Տավուշի մարզ

Տավուշի մարզը գտնվում է Հայաստանի հյուսիսարևելյան մասում, մարզկենտրոնը Իջևան քաղաքն է։

Ընդգրկում է Իջևանի, Տավուշի, Նոյեմբերյանի տարածաշրջանները և 4 քաղաքներ՝ Իջևանը, Նոյեմբերյանը, Բերդը և Դիլիջանը։ Մարզը սահմանակից է Վրաստանին, հյուսիսում և արևելքում՝ Ադրբեջանին։ Ներկայումս Տավուշի մարզպետն է Հայկ Չոբայանը։

Բերդի բնակիչները տագնապի մեջ չեն․ յուրաքանչյուրն ունի իր անհատական, այդ թվում՝ թաղային ռազմավարությունը․ Համլետ Մելքումյան

«Բերդ քաղաքում երեկ կրակոցներ չեն եղել։ Պարզվեց, որ հարաբերական դադարներն ավելի լավ պատրաստվելու համար էին․ ենթադրվում էր, որ ավելի խորքերը կկրակեն»․ Infocom.am-ի հետ զրույցում ասաց Տավուշի մարզի Բերդ քաղաքի բնակիչ, մշակութային մարդաբան Համլետ Մելքումյանը՝ նշելով, որ երեկ քաղաքում ավելի հանգիստ է եղել՝ ի տարբերություն գյուղերի։ Մեր զրուցակիցը նկատեց՝ միայն կրակոցների աղմուկը բավարար է, որ տագնապ առաջանա, երեկ իրավիճակը նորմալ է եղել, այսօր առավոտյան՝ մինչեւ հակառակորդի նոր գործողությունները, ավելի հանգիստ․ «Քիչ առաջ տեսա, որ անվտանգ ճանապարհով դեսպանատան մեքենաներ են գնում դեպի քաղաք, բայց չեմ կարող հստակ ասել՝ որ դեսպանատանն էին։ Այսօր առավոտյան իրավիճակը հանգիստ էր, մարդիկ էլ իրենց գործին են։ Պատրաստված լինելու հիշողությունը կա, մարդիկ իրենց փորձից գիտեն, թե ինչ պետք է անեն։ Լարվածություն կա միայն նոր սերնդի մեջ՝ դպրոցականների, մի քիչ անհանգիստ են, բայց վախվորած չեն, պատրաստ են այս պահին որեւէ ավելի ռիսկային զարգացումների դեպքում ապաստարաններում, նկուղներում պաշտպանվել»,- ասաց Բերդ քաղաքի բնակիչը՝ եւս մեկ անգամ ընդգծելով, որ բնակչությունն, ընդհանուր առմամբ, տագնապի մեջ չէ, միայն թե բնակավայրից հեռացնում են անչափահասներին ու կանանց։ Նրա խոսքով՝ մարդիկ ռեֆլեքսորեն պատրաստ են, ունեն իրավիճակների զարգացման իրենց սցենարները։ «Այս պահին անհասկանալի դադար կա, թե ինչ անեն բնակավայրում մնացած մարդիկ, որոնք սովոր են 90-ական թվականներից, բայց ավելի ուշ ծնված երեխաների համար սա առաջին դեպքն էր, եւ շատերը ինձ գրում էին, որ անհնար է պատկերացնելը, բայց մենք, որ մի ամբողջ մանկություն անցել ենք դրա միջով, գոնե մեր փորձից գիտենք՝ ինչպես արձագանքել, եւ ինչ հնարավոր զարգացումներ կարող են լինել»,- ասաց Մելքումյանն ու պատմեց, որ առավոտյան արկերից մեկն ընկել է իրենց տան դիմաց, ինչից 5-ամյա երեխան շատ է վախեցել․ «Մեր հինգ տարեկան երեխան ուղղակի լեղաճաք եղավ, մի կերպ կարողացանք նկուղ մտնել։ Այդ պահին արկերը արոտավայրերին կպան, որեւէ շինություն չի վնասվել՝ մոտ մեկ ժամ առաջվա տվյալներով, այս պահին ինֆորմացիա չունեմ։ Չեմ կարող ասել, թե ինչ տեսակի զենքից են կրակել, բայց ծանր