RElection նախագծի շրջանակներում ընտրական բարեփոխումների թեմայով զրուցել ենք Ազգային ժողովի «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գևորգ Գորգիսյանի հետ:

- Պարո՛ն Գորգիսյան, այս թեմայով մեր նախորդ զրուցակիցն էր Թրանսփարենսի ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոնի ընտրական թիմի ծրագրի ղեկավար Ալեքսեյ Պետրոսյանը, և նա Ձեզ այսպիսի հարց է ուղղել.

«Ի՞նչ մոտեցումներ մենք կարող են կիրառել, որ բացի օրենսդրական կարգավորումներից՝ բերենք նաև որոշակի վարվելակերպի փոփոխությունների թե՛ ընտրական մարմիններում, թե՛ ընտրողների շրջանում, որպեսզի կարողանանք կարգավորել այն բացերը, որոնք ընտրական օրենսգրքով չեն կարգավորվել կամ սովորաբար չեն կարգավորվում»։

- Շնորհակալ եմ հարցի համար: Միակ լուծումը, որ կա նշված խնդիրները լուծելու համար, կրթությունն է: Մենք պետք է շարունակենք կրթել և զարգացնել մեր քաղաքացիներին, ինչի առաքելությունը դրված է հենց առաջին հերթին քաղաքական ուժերի, խորհրդարանի, նաև քաղաքական մեծամասնության վրա: Մենք, երկար տարիներ քաղաքական պրոցեսներ անընդհատ անելով, երբեք չենք սահմանել` ինչպիսին պիտի լինի մեր քաղաքացին, ինչպիսի քաղաքացի ենք մենք ուզում ունենալ, և երբեք չենք զբաղվել ինչ-որ մի տիպի քաղաքացի կերտելով կամ կրթելով առնվազն:

Մենք կիսասովետական կրթական համակարգ ունենք, որը որևէ կերպ չի բավարարում 21-րդ դարի պահանջները` և՛ դպրոցում, և՛ բուհերում: Այդ ամենը պետք է փոխել, որպեսզի դպրոցից դուրս եկող մարդը, բուհից դուրս եկող մարդը արդեն լինի ճիշտ քաղաքացի` գիտակցելով իր իրավունքներն ու պարտականությունները, գիտակցելով, որ իր իրավունքներն ավարտվում են այնտեղ, որտեղ սկսվում են դիմացինի իրավունքները, որովհետև մենք մեկ-մեկ ունենք քաղաքացիներ, որոնք շատ բարձր գոռում են իրենց իրավունքների մասին և դրա անվան տակ մոռանում են առհասարակ իրենց պարտականությունները, մոռանում են հարգանքը պետական ինստիտուտների և մարմինների նկատմամբ, և դա ավելի շատ դեպի անարխիա է տանում, քան դեպի հանրապետություն:

- Նախատեսվում է փոփոխություններ իրականացնել «Կուսակցությունների մասին» օրենքում: Արդեն քննարկումներ են սկսվել, և բոլոր խմբակցությունները մասնակցում են: Ձեր խմբակցության համար որո՞նք են այն առաջնահերթ փոփոխությունները, որոնք «Կուսակցությունների մասին» օրենքում պետք է կատարվեն:

- Պրոցեսն, ինչպես գիտեք, արդեն սկսվել է, փորձում ենք դեռևս կոնսենսուսային տարբերակով մոտենալ հարցին, և, կարծես թե, դեռ ստացվում է: Մեր կուսակցության տեսանկյունից կարող եմ ասել, որ հիմնական մեխն այն է, հիմնական մոտեցումն այն է, որ կուսակցությունները պետք է ստանան բավարար ֆինանսավորում և պետության կողմից, և ինչ-որ կերպ պետք է նաև աջակցություն լինի մասնավոր ներդրումների տեսքով, այսինքն` ինչ-որ կերպ խրախուսենք դա, որպեսզի կուսակցությունները կարողանան լինել իրապես անկախ։ Հակառակ դեպքում մենք ունենալու ենք այն, ինչ ունենք: Իսկ մենք ի՞նչ ունեինք վերջին 30 տարիների ընթացքում. հիմնականում կուսակցություններ, որոնք ոչ այնքան ձևավորվել են գաղափարի շուրջ, որքան կոնկրետ օլիգարխների կամ բիզնես շահերի, ֆինանսական կենտրոնների շուրջ՝ սպասարկելու այդ անձանց և բիզնեսների, կորպորացիաների շահերը:

Իսկ ի՞նչ է մեզ պետք. մեզ պետք է ժողովրդավար երկիր, որի համար առաջին հերթին մեզ պետք է առողջ քաղաքական համակարգ, իսկ դրա միակ մեխանիզմը առողջ, ժողովրդավար, ներքին ժողովրդավարությամբ օժտված կուսակցություններ են: Դրա համար մենք պետք է հնարավորություն ստեղծենք, որ կուսակցությունները կարողանան զարգանալ, և համաշխարհային փորձը ցույց է տալիս, որ դրա միակ տարբերակը հենց հանրային միջոցներն են, հանրային միջոցներով կուսակցություններին ֆինանսավորելը` բնականաբար, դրա դիմաց կուսակցություններից պահանջելով նաև թափանցիկություն, ու նաև ինչ-որ կերպ խրախուսել մասնավոր նվիրատվությունները կուսակցություններին, որովհետև այստեղ էլ մենք խնդիր ունենք: Երկար ժամանակ մեզ մոտ քաղաքացիները սովոր են, որ իրենք պիտի կուսակցություններից ինչ-որ բան ստանան, և այս մտածելակերպի փոփոխությունը բավականին բարդ է, մենք մեր փորձի վրա դա զգում ենք` որպես ինքնաֆինանսավորվող կուսակցություն:

«Լուսավոր Հայաստանը» այն քչերից է, կամ միգուցե միակ կուսակցությունն է Հայաստանի Հանրապետությունում կամ առնվազն Ազգային ժողովում, որ ինքնաֆինասավորմամբ, այսինքն՝ անդամների նվիրատվությամբ է գոյատևում: Մենք ամեն օր առերեսվում ենք այս խնդրին․ մարդիկ սովոր չեն, որ իրենք պետք է կուսակցությանը գումար տան, մարդիկ սովոր են, որ կուսակցությունները իրենք են գումար տվել քաղաքացիներին, բայց այստեղ ամբողջ կոնցեպցիան է փոխվում, ամբողջ գաղափարախոսությունն է կուսակցության փոխվում, որովհետև եթե կուսակցության անդամնրը ստանում են գումար կուսակցությունից, նրանք դադարում են լինել պահանջատեր կուսակցությունների նկատմամբ, նրանք դադարում են լինել կուսակցության վերահսկողը և հակառակը՝ վերածվում են ընդամենը կուսակցության աշխատողների, որոնք մեծամասամբ լռելյայն համաձայնում են այն ամենի հետ, ինչ անում է կուսակցությունը:

Առաջին հերթին պետք է քաղաքացիները գիտակցեն, որ այս մոդելի փոփոխությունը մեզ պետք է, և դրա համար նաև մենք չենք զլանում ամեն տեղ ամեն անգամ այս հարցը բարձրաձայնել: Եթե մենք ուզում ենք իրապես ժողովրդավար պետություն, մեզ առաջին հերթին պետք են ճիշտ մոդելով աշխատող կուսակցություններ, ու հիմա մեր առաջարկներում, հիմնվելով այս ամբողջ գաղափարախոսության վրա, կուսակցությունների ֆինանսավորման բարձրացումն է, որպեսզի առնվազն կուսակցությունները օրենքով իրենց վրա դրված պարտականությունները կարողանան անել. դրանք են մարզային գրասենյակներ և այլ պարտականություններ, մասնագիտական աճի ապահովում հատկապես խորհրդարան անցած կուսակցությունների համար, պատգամավորների և խմբակցության անդամների կարողությունների ավելացում և դրան միտված քայլեր:

