ՔՈ ՍԴԿ

«Քաղաքացու որոշում» սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության հիմնադիր համագումարը կայացել է 2018 թվականի նոյեմբերի 3-ին։ Կուսակցության բարձրագույն ղեկավար մարմինը համաժողովն է։ Մշտապես գործող կոլեգիալ ղեկավար կառույցը Գործադիր մարմինն է, որն ունի 15 անդամ։ Գործադիր մարմինը հաշվետու է համաժողովին, իսկ ԳՄ համակարգողն անդամներից ընտրված քարտուղարն է։ Կուսակցության առաջին ԳՄ քարտուղարը Սուրեն Սահակյանն է։ Կուսակցության ԳՄ քարտուղարն այժմ Գոռ Հակոբյանն է։

ՔՈ-ն մասնակցում էր 2021 թ․ հունիսի 20-ի խորհրդարանական արտահերթ ընտրություններին, նախընտրական ցուցակի առաջին համարը Սուրեն Սահակյանն էր։

Կուսակցությունն ընտրություններին չի հաղթահարել անցողիկ շեմը՝ ստանալով 3 775 ձայն (0.3%):

Հոկտեմբերի 19-ին մեր վիճակը ծանր էր, ծանր էր նաև թշնամու վիճակը, և պատերազմի ելքը դեռ որոշված չէր․ Սուրեն Սահակյան

«Քաղաքացու որոշում» ՍԴԿ գործադիր մարմնի անդամ Սուրեն Սահակայնը ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է․ «Պատերազմի ընթացքում արտախորհրդարանական ուժերի հետ երկրորդ ու վերջին հանդիպումը (հոկտեմբերի 19-ին) քննարկման լայն թեմա է դարձել։ Ըստ էության, փակ հանդիպման նույնիսկ ամենավերջին մանրամասները դուրս սպրդեցին։ Ընդ որում, մասնակիցներից ամեն մեկն ի՛ր ընկլամամբ մատուցեց եղելությունը։ Բանը հասավ նրան, որ պատերազմում պարտության պատճառները վեր հանող վերլուծաբանները հաճախ հիմնվում են այդ հանդիպման մասին մամուլում հրապարակված ոչ այնքան ճիշտ մեկնաբանություններին։ Մինչդեռ թե՛ մասնակիցները, թե՛ այդ հանդիպման մասին կադրերը վկայում են, որ ես համարյա սղագրում էի թե՛ վարչապետի հայտնած տեղեկություններից կարևորները, թե՛ իմ հարցերն ու խոսքը։ Ըստ այդմ, պարտավորված եմ զգում պատմել եղելությունը, որպեսզի պատմության ու վերլուծությունների համար հանրային դաշտում լինեն ոչ միայն այդ հանդիպման մասին առանձին մարդկանց ընկալումները, այլև իրականությունը։ Նախ, հանդիպումը տևել է ընդամենը մեկ ժամ, ինչը բավականին կարճ ժամանակ է, եթե հաշվենք, որ բացի պաշտոնական կողմն այնտեղ ներկայացված էին 9 կուսակցություններ, որոնցից ամեն մեկն իր ասելիքն ու հարցերն ուներ։ Վարչապետը սկսեց նրանից, որ առավոտյան Արցախի նախագահից նամակ է ստացել, որտեղ ասվում է, թե Արցախը պատրաստ է դադարեցնել ռազմական գործողությունները, վերադարձնել 7-ից 5 շրջանները և նստել բանակցելու հայրենիքի մյուս հատվածների մասին (Լավրովի պլան)։ Ասվեց, որ դրա հետ իրենց համաձայնությունն են հայտնել Արցախի երկրորդ և երրորդ նախագահները, Հայաստանի առաջին և երրորդ նախագահները (Ռ․Քոչարյանի կարծիքի մասին, անկեղծ ասած չեմ հիշում, որ խոսք գնացած լինի, ինչը չի բացառում, որ ուղղակի ես չեմ արձանագրել)։ Ներկաներին տեղյակ պահվեց ՌԴ նախագահ Պուտինի հետ այդ թեմայով խոսակցության