Հայոց ցեղասպանություն

Եթե ԱՄՆ-ում որոշել են, որ Ցեղասպանությունը ճանաչելով պետք է Թուրքիային պատժեն, ապա հետ չեն կանգնելու այդ մտքից․ Վահրամ Այվազյան

Ինչպես ամեն տարի ապրիլին, այնպես էլ այս տարի համացանցում եւ ԶԼՄ-ներում շրջանառվում են լուրեր, թե ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի գլխավորությամբ այս տարի ԱՄՆ-ն կճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը։ Այս մասին գրեցին նաեւ միջազգային տարբեր լրատվամիջոցներ, այդ թվում՝ Jerusalem Post-ը եւ Los Angeles Times-ը։ Los Angeles Times-ի խմբագրականում ասված է, որ Միացյալ Նահանգների նախագահ Ջո Բայդենը հնարավորություն ունի այս ամիս՝ Օսմանյան կայսրությունում հայերի զանգվածային կոտորածից շուրջ մեկ դար անց կատարվածը կոչել ճշգրիտ եզրույթով՝ ցեղասպանություն: Պարբերականը հիշեցնում է, որ ԱՄՆ 44-րդ նախագահ Բարաք Օբաման ոսկե հնարավորություն ուներ կատարելու նախընտրական խոստումն ու Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին ճանաչելու պատմական փաստը: Այդուհանդերձ, Օբաման վերջին պահին հետքայլ արեց եւ փոխարենն օգտագործեց Ցեղասպանության համար հայերենում օգտագործվող «Մեծ եղեռն» եզրույթը: Նույնն արեց նաեւ հաջորդ նախագահի՝ Դոնալդ Թարմփի վարչակազմը: Jerusalem Post-ի հոդվածագիր Էմիլի Շրադերի կարծիքով էլ Բայդենի կողմից Հայոց ցեղասպանության հնարավոր ճանաչումը ԱՄՆ-ից բարոյապես անհրաժեշտ ուղերձ կլինի ոչ միայն Հայաստանի ժողովրդին, այլեւ ամբողջ աշխարհին: Նրա համոզմամբ՝ ճանաչման ժամանակը հիմա է։ Հայոց ցեղասպանության ճանաչման, դրա հնարավորությունների ու տարածաշրջանային հնարավոր լարվածության մասին Infocom.am-ը զրուցել է «Ցանցային պետություն» նախաձեռնության հիմնադիր, ցեղասպանագետ, ԱՄՆ նախկին փոխնախագահ Ալբերտ Գոռի թիմակից Վահրամ Այվազյանի հետ։ - Պարո՛ն Այվազյան, Հայոց ցեղասպանության ճանաչման թեման դարձյալ ակտիվ քննարկումների առիթ է՝ ինչպես ամեն տարի ապրիլին։ Ի՞նչ եք կարծում՝ ԱՄՆ-ն այս տարի կճանաչի՞ ցեղասպանության փաստը, ի՞նչ զարգացումներ տեղի կունենան։ - Իրականում սպասելի է, որովհետեւ նախ միջազգային հարաբերությունների համակարգը Մերձավոր Արեւելքում, Կովկասում բավականին փոխվել է Արցախյան երկրորդ պատերազմից եւ մեր կապիտուլյացիայից հետո, բայց, ամեն դեպքում, մենք պետք է հիշենք, որ Ցեղասպանությունը եւ Ցեղասպանության ճանաչման այդ ճնշումը, ճանաչման պահանջատիրությունը աշխարհաքաղաքական գործոն է, որը, կարծես թե, Հայաստանի ժողովրդի մեծ մասը եւ, ցավոք սրտի, նաեւ կառավարող շրջանակները չեն հասկացել։ Մենք Արցախն ունեինք որպես աշխարհաքաղաքական գործոն՝ կորցրինք, եւ այժմ Ցեղասպանության փաստը կարող ենք եւ պետք է օգտագործենք որպես աշխարհաքաղաքական գործոն՝ մեր ճնշումները գործադրելու հարեւան երկրի