Օրենքով նախատեսված է, որ կուսակցությունները պետք է ունենան մարզային գրասենյակներ, անդամներ և այլն, բայց կուսակցություններին տրվող գումարը երևի թե բավական է միայն կուսակցության աուդիտը իրականացնելու համար՝ հիմա գործող օրենքվ և իրավակարգավորումներով: Հետևաբար այս ամեն ինչը պետք է փոխել, որպեսզի մենք կարողանանք ունենալ հզոր, իրապես թափանցիկ և ժողովրդավար աշխատող կուսակցություններ` հաշվետու հանրությանը, որի միջոցով մենք միայն կկարողանանք ունենալ ժողովրդավար երկիր:

- Այս փուլում չեն նախատեսվում Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումներ, բայց որո՞նք էլ «Լուսավոր Հայաստանի» համար այն առաջնահերթ փոփոխությունները, որ Ընտրական օրենսգրքում պետք է արվեն:

- Մի փոքր անդրադառնամ նաև այն հարցին, որ հիմա ուզում ենք փոխել նաև ընտրական օրենսգրքում. դրանք քարոզարշավի ֆինանսավորման դրույթներն են, որոնք կրկին կուսակցությունների ֆինանսավորման, թափանցիկության հետ կապված են: Գործող իրավակարգավորմամբ՝ հայտարարագրման ենթակա չեն ռեյտինգային թեկնածուների ծախսերը, իսկ դրանք լինում են շատ դեպքերում ավելին, քան կուսակցությունն ընդհանուր է ծախսում:

Առնվազն եթե դիտարկենք նախկին երկու ընտրությունները, բոլոր կուսկացությունների ծախսած գումարի 44 տոկոսը բաժին էր ընկնում Հանրապետական կուսակցությանը, վերջին ընտրություններին ամբողջ ծախսված գումարի մոտ 41-42 տոկոսը բաժին էր ընկնում արդեն «Իմ քայլին»: Չհաշված, որ էլի ռեյտինգային թեկնածուներից ամեն մեկն ուներ անասելի թվով շտաբեր, ծախսվել էին անասելի չափի մեծ ռեսուրսներ, ֆինանսներ:

Այս ամենը կրկին պետք է լինի թափանցիկ, լինի վերահսկելի և լինի սահմանափակ, որովհետև նպատակը նաև քաղաքականության վրա ֆինանսների ազդեցության նվազեցումն է: Դա բացարձակ զրոյի հասցնել չի լինի, բայց ինչ-որ չափով պետք է դա հավասարակշռել գոնե․ եթե պետական ֆինանսավորում լինում է և ճիշտ վերահսկողություն է լինում, որպեսզի ահռելի գումարներով հնարավոր չլինի ճնշել փոքր կուսակցությումներին, և գաղափարների պայքարի փոխարեն մենք ունենանք ուղղակի ֆինանսների պայքար, ինչպես ունենում էինք տարիներ շարունակ:

Ինչ վերաբերում է ընդհանուր Ընտրական օրենսգրքին, գիտեք, Սահմանադրությամբ մեզ մոտ ամրագրված է, որ պետք է ունենանք համամասնական ընտրակարգ, բայց Լուսավոր Հայաստանը գտնում է, որ պետք է ունենալ բաց համամասնական ընտրակարգ:
Տարբերությունը ո՞րն է. փակի դեպքում կուսակցության ղեկավարությունը  ուղղակի կազմում է ցուցակ, որի վրա քաղաքացիները զրո ազդեցություն ունեն, կուսակցությունը որոշում է՝ այս ցուցակով մասնակցում է ընտրություններին, քաղաքացիները ձայնը տալիս են` հիմնականում առաջնորդվելով կուսակցության լիդերով, և հետո ցուցակում եղած մարդիկ հայտնվում են քաղաքականության մեջ, Ազգային ժողովում, որպես նախարարներ:

Բաց ցուցակով, մենք կարծում ենք, որ մեծ ուժ ենք տալիս քաղաքացիներին, նաև մեծ հնարավորություն կուսակցություններին ներքին ժողովրդավարության կայացման համար, որովհետև այս պարագայում ցուցակները լինում են բաց, և քաղաքացին է ընտրում, թե կուսակցության անդամներից ում է ուզում տեսնել ԱԺ-ում և որերորդ տեղում, և այն թեկնածուները, ովքեր ավելի շատ ձայն կհավաքեն, ըստ այդմ նաև կձևավորվի կուսակցության տասնյակը, եռյակը, հարյուրյակը: Այսինքն` մենք չենք ունենում լճացած այն համակարգերը, որ ունեինք մեր երկրում, մինչ օրս էլ ունենք կուսակցությունների պարագայում, երբ ձևավորվում է ինչ-որ մի էլիտա, որը կարծրանում և միշտ մնում է կուսակցության ղեկին, և շատ դժվար են լինում այն մեխանիզմները, որ դա կփոխեն:

Իսկ այս պարագայում մենք հնարավորություն ենք տալիս հենց քաղաքացիներին ընտրելու և ձևավորելու այդ էլիտան` տասնյակը, եռյակը, այն ամենավարկանիշային ցուցակը, որ նրանք ուզում են տեսնել: Սա երկուստեք օգտակար է, և՛ կուսակցություններին` ներքին ճիշտ զարգացման, չլճացման համար, և՛ հասարակությանը, որովհետև նրանք անմիջական ազդեցություն են կարողանում ունենալ քաղաքականության և քաղաքականության մեջ եղած մարդկանց վրա:

- Խոսենք տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններից: Երևան, Գյումրի, Վանաձոր քաղաքներում բնակիչներն ընտրում են ավագանի, այդ ավագանին ընտրում է համայնքապետի, մյուս համայնքներում արդեն ուղիղ ընտրում են համայնքապետին: Դուք կո՞ղմ եք այս համակարգին, թե՞ մտածում եք, որ փոփոխություններ պետք են:

- Եթե անդրադառնանք հենց Երևան, Գյումրի, Վանաձոր քաղաքներին, այստեղ համակարգը լավ է, որ համամասնական է, բայց կա մի վատ բան. դա բոնուսային համակարգն է, երբ քաղաքական ուժը, ստանալով 40 տոկոս ձայն, չգիտես ինչու, ստանում է ևս 10 տոկոս բոնուս: Դա բացարձակ ժողովրդավարության մասին չի խոսում, և անհասկանալի է տրամաբանությունն ընդհանրապես, ինչո՞ւ բոնուս:

Եթե մի ուժ ստացել է 40 տոկոս, մնացած բոլորը միասին ստացել են 60 տոկոս կամ առնվազն 50 տոկոսից ավել, և հետագա բանակցությունների միջոցով պետք է որոշվի, թե ով է լինելու քաղաքապետը, և պետք է կազմվեն կոալիցիաներ: Մենք սրա վառ օրինակն ունեցանք Վանաձորում, երբ Լուսավոր Հայաստանը հնարավորություն ուներ հաղթելու Հանրապետականին դեռ մինչև հեղափոխությունը, բայց այն ժամանակ դեռ իրեն ընդդիմադիր հայտարարած ՕԵԿ-ը անցավ հանկարծակի էլի Հանրապետականի կողմը, թեև ստորագրել էին հուշագիր, և հանրապետականը դարձավ քաղաքապետ:

Ավելի վատ դեպք մենք ունեցանք Գյումրիում, երբ անհասկանալի բոնուսներ կիրառվեցին, և կրկին Հանրապետականին հնարավորություն տրվեց հաղթելու:

Բոնուսային համակարգերը միանշանակ պետք է վերանայվեն և փոփոխվեն մինչև հաջորդ ՏԻՄ ընտրությունները, որպեսզի մենք ավելի ժողովրդավար և նորմալ ընտրություններ ունենանք:

Ինչ վերաբերում է ավելի փոքր համայնքներին՝ այստեղ կա մի խնդիր: Հիմանականում բոլոր գյուղերում հաղթում են նրանք, ովքեր ունեն ավելի մեծ տոհմ, և սա գաղտնիք չէ, սա բոլորը գիտեն, նույնիսկ այս խոշորացված համայնքների պարագայում նույն մեխանիզմն է գործում. այն գյուղը, որն ավելի մեծ է, և որում մի մարդն ունի ավելի մեծ տոհմ կամ միգուցե խնամիներ կողքի գյուղից, միանշանակ հաղթում է նա: Այս մեխանիզմը փոխելու համար մենք ժամանակին առաջարկում էինք, որ նաև փոքր համայնքներում համամասնական լինեն ընտրությունները, որովհետև հատկապես խոշորացվածների դեպքում հիմա մենք շատ դեպքերում ունենք այնպիսի իրավիճակներ, երբ շատ փոքր համայնքներից նույնիսկ ավագանի չկա ներկայացված համայնքում, և փոքր համայնքի խնդիրները որևէ կերպ չեն բարձրաձայնվում այլևս: Իսկ համամասնական ընտրակարգի դեպքում արդեն կուսակցությունը` որպես քաղաքական ուժ, պատասխանատու պետք է լիներ այդ ամենի համար` ունենալով նաև իր ներկայացվածությունը բոլոր մարզերում, գյուղերում, քաղաքներում` նաև կրելով քաղաքական պատասխանատվությունը: Որովհետև ավագանին ի՞նչ է, մի հոգի մարդ է: Կներկայացնի, չի ներկայացնի խնդիրները, կամ գյուղապետը լավ կաշխատի, չի աշխատի, միևնույն է, ով ունի մեծ տոհմ, էլի ընտրվելու է:

Իսկ կուսակցական մոտեցման դեպքում արդեն կա մի մարմին, որը պատասխանատու է այդ մարդու աշխատանքի համար, և գյուղապետից բողոքները կարող են գնալ կուսակցական ավելի վերադաս մարմիններ, և նույնիսկ կուսակցության որոշմամբ գյուղապետն, օրինակ, հրաժարական տա:

Մենք այստեղ նաև մի այլ խնդիր ունենք. ՏԻՄ-երը մեզ մոտ չեն զարգացել և չեն կարող զարգանալ, քանի դեռ կա մարզպետների այսպիսի արատավոր և ուժեղ ինստիտուտը: Մարզպետն ընդամենը նշանակովի մարդ է, բայց նույնիսկ չունենալով լծակներ` տեռորի է ենթարկում բոլոր գյուղապետերին: Դա եղել է նախորդ իշխանությունների դեպքում, ցավոք դա շարունակվում է այսօր: Ցանկացած ընտրությունների ժամանակ, լինի դա ՏԻՄ թե համապետական, մարզպետներն իրենց մոտ են կանչում գյուղապետերին, կամ գյուղապետերն առանց նույնիսկ կանչվելու վախեցած, մանավանդ, եթե մարզպետն առաջադրված է այդ տարածքում․ այ եթե մենք մարզպետին չընտրենք, կամ մարզպետը մեր գյուղում պարտվի, հետագայում խնդիրներ կունենանք, օրինակ, դոտացիաներ մեր գյուղ չեն գա, մեր գյուղի ճանապարհները չեն սարքվի, ու նման վախերով մինչև այսօր կերակրվում են գյուղապետերը` լինելով ընտրված մարմին, այսինքն` իրենց լեգիտիմությամբ լինելով շատ ավելի բարձր, քան նշանակովի մարզպետն է, որը ցանկացած պահի կարող է հեռացվել:

Վերջերս ունեցանք դեպք, երբ մահամերձ աստիճանի հասցվեց սպան մարզպետի կա՛մ անմիջական մասնակցությամբ, կա՛մ այդտեղ ներկա գտնվելով կամ թույլտվությամբ, ինչն ուղղակի անթույլատրելի է և խայտառակություն է: Այսինքն` մենք ստեղծել ենք ինչ-որ փոքրիկ հրեշիկներ, դրել ամեն մարզի գլխին և ստիպում ենք նրանց ամբողջ մարզը ծառայեցնել գործող իշխանություններին: Այս մոդելով մենք երբեք ժողովրդավարություն չենք կարող ունենալ: Եվ դրա համար մենք բազմիցս նշել ենք, առաջարկել ենք, որ մարզպետի ինստիտուտն ընդհանրապես վերացվի, և միայն այդ դեպքում մենք հնարավորություն կունենանք նորմալ զարգացնել ՏԻՄ-երը, նորմալ քաղաքական պրոցեսներ ունենալ նաև Հայաստանի բոլոր մարզերում, ոչ միայն Երևանում:

- Արդյո՞ք պետք է լինեն հետկանչի մեխամիզմներ, որոնց շնորհիվ ընտրողները կկարողանան անվստահություն հայտնել իրենց ընտրած պաշտոնյաներին կամ ինստիտուտներին:

- Այդ հարցը վերջին շրջանում` հատկապես հեղափոխության ընթացքում և դրանից հետո, շատ է քննարկվում: Պետք է մի քիչ զգույշ մոտենալ հարցին, որովհետև դա կարող է նաև ի չարս օգտագործվել: Պետք է հասկանանք` ինչքանով է դա հնարավոր: Օրինակ, եթե մեկ ու կես միլիոն մարդ մասնակցել է ընտրությունների, ձևավորվել է Ազգային ժողով, արդյո՞ք պիտի տասը հազար մարդ կարողանա ԱԺ-ի լուծարման նախաձեռնություն իրականացնել, կամ ի՞նչ հետևանքներ կարող է դա ունենալ: Որովհետև եթե մենք համամասնական ընտրակարգ ունենք, կոնկրետ պատգամավորի մասին չի կարող խոսք գնալ, որ, օրինակ, պատգամավորը պետք է հրաժարական տա: Նույնը վերաբերում է Երևան, Գյումրի, Վանաձոր համայնքներին, երբ կրկին համամասնական ընտրակարգով ընտրվում է ավագանի, հետո ընտրվում է քաղաքապետ, այսինքն` քաղաքապետին ընտրել է ավագանին: Արդյո՞ք ավագանուն պետք է կարողանանք անվստահություն հայտնել, այդ դեպքում կրկին հարց է առաջանում` քանի տոկոսով: Եթե պիտի քաղաքացիների հիսունմեկ տոկոսն, օրինակ, ստորագրի, որ համաձայն է, որ քաղաքապետը հրաժարական տա, ավագանին ցրվի, և նոր ընտրություններ լինեն, արդյո՞ք դա իրականանալի է առհասարակ: Որովհետև օրենքը պիտի լինի այնպիսին, կամ մեխանիզմները պետք է լինեն այնպիսին, որ դրանցից օգտվելու հնարավորություն լինի:

Հիմա, օրինակ, մենք ունենք Սահմանադրությամբ սահմանված քաղաքացիների կողմից օրենսդրական նախաձեռնության իրավունք, բայց դա կրկին անիրականանալի իրավունք է, որովհետև այդ նախաձեռնությունը ԱԺ մտնելու համար պետք է հիսուն հազար ստորագրություն: Հիսուն հազար ձայն հավաքած ուժը կարող էր անցնել ԱԺ, հիսուն հազարը բավական մեծ թիվ է` համեմատած ՀՀ բնակչության հետ, որովհետև այս մոդելը վերցվել է Ֆրանսիայից, որտեղ ավելի շատ բնակչության թվի դեպքում ավելի քիչ է:

Եթե ԱԺ-ն այդ նախաձեռնությունը, որ մտել է ԱԺ քաղաքացիների նախաձեռնությամբ, մերժեց, կարող են քաղաքացիները դնել դա հանրաքվեի արդեն երեք հարյուր հազար ստորագրությամբ: Երեք հարյուր հազար ձայնով կարելի է ԱԺ-ում մեծամասնություն ունենալ: Մոտավորապես անիրականանալի հնարավորություններ են տրված, և եթե հիմա հետկանչի մեխանիզմի համար էլ մենք պիտի դնենք` այ եթե երեք հարյուր հազար քաղաքացու ստորագրություն հավաքվի, որ ԱԺ-ն ուզում են արձակել, արդյո՞ք դա հնարավոր է իրականացնել, և ո՞վ է լինելու այն մարմինը, որ ստուգելու է` արդյո՞ք այդ բոլոր երեք հարյուր հազար ստորագրությունները ճիշտ են: Պիտի զանգեն հատ-հատ այդ մարդկանց, ճշտե՞ն` դուք ստորագրե՞լ եք, թե՞ չէ: Միգուցե այդ մարդիկ, տարբեր վախերից ելնելով, արդեն վախենան նաև մասնակցել կամ պատասխանել: Մեզ պատրանքային իրավունքներ պետք չեն:

Բայց ինչո՞ւ է առաջացել այս հարցի պահանջը, ինչո՞ւ է դա ընդհանրապես շրջանառվում, որովհետև մեզ մոտ երբեք չեն եղել քաղաքական ընտրություններ և քաղաքական պատասխանատվություն: Հիմնականում քաղաքացիներն ընտրությունը կատարել են` տոհմից ելնելով, մարզպետի դրդմամբ, գյուղապետի դրդմամբ, ընտրակաշառք վերցնելով, հեղափոխությումից հետո կոնկրետ էմոցիաների հիման վրա: Եվ քանի դեռ այդպես է, միգուցե նման մաեխանիզմների կարիք մենք զգանք, և անընդհատ երկիրն ընկնի տուրբուլենտ ցիկլի մեջ:

Բայց նորմալ քաղաքական պրակտիկայում, եթե քաղաքացին ընտրել է քաղաքական ուժ, և նա իրեն չի արդարացնում, հաջորդ ընտրությունը այդ մեխանիզմն է, որով պետք է հետ կանչել այդ քաղաքական ուժին` այլևս նրան չտալով ձայներ, տալով այլ քաղաքական ուժի այդ ձայները: Որովհետև նորմալ պրակտիկայում դա կարող է աշխատել, եթե մենք ունենանք նորմալ քաղաքական ընտրություններ` առանց օլիգարխների միջամտության, առանց մարզպետների միջամտության, առանց պետական ռեսուրսի և պետական ճնշումների պետական ապարատում: Դրա կարիքն այլևս չի լինի:

Նոր իշխանությունները պնդում են, որ իրենք երբեք չեն օգտագործելու պետական ռեսուրսները, պնդում են, որ ամեն ինչ լինելու է պարզ և թափանցիկ, թեև նախորդ ընտրություններին որոշակի չարաշահումներ մենք տեսանք: Հիմա կտեսնենք` հաջորդ ընտրություններն ինչպես տեղի կունենան: Ես հուսով եմ, որ մենք ի վերջո գնալու ենք ժողովրդավարացման ճանապարհով, իսկ ժողովրդավարական երկրներում ընտրությունն է այն մեխանիզմը, որով հնարավոր է հետ կանչել որևէ քաղաքական ուժի կամ պաշտոնյայի

Ըստ RElection-ի ձևաչափի՝ հարցազրույցի մասնակիցը կարող է հարց ուղղել հաջորդ բանախոսին։

Գևորգ Գորգիսյանի հարցը.

«Ձեր հաջորդ բանախոսի համար որո՞նք են այն գլխավոր երեք առաջնահերթությունները, որոնք կարևոր են, առաջնային են քաղաքական դաշտում, ընտրական պրոցեսներում բարեփոխումների համար` ունենալու իրապես առողջ քաղաքական դաշտ, քաղաքական պայքար և քաղաքական բանավեճեր»:

Աննա Սահակյան