ՀԲՃ - infocom.am

ՀԲՃ

«Հայկական բնապահպանական ճակատ» քաղաքացիական կամավորական նախաձեռնություն է, որը հիմնվել է 2013թվականին։ Նպատակն է կամավորական հիմունքներով համախմբել բնապահպանական եւ մասնագիտական ներուժը՝ ի նպաստ բնության պահպանության, ինչպես նաեւ սոցիալական արդարության ապահովումը բնության հետ ներդաշնակ զարգացման միջոցով։

Հետ կանչել Ընդերքի մասին օրենսգրքում փոփոխությունների նախագիծը․ քաղհասարակության ներկայացուցիչների հայտարարությունը

Քաղաքացիական հասարակության մի շարք կազմակերպություններ հանդես են եկել հայտարարությամբ՝ անդրադառնալով կառավարության փետրվարի 10-ի նիստում առանց զեկուցման հավանության արժանացած «ՀՀ ընդերքի մասին օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծին: Հայտարարությունում ասվում է. «ՀՀ կառավարության 10.02.2022թ. նիստում գործադիրն առանց զեկուցման հավանություն է տվել «ՀՀ ընդերքի մասին օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծին: Այս օրինագծով առաջարկվում է Ընդերքի մասին օրենսգիրքը լրացնել նոր՝ 55.1 հոդվածով, որը նախատեսում է ընդերքօգտագործման իրավունքի ժամկետի երկարաձգում անհաղթահարելի ուժի հիմքով: Ի թիվս մի շարք պատճառների՝ հրդեհների, ջրհեղեղների, երկրաշարժների, փոթորիկների կամ այլ բնական աղետների, ինչպես նաև պայթյունների, պատերազմի, ահաբեկչության, քաղաքացիական պատերազմի, անհաղթահարելի ուժ է համարվելու քաղաքացիական զանգվածային անհնազանդությունը՝ բողոքի ակցիաների տարբեր դրսևորումներ, որոնց արդյունքում հնարավոր չի եղել հանքավայրում կազմակերպել ընդերքօգտագործման աշխատանքները: Նախագծի համաձայն՝ ընդերքօգտագործման գործող իրավունքի ժամկետները երկարաձգվելու են առավելագույնն այդ հանգամանքների գործողության ժամկետով՝ առանց նոր փորձաքննության անցկացման։ Անհաղթահարելի ուժի հիմքով ընդերքօգտագործման իրավունքի ժամկետի երկարաձգմանը վերաբերող իրավակարգավորումները տարածվելու են նաև մինչև սույն օրենքի ուժի մեջ մտնելը ընդերքօգտագործման իրավունք ստացած ընդերքօգտագործողների վրա, եթե անհաղթահարելի ուժը ծագել է սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելու օրվան նախորդող չորս տարվա ընթացքում։ Այս օրենսդրական նախաձեռնությամբ ՀՀ կառավարությունը հետընթաց է գրանցում ժողովրդավարական արժեքներից, ինչպես նաև կայուն զարգացման և կանաչ տնտեսության նպատակներից: Այն վնաս կպատճառի շրջակա միջավայրին, հանրության առողջությանը, կենսական ու տնտեսական շահերին, կխախտի քաղաքացիների սահմանադրական իրավունքները։ Տարիների փորձը ցույց է տվել, որ ընդերքօգտագործման ծրագրերի դեմ քաղաքացիական անհնազանդությունն ուղղված է եղել հանուն մարդու առողջության, առողջ շրջակա միջավայրի իրավունքների պահպանման, հանուն տեղի բնակիչների կենսապայմանների պաշտպանության և իրենց գործնեության ընտրության իրավունքի, ինչը կարող է սահմանափակվել