Համաշխարհային բանկ

Համաշխարհային բանկը միջազգային ֆինանսական կազմակերպություն է, որը զարգացող երկրներին վարկ է տրամադրում ենթակառուցվածքային հիմնական ծրագրեր իրականացնելու համար։ Հիմնադրվել է 1945 թ․ դեկտեմբերի 27-ին։ Գլխադասային գրասենյակը գտնվում է ԱՄՆ-ում՝ Վաշինգտոնում։

Ներկայումս «Համաշխարհային բանկ» փաստացի նշանակում է երկու կազմակերպություն՝ Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկ և Զարգացման միջազգային ասոցիացիա։ Տարբեր ժամանակներում ՀԲ-ի խնդիրները լուծելու համար դրանց են միացել ևս երեք կազմակերպություն՝ Միջազգային ֆինանսական կորպորացիան, Ներդրումների երաշխավորման բազմակողմանի գործակալությունը, Ներդրումային վեճերի կարգավորման միջազգային կենտրոնը։ Բոլոր հինգ կազմակերպությունները մտնում են ՀԲ կազմակերպությունների խմբի մեջ և կոչվում են Համաշխարհային Բանկի Խումբ։

Համաշխարհային բանկը հրապարակել է Հայաստանի տնտեսական զարգացման ամսական ամփոփագիրը

