Վերջին աշխարհաքաղաքական զարգացումները, ներառյալ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմի  վերադարձը, ամերիկյան քաղաքականության վերանայումը և Եվրոպայի ռազմավարական անորոշությունը, հանգեցնում են համաշխարհային կարգի խորքային փոփոխությունների։ Տասնամյակներ շարունակ ձևավորված համակարգը աստիճանաբար փլուզվում է՝ ստիպելով տարածաշրջանային և միջազգային դերակատարներին վերաիմաստավորել իրենց դիրքորոշումները։

Ուկրաինական պատերազմի ազդեցությունը Եվրոպայի վրա

Կիևը շարունակում է դիմագրավել ռուսական ագրեսիային, բայց արևմտյան ռազմական օգնության անկայունությունը նրա դիրքերն ավելի խոցելի է դարձնում։ Զենքի պակասի պատճառով Ուկրաինան ստիպված է ավելի ճկուն մարտավարություն ընտրել՝ զուգահեռաբար խթանելով իր սեփական պաշտպանական արդյունաբերությունը։ Սակայն, նույնիսկ այս պայմաններում, երկիրը շարունակում է մնալ Արևմուտքի օգնության հույսին, քանի որ առանց համաչափ ֆինանսավորման և սպառազինության մատակարարման՝ Մոսկվայի ճնշումը կարող է աճել։

Միևնույն ժամանակ, Ռուսաստանը գործում է այլ տրամաբանությամբ։ Չնայած զգալի տեխնիկական և մարդկային կորուստներին՝ Կրեմլը շարունակում է պնդել, որ իր ռազմավարական նպատակը Ուկրաինայում ամբողջությամբ չի փոխվել։ Մոսկվան վերակառուցել է իր տնտեսությունը ռազմական ռեժիմի մեջ՝ բոլոր ռեսուրսները կենտրոնացնելով պատերազմի սպասարկման վրա։

Ըստ ռազմական և տնտեսական գնահատականների՝ ներկայիս տեմպերով Ռուսաստանը կարող է շարունակել պատերազմը մոտ 1.5 տարի, մինչև նրա ռեսուրսները սկսեն լրջորեն սպառվել։ Այս հաշվարկը հիմնված է հետևյալ գործոնների վրա.

Մարդուժի կորուստներ․ Ռուսաստանի զինված ուժերը կրել են մոտ 300,000 մարտական կորուստ, ինչը Կրեմլին ստիպում է իրականացնել մասշտաբային զորահավաքներ՝ նվազեցնելով աշխատուժի մատչելիությունը քաղաքացիական հատվածում։

Ռազմական տեխնիկայի սպառում․ ռուսական բանակը կորցրել է ավելի քան 2500 տանկ, 5000 զրահամեքենա, 1000 հրետանային կայանք։ Չնայած տեղական արտադրության ակտիվացմանը, նոր տեխնիկայի արտադրության արագությունը չի համապատասխանում պատերազմի դաշտում կրած կորուստներին։

Տնտեսական ճնշում․ Ռուսաստանի ՀՆԱ-ի մոտ 7%-ը ուղղվում է ռազմական ծախսերին, ինչը լուրջ բեռ է տնտեսության համար։ Պատժամիջոցներն ու արևմտյան տեխնոլոգիաների բացակայությունը դժվարացնում են ռուսական ռազմական արդյունաբերության վերականգնումը։

Արտարժույթի անկայունություն․ ռուբլու արժեզրկումը մեծացրել է ռազմական մատակարարումների արժեքը, ինչը ազդում է նաև սպառազինության վրա։

Եվրոպական անվտանգային միջավայրի փոփոխությունը և նոր ռազմական դաշինքների հնարավոր ձևավորումը

Վերջին աշխարհաքաղաքական զարգացումների ֆոնին որոշ վերլուծաբանների կարծիքով Զելենսկու հայտարարություններից հետո, թե Ուկրաինան պետք է ստեղծի սեփական ՆԱՏՕ, եթե չընդգրկվի դաշինքի կազմում, վերակենդանացել են քննարկումները Եվրոպայում նոր անվտանգության ձևաչափերի ստեղծման հնարավորության մասին։

Այս հայտարարությունն արվել է այն պահին, երբ Եվրոպայում արդեն իսկ նկատվում են տարածաշրջանային ռազմական ինտեգրացիայի խորացման միտումներ։ Մասնավորապես, Լեհաստանի և Շվեդիայի միջև ռազմավարական գործընկերության պայմանագրի ստորագրումը, Գերմանիայում ընտրություններից հետո ձևավորվող նոր արտաքին քաղաքականության շրջանակում որոշակի հայտարարությունները, ինչպես նաև Ֆրանսիայի առանձին ակտիվացումը վկայում են, որ եվրոպական անվտանգության դաշտում նկատվում է ստատուս-քվոյի վերանայման գործընթաց։

Այս ամենի համատեքստում միջազգային վերլուծաբանները ենթադրում են, որ Եվրոպան կարող է ականատես լինել առանձին ռազմական դաշինքների ձևավորմանը, որոնցից ամենաքննարկվողը այսպես կոչված Բալթյան-Կարպատյան դաշինքն է։