հանքարդյունաբերության պատճառով: Բողոքի ակցիաները հանքարդյունաբերական ծրագրերի վերաբերյալ դիրքորոշման արտահայտման ձև են: Եթե ազդակիր համայնքը դեմ է տվյալ ծրագրին, ապա իր իրավունքը պաշտպանում է նաև քաղաքացիական խաղաղ անհնազանդությամբ, բողոքի ակցիաներով, քանի որ չկան իրավական մեխանիզմներ՝ որոշումներ կայացնելիս համայնքի բնակչության կարծիքը պարտադիր հաշվի առնելու, իրենց ձայնը լսելի դարձնելու։ Հանրությունը նաև զրկված է այդ որոշումները դատական կարգով բողոքարկելու իրավունքից: Օրենսդրական այս փոփոխությունն, ըստ էության, հանրության՝ ժողովներ, հանրահավաքներ, երթեր և ցույցեր անցկացնելու սահմանադրական իրավունքի, ինչպես նաև Օրհուսի կոնվենցիայով նախատեսված՝ որոշումների ընդունմանը մասնակցելու իրավունքի սահմանափակում է և հակաժողովրդավարական է։ Հակասահմանադրական է սույն օրինագծի՝ հետադարձ ուժ ունենալու դրույթը, քանի որ ՀՀ Սահմանադրության 73-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն․ «1. Անձի իրավական վիճակը վատթարացնող օրենքները և այլ իրավական ակտերը հետադարձ ուժ չունեն»։ Օրենսդրական այս փոփոխությունը վատթարացնում է ողջ հանրության իրավական վիճակը և խախտում նրա իրավունքները։ Անթույլատրելի է, 1-2 ընկերությունների վիճակը բարելավելով, ոտնահարել Հայաստանի ողջ հանրության իրավունքները։ Ակնհայտ է, որ օրենսդրական այս փոփոխությունն առաջին հերթին առնչվում է Ամուլսարի ոսկեբեր քվարցիտների հանքավայրի շահագործման ծրագրին: Խնդրահարույց է նաև, որ, օրինագծի համաձայն, փոփոխված ժամանակացույցով նախագծերը կամ երկրաբանական ուսումնասիրության ծրագրերը շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության և տեխնիկական անվտանգության նոր փորձաքննության ենթակա չեն լինելու: Այն հակասության մեջ է մտնում գործող «Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման և փորձաքննության մասին» ՀՀ օրենքի հետ, որի 20-րդ հոդվածի 7-րդ կետում նշված է. «Փորձաքննական եզրակացությունը կորցնում է ուժը, եթե նախատեսվող գործունեության իրականացումը չի սկսվում փորձաքննական եզրակացության տրվելուց հետո՝ մեկ տարվա ընթացքում»: Այսպիսով, Ընդերքի մասին օրենսգրքի այս նոր փոփոխություններով գործադիրը հեռանում է ժողովրդավարական արժեքներից, վտանգում է տեղական ժողովրդավարության գործընթացը, քանի որ այս փոփոխության համար բացակայում է հասարակության հետ կոնսենսուսը, ինչպես նաև այն զրկում է համայնքի բնակիչներին՝ առողջ շրջակա միջավայրում ապրելու իրավունքի համար խաղաղ պայքարելու հնարավորությունից։ Մենք՝ ներքոստորագյալ կազմակերպություններս և ՀՀ քաղաքացիներս, պահանջում ենք ՀՀ կառավարությունից հետ կանչել ՀՀ Ազգային ժողովից «ՀՀ ընդերքի մասին օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի խնդրահարույց նախագիծը: Պահանջում ենք ՀՀ Ազգային ժողովից վերադարձնել օրինագիծը ՀՀ կառավարություն՝ այն