մասին։ Նիկոլ Փաշինյանը պատմեց, որ ՌԴ նախագահին հարցրել է, թե ստեղծված իրավիճակում ի՞նչ լուծում է պատկերացնում Ռուսաստանը։ Ըստ Փաշինյանի, Պուտինը պատասխանել է, որ լուծումը «Լավրովի պլանն է»՝ վերդարձվում են 5 շրջանները, սկսում են բանակցությունները մնացած 2 շրջանների վերադարձի ժամկետների և պայմանների մասին, իսկ Արցախի կարգավիճակի հարցը մնում է անորոշ ապագային։ Հատուկ շեշտվեց, որ Փաշինյանը ոչ համաձայնել է, ոչ էլ մերժել այդ առաջարկը, այլ հարց է բարձրացրել՝ «եթե ասենք այո, Ռուսաստանը կարո՞ղ է ապահովել պատերազմի դադարեցումը»։ Պատասխանը եղել է այն, որ ՌԴ-ն ամեն ինչ կանի, որ այդ ծրագիրը իրականություն դառնա, սակայն չունի նախկին այն լծակները, որոնք հնարավոր կդարձնեին համոզմունք հայտնել, որ այդպես էլ կլինի»։ Այնուհետև Ն․ Փաշինյանը հարցրել է․ «Եթե հայկական կողմը այդ ծրագրին իր հավանությունը չտա, դա կարո՞ղ է ռուսական կողմից ընկալվել որպես ապակառուցողական մոտեցում և վիրավորանք ՌԴ միջնորդական ջանքերին»։ Պուտինը, ըստ Փաշինյանի, պատասխանել է․ «Իհարկե՝ ոչ»։ Ինչպես հետագայում պարզվեց, ՌԴ նախագահի հետ այդ խոսակցությունը շարունակվելու էր նկարագրված հանդիպումից անմիջապես հետո՝ ժամը 20։00-ին։ Առաջ անցնելով ասեմ, որ Ադրբեջանը մերժել էր այդ առաջարկը և պատերազը շարունակվեց։ Սա ասում եմ նրանց համար, ովքեր շարունկում են պնդել, թե հայկական կողմը թղթերը ստորագրելով ամեն պահի կարող էր կանգնեցնել պատերազմը։ Հաջորդ դրվագը, որ ներկայացվեց ներկաներին, այն էր, որ հայկական կողմի խնդրանքով հոկտեմբերի 19-ի կեսօրի դրությամբ ռուս սահմանափահները տեղակայվել են Հայաստանի սահմաններին Մեղրիից մինչև Վարդենիս՝ արևելյան ուղղությամբ և Նախիջևանի սահմանով՝ արևմտյան ուղղությամբ։ Հարցին, թե ի՞նչ է դա նշանակում, ռուսական կողմից հավաստիացրել են, թե այդ զինվորների ուղղությամբ ցանկացած հարված կարող է ընկալվել որպես Ռուսաստանին հայտարարված պատերազմ։ Մասնակիցների կողմից բարձրացված հարցերից ինձ համար արձանագրել եմ ՀՅԴ ներկայացուցչի հարցը, թե այդ պայմաններով փաստաթուղթ ստորագրելը, ըստ էության, նշանակում է կապիտուլյացիա և մի՞թե այլ տարբերակ չկա։ Վարչապետը համաձայնեց կապիտուլյացիայի մասին կարծիքին (հոկտեմբերի 19-ի դրությամբ այդպիսի պայմաններով պատերազմը դադարեցնելն, իրոք, ծանր ու նվաստացուցիչ կապիտուլյացիա էր ընկալվում), միաժամանակ, ի պատասխան, որպես խոչընդոտ և խնդիրներից ամենամեծը ներկայացրեց անօդաչու թռչող սարքերի դեմ պայքարի արդյունավետ միջոցների բացակայությունը։Առաջ անցնելով ասեմ, որ դրանից բառացիորեն ժամեր անց ՊՆ-ը հաղորդագրություն տարածեց, որ խոցել է թուրքական արտադրության «Բայրաքթար» ԱԹՍ, ինչից հետո նման լուրերը պարբերական դարձան (ըստ էության, հարցը կարելի էր լուծված համարել)։ Խոսվեց նաև այն մասին, որ ըստ Արցախի ռազմական ղեկավարության, հայկական կողմին հաջողվել է խոցել ադրբեջանական բանակի ծանր սպառազինության և օդուժի 80 տոկոսը և ռազմաճակատում վատ վիճակը ոչ միայն մեզ մոտ է, այլ նաև թշնամու մոտ։ Անդրադառնամ իմ հարցերին ու խոսքին, ինչի մասին նույնպես հրապարակային խոսվել է և կարծիք ձևավորվել։ Ես սկսեցի նրանից, որ վարչապետին հիշեցրի ԱԺ ամբիոնից հնչեցրած մտքի մասին, թե «Եկեք պայմանավորվենք, որ մենք մեզ պարտված չենք համարելու։ Եթե մեր մտքում ու հոգում մեզ պարտված համարենք, ապա ռազմի դաշտում պարտվելն ընդամենը ժամանակի հարց է»։ Հարցրեցի՝ ձե՞ր խոսքերն են։ Վարչապետը գլխով հավանության նշան արեց։ Կարծիք հայտնեցի, որ չի կարելի մտքում և հոգում պարտվել (էդ դեպքում իրական պարտությունը այլընտրանք չի ունենա)։ Այնուհետև հարցրել եմ, թե ի՞նչ ա նշանակում ԱԹՍ-ների դեմ արդյունավետ պայքարի միջոց չունենք՝ չէ՞ որ դրանց դեմ արդյունավետ պայքարում են Սիրիայում և Լիբիայում, ու երբեմն էլ հաղթանակներ տոնում։ Հետևաբար, ի՞նչ խնդիր է՝ քաղաքակա՞ն է (մեզ պատշաճ ու բավարար զենք չե՞ն վաճառում), թե՞ փողի խնդիր է։ Հարցերից հետո, ելնելով տեղում քննարկման բովանդակությունից, անձնական որոշակի դիրքորոշումներ եմ հայտնել։ Առաջինը խոսեցի ԱԹՍ-ների դեմ պայքարի արդյունավետության բացակայության պայմաններում հնարավոր պարտության մասին։ Կարծիքս հայտնեցի, որ գուցե պետք է կյանքի կոչել 1989թ դեկտեմբերի 1-ի միացման որոշումը ու շարունակել կռվել այն մտքով, որ ինչը կորցնենք, պահպանենք դրա նկատմամբ միջազգային իրավունքները, որպեսզի պարտության դեպքում չստացվի, թե հայկական կողմը ագրեսոր էր և ադրբեջանական կողմը, իրոք, վերականգնել է իր տարածքային ամբողջականությունը (ԼՂԻՄ տարածքը երբեք ադրբեջանական չի եղել)։ Առաջին հանդիպման ժամանակ խոսել էի ԱՀ անկախության իրավունքի ճանաչման մասին, բայց սա լրիվ ուրիշ պատմություն է։ Հայտնածս հաջորդ դիրքորոշումն այն է, որ պարտությունը ոչ միայն Արցախի կորուստ է, այլև Հայաստանի տնտեսական ու սոցիալական խորը ճգնաժամ և քաղաքական մեծ ցնցումներ, որոնցից Հայաստանը կարող տասնամյակներով խելքի չգալ։ Դրա համար առաջարկել եմ մտածել միայն հաղթանակի մասին։ Վերջում կարծիք եմ հայտնել, որ պատմություն ցույց է տվել՝ այնտեղ, որտեղ ռուսական խաղաղապահներ են եղել, հետագայում չի հաջողվել խուսափել պատերազմից և առաջարկել եմ խաղաղապահների առկայությունը չդիտարկել որպես խաղաղության վերջնական երաշխիք։ Ըստ էության, սրանով ավարտվել է հանդիպումը, եթե չհաշվենք, որ«Սասնա ծռեր» կուսակցության ներկայացուցիչը ուզում էր խոսք ասել, բայց վարչապեն արդեն շտապում էր հեռախոսազրույցի։ Եթե այսքանից հետո դեռ պահպանվի կարծիքը, թե այդ հանդիպման ընթացքում խոսք է գնացել Հայաստանի ծանրագույն վիճակի, պարտության պայմաններում տեղի ունեցած հանդիպման մասին, ուրեմն ես ինչ-որ կարևոր բան սխալ եմ հասկանում։ Հոկտեմբերի 19-ի դրությամբ մեր վիճակը ծանր էր, բայց ծան էր նաև թշնամու վիճակը և պատերազմի ելքը դեռ որոշված չէր»։