վրա, բայց չենք օգտվում դրանից, ինչը ցավալի իրականություն է, որ պետք է արձանագրենք։ Միացյալ Նահանգները փոփոխված տարածաշրջանում է գործում, ես լավ հիշում եմ, երբ Միացյալ Նահանգների պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենը հայտարարություն տարածեց, թե այն տարածաշրջանները, որտեղից ԱՄՆ-ն դուրս եկավ, քաոսի մեջ են հայտնվում։ Դա հաղորդագրություն էր՝ ուղղված տարածաշրջանների՝ այսպես ասած տերություններին։ Կարծում եմ, որ նկատի ուներ նաեւ այս տարածաշրջանը՝ Հայաստանը, Թուրքիան, Ադրբեջանը, Վրաստանը եւ այլն։ Ըստ իս՝ այս հաղորդագրությունը կապ ունի Ցեղասպանության ճանաչման այս արշավի հետ, որովհետեւ ԱՄՆ-ն միշտ էլ Ցեղասպանության ճանաչման այդ սպառնալիքը օգտագործել է Թուրքիայի վրա ճնշում գործադրելու համար։ Իրականում ԱՄՆ-ն ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը․ գիտեք, որ ԱՄՆ Սենատը ճանաչեց Ցեղասպանությունը, եւ 1981 թվականին առաջին անգամ Ռոլանդ Ռեյգանն արտաբերեց ցեղասպանություն բառը։ Իրականում այս տարի շատ մեծ կարեւորություն է ստացել, որովհետեւ մենք գտնվում ենք այս ռուս- թուրքական տանդեմի աքցանի մեջ, որին ես անվանում եմ «Պուտողան»՝ Պուտին գումարած Էրդողան, միջազգային մամուլում նույնպես այս տերմինը շրջանառվում է։ Այսինքն՝ Պուտողանի աքցանի մեջ լինելով՝ ԱՄՆ-ն կփորձի ճնշում գործադրել Թուրքիայի վրա, ես մեծ հնարավորություններ եմ տեսնում, որ Միացյալ Նահանգներն այս տարի կճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը։ Ավելի ճիշտ Բայդենը կարտաբերի ցեղասպանություն բառը, որը, կարծում եմ, մեծ իրադարձություն կլինի, քանի որ Միացյալ նահանգների կողմից ցեղասպանության ճանաչումից հետո աշխարհի շատ երկրներ ավտոմատ ճանաչելու են, եւ դա մեծ ճնշում է լինելու Թուրքիայի վրա։ ԱՄՆ-ի նման գերտերության կողմից Ցեղապսանության ճանաչումը մեծ վտանգներ է պարունակում։ Նախ՝ առաջին հերթին ԱՄՆ-ն ցույց է տալիս, որ համաձայն չէ ռուս-թուրքական մերձեցման նման մակարդակի հետ, այսինքն՝ պարզ է, որ ռուս-թուրքական մերձեցումը խորքային պետությունների պայմանավորվածությունների պայմաններում եղել է ինչ-որ մակարդակի, որից ավելի հնարավորություն չունեին գնալու, բայց, կարծես թե, թուրքերն ու ռուսները մի փոքր առաջ են շարժվել, ինչը Միացյալ Նահանգներին այդքան էլ դուր չի գալիս։ Սա կլինի առաջին լուրջ հաղորդագրությունը, որ մենք կարող ենք ձեզ պատժել ու շատ դաժան ձեւով։ Երկրորդը՝ Միացյալ Նահանգները սրանով ցույց կտա, որ ինքը վերադառնում է տարածաշրջան եւ կարող է խաղացնել հայկական քարտը՝ Թուրքիայի դեմ ճնշումներ իրականացնելու համար։ Եթե Ցեղասպանությունը ճանաչի ԱՄՆ նման գերտերությունը, միջազգային մամուլը ուղղակի ողողվելու է այս փաստով, ինչը նշանակում է, որ թուրքական պետության մեջ բավականին լուրջ սենսացիաներ են առաջանալու՝ քաղաքական երկրաշարժ, որովհետեւ թուրքական պետության մեջ ժխտման գիծ է տարվել, իսկ ժողովուրդը հնարավորություն չի ունեցել ճշմարիտը եւ հասանելին տեսնելու, այդ պատճառով, երբ միջազգային մամուլը ողողվի լուրերով, թուրքիայի բնակչությունը կսկսի ինքն իրեն հարց տալ՝ «փաստորեն, եթե ցեղասպանություն է եղել, ապա հնարավոր է, որ ես թուրք չեմ, հնարավոր է, որ ես հայ եմ, քուրդ եմ, ասորի եմ, հույն եմ» եւ այլն։ Կառաջանա էթնիկ ճգնաժամ, դրա համար Թուրքիան վախենում է Ցեղասպանության միջազգային ճանաչումից։ Այդ գործընթացը վարակի պես տարածվելու է ամբողջ աշխարհով եւ ներսից պայթեցնելու է Թուրքիան։ Ես կարծում եմ, որ եթե Բայդենը որոշի կամ եթե առհասարակ Ամերիկայում որոշել են, որ պետք է Թուրքիային պատժեն, ապա նրանք որեւէ ձեւ հետ չեն կանգնելու այդ մտքից։ Որեւէ իրադարձություն իրենց հետ չի կանգնեցնի, եթե իրենք ուզում են գնալ Թուրքիային պատժելու ճանապարհով, որովհետեւ Թուրքիան տարածաշրջանում ավելի շատ անկախություն է դրսեւորում, քան ԱՄՆ-ն թույլ է տալիս։ - Դուք չեք բացառում, որ հավանականություն կա՝ ԱՄՆ-ն ճանաչի Ցեղասպանության փաստը։ Տարբեր շրջանակներ ու անհատներ, այդ թվում՝ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Հովիկ Աղազարյանը․ հարց են բարձրացնում՝ ի՞նչ կտա մեզ Ցեղասպանության ճանաչումը ե՛ւ ֆինանսատնտեսկան առումով, ե՛ւ հոգեբանական։ - Հանրությանը եւ Հովիկ Աղազարյանին կպատասխանեմ, որ Ցեղասպանությունը 10 փուլից է բաղկացած, որից վերջինը ժխտումն է։ Ցեղասպանության ժխտումը ցեղասպանության շարունակականությունն է, թուրքական պետությունը մինչեւ այժմ իրականացնում է ցեղասպանություն հայ ժողովրդի նկատմամբ, դա պետք է հստակ արձանագրենք, հասկանանք եւ ընկալենք, որպեսզի կարողանանք շարժվել առաջ։ Սփյուռքում բնակվող մեր հայրենակիցները, մենք այստեղ ենթարկվում ենք ցեղասպանության, քանի որ ժխտումը բերում է ցեղասպանության շարունակության՝ սա միջազգային տերմին եւ կանոն է, որից մենք չենք կարող շեղվել։ Ի՞նչ կտա մեզ Ցեղասպանության ճանաչումը․ առաջին հերթին՝ ցեղասպանության ավարտ, ինչը շատ կարեւոր է։ Երկրորդ՝ հոգեբանական տեսանկյունից մեկուկես միլիոն զոհերը եւ փրկվածների սերունդները այդ բեռը հոգեբանորեն կթոթափեն իրենց վրայից, սա նույնպես շատ կարեւոր է․ հանրությանը, Հովիկ Աղազարյանին եւ բոլորին կխնդրեմ հաշվի նստել այս կարեւոր կետերի հետ։ Երրորդը՝ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը, ինչպես արդեն նշեցի, թուրքական պետությանը ուղղակի ենթարկելու է քաղաքական երկրաշարժի։ Քաղաքական երկրաշարժ, որից Թուրքիան չի կարողանալու դուրս գալ, դա բացառվում է։ Իրականում սա Թուրքիայի տակ դրված ռումբ է, որը Ցեղասպանության ճանաչմամբ կարող է աշխատել, եւ Թուրքիան սարսափում է դրանից։ Չորրորդ՝ իրավական հետեւանքները․ Ցեղասպանության ճանաչումը իրավական կատեգորիա է, եւ թուրքական պետությունը պարտավոր է մեզ փոխհատուցել ֆինանսական առումով, եւ մեր պահանջատիրությունը պետք է ընդգծվի նաեւ տարածքային առումներով, իհարկե, սա ոմանց կարող է ուտոպիստական թվալ, բայց, իրականում, եթե ուշադիր նայենք, թուրքական պետությունը 1923 թվականին է ստեղծվել, մինչեւ այդ՝ 1921 թվականին, Մոսկվայի պայմանագիր է ստորագրել Լենինյան Ռուսաստանի հետ․ ոչ մեկը, ոչ մյուսը ճանաչված, միջազգային իրավունքի սուբյեկտներ չէին։ Այսինքն՝ միայն Սեւրի պայմանագիրն է, որն իրականում կնիքը վրան փաստաթուղթ է, որը ստորագրվել է միջազգային իրավունքի սուբյեկտների կողմից։ Տարածքային պահանջների առումով նույնպես պետք է հստակ ընդգծենք մեր դիրքորոշումը։ Ցավոք, ներկայիս կառավարությունն ընդհանրապես հեռու է դրանից, եւ Թուրքիայի հետ սին հաշտության եզրեր են փորձում գտնել մի դեպքում, երբ Թուրքիան չի ուզում այդ հաշտությունը, ես չեմ կարողանում հասկանալ, թե ինչպես կարելի է 100 տարի ընկնել նույն ծուղակը։ Երբ Սերժ Սարգսյանը ֆուտբոլային դիվանագիտություն էր վարում, նույն ծուղակն ընկավ, ինչպե՞ս կարող ենք նորից ընկնել այդ ծուղակը։ Հանրության համար լավ լուր ունեմ․ հաստատ իմացեք՝ եթե Միացյալ Նահանգները որոշել է ճանաչել Ցեղասպանությունը, ինքը չի նայելու, թե Նիկոլ Փաշինյանը ինչ քաղաքականություն է վարում, ԱՄՆ-ը՝ որպես պետական ապարատ, ի տարբերություն մեզ՝ կայացած է եւ իր հստակ գիծը առաջ է տանում։ Իրենք իրենց որոշումները չեն կայացնում որեւէ այլ երկրի ժողովրդի վարքագծի հիման վրա։ Ամեն դեպքում, հանրությունը պետք է նաեւ իմանա, որ եթե թուրքական պետությունը ողողվի լուրերով, որ Միացյալ Նահանգները ճանաչել է Ցեղասպանությունը, թուրքական պետությունը ուղղակի այդ ամենի տակից չի կարողանալու դուրս գալ։ Ընդ որում՝ այս պայմաններում ԱՄՆ-ն ոչ միայն կարող է ուղղակի ճանաչել, այլ նաեւ կարող է ճնշումներ գործադրել՝ քաղաքական, դիվանագիտական, տնտեսական եւ այլ ճնշումներ։ Այդ ամենը շատ կարեւոր է, եւ կարեւոր է, որ մեր հանրությունը գիտակցի մի շատ կարեւոր հարց, եթե Թուրքիան մեզ հետ հաշտություն չի ուզում, մենք որքան էլ ուզենք, ինքը չի հաշտվելու։ Դա մեծ թակարդ է, որի մեջ ընկնում է մեր ժողվորդի մի ստվար զանգված, դա բացառվում է, որովհետեւ Թուրքիան նույնպես Միացյալ նահանգների նման ունի իր քաղաքական գիծը, իրենք որոշել են՝ չեն հաշտվելու, ինչ ուզում է անենք՝ լաց լինենք, խնդրենք, ժպտանք, ծաղիկներով դիմավորենք, թե իսկանդերով, ամեն դեպքում իրենք թշնամաբար են ընդունելու մեզ։ Ես սա ցավով եմ ասում, բայց դա է փաստը։ - ԱՄՆ բոլոր նախագահները ընտրություններից առաջ միշտ խոսել են Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին՝ հայ համայնքի քվեն