հակասահմանադրական, հակաօրինական և հակաժողովրդավարական լինելու հիմքով։ Հայտարարությունը բաց է միանալու համար: «Համայնքային համախմբման և աջակցության կենտրոն» ՀԿ «Հայաստանի անտառներ» բնապահպանական ՀԿ «ԷկոԼուր» տեղեկատվական ՀԿ «Կանաչ Հայաստան» բնապահպանական ՀԿ «Թրանսփարենսի ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն» ՀԿ Հայկական բնապահպանական ճակատ կամավորական քաղաքացիական նախաձեռնություն «Էկոլոգիական հասարակական միություն» ՀԿ «Գոյ» բնապահպանաիրավական ՀԿ «Միհր» ստեղծագործողների միություն» ՀԿ Հայաստանի կանանց նախաձեռնություն «Սինեմարթ» Երիտասարդական ՀԿ «Ուղղակի Ժողովրդավարություն» ՀԿ «Գյումրու առաջընթաց» ՔԶՀԿ ՀԿ «Երիտասարդները հանուն փոփոխության» ՀԿ «Մարտունու կանանց համայնքային խորհուրդ» ՀԿ «Յանուս» իրավական ՀԿ «Սպիտակի հելսինկյան խումբ» իրավապաշտպան ՀԿ «Հայ առաջադեմ երիտասարդություն» ՀԿ «Թուխմանուկ» ՀԿ Էկոլոգիական հասարակական դաշինք «Հանուն կայուն մարդկային զարգացման ասոցիացիա» ՀԿ Արթուր Համբարձումյան, Էկո-իրավաբան «Քաղաքացիական երիտասարդական կենտրոն» ՀԿ «Հանրային վերահսկողություն» ՀԿ «Արմաշ» գյուղական համայնքների աջակցման և զարգացման կենտրոն ՀԿ «Երեխաների հասարակություն մանկապատանեական ձեռնարկումների աջակցության կենտրոն» ՀԿ «Նոր Հորիզոններ» ՀԿ Զարուհի Հովհաննիսյան, իրավապաշտպան «ՄԻՏՔ» կրթական-երիտասարդական նախաձեռնություն ՀԿ Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ «Խաղաղության երկխոսություն» ՀԿ «Կանանց աջակցման կենտրոն» ՀԿ «Հելսինկյան ասոցիացիա» իրավապաշտպան ՀԿ Կայուն զարգացման նախաձեռնությունների «Աստղացոլք» ՀԿ Բաց հասարակության հիմնադրամներ – Հայաստան «Թումանյան» փաստաբանական գրասենյակ Ժուռնալիստների «Ասպարեզ» ակումբ Մերի Աղախանյան, ռեժիսոր «Կանանց իրավունքների տուն» ՀԿ «Մեկ առողջություն» կոալիցիա «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ «Իրավունքի զարգացման կենտրոն» ՀԿ «ՀԿ Կենտրոն» քաղաքացիական հասարակության զարգացման ՀԿ «Հանրային իրազեկման և մոնիտորինգի կենտրոն» ՀԿ «Հաջողակ կին» երիտասարդական ՀԿ «Իրավական նախաձեռնությունների կենտրոն» ՀԿ «Հեռանկարային զարգացման կենտրոն» ՀԿ «Կայուն ապագա» երիտասարդական ՀԿ «Փինք» իրավապաշտպան ՀԿ Անահիտ Մանուկյան` բժիշկ, անհատ ձեռնարկատեր «Դալմա-Սոնա» Հիմնադրամ Վաղինակ Տեր-Հովհաննիսյան, Եվա Մարգարյան, «Քաղցկեղի դեմ պայքարի Եվրոպական լիգաների ասոցիացիա»-ի Հայաստանի Երիտասարդ դեսպաններ «Իրազեկ քաղաքացիների միավորում» ՀԿ «Ընդդեմ իրավական կամայականության» ՀԿ

16:38 - 17 փետրվարի, 2022

Հանքի լցակույտերը լցվում են Ողջի գետի ափին․ մետաղական հանքարդյունաբերության ոլորտում ոչինչ չի փոխվել․ Լեւոն Գալստյան

