«SOS Սևան» նախաձեռնությունը Սևանա լճի բնապահպանական խնդրով բաց նամակով դիմել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին: Նամակում ասվում է.
Հարգելի ՀՀ վարչապետ և ՀՀ կառավարության անդամներ,
«SOS Սևան» նախաձեռնությունն առաջարկում է ՀՀ կառավարությանը միջոցառումներ իրականացնել Սևանի փրկության համար: Նախաձեռնության կազմում են` գիտնականներ, հասարակական գործիչներ, Գեղարքունիքի մարզի ակտիվ քաղաքացիներ, սփյուռքի ներկայացուցիչներ, ովքեր հավաքագրել են փաստեր, գիտական հետազոտությունների արդյունքներ, ուսումնասիրություններ, պետական և անկախ փորձագետների կողմից ստացված մոնիթորինգային տվյալների վերլուծություններ:
Ի մի բերելով այս ամենը` նախաձեռնությունը դիմում է ՀՀ կառավարությանը, որպեսզի այն իր ամբողջ կազմով պատասխանատվություն ստանձնի Սևանա լճի փրկության համար:
Ամեն տարի ՀՀ կառավարությունն ընդունում է որոշման նախագիծ «Սևանա լճի էկոհամակարգերի վերականգնման, պահպանման, վերարտադրման, բնականոն զարգացման և օգտագործման միջոցառումների տարեկան ծրագիրը հաստատելու մասին» և հետագայում Ազգային Ժողովն ընդունում է այն: Սակայն, դիտարկելով Սևանա լճի ներկայիս վիճակը, փաստում ենք, որ օրենքի պահանջները թերի են իրականացվում:
Ներկայումս պատասխանատվությունը կրում է ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարությունը, որն իր հերթին այդ պատասխանատվության կրող է տեսնում նաև այլ պետական մարմինների` ՀՀ առողջապահության նախարարությանը, Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնին և այլն:
Հաշվի առնելով, որ Սևանա լճի խնդիրները բազմազան են և պահանջում են և մասնագիտական, և քաղաքական լուծումներ, պարզ է դառնում, որ մեկ կամ մի քանի պետական կազմակերպություն կարող է միայն մասնակի խնդիրների համար լուծում գտնել` չպատկերացնելով ամբողջական ծավալը և չունենալով համապատասխան լծակներ այդ լուծումները կյանքի կոչելու համար:
ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարությունը կենտրոնացել է հետևյալ խնդիրների վրա.
• Սևանա լճի հարակից հատվածներում առկա տասնյակ բնակավայրերից կեղտաջրերի մուտքը լիճ
• Սևանի ափամերձ տարածքներում գործող սպասարկման և ժամանցի օբյեկտներից կեղտաջրերի մուտքը լիճ
• Գյուղատնտեսությունը և անասնապահությունը
• Ցանցավանդակային ձկնաբուծությունից ֆոսֆորի և ազոտի մուտքը լիճ
• Ջրածածկ և ափամերձ անտառաշերտից օրգանական նյութերի մուտքը լիճ
• Բարձր ջերմաստիճանը և կլիմայական փոփոխությունները
• Տեղումների սակավությունը
• Քամիների ինտենսիվությունը, որի պատճառով ապրիլ ամսին նորմայից մոտ երկու անգամ բարձր էր գոլորշիացումը:
Այս խնդիրների լուծման նպատակով նախարարությունն առաջարկում է համապատասխան գործողություններ:
Նշելով այս խնդիրների լուծման կարևորությունը` «SOS Սևան» նախաձեռնությունն առանձնացնում է առաջնային լուծում պահանջող խնդիր` Սևանա լճի մակարդակի բարձրացումը: Խնդրի լուծումը պահանջում է բազմաթիվ լծակների կիրառում: Բարձրացմանը խանգարում են հետևյալ կարևոր հանգամանքները.
- Սևանա լճի շուրջը կա 1905 մ նիշից ցածր գտնվող թվով 4729 հաշվարկված շինություն, որոնք Սևանա լճի ջրի մակարդակի բարձրացման պարագայում կմնան ջրի տակ:
- Պետական նշանակության ճանապարհները, էլեկտրահաղորդման գծերը և այլն, նույնպես կարող են ջրածածկվել: Մինչ օրս կառավարությունը չի առաջարկել ենթակառուցվածքների տեղափոխման միջոցառումների ծրագիր:
- Սևան-Հրազդան հիդրոկասկադի բիզնես-շահը Սևանա լճի ջրառի հաշվին:
- Ոռոգման համակարգի խիստ անբավարար վիճակը Սևան-Հրազդան ջրատարում և Արարատյան դաշտում: Արարատյան արտեզյան ավազանի ջրային ռեսուրսների շարունակվող գերշահագործում, ինչը հանգեցրել է Սևանա լճից հավելյալ ջրառների:
- Որոտան-Արփա թունելի չշահագործումը, Արփա-Սևան թունելով Սևանա լիճ մտնող ջրի պակասը:
Անհրաժեշտ է.