ստանալու համար, բայց ընտրություններից հետո, փաստացի, մոռացել են իրենց խոստումների մասին։ Ի՞նչ կկատարվի ԱՄՆ ներքաղաքական կյանքում, ինչպիսի՞ զարգացումներ՝ միջազգային հարթակներում, եթե ճանաչեն Ցեղասպանությունը։ - ԱՄՆ-ն այնքան մեծ պետություն է, որ միջազգային հարթակներում շատ հաց ու պանիր պետք է ուտեն, որ գնահատական տան Նահանգների քայլերին։ Երկրորդը՝ ներքաղաքական կյանքում, չեմ կարծում, թե նշանակալի փոփոխություններ կլինեն։ Իհարկե, ամեն ինչ հնարավոր է, նաեւ ակցիաներ, բայց դրանք շատ աննշան կլինեն Նահանգների տարածքում։ Այո, ԱՄՆ նախագահները հայ ընտրազանգվածի համար օգտագործել են Ցեղասպանության գործոնը եւ այլն, բայց դա չի նշանակում, որ դա շատ կարեւոր գործոն է եղել ԱՄՆ հանրապետականների կամ դեմոկրատների համար, ես դա բացառում եմ, ուղղակի խնդիրն այն է, որ հնարավոր է՝ ԱՄՆ որոշում կայացնողների շրջանում լինեն նման շահարկումներ, որ եթե ճանաչեն, ապա ինչպե՞ս են մանիպուլացնելու ե՛ւ հայերին, ե՛ւ թուրքերին, քանի որ մինչ այս Ցեղասպանության թեմայի շնորհիվ երկուսին էլ կարողացել են մանիպուլացնել, բայց գալիս է մի պահ, երբ իրավիճակը հասունանում է։ Ասեմ, որ մենք նախատեսում ենք Միացյալ նահանգների դիվանագիտական եւ նախագահական ապարատ ուղարկել «Ցանցային պետության» վերաբերյալ մի փաստաթուղթ, որտեղ պետք է հստակ նշվի, որ «Ցանցային պետություն» նախաձեռնությունը պահանջում է Հայոց ցեղասպանաության ճանաչումը Թուրքիայի կողմից, պահանջատեր է, չի ընդունում Մոսկվայի պայմանագիրը եւ «Ցանցային պետությունը» պետք է անի ամեն ինչ, որպեսզի Հայաստանում նույնպես քրեական պատասխանատվության ենթարկվի Ցեղասպանության ժխտումը։ «Ցանցային պետությունը» նաեւ նշում է, որ Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը չի ներկայացնում աշխարհասփյուռ հայերի շահերը։ Այնպես որ, այս միջակ եւ ոչ կոմպետենտ կառավարության գործողությունները եւ հայտարարությունները չեն արտահայտում հայ ժողովրդի շահերը, եւ այդ ժողովրդի մեծ մասը հասկանում է իր կենսական շահերը։ Այս ամենի նպատակով մենք ուղարկելու ենք այդ փաստաթուղթը, իհարկե այն ուղարկելու ենք նաեւ աշխարհի մյուս մեծ պետությունների դեսպանատներ, ինչպես նաեւ էլեկտրոնային տարբերակով այդ երկրների ԱԳՆ-ներ, որպեսզի իրենք տեսնեն, որ մենք պահանջատեր ենք։ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման միակ գործոնը Ցեղասպանության ճանաչումն է։ Կճանաչեն՝ կվերականգնեն արդարությունը, այդ դեպքում մենք պատրաստ ենք հարաբերություններ կառուցել իրենց հետո, ոչ, ուրեմն ոչ։ Սա պետք է հստակ հաղորդագրություն լինի։ - Երբ Միացյալ Նահանգները ճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը, ինչպիսի՞ն կլինի տարածաշրջանային իրավիճակը, եւ ի՞նչ կերպ կզարգանան հայ-թուրքական հարաբերությունները։ - Հայ-թուրքական առեւտրատնտեսական հարաբերությունները միակողմանի են եւ լինելու են միակողմանի, որովհետեւ Հայաստանը, որպես այդպիսին, չունի տնտեսություն, ինչը նշանակում է, որ թուրքական տնտեսությունն է հայտնվելու այստեղ։ Երկրորդը՝ ԱՄՆ-ի՝ Ցեղասպանության ճանաչման դեպքում Թուրքիան հստակ հաղորդագրություն է ստանում, որ իրեն պետք է խելոք պահի, այսինքն՝ Թուրքիան, եթե մտածում է, որ աշխարհաքաղաքական առումով այդքան անկախացել է, եւ այդքան հզորացել է, որ Միացյալ Նահանգներին անտեսելով սկսի ռազմական գործողություններ, դա շատ հետաքրքիր եւ մեզ համար ավելի լավ ավարտ կարող է ունենալ, որովհետեւ չեմ կարծում, թե Էրդողանին կհաջողվի ինչ-որ լուրջ հաջողությունների հասնել։ Բացառվում է, որ հայ-թուրքական հարաբերությունները բարելավվեն, ինչքան էլ թուրքասեր հայկական կառավարությունը փորձի ինչ-որ խաղեր անել, Թուրքիան որոշել է՝ մենք մեր հարցերը Հայաստանի հետ լուծելու ենք թշնամանքի ճանապարհով։ Իսկ Արցախյան երկրորդ պատերազմի ազդեցությունը այս ամենի վրա շատ կարեւոր է, որովհետեւ մենք Արցախը որպես աշխարահաքաղաքական գործոն կորցրինք, եւ Թուրքիային տվեցինք դեպի տարածաշրջան կողպեքի բանալին։ Ամեն դեպքում, չեմ կարծում, որ թուրքերը հանդգնեն երկրորդ անգամ Ամերիկայի դեմ դուրս գալ եւ ռազմական գործողություններ սկսել, ես դա քիչ իրատեսական եմ համարում։ Ես նույնպես կցանկանամ, որ հայ-թուրքկան հարաբերությունները լավ լինեն, բայց դա իրատեսական չէ։ Մեր ժողովուրդը պետք է հասկանա, որ աշխարհը մեզ վրա թքած չունի, ուղղակի մենք թիմ չենք ստեղծում։ Աշխարհի ցանկացած երկրի հետ լավ հարաբերություններ ստեղծելու համար պետք է ունենալ լավ թիմ, անգամ, երբ Սիլիկոնյան հովտում ստարտափի շրջանակներում ներկայացնում ես քո բիզնեսը միլիոնատերերին, այդ ներդրողները առաջին հարցը տալիս են՝ ով է թիմդ։ Նույնը դիվանագիտական, աշխարհաքաղաքական հարցերի դեպքում Է։ Եթե տեսնում են լավ թիմ ունես, ներդրում անպայման կանեն։ - Արցախյան երկրորդ պատերազմի ընթացքում մենք ականատես եղանք տարածաշրջանում Ռուսաստանի ազդեցության մեծացմանը։ ԱՄՆ-ի կողմից Ցեղասպանության ճանաչումը ի՞նչ ազդեցություն կունենա հայ-ռուսական հարաբերությունների վրա։ - Իմ կարծիքով՝ ռուսները շատ են վախենում այդ զարգացումից։ Մեր հանրությունը պետք է հասկանա, որ միջազգային հարաբերությունները միայն զենքով չեն, կա նաեւ փափուկ ուժի ֆակտորը, երբ Միացյալ Նահանգները ճանաչի Ցեղասպանությունը, Հայաստանի բնակչության 70-80 տոկոսը մեկ օրում կդառնա պրոամերիկյան։ Ստացվում է՝ պրոռուսական դիրքերը միանգամից թուլանում են, եւ եթե Ռուսաստանին թվում է, թե կարող է զենքի ուժով պահել դա․․․ եթե պահող լինեին չէին թողնի, որ թուրքերը մտնեին Արցախ։ Ամեն դեպքում, երկարաժամկետ առումով Ռուսաստանի շահերը