Օրերս Հայկական բնապահպանական ճակատ նախաձեռնությունը ֆեյսբուքյան իր էջում հայտնեց, որ Քաջարան գյուղից ահազանգ է ստացել, որ Պղնձամոլիբդենային կոմբինատը հենց գյուղի մոտ ինչ-որ շինարարություն է սկսել՝ ամենայն հավանականությամբ նոր ջարդիչ կայան կառուցելու նպատակով։ Հանքի լցակույտերը թափվում են հենց Ողջի գետի ափին՝ գյուղի տներից մի քանի տասնյակ մետր հեռավորության վրա։ Բացի այդ՝ գյուղացիները պնդում են, որ գետի ջուրն ամբողջովին վերցնում են խողովակների մեջ, ինչի հետեւանքով գետն, ըստ էության, ցամաքում է․ այս պատկերը երեւում է նաեւ գրառմանը կից հրապարակված տեսանյութում։ Քաջարանում առկա իրավիճակի եւ մետաղական հանքարդյունաբերության առաջացրած խնդիրների մասին Infocom.am-ը զրուցել է աշխարհագրագետ, ՀԲՃ անդամ Լեւոն Գալստյանի հետ։ Վերջինս հայտնեց, որ խնդրի վերաբերյալ դիմել են համապատասխան մարմիններին, եւ Տեսչական մարմինն, ըստ ամենայնի, պարզել է, որ ջրօգտագործման թույլտրելի պահանջները խախտված են, էկոլոգիական թողքը չի ապահովվում․ «Բայց ընդհանուր իրավիճակը այդքան էլ կապ չունի դրա հետ, ես կարծում եմ, որ էկոթողքի չպահպանելը գրեթե բոլոր տեղերում է։ Ես այդպես եմ կարծում եւ իմ աչքով տեսել եմ, որ բոլոր այն տեղերում, որտեղ ջրառ է իրականացվում այս ջրասակավ ամիսներին, նման խախտումներ լինում են։ Եղել եմ հարյուրավոր տեղերում եւ տեսել եմ, իսկ այս խնդրի լուծումը տրված չէ, դա միայն Քաջարանի խնդիրը չէ, այլ համատարած է»։ Գալստյանն ընդգծեց, որ խնդիրները վերաբերում են ջրօգտագործմանը, չկան այն հարցերի պատասխանները, թե գետերի ջուրն ինչպես են վերցնում, ինչպես են օգտագործում։ Աշխարհագրագետի խոսքով՝ ստացվում է՝ ցանկացած ջրօգտագործող կարող է գետում թողնել զրո ջուր կամ շատ ավելի քիչ ջուր, քան տրված է ջրօգտագործման թույլտվությամբ, ինչն էլի խիստ կասկածելի է, թե հիմանվորված չէ այդ որոշված թիվը՝ որքան ջուր պետք է թողնել գետում։ ՀԲՃ-ի կարծիքով՝ այդ թվերը նույնպես հիմնավորված չեն եւ գետերի ոչնչացում են նշանակում։ Ինչ վերաբերում է Քաջարանին, Գալստյանն ընդգծեց, որ նույն Քաջարանն է, ինչպես կար 2010, 2012, 2014 թվականներին, ոչինչ չի փոխվել։ «Հանքի պոչամբարը լրիվ այլ վայրում է, հեռու է, բայց դրա մասին էլ տարբեր ահազանգեր եղել են։ 10 տարուց ավելի է՝ ոչինչ չի փոխվել, նույնիսկ 2018 թվականից հետո, ոնց աղտոտում էին գետերը, նույն ձեւ շարունակում են աղտոտել՝ պնդելով, թե թույլատրվում է, բայց, մեր կարծիքով, դա իրականությանը չի համապատասխանում, վերահսկողություն չկա, եւ ոչ ոք ամեն օր կամ շաբաթը մեկ անալիզներ չի անում, որ հասկանա՝ գետերը աղտոտվո՞ւմ են, թե՞ չէ։ Երբ մենք ենք արել կամ ուրիշներն են արել, պարզվել է, որ աղտոտովում է, բայց հիմա չգիտեմ՝ այդ հարցի լուծումը որն է»։ Գալստյանն արձանագրեց, որ խնդիրը շատ լայն է, հանքարդյունաբերության ոլորտում ոչ մի բան չի փոխվել, բացի այն դեպքերից, երբ մետաղական հանքարդյունաբերողներին զրկել են լիցենազիայից՝ խախտումներ թույլ տալու համար, այլ էական փոփոխություններ չեն եղել։ ՀԲՃ-ն վերջերս նաեւ հարցում է իրականացնել՝ անդրադառնալով