15:28 - 07 դեկտեմբերի, 2020

ԼՂ հայությունն իր կյանքն ինքնուրույն կազմակերպելու որոշում է կայացրել, իսկ այդ իրավունքն առեւտրով ձեռք չի բերվում․ Միքայել Նահապետյան

ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներն ու Հայաստանի եւ Ադրբեջանի արտգործնախարարները վաղը՝ հոկտեմբերի 29-ին, հանդիպելու են Ժնեւում՝ քննարկելու արցախյան հակամարտության կարգավորման հարցը։ Համանախագահների համատեղ հայտարարությունում նշված է, որ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել՝ ժամանակացույցին համապատասխան բոլոր անհրաժեշտ քայլերը ձեռնարկելու համար, որոնք կբերեն ԼՂ հակամարտության խաղաղ կարգավորման՝ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ղեկավարների ընդունած հիմնական սկզբունքներին համապատասխան: Այս ժամանակցույց ասվածը, ըստ «Քաղաքացու որոշում» կուսակցության գործադիր մարմնի անդամ Միքայել Նահապետյանի, կարող է վերաբերել մի շարք հարցերի, այդ թվում՝ երբ է հաստատվում հումանիտար հրադադար, երբ է հաստատվում հիմնական հրադադար, ինչ ժամկետներում են կրառվում վերիֆիկացիոն մեխանիզմներ, որոնք թույլ կտան պարզել՝ ագրեսիան ով է սանձազերծում եւ այլն։ Նրա խոսքով՝ համանախագահ երկրներն, ըստ էության, ընդունել են, որ ադրբեջանական կողմն է սանձազերծել ագրեսիան, եւ դա արել են ի հեճուկս այն բանի, որ Ադրբեջանը տորպեդահարել է 2016-ին ձեռք բերված՝ Վիեննայի եւ Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածություններն ու թույլ չի տվել, որ նաեւ իր համար ընդունելի ներկայությամբ դա պարզվի։ Ժնեւում տեղի ունենալիք հանդիպման ու բանակցություններում հայկական կողմի ասելիքի մասին զրուցել ենք Միքայել Նահապետյանի հետ - Պարո՛ն Նահապետյան, համանախագահների հաղորդագրության մեջ խոսվում է ժամանակացույցին համապատասխան քննարկման մասին։ Այս ժամանակացույցը ակնարկ է խնդրի լուծման փուլայի՞ն տարբերակի։ - Հիմա բանակցություններում ներգրավված երկու կողմերն էլ որոշակի ժամկետային ակնկալիքներ եւ պահանջներ ունեն։ Ինչ վերաբերում է հայկական կողմին՝ ըստ իմ ունեցած տեղեկությունների՝ մենք ակնկալում ենք հրադադարի, վերիֆիկացիոն մեխանիզմների ժամանակացույց, ակնկալում ենք սկբունքներ կամ ժամանակային որոշակի ընկալումներ, թե երբ է ի վերջո հստակեցվելու Արցախի կարգավիճակը։ Իսկ Ադրբեջանը հայտարարում է, որ ինքն ակնկալում է զորքերի դուրսբերման ժամանակացույց։ Այս ամենը քննարկման առարկա է, բայց եթե խոսում ենք փուլային տարբերակի մասին, ապա այս պահին առնվազն երկու փուլ է տեսանելի՝ բանակցային միջավայրի վերականգնման եւ բուն բանակցությունների։ Բուն բակացությունների փուլում կոնֆլիկտի հաղթահարման ինչպիսի՞ լուծումներ կորդեգրվեն, դրանք կլինեն մեկ հանդիպման ընթացքում այսպես կոչված փաթեթայի՞նը, թե՞ կլինեն փուլ առ փուլ՝ խոշոր