ՀՀ զինված ուժերի գործունեությանը վերաբերող իրավական ակտերով սահմանվա՞ծ է արդյոք պատերազմի ժամանակ ստացած վնասվածքի եւ մարտական գործողությունը շարունակելու համատեղելիության կարգը։ Այս եւ այլ հարցեր Երեւանի քրեական դատարանը օրերս ուղղել էր ՀՀ ԶՈՒ գլխավոր շտաբին՝ մայոր Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ գործով որոշ դրվագներ ճշգրտելու նպատակով։

Իշխան Վահանյանը, հիշեցնենք, 44-օրյա պատերազմի ժամանակ զբաղեցրել է Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատարի պաշտոնը։ Գումարտակի մոտ 400-հոգանոց անձնակազմը նրա ղեկավարությամբ 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին մեկնել է Հադրութին հարակից Խուռհատ սարը՝ մարտական առաջադրանքի։ Ըստ քրեական գործի՝ Վահանյանը, ազդոսկրի հատվածում թեթեւ վնասվածք ստանալը որպես պատրվակ օգտագործելով, վերցրել է վերադաս հրամանատարության հետ կապի միակ միջոցը եւ պարտականությունների կատարումը տեղակալներից որեւէ մեկին չփոխանցելով, անձնակազմին թողել եւ հեռացել։ Դրանից հետո չկանոնակարգված նահանջ է տեղի ունեցել։ Արդյունքում անձնակազմը մասնատվել է․ մի մասը մի քանի սպաների հետ գնացել է Սարուշեն գյուղի ուղղությամբ եւ փրկվել, մյուս մասը, տեղեկացված չլինելով Հադրութ քաղաքի գրավման մասին, գնացել է այդ ուղղությամբ, գերեվարվել կամ զոհվել։ 70-օրյա շրջափակումից հրաշքով փրկվել է միայն 6 զինծառայող։

Այժմ Վահանյանը մեղադրվում է մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ։ Նա առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։

2021 թ․-ից ի վեր քննվող այս գործով դատարանն ավարտել է դատակոչված 40 վկաների, 14 տուժողների եւ տուժողների 15 իրավահաջորդների հարցաքննությունները։ Դրանից բացի, դատարանում իրավահաջորդ է ճանաչել եւ հարցաքննել եւս 8 անձի։

Հարցաքննությունների ավարտից հետո նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը դիմել էր Գլխավոր շտաբին՝ խնդրելով տրամադրել ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ Մարտական կանոնադրությունն ու պատասխանել մի քանի հարցերի։

Այսօրվա նիստին դատարանը հրապարակեց պատասխանը՝ ստացված ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ վարչակազմակերպչական վարչության պետ գնդապետ Ա․ Պետրոսյանից։

Ըստ պատասխանի՝ ՀՀ ԶՈՒ խաղաղ եւ պատերազմական ժամանակաշրջանի գործունեությունը կանոնակարգող կանոնադրություններով, կանոնագրքերով, հրամաններով, կարգադրություններով, հրահանգներով եւ այլ իրավական ակտերով սահմանված չէ զինծառայողի ստացած վնասվածքի եւ մարտական գործողությունը շարունակելու համատեղելիության կարգը: Այս հանգամանքը կարեւոր է, քանի որ Իշխան Վահանյանը պնդում է, որ Խուռհատ սարում այնպիսի վիրավորում է ստացել, որ ի վիճակի չի եղել շարժվելու, այդ իսկ պատճառով էլ վիրավորների մեքենայով հեռացել է։ Սակայն ըստ դատաբժշկական փորձաքննության եզրակացության՝ դրանից առաջ՝ սեպտեմբերի 29-ին, Վահանյանը ստացել եք նույնանման, ավելի մեծ չափերի վնասվածք, քան Խուռհատ սարում, սակայն մնացել է դիրքերում եւ շարունակել մարտը։

Հաջորդիվ դատարանը հրապարակեց «ՀՀ Զինված ուժերի ներքին ծառայության կանոնագիրք» ՀՀ օրենքից հոդվածներ, համաձայն որոնց՝ մարտական գործողություններ ընթացքում նույնիսկ իր զորամասից, ստորաբաժանումից կտրված և լրիվ շրջափակման մեջ լինելիս զինծառայողը պարտավոր է վճռական դիմադրություն ցույց տալ հակառակորդին՝ խուսափելով գերեվարվելուց։ Պարտավոր է նաեւ մարտում մինչեւ վերջ կատարել իր զինվորական պարտքը․ «Համաձայն 2015թ հոկտեմբերի 12-ի՝ ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ պետի՝ N 012 դիրեկտիվի՝ գումարտակների հրամանատարներին տրվում է բժշկական ապահովման կարգադրություն, որի մեջ նշվում են, ըստ էության, հակառակորդի գործողության վերաբերյալ համառոտ տեղեկություններ։ Բժշկական ապահովման կարգադրությունը ստորագրվում է զորամասի շտաբի և բժշկական ծառայության պետի կողմից»,- ընթերցեց դատավոր Ջոն Հայրապետյանը։

Նա հրապարակեց նաեւ ՀՀ ԶՈՒ մարտական կանոնադրությունից որոշ դրույթներ, որոնց համաձայն՝ «բժիշկ» տարհանման միջոցառումները  կազմակերպվում եւ իրականացվում են վիրավորներին եւ հիվանդներին ժամանակին օգնություն ցուցաբերելու և տարհանելու նպատակով։ Մասնավորապես, առաջին օգնությունը ցուցաբերվում է անմիջապես մարտադաշտում՝ խոցման օջախում՝ ինքնաօգնության եւ փոխօգնության մեթոդով կամ բժշկական ստորաբաժանումների անձնակազմով։ Հաջորդիվ՝ գումարտակի բժշկական կետում, ցուցաբերվում է նախաբժշկական օգնություն։ Վիրավորներին ժամանակին առաջին բուժօգնություն ցուցաբերելու համար պետք է նրանց ավագ պետի բժշկական ստորաբաժանումը տարհանել վիրավորման, հիվանդանալու պահից ամենաուշը 4-5 ժամ հետո։ Վիրավորների և հիվանդների տարհանումը, որպես կանոն, կատարվում է հաստիքային եւ տրված սանիտարական փոխադրամիջոցներով, ինչպես նաեւ ընդհանուր նշանակության տրանսպորտով։ Անհրաժեշտության դեպքում վիրավորների, հիվանդների տարհանման համար հրամանատարի կարգադրությամբ հատկացվում է ստորաբաժանումների անձնակազմից։ Գումարտակից վաշտից վիրավորներին, հիվանդներին տարհանելը կազմակերպելու համար պատասխանատու է վերադաս պետը։

- Օգնություն ցույց չի տվել, փախել է, էրեխեքը՝ վիրավորված, կապած, մնացել են, ինքը՝ փախել,- հրապարակումից հետո վրդովվեցին տուժողների իրավահջորդները՝ դատարանին խնդրելով այդ հանգամանքն անպայման հաշվի առնել։

Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց ապրիլի 21-ին։

Միլենա Խաչիկյան