RElection նախագծի շրջանակում «Կուսակցությունների մասին» օրենքի և Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների վերաբերյալ զրուցել ենք Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության ղեկավար Լիլիթ Մակունցի հետ:

-Ազգային ժողովում գրեթե ամփոփվում են քննարկումները: Ամենաշատ քննարկվող թեմաներից մեկը  մեծամասնական և համամասնական ընտրակարգն էր: Կուզեի իմանալ Ձեր կարծիքը այս գործընթացների վերաբերյալ և կխնդրեի անդրադառնալ համամասնական և մեծամասնական ընտրակարգերին:

-Նախ պետք է նշեմ, որ չնայած նրան, որ Ընտրական օրենսգրքի նախագծի շուրջ աշխատանքներ տարվել էին դեռևս անցյալ տարի՝ մինչ արտախորհրդարանական ընտրությունները, չափազանց կարևորում եմ, որ Ընտրական օրենսգրքի նախագծի քննարկումը անցավ ևս մեկ՝ շատ կարևոր և մանրակրկիտ քննարկման փուլ:

Այս ընթացքում գործընթացը եղել է ներառական և ներգրավված են եղել ոչ միայն Ազգային ժողովի բոլոր խմբակցությունները, այդ թվում՝ ընդդիմադիր խմբակցությունների պատգամավորները, այլ նաև քաղաքացիական հասարակությունը, Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը: Բոլոր կողմերը ներկայացրել են իրենց դիտարկումները։ Որպես ամբողջ ընտրական գործընթացին հետևող, վերահսկողություն ունեցող, մասնակցություն ունեցող՝ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը նույնպես շահագրգիռ է եղել ունենալ հնարավորինս լավ նախագիծ: Այնպես որ շատ լավ եմ գնահատում:

Ինչ վերաբերում է համամասնականին և մեծամասնականին, այստեղ նույնպես խնդիրներ եղել են թե՛ նախկինում և թե՛ քննարկումներ եղան այս փուլում: Վերջնական, իհարկե, նախագծում կտեսնենք, թե ինչ տեսք կունենա, բայց քննարկումներից ակնհայտ էր դառնում, որ գերակշիռ մեծամասնությւոնը հակված էր նրան, որպեսզի լինի համամասնական ընտրակարգ: Սա պայմանավորված է նախկին պրակտիկայով, որը ունեցել ենք հատկապես մարզային համայնքներում՝ ընտրությունների անցկացման առումով և նաև սրանով խնդիր է դրվել ուժեղացնել կուսակցությւոնների ինստիտուտը, կայացնելո այն: Սա է ամբողջ նպատակը և հիմնական շեշտադրումները հենց այստեղ են:

- Խոսվում է նաև կուսակցությունների ֆինանսավորման խնդիրների մասին։ Առաջարկների մեծ մասը վերաբերում են հենց սրան: Կցանկանայի իմանալ՝ ֆինանսավորման ո՞ր մոդելն է ըստ Ձեզ ավելի արդյունավետ Հայաստանի պայմաններում: Եվ արդյո՞ք պետական ֆինանսավորման մոդելը թույլ կտա ազատվել բիզնես  ֆինանսավորումից:

-Կուսակցութունների ֆինանսավորման կարգավորումը և դրա քննարկումը նպատակ ուներ հենց անդրադառնալու այդ խնդիրներին և հավասարության բաղադրիչը ներառել: Իհարկե, պետությունը անմասն չի կարող մնալ, եթե մենք խոսում ենք, այն մասին, որ Հայաստանի Հանրապետությունը խորհրդարանական երկիր է։ Եթե խոսում ենք, որ այստեղ կուսակցություններն ունեն կարևոր դերակատարում, ապա պետությունը, պետական ինստիտուտներն այստեղ անմասն չեն կարող մնալ: Իհարկե, պետական ֆինանսավորում պետք է լինի:

Ակնհայտ է, որ որոշ դեպքերում այստեղ կուսակցությունների պահպանման, զարգացման, ընդլայնման համար նույնպես անհրաժեշտ է ունենալ որոշակի ֆինանսական ռեսուրսներ, բայց միևնույն ժամանակ քննարկվել է նաև միջազգային պրակտիկան, թե տարբեր երկրներում, ընդ որում՝ թե՛ արևմտյան, թե՛ հյուսիսային և առհասարակ տարբեր երկրներում ինչպիսին է այդ պրակտիկան: Այստեղ շատ մեծ կարևորություն է տրվել նաև ամբողջ գործընթացի թափանցիկությանը , սա ամենակարևոր կոմպոնենտներից մեկն է:

Մենք գտնում ենք, որ այսօր, Հայաստանի Հանրապետությունում թերևս խնդիր է, և սա է, որ չի ապահովում կուսակցությունների հավասար մեկնարկային պայմանները: Այս ուղղությամբ է առաջին հերթին նախագծի նպատակը միտված․ լուծել այս խնդիրները:

- Խոսվում էր կոալիցիոն կառավարման համակարգի և միակուսակցական կառավարման համակարգի վերաբերյալ: Ձեր կարծիքն ինչպիսի՞ն է, և որքանո՞վ է իրատեսական կոալիցիոն համակարգին անցնելու պրոցեսը:

-Այդ հարցով «Իմ քայլը» խմբակցությունը վերջնական, միասնական որոշում չունի։ Այս պարագայում զերծ կմնամ իմ անձնական տեսակետը հայտնել, բայց միանշանակ պետք է նշեմ ևս մեկ հանգամանք․ նմանատիպ հարցերին անդրադառնալու համար և հնարավորինս օբյեկտիվ, անաչառ եզրահանգման և որոշման հանգելու համար կարևոր է, որ հենց այս փուլում այս հարցերը քննարկվեն, որովհետև որքան մոտենում ենք ընտրական պրոցեսներին, նախընտրական պրոցեսներին, այնքան մեծ է հավանականությունը, որ կուսակցությունները կառաջնորդվեն իրենց անձնական, նեղ կուսակցական շահերով և ոչ թե ինստիտուտների՝ տվյալ պարագայում կուսակցությունների ինստիտուտների կայացմանն ուղղված քայլեր ձեռնարկելով։

Այնպես որ, լավ է, որ սա քննարկում ենք այս փուլում: Դեռևս վերջնական որոշում չունենք, ապագային միտված պետք է բոլոր հնարավոր զարգացումները հաշվի առնել և տեսնել,թե ցանկացած զարգացման պարագայում, որն է լինելու այն լավագույն մոդելը, որով շահելու է թե՛ ընտրական ինստիտուտը, թե՛ կուսակցությունների ինստիտուտը։

-Քննարկվում է նաև կուսակցությունների և քաղաքական դաշտի ներառականության բարձրացման հարցը: Նախ ինչպե՞ս եք գնահատում այս պահին Հայաստանում առկա իրավիճակը՝ այս առումով, և ինչպի՞ի մեխանիզմներ են պետք ներառականության մակարդակը բարձրացնելու համար:

-Եթե համեմատություն անցկացնենք  օրինակ Միացյալ Նահանգների հետ,  ապա Հայաստանում այդ առոմով իրավիճակն ավելի լավ է, քան այնտեղ:Սա չի նշանակում, որ եղածը բավարար է: Եթե իմ անձնական կարծիքն եք ուզում իմանալ, ապա ես կուզեի,որ այդ համամսնությունը լիներ ավելի բարձր՝ 40-50 տոկոս: Շատ ընդդիմախոսներ խոսում են այն մասին, որ եթե մենք դնում ենք, այսպես ասած, պարտադիր շեմը, ապա այն խրախուսում չէ, այլ պարտադրանք է որոշակի առումով: Բայց մենք այստեղ գործ ունենք պահպանողական հասարակության հետ, որտեղ նաև նմանատիպ պահանջներ դնելը խրախուսում է, օգնում է հաղթահարել որոշակի կարծրատիպեր,այնպես որ՝ անհրաժեշտ պայման է: Ես վստահ եմ, որ այս օրենքի նախագիծը ունենալու է կանանց ներգրավվածության ավելի բարձր շեմ, ինչը շատ լավ է: Նաև կանանց ակտիվությունից կարող ենք դատել, որ սա լավ գաղափար է: Կարծում եմ, որ նման նշաձողեր սահմանելով է, որ ,մենք խրախուսելու ենք, որպեսզի կանայք ներգրավվեն որոշումների կայացման գործընթացում: Ընդ որում, ոչ միայն խորհրդարանական հարթակում, այլև կառավարման այլ ինստիտուտներում:

-Ըստ Ձեզ որո՞նք են  այն երեք կարևոր բարեփոխումները, որոնց կատարումը թույլ կտա ունենալ առողջ քաղաքական դաշտ և ընտրական համակարգ:

- Իհարկե Ընտրական օրենսգիրքը, «Կուսակցությունների մասին» օրենքի նախագիծը շատ մեծ դերակատարում են ունենալու այս ուղղությամբ: Ընդհանուր դատաիրավական բարեփոխումների փաթեթը, որը ձևավորել է Արդարադատության նախարարությունը, շատ կարևոր է, բայց այստեղ ամենակարևոր բաղադրիչը զրո հանդուրժողականությունն է կոռուպցիայի նկատմամբ, որովհետև մենք կարող ենք ունենալ շատ լավ օրենքներ, բայց այն պարզապես կարող է ջուրն ընկնել միայն այն պատճառով, որ ուշադրություն չենք դարձրել կոռուպցիայի կանխարգելաման մեխանիզմների վրա։ 

-Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի՝ յուրաքանչյուր նախորդ զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել մեր հաջորդ զրուցակցին։ Մեր նախորդ զրուցակիցը Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Սոֆյա Հովսեփյանն էր, ում հարցը հետևյալն է՝ 

«Ի՞նչ կասեք, եթե Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունները լինեն այնպիսին, որ հետկանչի մեխանզիմը գործի և պատգամավորը, որը չի արդարեցնում իրեն իր աշխատանքում, տեղը զիջի մեկ այլ մարդու»:

- Իհարկե հընթացս դժվար կլինի խորքային պատասխան հնչեցնել, բայց ես այդտեղ ռիսկեր տեսնում եմ: Այստեղ կարող են լինել թե՛ կոռուպցիոն ռիսկեր, թե՛ ընդհանուր քաղաքականության հետ կապված խնդիրներ կարող են առաջանալ: 

Մենք ունենք նման մեխանիզմներ․ օրինակ՝ էթիկայի հանձնաժողովի ձևավորումը։ Բայց ես հակված չէի լինի հետ կանչելու մեխանիզմին:Այն կոռուպցիոն շատ մեծ ռիսկեր է պարունակում և ոչ միայն կոռուպցիոն:

Ինչ վերաբերում է ՏԻՄ-երին, գիտեք, շատ հաճախ,ես՝ որպես պատգամավոր, բախվում եմ տարբեր խնդիրների, օրինակ՝ առանձին վարչական շրջաններում, երբ տեղի են ունենում որոշակի աշխատանքներ որոնցից ես ստանում եմ բողոքներ, վերահսկողության որևէ մեխանիզմ չկա: Որպես օրենսդիր, որպես Ազգային ժողով մենք որևէ վերահսկողական մեխանիզմ չուենք տեղական ինքնակառավարման մարմինների նկատմամբ: Հետևաբար, թաղապետարանների աշխատանքը ավելի արդյունավետ, վերահսկելի դարձնելու որևէ գործիք չունենք: Սա է եղել ամբողջ գաղափարը այն ժամանակ օրենքները մշակելիս, որպեսզի չլինի որևէ ազդեցություն։

Այստեղ էլ մեկ այլ խնդիր է առաջանում․ քաղաքացին դիմում է մեզ և պահանջում է, որ համայնքի խնդիրները վերացվեն: Չունենք այդ մեխանիզմը և չենք կարող նրանցից որևէ բան պահանջել։ Սա իհրակե խնդիր է, որը անձամբ ես կցանկանայի, որ այլ կերպ լուծում ստանար: Նույնիսկ այս հարցի շուրջ քննարկում եմ ունեցել Տարածքային կառավարաման մշտական հանձնաժողովի նախագահ Վարազդատ Կարապետյանի հետ և ցավոք այս պահին դեռ լուծում չկա, բայց կսպասենք այն փաթեթին, որը նախարարությունը պատրաստվում է ուղարկել Ազգային ժողով: Միգուցե այդ փաթեթի շրջանակներում որոշակի փոփոխություններ հնարավոր լինի անել:

Ասպրամ Փարսադանյան