ոտնահարվել են։ Արցախյան երկրորդ պատերազմում ԱՄՆ-ն եւ Ֆրանսիան մնացին լուսանցքում, բայց այս առումով էլ լավ նորություն ունեմ․ ո՛չ Պուտինին, ո՛չ Էրդողանին, ո՛չ էլ Ալիեւին չի հաջողվում ստորագրել տալ մի փաստաթուղթ, որը կհաստատեն նաեւ ԱՄՆ-ն եւ Ֆրանսիան։ Միջազգային հարաբերություններում շատ կարեւոր է իրավական կողմը, եթե մի կողմը հաղթանակ է տանում, շատ կարեւոր է, որ դա ամրագրվի, բայց հիմա չի ամրագրվում՝ օդում կախված է։ Այստեղ խնդիրն այն է, որ մենք պետությունների հետ աշխատելու ոճ չունենք։ Մեր պետական կառավարման ինստիտուտները, օրինակ՝ ԱԳՆ-ն, որը պարապուրդի է մատնված, պետք է հասկանային, որ պետությունների հետ աշխատում ես հստակ, պետք է ներկայացնես քո շահերը եւ ասես՝ մենք պատրաստ ենք ձեզ հետ համագործակցել այս, այս ոլորտներում։ Մենք ոչինչ չենք արել, ինչ-որ powerpoint պրեզենտացիաներով փորձել ենք հարաբերություններ ստեղծել, ինչը, իհարկե, ձախողել ենք։ Միացյալ Նահանգները շատ լավ հասկանում է, որ Ցեղասպանության ճանաչումից հետո հայ-ռուսական հարաբերությունները կարող են սրվել, Միացյալ Նահանգները շատ լավ հասկանում է, որ դա հայերի համար կարող է լինել ազգային զարթոնք, որովհետեւ հայ ժողովուրդը ամեն ինչ զրոյից է սկսում, եւ մենք ոչ թե անդունդի եզրին ենք, այլ անդունդում, եւ դա կարող է բարձրանալու կատալիզատորը լինել։ Միացյալ Նահանգները, ի տարբերություն Հայաստանի, իր պետական որոշումներ կայացնողների մակարդակում ունի էթնոհոգեբաններ, որոնք ե՛ւ Նահանգներում, ե՛ւ Հայաստանում բնակվող հայերին շատ լավ ուսումնասիրել են եւ հստակ գիտեն, թե մենք ինչ եւ ինչպես ենք մտածում։ Ամեն դեպքում, եթե որոշել են, ապա կգնան այդ քայլին, քանի որ հստակ տեսնում են նաեւ իրենց շահը։ Ցանակցած պայմաններում Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը կամ դրա մասին բարձրաձայնումը լավ լուր է մեզ համար եւ հավելյալ ճնշում է Թուրքիայի վրա։ Ես անցյալ տարի պատերազմից հետո հրապարակեցի «Էրդողանոկրատիա» հոդվածը, որտեղ գրել եմ՝ Էրդողանն այնքան սանձարձակ է դարձել, որ իր երկրում կարողացավ դառնալ, այսպես ասած, միահեծան եւ հիմա փորձում է «էրդողանոկրատիան» արտահանել միջազգային հարաբերություններ, իսկ Միացյալ Նահանգները թույլ չի տա, որ Մերձավոր Արեւելքում որեւէ երկիր նման անկախ եւ սանձարձակ քաղաքականություն վարի։ Համոզված եմ, որ Էրդողանի հարցերը Միացյալ Նահանգները կլուծի, որովհետեւ իրենց պահած, չաղացրած խոզը իրենք պետք է մորթեն, իսկ դրա համար շատ մեթոդներ կան՝ լիրայի անկում եւ այլն։ Ցեղասպանության ճանաչումն էլ Էրդողանին ճնշելու միայն մի կատալիզատորն է։ - Հանրության մի հատված այն կարծիքին է, որ պետք է ամեն ինչ անել, որպեսզի աշխարհի գերտերությունները ճանաչեն Ցեղասպանության փաստը, մի մասն էլ կարծում է, որ Արցախյան