հանքաքարների մի քանի տոննա ավելի արտահանմանը․ այս խնդիրը գալիս է 2013 թվականից։ Գալստյանի պնդմամբ՝ Զանգեզուրի կոմբինատը թույլատրելի քանակից ավելի հանքաքար է հանել հանքից, որի իրավունքը չուներ, պետությունը թույլատրել է 12․5 միլիոն տոննա հանել, իսկ իրենք հանել են տարեկան մինչեւ 19 միլիոն։ «Այսինքն՝ իրենք մոտ 35 միլիոն տոննա ավելի հանքաքար են արդյունահանել՝ մինչեւ 2017 թվականի սկիզբը՝ 5-6 տարվա ընթացքում։ Նախորդ կառավարության ժամանակ էլ մենք դրել ենք այդ հարցադրումը, որ դա լրջագույն խախտում է եւ դրան հասնում է շատ լուրջ պատիժ, ընդհուպ՝ բնապահպանական եզրակացության ուժը կորցրած ճանաչելը եւ ընդերքօգտագործման պայմանագրի խզումը եւ այլն։ Անցյալ տարի էլ հարցում էինք արել նոր կառավարությանը, փաստաթղթերը ուղարկել էինք բոլոր հնարավոր ատյաններին․ ոչ մի արձագանք չէր եղել։ Հետո, մենք մասնավոր գրեցինք այդ դեպքի մասին եւ ուղարկեցինք բոլոր պատգամավորներին, իսկ նրանք դա փոխանցեցին Բնապահպանության եւ ընդերքի տեսչական մարմնին, այդտեղից պատասխան ստացանք, որ, այո՛, իրենք տեղյակ են խնդրից եւ չարաշահումներից, եւ դրա համար նշանակվել է վարչական տուգանք՝ 150․000 դրամ․ սա ծաղր է Հայաստանի Հանրապետության, ընդերքի, քաղաքացիների նկատմամբ։ Այլ բան ասել չեմ կարող, եթե մենք այդ տրամաբանությամբ ենք սկսել եւ շարունակելու ենք գործել, ինչի մասին է խոսքը»,- ասաց մեր զրուցակիցը։ Վերջինս հավելեց նաեւ, որ խնդիրներից մեկն էլ այն է, որ հանքարդյունաբերական տարածքներում պետք է լինի մշտական, լուրջ, անկախ մոնիթորինգ։ Այն պետք է մշտական լինի, եւ ստուգումները ոչ թե մի քանի ամիս պարբերականությամբ իրականացվեն, այլ պետք է ամենօրյա մոնիթորինգ արվի՝ ե՛ւ օդի աղտոտվածության, ե՛ւ ջրերի, որ մարդիկ հասկանան՝ ինչ միջավայրում են ապրում, ինչ վտանգներ ու աղտոտումներ կան, որոնց լուծում չի տրվում։ Լեւոն Գալստյանը տեղեկացրեց, որ այն գիտական, լաբորատոր հետազոտությունները որոնք արվել են, ապացուցել են, որ կան լրջագույն խնդիրներ, բայց չկա պատասխան, թե ոնց պիտի լուծում տրվի դրանց, որպեսզի այդ աղտոտումների քանակները նվազեն․ «Ես էլ չեմ խոսում հանքավայրի օրինականության մասին, այդ խախտման փաստը, որ արձանագրվել է, դրանից հետո կարող էին ուղղակի իրենց զրկել լիցենզիայից եւ կոմբինատը դարձնել ժողովրդական սեփականություն։ Դա քաղաքական որոշման հարց է, դրա համար պետք է հասկանալ՝ ոնց պետք է արվի, որ այս հանքավայրերն իրենց պատճառած վնասը գոնե նվազագույնի հասցնեն, եթե հնրավոր չէ, ուրեմն չպիտի գործեն․ որպես պետություն՝ մենք պետք է որշում կայացնենք։ Պետք է ազնիվ լինենք, ասենք՝ այո՛, այս գործողությունն արվում է ինչ-որ եկամուտ ստանալու համար՝ իմանալով, որ նման լուրջ հետեւանքներ է ունենալու, գոնե ազնվություն ունենաք դա ասել։ Եթե մեր երկրում բոլոր մետաղական հանքավայրերի շահագործման իրավունքը հարյուր տոկոսով տրված է մասնավորներին, այս