հաշվով քննարկման հարց է, թեեւ թերահավատորեն եմ վերաբերում, որ այդպիսի փուլային կարգավորման՝ բուն առեւտրական բանակցությունների տարբերակը որեւէ կերպ կարող է արյդունավետ լինել կամ բխել հայկական երկու պետությունների միասնական շահերից։ - Ադրբեջանն այս մեկ ամսում երեք անգամ խախտեց հրադադարի պայմանավորվածությունները, որ ձեռք էին բերվել ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահող պետությունների ղեկավարների միջնորդությամբ։ Ալիեւն էլ բազմիցս հայտարարեց, որ գնալու է մինչեւ վերջ, Ադրբեջանի պատկերացնումներում էլ այդ վերջը, ինչպես արձանագրեց վարչապետ Փաշինյանը, Արցախի կապիտուլյացիան է։ Այս իրավիճակում, երբ Ադրբեջանն ըստ էության շարունակում է հրթիռահրետակոծութուններն ու հարձակումները, ի՞նչ իմաստ ունեն Ժնեւում տեղի ունենալիք բանակցությունները։ - Իմ ընկալմամբ՝ երբ Ադրբեջանը տապալում է համանախագահող երեք երկրների ջանքերը, դրան պետք է հետեւի պատժի մեխանիզմ։ Ինչպիսին դա կլինի՝ գործիքակազմը բազմազան է, ամենաէականն այն է, որ աշխարհի տարբեր բեւեռներ եւ տարբեր շահեր ներկայացնող համանախագահներն ունենան կոնսենսուս, որ այդպես լինել չի կարող։ Այդ կոնսենսուսի առկայության պարագայում պատժի հազարավոր մեխանիզմներ կան՝ սկսած նրանից, որ կարող են միակողմանիորեն ճանաչել Արցախի կարգավիճակը, վերջացրած, որ կարող են մեր զինված ուժերին այնպիսի աջակցություն ցուցաբերել, որը բեկում կմտցնի, եւ խոսքը զինված ներկայության մասին չէ, այլ, պայմանականորեն, տեղեկությունների տրամադրման մասին է։ - Կոնկրետ վաղը ի՞նչ պիտի քննարկի Հայաստանն այս հռետորաբանությունը որդեգրած Ադրբեջանի հետ։ - «Քաղաքացու որոշում» կուսակցության դիրքորոշումն էականորեն տարբերվում է այն մոտեցումներից, որոնք որդեգրված են բանակցային գործընթացում։ Նախ, մենք պնդում ենք, որ տարածքների հարցը պետք է առանձնացված լինի կարգավիճակի հարցից՝ այն նկատառմամբ, որ ԼՂ հայությունն իր կյանքն ինքնուրույն կազմակերպելու որոշում է կայացրել։ Այդ որոշումը կայացվել է գոյաբանական սպառնալիքի պայմաններում, երբ այդպիսի որոշում չկայացնելը ուղիղ նշանակելու էր ֆիզիկական գոյության ոչնչացում։ Աշխարհի ցանկացած պետություն իր անկախությունը հռչակել է որեւէ այնպիսի պայմաններում, երբ ինչ-որ մեկը դրա հետ համաձայն չի եղել, եւ հասել են անկախության։ Աշխարհի քաղաքական քարտեզի վրա բոլոր պետություններն ունեն խրթին պայմաններում անկախանալու ինչ-ինչ պատմություն, եւ նրանց այդ իրավունքը ճանաչվել է։ Ի՞նչ պիտի զիջի Արցախը կամ Հայաստանը, որպեսզի այդ իրավունքը ճանաչվի։ Բնական իրավունքը արդյոք միջազգային հանրությունը դարձնում է սակարկության եւ առեւտրի առարկա՞։ Երբ խոսվում է այլ պետությունների տարածքային ամբողջականության մասին՝ Ֆրանսիայի, ԱՄՆ-ի, ՌԴ-ի, նրանք ունեն իրավունք՝ իրենց տարածքային ամբողջականությունը, սահմանների անխախտելիությունը