երկրորդ պատերազմից հետո մենք պետք է մեր ջանքերը կենտրոնացնենք Արցախի հարցի, Արցախի անկախության ճանաչման ու գերիների վերադարձի վրա։ Կան պնդումներ, որ մինչեւ Ցեղասպանությունը չճանաչվի, Արցախի անկախության ճանաչման մասին խոսելն անիմաստ է։ - Նախ ասեմ, որ հանրությունը որեւէ կերպ իրավուք չունի 106 տարի առաջ 1,5 միլիոն զոհերի վրա ստվեր գցելու եւ հանրությունը չի որոշողը՝ ճանաչեն, թե ոչ, եւ հերթականություն սահմանելու իրավունք նույնպես չունի։ Ցեղասպանությունը համամարդկային հանցագործություն է եւ Հայոց ցեղասպանությունը, որը սկսվել է 1914 թվականին, շարունակվում է ցայսօր, որովհետեւ, ինչպես արդեն նշեցի, ցեղասպանության ժխտումը ենթադրում է ցեղասպանության շարունակություն։ Երկրորդը՝ Արցախի անկախությունը կեղծ օրակարգ է, որը մտցվեց 1994 թվականին՝ նույն Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից, ինչը աղետի ենթարկեց Հայաստանի Հանրապետությունը։ «Ցանցային պետության» հռչակագրում, որը շուտով կհրապարակվի, հստակ նշել ենք՝ «Ցանցային պետությանը» միացող ցանկացած քաղաքացի հաստատում է, որ մենք հղում ենք անում ՀՀ երրորդ հանրապետության՝ 1990 թվականի օգոստոսի 23-ին կնքված Անկախության հռչակագրին, որով նշվում է, որ Հայաստանը եւ Արցախը պետք է միավորվեն։ Արցախի նկատմամբ պատերազմական հանցագործությունները պետք է որեւէ կապ չունենան Հայոց ցեղասպանության հետ, դրանք տարբեր բաներ են։ Պետք է կարողանանք հստակ տարանջատել իրավական երեւույթները։ Միեւնույն ժամանակ մենք կարող ենք ասել, որ Արցախում Ադրբեջանը ցեղասպանություն է իրականացնում, որովհետեւ տեղահանվում են մարդիկ, ցեղասպանության համար պետք չէ, որ մեկ միլիոն մարդ սպանվի։ Ցեղասպանության մասին կոնվենցիայում ասվում է՝ մտադրությունը՝ վերացնելու կրոնական, էթնիկ եւ այլ խմբերի․․․ այդ մտադրությունը այս պատերազմի ժամանակ նույնպես եղել է՝ Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի նախագահների, վաչապետերի մոտ, կառավարող շրջանակներում այդ մտադրությունը միշտ կա, բայց դրանք իրար կապելը անմտություն է։ Հայոց ցեղասպանությունը պետք է ճանաչվի, եւ մեր հանրությունը պետք է մի փոքր ավելի գրագետ հայացք նետի իրերի եւ երեւույթների վրա։ Թուրքիան երբեք չի գնալու հարաբերությունների լավացման, ինչ ուզում է՝ լինի․ կա էթնիկ հակամարտություն, եւ այդ պատերազմը տարածքային չէ, այլ քաղաքակրթական։ Մենք պետք է պահանջատեր լինենք անգամ Արցախի եւ Հայաստանի միավորմանը։ Թուրքիային պետք է ստիպել, որ հենց իրենք ճանաչեն Ցեղասպանությունը եւ վերականգնումներ ու նաեւ տարածքային պահանջներ ներկայացնենք։ Մենք մեր քայլերով պետք է վստահություն ներշնչենք աշխարհի երկրներին եւ ունենանք թիմ, ու կլինեն պետություններ, որոնք կօգնեն։ Ասպրամ Փարսադանյան

18:10 - 23 ապրիլի, 2021