• կատարել Սևանա լճին սպառնացող վտանգների համալիր գնահատում
• բարձրացնել Սևանա լճի ջրի մակարդակը հիպոլիմնիոնի պաշտպանիչ շերտի ձևավորման համար
• Սևանա լճի ափերը արագ նախապատրաստել Սևանա լճի մակարդակի բարձրացման համար
• վերանայել Սևանա լճի մակարդակի բարձրացման նիշը` սահմանելով 1903,5 մ-ից ավելի բարձր նիշ` վերահաշվարկելով Սևանա լճի ջրային բալանսը
• ապահովել Սևանա լճի ջրառի առցանց հանրային վերահսկողություն:
Մինչև ջրի մակարդակի բարձրացման խնդիրն իր պատշաճ լուծումը չստանա, հաշվի առնելով բոլոր նշված հանգամանքները, բոլոր մնացած, գուցե հրատապ միջոցառումները կրում են միջանկյալ բնույթ:
Մյուս գլխավոր խնդիրը Սևանա լճի ջրի որակն է: «Շրջակա միջավայրի մոնիտորինգի և տեղեկատվության կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տվյալները բավարար չեն ջրի որակին գնահատականներ տալու և կոնկրետ լուծումներ կամ տեխնոլոգիաներ գտնելու ուղղությամբ:
Անհրաժեշտ է.
• պարզել, թե ով, որտեղից և ինչով է աղտոտում Սևանը` մշակելու Սևանա լճի մաքրման միջոցառումների կարգ
• Սևանա լճում կիրառել նոր տեխնոլոգիաներ լճի մաքրման համար, ինչի համար անհրաժեշտ է մշակել նոր նորմեր և ստանդարտներ, այդ թվում` կապտականաչ ջրիմուռների կողմից արտադրվող թունավոր միկրոցիստինի համար:
Որպես ֆինանսական աղբյուր` Սևանա լճի փրկությանն ուղղված միջոցառումների իրականացման համար օգտագործել 2017 և 2018 թթ. Սևանա լճից իրականացված հավելյալ ջրառի արդյունքում էլեկտրաէներգիայի վաճառքից գոյացած գումարները:
Պարոն վարչապետ, դիմում ենք Ձեզ, որպեսզի ուղիղ եթերով հայտարարեք Սևանա լճի ափամերձ տարածքների և լիճ թափվող գետերի, Սևանա լճի մաքրման ֆլեշմոբ` կառավարության և պետական այլ կառույցների մասնակցությամբ և ֆլեշմոբի ծրագրի կազմակերպումը հանձնարարել ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարությանը` հրապարակային դարձնելով արդյունքները:
«SOS Սևան» նախաձեռնություն
«ԷկոԼուր» տեղեկատվական ՀԿ, Ինգա Զարաֆյան, Վիկտորյա Բուռնազյան, Ռոզա Ջուլհակյան, Կրիստինա Տեր-Մաթևոսյան
«Հանուն կայուն մարդկային զագացման ասոցիացիա» ՀԿ, Կարինե Դանիելյան
էկոլոգիական հասարակական դաշինք, Սիլվա Ադամյան
«Խազեր» էկոլոգամշակութային ՀԿ, Ամալյա Համբարձումյան, Արամ Գաբրիելյան, Մարզպետունի Քամալյան
«Կանաչ Հայաստան» ՀԿ, Հայկ Գրիգորյան, Թեհմինե Ենոքյան
«ԻԿՈՄՈՍ-Հայաստան» ՀԿ, Գագիկ Սուխուդյան
«Բլեջան» ՀԿ, Լիանա Ասոյան
Մարտունու կանանց համայնքային խորհուրդ ՀԿ, Անահիտ Գևորգյան
«Տարածքային զարգացման և հետազոտությունների կենտրոն» ՀԿ, Սաթիկ Բադեյան
«Հայաստանի անտառներ» ՀԿ, Նազելի Վարդանյան
ԳԱԱ Հիդրոէկոլոգիայի և Կենդանաբանության Հիդրոէկոլոգիայի և ձկնաբանության ինստիտուտի Հիդրոէկոլոգիայի բաժնի վարիչ ԵՊՀ Էկոլոգիայի և բնության պահպանության ամբիոնի դոցենտ Լուսինե Համբարյան
Էդվարդ Արզումանյան, էներգետիկ փորձագետ
«Մասնագիտական կրթության բարեփոխումներ» ՀԿ, Սամվել Պիպոյան
«Կովկասի տարածաշրջանային բնապահպանական կենտրոն»-ի փորձագետ Դշխուհի Սահակյան
«Ուրբան» կայուն զարգացման հիմնադրամ, Հայաստան Ստեփանյան
«Հայ կանայք հանուն առողջության և առողջ շրջակա միջավայրի» ՀԿ, Ելենա Մանվելյան, Քնարիկ Գրիգորյան
«Դալմա-Սոնա» հիմնադրամ, Ռուզաննա Ղազարյան
«Բոսոֆիա» ՀԿ, Գևորգ Պետրոսյան
«Հասարակական պաշտպանների միություն», Արամ Գրիգորյան
Լիլիթ Հովհանիսյան
«Կենսաբազմազանության և լանդշաֆտների պահպանության միավորում» ՀԿ, Տատիանա Դանիելյան
Սիրինե Կոսյան
Տիգրան Սեկոյան, էներգետիկ Փորձագետ
«Գլոբալ ջրային համագործակցություն» ՀԿ, Լիանա Մարգարյան
Լևոն Գալստյան, Հայկական բնապահպանական ճակատ