պաշտպանելու, իրենք ի՞նչ են զիջում, որ այդ իրավունքը ճանաչվի, չէ՞ որ խոսքը բնական իրավունքի մասին է։ Հիմա տարածքներ կան կամ չկան, ենթադրենք՝ պատերազմն ավարտվել էր այնպես, որ վիճելի տարածքներ գոյություն չունեին, այդ իրավիճակում ի՞նչ էր լինելու, ի՞նչ պիտի զիջեինք, որ մեր իրավունքը ճանաչվեր։ Իրավունքն առեւտրով ձեռք չի բերվում, եւ ես կարծում եմ՝ դա բխում է հենց այն արժեքներից, որոնք սերմանում են միջազգային հարաբերությունների այդ դերակատարները։ Իրավունքները կամ լինում են կամ չեն լինում, դրանք սակարկության կամ առեւտրի առարկա չեն։ Եւ ճանաչման հարցը կապել տարածքների վերադարձի հետ՝ կտրականապես ոչ արժեքային, ոչ սկզբունքային մոտեցում է, չի համապատասխանում այդ պետությունների քարոզած արժեքներին։ Հայաստանն այս հարցերը պիտի պնդի։ Միջազգային անվտանգության եւ կայունության համար չարիք է վիճակը, երբ որեւէ կողմ ունի հստակ երաշխիքներ, որ եթե ինքը հարձակվի ու նույնիսկ կորցնի տարածքներ, տարածքային ամբողջականությունը պատճառ բերելով՝ այդ տարածքները հետ կստանա։ Սկզբունքը, որ հարձակվողը, անկախ տարածքային կորուստներից, պիտի հետ ստանա դրանք, դառնում է խրախուսանքի մեխանիզմ՝ այդ արարքը կրկնելու համար։ Աշխարհում ցանկացած հարաբերություններում երկու սուբյեկտի մեջ գոյություն ունեն պատժի եւ խրախուսանքի մեխանիզմներ, եթե արարքը չի պատժվում, ըստ էության, նշանակում է, որ խրախուսվում է։ Այս կոնֆլիկտը լուծելիս պետք է այնպես լուծել, որ հստակ արձանագրվի, թե պատժի ինչպիսի մեխանիզմ ներդրվեց իր ճակատագիրը տնօրինել փորձող ժողովրդի դեմ Ադրբեջանի՝ արդեն երրորդ ագրեսիայի համար, հակառակ դեպքում՝ կասկածելի է, որ այս տարածաշրջանում կայնություն կլինի, իսկ աշխարհի նոր կետերում կոնֆլիկտների ծագումն այդ փաստարկով չի բացառվում։ - Դուք Ձեր հրապարակումներից մեկում շեշտել եք՝ Հայաստանի՝ բանակցային հին տրամաբանությանը վերադառնալը ճակատագրական սխալ կլինի ներկա իրավիճակում եւ կհանգեցնի նոր պատերազմի։ Հիմա մեր բանակցային դիրքերն այնպիսին են, ինչպիսին այս մարտական գործողություններից առա՞ջ։ Եթե ամփոփ՝ մենք ի՞նչ թեզերով պիտի խոսենք բանակցություններում։ - Մենք բանակցային դիրքերի փոփոխություններ ենք ունեցել․ դրանք էական մասով դրական փոփոխություններ են, որոշ մասերում՝ բացասական։ Բացասականն այն է, որ մեր հանրության համար այս պահին ծանր է ասել՝ ինչքան պետք լինի՝ այդքան կպատերազմենք, հետեւաբար շուտափույթ խաղաղության հաստատման մեր հակումը մեծ է։ Այլ հարց է, որ Ալիեւն ու իր վարչակազմը թքած ունեն իրենց քաղաքացիների կյանքի ու ճակատագրի վրա ու հայտարարում են՝ ինչքան պետք լինի՝ կպատերազմեն։ Մեզ համար մեր քաղաքացիների կյանքը թանկ է, եւ դա մեր մեջ սերմանում է ձգտում՝ շուտափույթ խաղաղություն հաստատելու։ Բայց Հայաստանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը եւս