Արման Թաթոյան

Արման Հակոբի Թաթոյանը (դեկտեմբերի 18, 1981, Երեւան) ՀՀ մարդու իրավունքների 4-րդ պաշտպանը։ Պաշտոնավարման ժամկետն ավարտվել է 2022թ․ հունվարի 24-ին։

1998-2007թթ. - սովորել եւ գերազանցությամբ ավարտել է ԵՊՀ իրավաբանական ֆակուլտետը։ Իրավաբանական գիտությունների թեկնածու է, 1 մենագրության եւ 27 գիտական հոդվածների հեղինակ եւ համահեղինակ։ 2012-2013 թթ. ավարտել է ԱՄՆ Փենսիլվանիայի համալսարանը։

2010–2013 թթ. - ՀՀ Սահմանադրական դատարանի խորհրդական։
2011 թվականից - Եվրոպայի խորհրդի Խոշտանգումների կանխարգելման եվրոպական կոմիտեում ՀՀ ներկայացուցիչ։
2013 թ. նոյեմբերի 19-ին նշանակվել է ՀՀ արդարադատության նախարարի տեղակալ։
2013 թվականից- ՄԻԵԴ-ում ՀՀ կառավարության լիազոր ներկայացուցչի տեղակալ։
2016 թ. փետրվարի 23-ին ՀՀ ԱԺ-ի կողմից 96 կողմ, 7 դեմ հարաբերակցությամբ ընտրվել է ՀՀ ՄԻՊ։

Հանրային հեռարձակողի խորհուրդը պատասխանում է Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրությանը

ՀՀ Հանրային հեռարձակողի խորհուրդը հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է․ «Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը գրությամբ դիմել էր Հանրային հեռուստաընկերությանը և Հանրային հեռարձակողի խորհրդին՝ որպես «հրատապ հարց» պարզաբանումներ պահանջելով «Լուրեր» ծրագրի թողարկումներում Պաշտպանի հրապարակումները անտեսելու և դրանք չլուսաբանելու հարցով։ ՀՀ Հանրային հեռարձակողի խորհուրդը ուսումնասիրել է Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանի գրությունը, ՄԻՊ աշխատակազմի իրականացրած մշտադիտարկման արդյունքները, պարզաբանումներ է ստացել Հանրային հեռուստաընկերությունից և հարկ է համարում հայտնել հետևյալը։ 1․Հանրային հեռուստաընկերությունն իր լիազորությունների շրջանակում և օրենքի պահանջներին համապատասխան՝ պատրաստում և հեռարձակում է բազմազան թեմատիկ հաղորդումներ, նպատակ ունենալով առավելագույնս բավարարելու հանրության տարբեր շերտերի և սոցիալական խմբերի հեռուստատեսային պահանջմունքները, միաժամանակ ապահովելով հանրության՝ տեղեկացված լինելու սահմանադրական իրավունքը։ 2․Մասնավորապես, «Լուրեր» ծրագիրը տեղեկատվություն է մատուցում հայ հասարակությանը, առանձնացնելով, խմբագրության կարծիքով՝ օրվա գլխավոր իրադարձությունները։ Որպես Հանրային հեռուստաընկերության տեղեկատվական ծրագիր, «Լուրերն» ունի հավելյալ պարտավորությունները՝ և՛ օրենքով սահմանված, և՛ հանրության առաջ կամավոր ստանձնած։ Այս պարագայում, ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանի գործունեությունը չէր կարող տեղ չգտնել Հանրային հեռուստաընկերության լրատվության մեջ։ Հասկանալի է սակայն, որ ամբողջ աշխարհում ընդունված լրատվության ձևաչափը (news) չի ենթադրում որևէ մարմնի գործունեության ամբողջական լուսաբանում։ 3․Այսուհանդերձ, Մարդու իրավունքների պաշտպանի հայտարարությունները, տարեկան հաղորդումներն ու զեկույցները (այդ թվում՝ միջազգային կառույցներին հասցեագրված) պարբերաբար լուսաբանվել են «Լուրերի» եթերում և/կամ ինտերնետ հարթակներում, իսկ Մարդու իրավունքների պաշտպանը բազմիցս հրավիրվել է հարցազրույցի «Առաջին ալիքի» ամենադիտվող (prime-time) ժամերին։ (Տեսնել ցանկը)։ Այսպես, 2020 և 2021 թվականներին «Լուրեր» ծրագիրը լրատվական տարբեր ձևաչափերով 140 անդրադարձ է ունեցել ՄԻՊ-ի գործունեությանը։ Միայն 2021 թվականին Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը Հանրային հեռուստաընկերության նախաձեռնությամբ 3 անգամ հրավիրվել է հարցազրույցի՝ «Առաջին ալիքի» ամենավարկանիշային հասարակական-քաղաքական հաղորդմանը («Հարցազրույց Պետրոս Ղազարյանի հետ»)։ Վստահաբար կարելի է ասել, որ «Առաջին ալիքը», հայաստանյան մյուս հեռուստաալիքների համեմատ, ամենաշատն է անդրադարձել ՄԻՊ-ի գործունեությանը։ 4․ՄԻՊ-ի հայտարարության մեջ նշված է, որ «հոգեբուժարաններում, քրեակատարողական հիմնարկներում, զինծառայողների բժշկական օգնության ու բնակարանային ապահովման, կանանց ու երեխաների իրավունքների, առողջապահական ու սոցիալական և այլ ոլորտներում» ՄԻՊ-ի արձանագրած խնդիրները չեն լուսաբանվել, «չեն պատրաստվել խնդիրները բազմակողմանի ներկայացնող տեսանյութեր»։ Այստեղ կա որոշակի շփոթություն։ Հանրայինը հատուկ ուշադրություն է հատկացնում հենց այս խնդիրներին իր մի քանի հաղորդաշարերում և թոք-շոուներում («Ճիշտ ժամանակին», «Մեկ պատուհան», «Հանրային քննարկում», թեմատիկ հարցազրույցներ)։ Այս հաղորդումներում Հանրայինը ոչ միայն արձանագրում է մարդու իրավունքների խախտման առանձին դեպքեր, այլև շատ ավելի մատչելի հեռուստատեսային ձևաչափերով վերհանում է հանրությանը հուզող համակարգային խնդիրները ՝ բանավեճի հրավիրելով շահառուներին և պատասխանատուներին, տրամադրելով փորձագիտական կարծիք, առաջարկելով լուծումներ։ Այս իմաստով, հեռուստատեսային պրակտիկան տալիս է խնդիրների վերաբերյալ շատ ավելի լայն պատկեր, քան ՄԻՊ-ի արձանագրումներն են։ Մարդու իրավունքների պաշտպանության խնդիրներով Հայաստանում զբաղվում են պետական և հանրային շատ հաստատություններ, օրինակ՝ դատարանները, ոստիկանությունը, սոցիալական ապահովության կառույցները, տեսչական մարմինները, իրավապաշտպան ՀԿ-ները և այլն։ Այս ամենը նույնպես լուսաբանվում է «Լուրերով», և ՄԻՊ-ի գործունեությունը ակնհայտորեն միակը չէ՝ Մարդու իրավունքների պաշտպանության համատեքստում։ 5․Շարունակելով փաստարկները, Արման Թաթոյանը գրում է, որ «Լուրերը» չեն լուսաբանում Պաշտպանի հատկապես այն հայտարարությունները, «որոնք վերաբերում են սահմանային բնակիչների իրավունքների պաշտպանությանը, ադրբեջանական անօրինականություններին ու նրանց հեռացնելու՝ Մարդու իրավունքների պաշտպանի առաջարկներին»։ Իրականում ՄԻՊ-ի զեկույցները այդ թեմայով լուսաբանվել են «Լուրերում» բավական հաճախ։ Ահա միայն մի քանի օրինակ.