Համաշխարհային բանկը հրապարակել է Հայաստանի տնտեսական զարգացման ամսական ամփոփագիրը, որը ներայացնում ենք ստորև․ «Տնտեսական աճի տեմպը դանդաղեց՝ փետրվարին կազմելով 1.5 տոկոս (տ/տ` տվյալ ժամանակահատվածը՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ)։ Փետրվարին զուտ ոչ առևտրային դրամական փոխանցումների ներհոսքերի բնականոն ընթացքը վերականգնվեց (տ/տ)։ Գնաճը բարձրացավ մինչև 3.3 տոկոս (տ/տ)՝ գերազանցելով գնաճի թիրախը։ Արտահանման ու ներմուծման ծավալները շարունակեցին կրճատվել՝ վերաարտահանման աստիճանական նվազմանը զուգընթաց։ Ֆինանսական ցուցանիշները կայուն մնացին։ Հունվար-փետրվար ամիսներին բյուջեում հավելուրդ գրանցվեց։ Տնտեսական ակտիվության աճի տեմպը դանդաղեց՝ 2025 թ. փետրվարին կազմելով 1.5 տոկոս (տ/տ՝ տվյալ ժամանակահատվածը՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ), նվազելով հունվարի 7.1 տոկոսից (տ/տ)։ 2025 թ. առաջին երկու ամիսներին աճողական կտրվածքով աճի ցուցանիշը հասավ 4.1 տոկոսի (տ/տ)։ Փետրվարին տնտեսական ակտիվության նշանակալի անկումը պայմանավորված էր արդյունաբերության ճյուղի ծավալների կրճատմամբ (նվազումը 26.6 տոկոս, տ/տ)։ Նշվածը պայմանավորված էր մշակող արդյունաբերության անկմամբ (նվազումը 33.3 տոկոս, տ/տ)՝ ալկոհոլային խմիչքների, գունավոր մետաղների և հանքահումքային արտադրանքի նվազման պատճառով (նվազումը 29.7 տոկոս, տ/տ)։ Տրանսպորտը և կապը ևս նվազել են համապատասխանաբար 5.1 (տ/տ) և 1.2 տոկոսով (տ/տ)։ Շինարարությունը և ծառայությունները շարունակել են երկնիշ տեմպով աճել՝ համապատասխանաբար 12.7 (տ/տ) և 12.1 տոկոսով (տ/տ)։ 2024 թ. 4-րդ եռամսյակում գործազրկության մակարդակը նվազ էր նախկին եռամսյակների համաեմատ, սակայն գործազրկության տարեկան մակարդակը կազմեց 13.9 տոկոս, ավելի բարձր քան 2023 թ.-ին գրանցված 12.4 տոկոսր՝ պայմանավորված քաղաքներում և գյուղերում թե՛ կանանց, թե՛ տղամարդկանց գործազրկության աճով։ Պահանջարկի կողմից՝ միջին իրական աշխատավարձերը 2025 թ.-ին բարձրացել են և զուտ դրամական փոխանցումներն աճի միտում են դրսևորել՝ նպաստելով սպառման աճին։ 2025 թ. առաջին երկու ամիսներին միջին իրական աշխատավարձերը բարձրացան 2 տոկոսով (տ/տ), սպառման վրա սահմանափակ ազդեցությամբ։ Զուտ ոչ առևրտրային դրամական փոխանցումները հունվարին սկսեցին վերականգնվել՝ 2024 թ.-ին 35 տոկոսով (տ/տ) նվազելուց հետո։ Փետրվարին դրանք աճեցին 29 տոկոսով (ա/ա՝ տվյալ ամիսը՝ նախորդ ամսվա նկատմամբ), բոլոր աղբյուրներից, մասնավորապես՝ Ռուսաստանից (աճը 34.9 տոկոս, ա/ա) և այլ երկրներից (ավելի քան եռապատիկ աճ) աճի հաշվին։ 2025 թ.-ի մարտին գնաճը բարձրացավ մինչև 3.3 տոկոս (տ/տ)՝ գերազանցելով գնաճի 3 տոկոսի թիրախը։ 2023 թ. ապրիլից ի վեր սա տ/տ ամենաբարձր տեմպն էր և հիմնականում պայմանավորված էր սննդամթերքի և ոչ ալկոհոլային խմիչքների գների 5.4 տոկոս (տ/տ) աճով։ 2025 թ. մարտի 18-ին ՀՀ կենտրոնական բանկի (ՀՀ ԿԲ) խորհուրդը որոշեց վերաֆինանսավորման (քաղաքականության) տոկոսադրույքն անփոփոխ՝ 6.75 տոկոս թողնել։ Արտահանման և ներմուծման ծավալների էական կրճատումը 2025 թ. փետրվարին շարունակվեց՝ պայմանավորված բազային բարձր ազդեցությամբ։ Փետրվարին