հարկային համակարգը հակապետական եւ հակաժողովրդական է։ Հարկային այս համակարգով մետաղական հանքերի շահագործումը մասնավորին տալը նախորդների հանցագործ գործունեության արդյունքն է, եւ մենք հիմա ոչինչ չենք ուզում փոխել»,- ասաց Գալստյանը։ Նրա կարծիքով՝ հանք շահագործողները պետք է երկու-երեք անգամ ավելի շատ հարկ վճարեն, հակառակ դեպքում կարող են հրաժարվել, գնալ մեր երկրից, մենք ինքներս շահագործենք հանքավայրերը, եթե գտնենք, որ դրա անհրաժեշտությունը կա։ Գալստյանն ընդգծեց, որ պետք է հասկանալ, թե հանքի շահագործման համար վճարվող հարկերը որքանով են արդարացված եւ արդյոք փոխհատուցում են այն վնասները, որոնք հասցվում են երկրին․ «Տարեկան 50 միլիոն դոլարը մեր միակ ու ամենախոշոր հանքավայրի շահագործման արդյունքում ստանալը երկրկի ընդերքի մսխում է։ 2018 թվականի դեկտեմբերին մեր խմբի անդամներով հանդիպել ենք վարչապետի հետ, փոխանցել ենք մետաղական հանքարդյունաբերության վերաբերյալ փոփոխությունների մեր նախնական ցանկը, առաջնային կետերը, որոնք պետք է իրականացվեն, խնդրել ենք, որ դա քննարկվի, հետո մեզ հետ քննարկվի։ Այդ ամենը ներկայացրել ենք մնaցած կառույցներին՝ Ազգային ժողովից սկսած, բայց առ այսօր այդ թեմայով որեւէ քննարկում չի իրականացվել։ Մեկ քննարկում է եղել Ազգային ժողովում, բայց դա նախնական էր, քննարկվեց միայն հանձնաժողովում»,- եզրափակեց Լեւոն Գալստյանը։ Քաջարանի բնակիչներից Խորեն Աբրահամյանն էլ, որը նաեւ հիշյալ տեսանյութի հեղինակն էր, Infocom-ի հետ զրույցում կարծիք հայտնեց, որ հեղափոխությունը, փաստորեն, դեռ Քաջարան չի հասել։ Նրա պնդմամբ՝ խախտված են տեղի բնակիչների իրավունքները, խմելու ջրի որակը վատն է, կենցաղային հարցերի համար եւս ստիպված են ջուրը խանութից գնել։ Աբրահամյանն իրավապահներին կոչ է անում զբաղվել բարձրացրած հարցերով։ Բնապահպանության եւ ընդերքի տեսչական մարմինն էլ, անդրադառնալով ահազանգերին, հանդես էր եկել հայտարարությամբ, որում մասնավորապես ասվում էր․ «Բնապահպանության եւ ընդերքի տեսչական մարմնի Սյունիքի տարածքային բաժնի աշխատակիցները Հայկական բնապահպանական ճակատ քաղաքացիական նախաձեռնության հրապարակման, Քաջարան գյուղի բնակիչների ահազանգի վերաբերյալ իրականացրել են ուսումնասիրություն՝ «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ-ի արտադրական նպատակով տրամադրված ջրօգտագործման թույլտվության՝ Ողջի գետի ջրառի կետում։ Պարզվել է, որ Ընկերությունը չի ապահովում էկոլոգիական թողքը՝ խախտելով ջրօգտագործման թույլտվության պահանջները։ Հարուցվել է վարչական վարույթ։ Բարձրացված մյուս հարցերի շրջանակներում խախտումներ չեն բացահայտվել։ Ընկերության կողմից նոր ջարդման կայան չի կառուցվում, իսկ արտադրության ընթացքում մակաբացված դատարկ ապարները լցվում են արտադրական նախագծով սահմանված լցակույտերում»։ Լուսանկարը՝ 2019 թվականի Ասպրամ Փարսադանյան

17:33 - 27 օգոստոսի, 2020