հրետանի էր, որովհետեւ իմ հիշողության մեջ մնացած արկի սուլոցն էր»։ Մելքումյանը վստահեցրեց՝ Բերդում բոլորը զգոն են եւ պատրաստված, ուղղակի այդ անսպասելիությունն է սթրեսային եղել․ «Բայց փորձ ունեցողները շատ հանգիստ են արձագանքում, մեր հին առօրյաներից է։ Որքանով հասցրել եմ մոնիտորինգ անել մեր սոցհարթակների խմբերում՝ մոտ 100 տոկոս վստահություն կա բանակի նկատմամբ, վստահություն կա, որ իրենք իրավիճակը վերահսկում են։ Նաեւ այդ պատճառով է, որ շատերը հանգիստ են։ Ամեն դեպքում, եթե հիմա ավելի թիկունքային խփեցին, ենթադրվում է, որ հետո հնարավոր է՝ ավելի ուժեղացնեն։ Երեխաների անվտանգության եւ նրանց անտեղի սթրեսի չենթարկելու, լարվածության մեջ չպահելու համար շատերը գուցե էվակուացվեն ավելի անվտանգ տեղեր, պարտադիր չէ շրջանից դուրս»,- հավելեց մեր զրուցակիցը։ Բերդի բնակչի խոսքով՝ այլընտրանքային ճանապարհները անվտանգ են եւ անցանելի։ Բնակիչներն իրենց գործերին են՝ ինչքան էլ կրակոցներ լինեն։ Մելքումյանը տրամաբանական ու բնական է համարում, որ քաղաքին կհասնեին, քանի որ դա ենթադրում է՝ իրենց կորուստն այնքան զգալի է, որ որեւէ ձեւով պետք է փորձեն դրան համարժեք պատասխան տալ․ «Այն, որ պետք է քաղաքի վրա կրակեին, իրատեսական էր երեկվանից հետո, որովհետեւ հենց այնպես նույն տարածքին հարվածելու համար չէին վերսկսի գործողությունները, պարզ էր, որ պիտի գնային դեպի ավելի խորքերը։ Երեկ հարվածել են գյուղերի ուղղությամբ, մի քանի գյուղեր են տուժել փաստորեն։ Դրանից հետո քիչ-քիչ բարձրացել են Բերդ եւ նույն գծի վրա գտնվող գյուղերին են հարվածում։ Ինչքան էլ մարդ պատրաստված լինի, այդ արկի ամեն պայթյունը նորից քանդում ու հավաքում է ամբողջ հոգեկան հավասարակշռությունդ, դրանից հետո գոնե մի երեք ժամ պետք է լինում, որ մարդն այդ սթրեսները հաղթահարի՝ անկախ նրանից, թե ինչ փորձառություն ունի։ Ես տեսնում եմ, որ հոսք կա նաեւ այլ բնակավայրերից եւ իրավիճակը զգոն է, մարիկ փորձում են վերադիրքավորվել, վերաիմաստավորել իրենց առօրյա առաջնահերթությունները, այդ թվում՝ եւ մենք, փորձում ենք այս պահին գնալ ավելի անվտանգ տեղ, հետո չգիտենք՝ ինչ կանենք։ Այստեղ իմ ամբողջ մտահոգությունն այն է, որ համայնքապետը եւ նման իրավիճակներ կազմակերպող այլ կառույցներ շատ արագ արձագանքեն եւ հրահանգավորեն բնակչությանը, կազմակերպեն կամ նպաստեն ինքնակազմակերպմանը։ Մենք առայժմ նման բաներ չենք տեսնում, առայժմ միայն լրատվամիջոցներով, սոցհարթակներով տեղեկություն փոխանցելու փորձեր կազմակերպելը արդյունավետ է, բայց դա այդ ամենը կազմակերպելու ոչ ֆորմալ ձեւն է։ Կարծում եմ՝ կկազմակերպվեն, ուղղակի սպասված չէր, որ հենց բնակավայրերի ներսում կարող է կրակեն»։ Մեր զրուցակիցը նշեց, որ եթե նույնիսկ բանակը կարողանա