արտահանման և ներմուծման ծավալների նվազումը կազմեց համապատասխանաբար 67.7(տ/տ) և 46 տոկոս (տ/տ)։ Ինչպես նախորդ ամիսներն, անկումը պայմանավորված էր թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի վերաարտահանման ծավալների կրճատմամբ (նվազումը 88 տոկոս, տ/տ)։ Կրճատվեցին նաև հանքանյութերի արտահանման ծավալները՝ պայմանավորված 45 և 93 տոկոսներով (տ/տ) համապատասխանաբար պղնձի և ոսկու արտահանման ծավալների անկմամբ, պայմանավորված հանքավայրերի շահագործման հետ կապված շարունակական մարտահրավերներով: Նվազել է նաև մյուս ապրանքատեսակների արտահանումը, թեև ավելացել է գյուղատնտեսական արտադրանքի (աճը 90 տոկոս, տ/տ), պատրաստի սննդի արտադրանքի (աճը 42 տոկոս, տ/տ) և մեքենասարքավորումների (աճը 22 տոկոս, տ/տ) արտահանումը։ Աճողական կտրվածքով հունվարփետրվար ամիսներին արտահանումը և ներմուծումը նվազեցին համապատասխանաբար 59.7 (տ/տ) և 45.8 տոկոսով (տ/տ), ընդ որում առևտրային դեֆիցիտը ընդլայնվեց 10.8 տոկոսով (տ/տ)։ Ժամանակահատվածի ընթացքում ընդհանուր արտահանման 44 տոկոսն ուղղվել է Ռուսաստան, 22 տոկոսը՝ Արաբական Միացյալ Էմիրություններ, 7 տոկոսը՝ ԵՄ երկրներ և 0.6 տոկոսը՝ ԱՄՆ։ 2025 թ. մարտին ՀՀ դրամը հիմնականում կայուն էր ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ, սակայն արժեզրկվեց ռուսական ռուբլու նկատմամբ։ Մարտի վերջին ՀՀ դրամն ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ արժևորվեց 1.3 տոկոսով, իսկ ՀՀ դրամը ռուսական ռուբլու նկատմամբ արժեզրկվեց 24.4 տոկոսով՝ 2024 թ. դեկտեմբերի վերջի համեմատ։ 2025 թ. մարտին միջազգային պահուստներն աճեցին մինչև 3.9 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, որը համարժեք է ներմուծման 2.9 ամսվա ծածկույթի։ 2025 թ. փետրվարին առևտրային բանկերի ավանդներն աճեցին 1 տոկոսով (ա/ա), իսկ վարկերը նվազեցին 0.1 տոկոսով (ա/ա)։ Երկուսն էլ ՀՀ դրամով արտահայտված միջոցների հաշվին էին։ Փոխարժեքով ճշտված ավանդները փետրվարին աճեցին 14 տոկոսով (տ/տ), վարկերը՝ 26.2 տոկոսով (տ/տ)։ Ֆինանսական կայուն ցուցանիշները պահպանվեցին, ընդ որում կապիտալի համարժեքության ցուցանիշը (CAR) կազմեց 20 տոկոս։ Չաշխատող վարկերի ցուցանիշը (NPL) մարտին բարձրացավ մինչև 1.5 տոկոս՝ հունվարի 1.2 տոկոսի համեմատ, եկատմաբերությունն ըստ ակտիվների փետրվարի 4.3 տոկոսից նվազեց մինչև 2.9 տոկոս։ 2025 թ. փետրվարին Հայաստանում գրանցվեց բյուջեի 28.5 միլիարդ ՀՀ դրամի պակասուրդ՝ հունվարի 100 միլիարդ ՀՀ դրամի հավելուրդից հետո։ Սա հանգեցրեց բյուջեի 71.6 միլիարդ դրամի աճողական հավելուրդի (մոտավորապես ՀՆԱ-ի 0.7 տոկոսը) (Պատկեր 6)։ Փետրվարին անվանական արտահայտությամբ հարկային եկամուտների աճը (հիփոթեքին առնչվող եկամտային հարկը ներառյալ) 11 տոկոս էր (տ/տ), հիմնականում պայմանավորված ԱԱՀ-ի 15.4 տոկոս աճով և 8.5 տոկոսով ավելի եկամտային հարկով։ Փետրվարին ընդհանուր ծախսերը նվազեցին 10.7 տոկոսով (տ/տ)՝ հիմնականում պայմանավորված կապիտալ ծախսերի 36.7 տոկոսով (տ/տ) նվազմամբ (հիմնականում պաշտպանությանն ուղղված)։ Աճողական կապիտալ ծախսերը փետրվարի վերջին հասան ՀՆԱ-ի 0.4 տոկոսին՝ կազմելով 2025 թ. կապիտալ ծախսերի հավակնոտ ծրագրի շուրջ 20 տոկոսը»։