Ինչու կարող է ձևավորվել Բալթյան-Կարպատյան դաշինքը

Բաց աղբյուրների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ նոր տարածաշրջանային ռազմաքաղաքական ձևաչափի ստեղծումը պայմանավորված է հետևյալ գործոններով․

• ԱՄՆ-ի ռազմավարական առաջնահերթությունների փոփոխություն․ Վաշինգտոնի պոտենցիալ նահանջը եվրոպական անվտանգային քաղաքականությունից և պենտագոնյան բյուջեի կրճատման հնարավորությունը եվրոպական երկրներին ստիպում են մտածել անվտանգության ինքնուրույն ապահովման մասին։
• ՆԱՏՕ-ի ներսում առկա տարաձայնություններ․ Դաշինքի ներսում տարբեր երկրներ ունեն անհամատեղելի օրակարգեր, ինչը դժվարացնում է արագ և միահամուռ արձագանքը արտաքին սպառնալիքներին։
• Ռուսաստանի հետագա ռազմական ակտիվության ռիսկերը․ Մոսկվան շարունակում է պահպանել ագրեսիվ դիրքորոշում, ինչը հատկապես վտանգում է Լեհաստանին, Բալթյան երկրներին, Ռումինիային, Ֆինլանդիային և Շվեդիային։
  
  

Հնարավոր ռազմական դաշինքի հավանական ռեսուրսները

Համատեղ պաշտպանական արդյունաբերություն․ անդամ երկրները արդյունավետ պաշտպանության համար պետք է պարտավորվեն իրենց ՀՆԱ-ի 5-7%-ը տրամադրել ռազմական ոլորտին։

Մշտական ռազմական համագործակցություն․ անհրաժեշտություն է կազմակերպել համատեղ զորավարժություններ, հետախուզական տվյալների փոխանակում և պաշտպանական ծրագրեր։

Ռազմավարական պահուստների ստեղծում․ տնտեսական և ռազմական ռեսուրսների համատեղ կառավարում՝ պաշտպանական արդյունաբերության ներուժի բարձրացման համար։

Տարածաշրջանային պաշտպանական կոորդինացիա․ համատեղ ռազմավարություն Ռուսաստանի սպառնալիքների դեմ՝ ներառյալ արագ արձագանքման խմբերի ստեղծումը։

Անհատական ռազմական ռեսուրսներ․ անդամ երկրները կունենան համատեղ 500 000-600 000 ռազմական անձնակազմ, ինչը մոտավորապես համարժեք է Ուկրաինայում մարտնչող Ռուսաստանի ներկայիս ուժերին։ Դաշինքի երկրներն ունեն 500-ից ավելի արդիականացված տանկեր, 200 F-35 կործանիչ, 100+ «Gripen» և 80 F-16։

Տնտեսական ներուժ․ դաշինքի ընդհանուր ՀՆԱ-ն կկազմի մոտ 5.2 տրիլիոն դոլար (ՊՊԳ հաշվարկով), ինչը մրցակցային է Ռուսաստանի 7.1 տրիլիոն դոլարի հետ։

Եվրոպական հիմնական երկրների արձագանքը

Գերմանիա․ չնայած Բեռլինը ՆԱՏՕ-ի առանցքային անդամ է, այս դաշինքը կարող է դիտարկվել որպես գերմանական գերիշխանությանը սպառնալիք։ Պաշտոնական Բեռլինը արդեն կարող է չհետևել իր ավանդական «զուսպ աջակցություն» քաղաքականությանը, սակայն մոտ ապագայում կփորձի խուսափել ռազմական դիմակայության մեջ մտնելու ուղղակի հնարավորությունից։

Ֆրանսիա․ Փարիզը կարող է լինել առավել բաց նոր ռազմավարական դաշինքների գաղափարի նկատմամբ, հատկապես եթե դա կնպաստի Եվրոպայի պաշտպանական ինքնավարության ամրապնդմանը։ Սակայն Ֆրանսիայի դիրքորոշումը կախված կլինի ԱՄՆ-ի արձագանքից և դրա ազդեցությունից ՆԱՏՕ-ի ապագայի վրա։

Այսպիսով, երբ ԱՄՆ-ն վերագնահատում է իր գլոբալ առաջնահերթությունները՝ փորձելով նվազեցնել ներգրավվածությունը եվրոպական հակամարտություններում, Եվրոպան դեռևս չունի հստակ ռազմավարություն և կախված է ԱՄՆ-ի որոշումներից։ Բալթյան-Կարպատյան դաշինքը կարող է դառնալ արդյունավետ լուծում՝ եվրոպական երկրների անվտանգությունն ապահովելու և Ռուսաստանի հետագա ընդլայնումը կանխելու համար։ Սակայն դա պահանջում է ոչ միայն ռազմավարական համագործակցություն, այլև քաղաքական վճռականություն, որը ներկայումս բացակայում է ԵՄ-ում։

Հետևաբար, առաջիկա ամիսները վճռորոշ կլինեն հարցում՝ արդյոք Եվրոպան կկարողանա՞ ձևավորել անկախ պաշտպանական համակարգ, թե՞ կրկին կմնա ԱՄՆ-ի քաղաքական օրակարգի հետևորդը։

Գլխավոր նկարը գեներացրել է արհեստական բանականությունը

Նարեկ Ներսիսյան