատման ծախսերի եւ 2) կառավարման ու անուղղակի ծախսերի համար»։ Նամակում նշվում է նաեւ, որ գումարը ծախսելու լավագույն տարբերակը կլինի այն, որ «Մատենադարանը ուղիներ գտնի՝ աջակցելու այն հետազոտողներին, որոնց աշխատանքն ուղղված է ծրագրային նպատակներին. օրինակ՝ գետիլիքի փոխանակման եւ Սեւծովյան տարածաշրջանում ակադեմիական մշակույթի հետազոտություններին, ինչը հնարավորություն կտա, որ ծրագրային կոնսորցիումն այդ անձանց հետագայում ներառի համատեղ գործողություններում»։ Գայանե Այվազյանը հարց է բարձրացնում՝ որտեղի՞ց Գրացի համալսարանին այդ տեղեկությունը, թե ծրագրի մասնակիցներն ամբողջությամբ փոխհատուցվել են, երբ այդ գումարը մինչեւ նախագծի ավարտը Մատենադարանին փոխանցված չի էլ եղել։ «Կամ ինչպե՞ս կարող է մեկ տասնյակից ավելի ինստիտուտի եւ շուրջ 100 գիտաշխատողի մասնակցությամբ ծրագիրը կարգավորվել լավագույն եւ վատագույն տարբերակներով, որոնցից մեկը մասնակիցներին չվճարելն է, իսկ մյուսը՝ վճարելը»,- տարակուսում է Այվազյանը։  Գրացի համալսարանի նամակը, որին Մատենադարանը հղում է անում, անստորագիր է, պաշտոնական ձեւաթղթի վրա չէ, ուստի դրա իսկությունը հասկանալու համար «Ինֆոքոմը» գրավոր դիմել է Գրացի համալսարանին, սակայն մեր հարցմանը չեն պատասխանել։ Այդ հարցմամբ մենք խնդրել էինք պարզաբանել նաեւ, թե որտեղից Գրացի համալսարանին այն տեղեկությունը, թե ծրագրի մասնակիցներն ամբողջությամբ փոխհատուցվել են։ Գրացի համալսարանից հրաժարվել են նաեւ Գայանե Այվազյանին տրամադրել որեւէ գրություն, որն ուղղվել է Մատենադարանին՝ իրենց պայմանագրային պարտավորությունները համարելով կատարված։  Ինչպես է Մատենադարանը ծախսել ծրագրի գումարը Այս տարվա հունիսի 19-ին գրավոր դիմել ենք Մատենադարանի տնօրեն Արայիկ Խզմալյանին՝ խնդրելով տրամադրել պարգեւատրում ստացած անձանց անվանացանկը՝ նշելով նրանց զբաղեցրած պաշտոնները եւ պարգեւատրման ամսաթիվը, ինչպես նաեւ հայտնել, թե ինչ իրավական ակտի հիման վրա են աշխատակիցները ստացել պարգեւատրում։  Մատենադարանից պատասխանել են, որ պարգեւատրումն իրականացվել է Ինստիտուտի տնօրեն Արայիկ Խզմալյանի հրամանի հիման վրա՝ 2023 թվականի դեկտեմբերի 28-ին։ Գրացից ստացված 86 հազար եվրո դրամաշնորհի մոտ 78 տոկոսը՝ 28 մլն 449 հազար դրամը ուղղվել է Մատենադարանի 105 գիտաշխատողի եւ 174 գիտատեխնիկական եւ սպասարկման բաժինների աշխատակիցների պարգեւատրմանը։ Այսինքն՝ պարգեւատրվել են ոչ միայն գիտաշխատողները, այլ նաեւ տարբեր այլ բաժինների աշխատակիցներ։ Մատենադարանից մերժել են տրամադրել յուրաքանչյուր աշխատակցի պարգեւատրման չափը՝ նշելով, որ չունեն եւ չեն էլ կարող ստանալ տվյալները տրամադրելու վերաբերյալ աշխատակիցների համաձայնությունը։ Հայաստանում ԵՄ պատվիրակությունը հստակ չի պատասխանում՝ կարո՞ղ էր արդյոք ծրագրի գումարն ուղղվել պարգեւատրումներին Գրավոր հարցմամբ դիմել ենք նաեւ Հայաստանում Եվրոպական միության պատվիրակությանը՝ խնդրելով մեկնաբանել՝ արդյոք կարո՞ղ էր Մատենադարան ինստիտուտը «Հորիզոն 2020» ծրագրով նախատեսված միջոցները ծախսել որպես պարգեւատրում։ Հարցրել ենք նաեւ, թե ինչու է Գրացի համալսարանը՝ որպես համակարգող ինստիտուտ, ծրագրի միջոցները փոխանցել Մատենադարանին նախագծի ավարտից մեկ տարից անց, եւ ինչու այդ մասին չեն ծանուցվել մասնակիցները։ Հայաստանում ԵՄ պատվիրակությունից, մեր հարցմանն ի պատասխան, հայտնել են, որ այս հարցը Պատվիրակության ուշադրությանն է ներկայացրել նախագծում աշխատած նախկին հետազոտողներից մեկը։ Պատվիրակությունից նշել են նաեւ, որ, ըստ իրենց հասանելի տեղեկության, ծրագրի պայմանագիրը փակված է եւ ճիշտ է իրականացված։ «Ըստ մեզ հաղորդված տեղեկության՝ Մատենադարանը գործել է պայմանագրով նախատեսված իր պարտավորությունների համաձայն»,- նշված է պատվիրակության պատասխանում:  Հարցադրումը, թե կարո՞ղ էր ԵՄ հարկատուների հարկերից գոյացած գումարն ուղղվել այլ երկրի գիտական ինստիտուտի աշխատակիցների պարգեւատրմանը, մնացել է անպատասխան։  «Ինֆոքոմը» կրկնակի հարցում է ուղարկել ԵՄ պատվիրակությանը՝ ստանալու վերոնշյալ հարցի պատասխանը։  Հայարփի Բաղդասարյան
18:55 - 07 օգոստոսի, 2024