ամբողջությամբ վերահսկել իրավիճակը, ամեն դեպքում ՏԻՄ-երը պետք է աշխատեն համայնքների հետ եւ շատ կոնկրետ անվտանգության վարժություններ ու տեխնիկաներ սովորեցնեն։ Բնակիչն ասաց՝ ընդհանուր իրավիճակը միայն պայթյունի ժամանակ է տագնապային, բայց վստահեցրեց՝ բոլորը զգոն են եւ յուրաքանչյուրն ունի իր անհատական ռազմավարությունը, այդ թվում՝ թաղային ռազմավարությունը, թե ինչպես պետք է արձագանքեն։ Պաշտպանության նախարարության մամուլի խոսնակ Շուշան Ստեփանյանը ֆեսբուքյան իր էջի գրառմամբ տեղեկացրեց, որ այսօր առավոտյան հակառակորդը հարվածային ԱԹՍ-ով թիրխավորել է Բերդի քաղաքացիական ենթակառուցվածքները։ Տուժածներ չկան։ Հիշեցնենք՝ հուլիսի 12-ին, ժամը 12։30, Տավուշի մարզում գտնվող մեր դիրքերից մեկին մոտեցել է ադրբեջանական ՈՒԱԶ ավտոմեքենա, զինծառայողներն անհասկանալի պատճառներով դուրս են եկել մեքենայից, եւ շարժվել դեպի մեր դիրքը։ Հայկական կողմի նախազգուշացումից հետո, թողնելով մեքենան, վերադարձել են: Ժամը 13:45-ին Ադրբեջանի զինված ուժերի զինծառայողները կրկնել են հայկական զինված ուժերի սահմանային դիրքը գրավելու փորձը՝ կիրառելով հրետանային կրակ, սակայն ճնշվել են և, կորուստներ կրելով, հետ շպրտվել: Ադրբեջանական կողմը պարբերաբար նոր գործողությունների է դիմում։ Հակառակորդն ունի մարդկային եւ տեխնիկայի կորուստներ։ Հայկական կողմը չունի զոհեր, կորուստներ, թեթեւ վիրավորում է ստացել 5 զինծառայող։ Ասպրամ Փարսադանյան

13:26 - 14 հուլիսի, 2020

ՀԱՊԿ-ը պետք է միջոցներ ձեռնարկեր՝ առանց սպասելու հայկական կողմի՝ իրենց դիմելուն․ Հրաչյա Պետրոսյանց

Երեկ Պաշտպանության նախարարության մամուլի խոսնակ Շուշան Ստեփանյանը ֆեյսբուքյան գրառմամբ տեղեկացրեց, որ հուլիսի 12-ին՝ ժամը 12:30-ի սահմաններում, Ադրբեջանի զինված ուժերի զինծառայողները անհասկանալի պատճառով, ՈՒԱԶ մակնիշի ավտոմեքենայով Տավուշի ուղղությամբ ՀՀ պետական սահմանը խախտելու փորձ են կատարել: Հայկական կողմի նախազգուշացումից հետո Ադրբեջանի զինծառայողները, թողնելով ավտոմեքենան, վերադարձել են իրենց դիրք: Ժամը 13:45-ին Ադրբեջանի ԶՈՒ զինծառայողները կրկնել են հայկական զինված ուժերի սահմանային դիրքը գրավելու փորձը՝ կիրառելով հրետանային կրակ, սակայն ճնշվել են հայկական կողմից եւ կորուստներ կրելով, հետ շպրտվել: Հետագայում Ադրբեջանի ՊՆ-ն հայտնեց 4 զոհի մասին։ Հայկական կողմից թեթեւ մարմնական վնասվածքներ են ստացել 3 զինծառայող եւ երկու ոստիկան, նրանց կյանքին վտանգ չի սպառնում։ Ադրբեջանական զինված ուժերը շարունակում են պարբերաբար ռմբակոծել հայկական դիրքերը եւ գյուղերը։ Ադրբեջանական ԶՈՒ-երը 82մմ տրամաչափի ականանետից յոթ արկ են արձակել Չինարի բնակավայրի ուղղությամբ։ Քիչ առաջ ադրբեջանական զինված ուժերը 120մմ տրամաչափի ականանետից երեք արկ են արձակել կրկին Չինարի բնակավայրի ուղղությամբ։ Արկերից մեկն ընկել է տան վրա, երկուսը՝ բակում։ Տուժածներ չկան։ Հայ-ադրբեջանական զորքերի շփման գծում առաջացած լարվածության մասին infocom.am-ը զրուցել է ռազմական փորձագետ Հրաչյա Պետրոսյանցի հետ։ Վերջինս, արձագանքելով ընդհանուր իրավիճակին, նկատեց, որ մենք ունենք անկանխատեսելի հակառակորդ, որի համար ընդհանրապես օրինաչափություններ, պատերազմի կանոններ չեն գործում եւ, հետեւաբար, մեր զրուցակցի խոսքով, ցանկացած պահի, ցանկացած բան հնարավոր է․ «Գնահատականը հետեւյալը կարող է լինել՝ մենք գտնվում ենք պատերազմական իրավիճակում։ Ճիշտ է՝ 2016 թվականի ապրիլը մի քիչ փոփոխեց այդ մտածողությունը, բայց ներկա պահին շարունակվում է այն կարծեցյալ վիճակը, թե մենք խաղաղության մեջ ենք։ Մենք երբեք խաղաղության մեջ չենք եղել, միշտ էլ պատերազմի մեջ ենք եւ ամեն ինչ ցանկացած պահի սպասելի է, ամեն ինչ հնարավոր է»։ Խոսելով վերջին երկու ամիսների ընթացում Ադրբեջանի Պաշտպանության նախարարի եւ նախագահ Իլհամ Ալիեւի ռազմատենչ հայտարարությունների մասին՝ փորձագետն ասաց, որ պատերազմ հասկացությունը որոշակի բաղադրիչներ ունի եւ դրանցից մեկը հենց ինֆորմացիոն պատերազմն է։ Պետրոսյանցի խոսքով՝ երբ որեւէ պետություն պետք է սկսի պատերազմ մեկ այլ պետության դեմ, նախ սկսում է ինֆորմացիոն պատերազմի գրոհները, ինֆորմացիոն ճնշումները, որոնք առաջին հերթին զուտ հոգեբանական ճնշման համար կարող են կատարվել։ «Այնպես որ՝ դա օրինաչափություն է։ Սովորական պատերազմի օրինաչափություն է, ուղղակի, եթե դիտարկենք զուտ ռազմարվեստի տեսանկյունից, ցանկացած պատերազմ ծնվում եւ սկսվում է նման կերպ։ Ի դեպ՝ նաեւ այդ ամենից ելնելով՝ ինֆորմացիոն քարոզչության նպատակը որոշակի խդիրներ ունի՝ չթողնել, որպեսզի միջազգային հանրությունը վստահ ասի, թե ով է սկսել լարվածությունը»,- ասաց փորձագետը։ Մեր հարցին՝ արդյոք այս գործողությունների պատճառը կարո՞ղ են լինել Ադրբեջանի ներքաղաքական խնդիրները՝ սոցիալ- տնտեսական, համաճարակային եւ այլն, Պետրոսյանցը նշեց, որ հարցն ավելի շատ քաղաքական դաշտում է, սակայն, ըստ փորձագետի, այսօրվա պատերազմը ներառում է այդ բոլոր կոմպոնենտները․ «Այսինքն՝ երբ ասում ենք պատերազմ, շատ դեպքերում այդ պատերազմները կարող են ընթանալ առանց մարտական գործողությունների՝ քաղաքական, տնտեսական, ինֆորմացիոն դաշտում։ Մենք ցանկացած դեպքում այդպիսի ազդեցությունը մարտի դաշտում տեղի ունեցողի վրա չենք կարող բացառել։ Բայց թե ինչքանով այս օրերի լարումները կապ ունեն Ադրբեջանի ներքին կյանքի հետ, չեմ կարող ասել, հնարավոր է»,- ասաց Պետրոսյանցը։ Անդրադառնալով ՀԱՊԿ ուշացած արձագանքին՝ փորձագետը նշեց, որ այս կառույցը ոչ միայն պետք