հայտնել է, որ այդ խաղաղությունը պետք է լինի արժանապատիվ։ Հաշվի առնելով, որ մեր հակառակորդը ծայրահեղական ու մաքսիմալիստական ձգտումներով Ադրբեջանն է, սա կարելի է դիրքերի որոշակի վատթարացում համարել, բայց եթե մենք ապրեինք նորմալ աշխարհում եւ գոնե թշնամու հարցում մեր բախտը մի քիչ բերած լիներ, չեմ կարծում, թե շատ վատ է, երբ կողմերը ձգտում են շուտափույթ եւ արժանապատիվ խաղաղություն հաստատելու։ Մյուս կողմից՝ աշխարհի տարբեր սուբյեկտներ էականորեն փոխել են իրենց մոտեցումն Արցախի կարգավիճակի մասով․ եթե առաջ կտրականապես կմերժեին կարգավիճակի ճանաչման որեւէ հեռանկար, այսօր դա այդպես չէ։ Մեր դիքրերը բարելավվել են, որ կողմերը հասակցել են, որ առանց պատժիչ մեխանիզմների՝ Ադրբեջանն անընդհատ ագրեսիվ քաղաքականություն է վարելու, անընդհատ խուսափելու է բանակցային գործընթացից, կողմերը հստակ հասկացել են այն վտանգները, որոնք կարող են լինել Թուրքիայի՝ այս տարածաշրջանում ապակայունարար գործառույթ իրականացնելու բերումով, եւ այլ շատ փաստարկներ, թե ինչու են մեր դիվանագիտական դիրքերը բարելավվել։ Սրանից կարելի է լավագույնս օգտվել՝ հաշվի առնելով, որ մենք չենք պատերազմում մի սուբյեկտի հետ, որը հակված է կանոններ պահելու, այլ որը բոլոր հնարավոր կանոնները խախտում է, բոլոր հնարավոր պայմանավորվածությունները ձախողում է եւ միշտ հակում ունի ապակայունացում մտցնելու։ Հետւաբար, նրա նկատմամբ պատժիչ մեխանիզմների ներդրումը հրամանայական է, եւ այս առումով մենք կարող ենք ունենալ առավել արմատական դիրքավորում։ - Իսկ այդ դիրքավորման ամրապնդման համար Հայաստանը պիտի՞ ճանաչի Արցախը կամ հստակ դնի միացման հարցը։ - Ըստ իս՝ չի կարելի առանց Արցախի կարգավիճակի առումով հստակություն մտցնելու՝ վերադառնալ բանակցությունների։ Ես գիտեմ, որ Հայաստանի կառավարող, դիվանագիտական շրջանակներում կան խոսակցություններ այս մասին, ե՛ի միացման, ե՛ւ ճանաչման տարբերակներն ունեն լավ փաստարկներ, ռիսկերի մասին եւս ուժեղ փաստարկներ կան, բայց, կարծում եմ, այս երկու տարբերակները մի կողմում ավելի լավ են, քան հին վիճակին վերադառնալը՝ մյուս կողմում։ Մենք պիտի կարողանանք դասեր քաղել մեր ոչ վաղ անցյալի պատմությունից, ինչն այն մասին է, որ երբ բանակցային սեղանին փաստարկ ես դնում, որ դու պատաստ ես տարածքային զիջումների, եւ Ադրբեջանը չի բերում հակադարձ պնդում, որ ինքն էլ պատրաստ է Արցախի՝ իրենից դուրս որեւէ կարգավիճակ հանդուրժելու, բանակցային գործընթացը հանգում է նոր պատերազմի։ Վարչապետն ուղիղ ասել է, որ այս պատերազմը հնարավոր կլիներ կանխել հինգ շրջանների՝ առանց որեւէ նախապայմանի Ադրբեջանին հանձնելու ճանապարհով, առանց որեւէ նախապայմանի, երաշխիքի ու փոխադարձ ինչ-որ բան ստանալու։ Վերադարձ բանակցային սեղան՝ նույն այդ խոսքերով, հաջորդ պատերազմը սնելու ճանապարհն է։ Հայարփի Բաղդասարյան

19:34 - 28 հոկտեմբերի, 2020