17:43 - 23 ապրիլի, 2025

Կանայք Հայաստանի աշխատուժի 52%-ը չեն. ազգային տվյալներ

Օրեր առաջ սոցիալական ցանցերում լայն քննարկումների առիթ դարձավ մի վիճակագրություն, ըստ որի՝ աշխատուժում կանանց ներգրավվածությամբ Հայաստանը 180 երկրների մեջ առաջինն է։ Ըստ տարածվող ինֆոգրաֆիկայի՝ 2022 թվականին Հայաստանի աշխատուժի 52,76%-ը կանայք են եղել։ Երկրորդ հորիզոնականում Թուրքմենստանն է 52,61%-ով, իսկ առաջին եռյակը եզրափակում է աֆրիկյան Բուրունդի պետությունը՝ 51,96%-ով։ Այս վիճակագրությունն ամփոփել և սանդղակով հրապարկել էր ամերիկյան Qualtrics փորձի կառավարման (experience management) ընկերության թիմը։ Համեմատության համար նշենք, որ ըստ այս ցուցանիշների՝ աշխատուժում կանանց ներգրավվածության տոկոսի աշխարհի միջին ցուցանիշը 39,49% է։ Qualtrics-ի հրապարակման մեջ որպես տվյալների աղբյուր՝ նշվում է Համաշխարհային բանկի Համաշխարհային զարգացման ցուցանիշների տվյալների շտեմարանը։ Իսկ այս շտեմարանում նշված է, որ գնահատականները հիմնված են Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության և ՄԱԿ-ի բնակչության բաժնի կողմից ստացված տվյալների վրա: Համաշխարհային բանկի տվյալները, սակայն, չեն համապատասխանում Հայաստանի վիճակագրական կոմիտեի հրապարակած ազգային տվյալներին, ըստ որի՝ Կանայք 2022 թվականին Հայաստանի աշխատուժի 43.97%-ն են կազմել։ Ի՞նչ է ասում ազգային վիճակագրությունը Վիճակագրական կոմիտեի՝ «Հայաստանի վիճակագրական տարեգիրք, 2023» ժողովածուի տվյալներով՝ 2022 թվականին Հայաստանի աշխատուժը կազմել է մոտ 1 մլն 311 հազար 300 մարդ՝ մշտական բնակչության շուրջ 44%-ը։ Աշխատուժում ներգրավված կանանց թիվը կազմել է 576 հազար` ընդհանուրի 43,97%-ը, իսկ տղամարդկանց թիվը՝ մոտ 734 700, որն ընդհանուրի 56.03%-ն է։ Աշխատուժում ներգրավվածություն դեռ չի նշանակում զբաղվածություն։ Ազգային վիճակագրության հիմքում աշխատուժի հետազոտությունն է, որի համար աշխատաշուկայում իրենց մասնակցության բնույթից և ակտիվության աստիճանից կախված առանձնացվում են միմյանց բացառող երեք խումբ` «զբաղված» կամ «գործազուրկ» կամ «աշխատուժից դուրս բնակչություն»: Աշխատուժը զբաղվածների և գործազուրկների հանրագումարն է, որտեղ ընդգրկվում են 15-74 տարեկան անձինք: 2022 թվականին Հայաստանի՝ 15-74 տարեկան իգական սեռի բնակչության 48%-ը և արական սեռի բնակչության 71%-ը զբաղված էր կամ փնտրում էր աշխատանք։ Այսինքն՝ Հայաստանում յուրաքանչյուր 10 կնոջից 5-ը և յուրաքանչյուր 10 տղամարդուց 7-ը ներգրավված է եղել աշխատուժում։ Ինչո՞վ է պայմանավորված տարբերությունը Աշխատանքի միջազգային կոմիտեն իր հաշվարկներում ներառում է 15 և բարձր տարիքի անձանց, իսկ Հայաստանի վիճկոմի վիճակագրությունում այդ միջակայքը 15-74 տարեկանն է։ Միջազգային կազմակերպություններն իրենց հետազոտությունների վիճակագրության համար օգտվում են համապատասխան երկրների ազգային աղբյուրներից, եթե դրանք կան։ Համաշխարհային բանկի տվյալների մեթոդաբանության համաձայն՝ Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության մոդելավորած գնահատումները և կանխատեսումները 2020 թվականին և դրանից հետո ենթակա են էական անորոշության: Դա պայմանավորված է տվյալների սակավությամբ։ ՀՀ Վիճակագրության կոմիտեի Աշխատանքի վիճակագրության բաժնի պետ Լուսինե Քալանթարյանի խոսքով Աշխատանքի միջազգային կազմակերպությունը (ԱՄԿ) օգտագործում է երկրի սկզբնական տվյալները, սակայն կազմակերպության ամենակարևոր առաքելություններից մեկն է նաև ապահովել երկրների միջև համադրելիությունը։ «Հաշվի առնելով, որ երկրները այդ ցուցանիշների հաշվարկման տարբեր պրակտիկաներ ունեն, ԱՄԿ-ն միասնական մեթոդաբանություն է մշակում արդեն ազգային տվյալների հիման վրա՝ հնարավորինս նույնականացնելով միջազգային համադրումները»,- պարզաբանում է Լուսինե Քալանթարյանը։ Այն դեպքում, երբ որոշ երկրներ սակավ տվյալներ են ունենում (չեն վարում վիճակագրություն), ԱՄԿ-ն ցուցանիշները գնահատում է անուղղակի աղբյուրներով։ Իսկ եթե երկրները վիճակագրություն վարում են, սակայն այդ պահին տվյալ տարվա ցուցանիշները դեռևս հրապարակված չեն, ԱՄԿ-ն ժամանակային շարքերի հիման վրա, կիրառելով մոդելավորման տարբեր գործիքներ՝ արտաբերում է ազգային ցուցանիշները։ «Որպես կանոն դրանք միշտ տարբեր են ազգային էջերում հրապարակված տվյալներից, որովհետև նպատակը երկրների միջև ցուցանիշը համեմատելի և համադրելի դարձնելն է», - նշում է Լուսինե Քալանթարյանը։ Համեմատելով 2017-2022 թվականներին աշխատուժում կանանց ներգրավվածությունը՝ ըստ Համաշխարհային բանկի և ազգային վիճակագրության տվյալների՝ նկատում ենք, որ Համաշխարհային բանկի տվյալները աճի միտում ունեն. 2017 թվականի 50.9%-ը աճում է՝ 2022-ին դառնալով 52.8%։ Մինչդեռ Վիճակագրական կոմիտեի տվյալները տատանվում են. 2017-2019 թվականներին նվազում են՝ 47.49%-ից դառնալով 44.33%, 2020 թվականին աճում են՝ դառնալով 45.66%, իսկ 2021 թվականից կրկին նվազում են՝ 2022-ին դառնալով 43.97%։ Աշխատանքի վիճակագրության բաժնի պետը ազգային վիճակագրության և Համաշխարհային բանկի հրապարակած տվյալների էական տարբերությունը մտահոգիչ է համարում։ Եթե հաշվի առնենք անգամ մեթոդաբանական որոշ տարբերությունները՝ օրինակ՝ այն, որ ԱՄԿ-ն օգտագործում է նաև 75-ից բարձր տարիքային խմբի ցուցանիշները, պատկերը շեշտակի չի փոխվում։ «Սա մտահոգիչ է, մի քանի տոկոսի պլյուս-մինուս տարբերություն չէ, որ ասենք՝ գնահատումների տարբերությունը կարող է բերել։ Ըստ իս՝ բավականին մեծ տարբերություն է, լրիվ հակառակ միտում է ցույց տալիս»։ Լուսինե Քալանթարյանի խոսքով ազգային կարիքների համար օգտագործելու համար ազգային վիճակագրությունն ավելի ճշգրիտ է։ Նա նաև նշեց, որ պատրաստվում է դիմել Աշխատանքի միջազգային կազմակերպությունը՝ տվյալները ճշտելու։ Գլխավոր նկարը գեներացվել է արհեստական բանականության միջոցով Լյուսի Մանվելյան

10:54 - 05 դեկտեմբերի, 2023