է հայտարարություններ աներ, այլ նաեւ միջոցներ ձեռնարկեր՝ առանց սպասելու, որ հայկական կողմը դիմի իրենց։ Դա, մեր զրուցակցի պնդմամբ, ընդունված է բոլոր ռազմական կառույցներում․ «Թե ինչի համար է այն իրավիճակը, որ այսօր կա՝ դա արդեն քաղաքական հարց է»։ Հարցին՝ արդյոք հայ-ադրբեջանական սահմանային լարվածությունը առաջին քա՞յլն է արցախա-ադրբեջանական շփման գծում լարվածություն ստեղծելու, Պետրոսյանցը պատասխանեց․ «Ցանկացած իրավիճակի բազմակողմանի վերլուծություն պետք է կատարվի, ես կխոսեմ ռազմական տեսանկյունից․ պետք է բոլոր սցենարները քննարկվեն։ Երբ մենք բոլոր սցենարները սկսենք մշակել, սցենարներից մեկն էլ հենց դա պետք է լինի, որ իրականում սա մեր ուշադրությունը շեղելու համար է արվում, որ մենք շեղենք մեր ուշադրությունը գլխավոր ուղղությունից։ Ռազմարվեստի մեջ դա կոչվում է կեղծ, երբ առերես ցուցադրվում է, որ մենք այս ուղղությամբ ենք կուտակում մեր ուժերը, այս ուղղությամբ ենք գործողություններ իրականացնում, բայց այլ ուղղությամբ են հարձակումներ գործում։ Այս սցենարը չի բացառվում, եւ մեր համապատասխան մարմինները, վստահ եմ, այդ սցենարը մշակում են, ու մենք պատրաստ կլինենք ցանկացած իրավիճակի եւ ցանկացած զարգացման»։ Ինչ վերաբերում է հարցին, թե արդյոք ՄԱԿ գլխավոր քարտուղարի՝ համավարակի ընթացքում ռազմական գործողություններ չիրականացնելու կոչին չմիանալը կարո՞ղ է հնարավոր լայնածավալ գործողությունների կանխատեսման պատճառ դառնալ, Պետրոսյանցը պատասխանեց․ «Դա ընդամենը կոչ էր եւ պարտադրողական ոչինչ չկար, այսինքն՝ երկրները կարող են միանալ դրան, բայց պարտավորություն չունեն։ Կամավոր ասում են՝ այո՛, մենք միանում ենք կոչին, բայց անհրաժեշտության դեպքում դիմում են ռազմական գործողությունների։ Հիմա այն, ինչ անում ենք մենք, նույնն է, մենք միացել ենք կոչին, բայց մեզ պարտադրում են, որ գնանք ռազմական գործողությունների։ Անկախ նրանից, թե որ կողմն է, չես կարող մեղադրել, թե խախտել են որեւէ պայմանավորվածություն, որովհետեւ ընդհանրապես չկա պայմանավորվածություն, կոչ է։ Զուտ իրավական տեսանկյունից՝ այդտեղ խնդրահարույց ոչինչ չկա»։ Իսկ ահա անդրադառնալով Թուրքիայի ԱԳՆ հայտարարությանը, ըստ որի՝ իրենք անվերապահորեն աջակցում են Ադրբեջանի գործողություններին, փորձագետը նշեց, որ այդպես էլ պետք է լիներ, քանի որ Թուրքիան հանդիսանում է Ադրբեջանի ռազմավարական դաշնակիցը եւ իր աջակցությունն է հայտնում։ Այդ ամենը, մեր զրուցակցի խոսքով, այն է, ինչ պետք է աներ ՀԱՊԿ-ը Հայաստանի համար, բայց չի անում․ «Ուղղակիորեն կարող ենք համեմատել Թուրքիային եւ ՀԱՊԿ-ին, եւ դրանով ամեն ինչ ասված կլինի»,- եզրափակեց ռազմական փորձագետ Հրաչյա Պետրոսյանցը։ Ասպրամ Փարսադանյան

21:24 - 13 հուլիսի, 2020