(https://youtu.be/FyyEra-LWb8), (https://youtu.be/gnXQuvgmZcg),(https://bit.ly/3qUbaZC),(https://bit.ly/354r7VP), (https://youtu.be/BbJuoL9fUKI): Իսկ այս ռեպորտաժում (https://youtu.be/JoqqmI62MHY 20՛02՛՛-ից) ներկայացվում է, թե «ինչ լուծումներ է առաջարկում ՄԻՊ-ը», որոնք իր կարծիքով երբեք չեն լուսաբանվել։ Այս մեկն էլ (https://bit.ly/3HLzMe6) «Լուրերի» գրավոր հրապարակում է, որն ամբողջությամբ վերցված է ՄԻՊ-ի կայքից, ինչը վկայում է, որ Պաշտպանի տեսակետները, «որպես Կառավարության տեսակետին այլընտրանք», լուսաբանվել են նույնիսկ առանց տեղեկատվական առիթի և իրադարձության։ 6․Միաժամանակ Խորհուրդն արձանագրում է, որ ՄԻՊ-ի գործունեության առանձին դրվագներ Պաշտպանն իրավացիորեն կարող է համարել ավելի խոր և հանգամանալից լուսաբանման արժանի, սակայն ՄԻՊ-ը երբևէ չի դիմել նման առաջարկներով։ Հանրային հեռուստաընկերության հետ չհամագործակցելու՝ Արման Թաթոյանի սկզբունքը թույլ չի տվել նրան նույնիսկ դիմել հեռուստաընկերությանը անհրաժեշտ տեղեկատվությունը ստանալու համար, որը կտրամադրվեր առաջին իսկ պահանջի դեպքում և կարիք չէր առաջանա մշտադիտարկել «Լուրերի» 24-ժամյա եթերը։ 7․Պաշտպանը մեղադրում է «Լուրերին» այն բանի համար, որ խմբագրությունը հրապարակել է, օրինակ, ՊՆ պաշտոնական հաղորդագրությունները, որոնք հերքում են Պաշտպանի հայտարարությունները (https://bit.ly/3rvXFQ0):Հիշեցնենք, որ պաշտոնական հաղորդագրությունների հեռարձակումը Հանրայինի համար օրենքի պահանջ է։ Միաժամանակ, ՄԻՊ-ի փաստահավաք գործունեությամբ ձեռք բերված տվյալները նույնպես համարվում են արժանահավատ։ Այստեղ կա զգայուն հարցի վերաբերյալ տարբեր տեսակետների հակադրություն, որը «Լուրերի» խմբագրությունը օբյեկտիվորեն չի կարող ստուգել, բայց և պարտավոր չէ երկուսն էլ հաղորդել՝ հակասելով ինքն իրեն։ Հետևաբար, խմբագրությունն ինքն է ընտրում իր կարծիքով առավել արժանահավատ տեղեկատվության աղբյուրը, քանի որ գործ ունի զանգվածային ընկալումների հետ և պատասխանատու է հրապարակման հետևանքների համար։ ՄԻՊ-ի արձանագրումները և «Լուրերի» լուսաբանումը չեն կարող նույնացվել, դրանք տարբեր խնդիրներ են լուծում։ 8․Նամակում նշվում է, որ «լուսաբանման անտեսումը հնարավորություն չի տալիս արդյունավետ աշխատանքներ տանել նաև համակարգային խնդիրների լուծման հարցերում (օրինակ, հանրային իրազեկումներով ատելության խոսքի դեմ պայքարը)»: Ահա այդ թեմայով «Լուրերի» անդրադարձը ՄԻՊ-ի հանրային իրազեկմանը․ (https://youtu.be/NQweJ-Rt4Fc, 1․02․2021/21։00 ~ 19՛45՛՛-ից․ «Ատելության և բռնության կոչերը դատապարտելի են․ ՄԻՊ»): Սակայն, թույլ տվեք հիշեցնել, որ ատելության խոսքի դեմ պայքարում Պաշտպանը հնարավորություն ուներ գործնականում աջակցել Հանրային հեռուստաընկերությանը 2021թ․ հունիսի 12-ին, երբ հեռուստաընկերությունը դիմեց ՄԻՊ-ին նախընտրական հոլովակում հայհոյանքը սահմանափակելու հարցով։ Այն ժամանակ Արման Թաթոյանը պատասխանեց, որ չի պաշտպանում Կառավարության հիմնած հեռուստաընկերությանը քաղաքական կազմակերպություններից։ Մինչդեռ ՄԻՊ-ը պարտավոր էր դիտարկել Հանրայինի դիմումը, քանի որ Հանրայինը կարծիք էր հայցում ոչ թե իր համար, այլ «հանրային նշանակություն» ունեցող հարցի վերաբերյալ, ինչը «Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին» օրենքում հստակ նշված է որպես դիմումն ընդունելու պատշաճ հիմնավորում (ՄԻՊ-ի մասին ՀՀ Օրենք, 15-րդ Հոդված, 1-ին մաս, 2-րդ կետ)։ 9․Նամակում ասվում է, որ 2021 թ․ նոյեմբերի 29-ից մինչև դեկտեմբերի 3-ը «Լուրերով» «եթեր են հեռարձակվել միակողմանի, սահմանային իրական վիճակը թաքցնող ու փաստերը խեղաթյուրող բազմաթիվ ռեպորտաժներ, որոնք հակադրվում են ՀՀ բնակչության իրավունքների պաշտպանությանը»: Այս պնդումը չունի որևէ ապացուցողական հիմք։ «Լուրերն» այդ ժամանակահատվածում տասնյակ սեփական ռեպորտաժներ է պատրաստել սահմանային իրավիճակի վերաբերյալ։ Ահա դրանցից մեկը՝ (https://youtu.be/eFsMbpEbTEc, 2.12.2021 «Ո՞նց ա Ճակատենում ճամփեքը փակելուց հետո»)։ Նման մեղադրանք ներկայացնելիս, անհրաժեշտ է ստույգ նշել, թե տեսանյութի որ նախադասությունը, միտքը, պատկերը, կամ ուղիղ խոսքն է արտահայտում խեղաթյուրված փաստ կամ հակադրվում ՀՀ բնակչության իրավունքների պաշտպանությանը։ 10․Այստեղ կարիք կա կրկին հիշեցնելու, որ ամիսներ առաջ ՄԻՊ-ը տարածել էր նույնանման հայտարարություն (https://bit.ly/3KGqGBA) «Լուրերի» պատրաստած ռեպորտաժի մասին (https://youtu.be/U0sCZ01l6Zk, 30․05․2021«Հայկական և ադրբեջանական անկլավների հարցի իրավական և քաղաքական բաղադրիչը»): Այդ հայտարարության մեջ Պաշտպանը լրագրողի «շեշտադրումներում» արձանագրել էր մարդու իրավունքների խախտում։ Հանրային հեռարձակողի խորհուրդն արձագանքեց Պաշտպանի հայտարարությանը, համարելով, որ դա միջամտություն է լրատվամիջոցի գործունեությանը, քանի որ մեղադրանքը անտեսում էր լրատվամիջոցի և լրագրողի գործունեության բնույթն ու նպատակները։ Այս հարցի վերաբերյալ փորձագիտական կարծիք տվեց նաև ԶԼՄ-ների Էթիկայի Դիտորդ մարմինը (https://bit.ly/3qLXXDi), որում նշված էր, որ «առանց ապացուցողական հիմքերի ՄԻՊ-ի կողմից նման ենթադրությունների հրապարակային տարածումը խնդրահարույց է և ռիսկեր է պարունակում՝ թեմայի վերաբերյալ հանրությանը համարժեք իրազեկելու տեսակետից»։ Ակնկալել, որ «Լուրերի» լրագրողները սեփական ռեպորտաժներում իրականությունը կներկայացնեն Մարդու իրավունքների պաշտպանի տեսանկյունից, օբյեկտիվորեն անհիմն է:

17:25 - 02 փետրվարի, 2022

Արտահերթ զեկույց՝ հոգեբուժական կազմակերպություններում հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց իրավունքների ապահովման վերաբերյալ․ ՄԻՊ

հոգեբուժական կազմակերպություններում պահվող մարդկանց իրավունքների խախտումների վերաբերյալ 2017 թվականի այցերի արդյունքներով 2018թ. մարտի 22-ին հրապարակած արտահերթ զեկույցից հետո ընդհանուր պատկերը չի փոխվել մինչ օրս։ Նման եզրահանգում է արել Հայաստանի մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը։ Ստորեւ՝ զեկույցում տեղ գտած հիմնական դրույթները, որոնք հրապարակել է ՄԻՊ աշխատակազմը։ Շաբաթ օրը հրապարակած արտահերթ զեկույցը ցույց է տալիս, որ գործնականում վիճակը նույնն է՝ սկսած Կառավարության ոչ թիրախային համակարգային քաղաքականությունից ու դանդաղ քայլերից մինչև անուշադրություն հոգեկան առողջություն ունեցող մարդկանց նկատմամբ: Զեկույցի գնահատականները հիմնված են 2021թ. ընթացքում «Ավան» հոգեկան առողջության կենտրոն, «Սևանի հոգեկան առողջության կենտրոն», «Լոռու մարզային հոգենյարդաբանական դիսպանսեր» և «Վարդենիսի նյարդահոգեբանական տուն-ինտերնատ» այցերի, բողոքների, ստացած պարզաբանումների, ինչպես նաև իրականացվել է համեմատություն նախորդ տարիների հետ: Ընդհանուր գնահատականն այն է, որ հոգեկան առողջության ոլորտի համակարգային խնդիրների լուծմանը համապարփակ մոտեցում չի ցուցաբերվել, չկան այս հարցին վերաբերող ռազմավարական փաստաթղթեր, որոնք թույլ կտային վերհանված խնդիրները կարգավորել միասնական քաղաքականության շրջանակներում և պատշաճ հսկողություն իրականացնել ՝ անկախ գերատեսչական ենթակայությունից: Հիմնական խնդիրները՝ Հոգեկան առողջապահությունը կենտրոնացած է հիվանդանոցային հաստատություններում և գոյություն չունեն համայնքահեն ծառայություններ: Գլխավոր հարցերում չի վարվում միասնական քաղաքականություն: Հոգեբուժական կազմակերպությունների տարբերակված գերատեսչական ենթակայությունը խոչընդոտ է միասնական քաղաքականության համար: Այս մասին նշել եմ դեռ 2018 թվականի զեկույցում։ Հոգեբուժական կազմակերպությունները գործում են Առողջապահության նախարարության, մարզպետարանների ու Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության, Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության ենթակայությամբ։ Հաճախ են Առողջապահության նախարարի հրամանների պահանջները խախտվում ոչ իր ենթակայությամբ գործող հոգեբուժական կազմակերպություններում: Գոյություն չունի փոխհամաձայնեցված համագործակցություն, ինչն էլ առաջացնում է միասնական մոտեցումների բացակայություն, վերահսկողության հարցերում բացթողումներ և այլն: Շարունակվող խնդր է վճարովի ծառայությունների մատուցումը (մանրամասները Զեկույցում են)։ Հոժարակամ և ոչ հոժարակամ բուժման հետ կապված խնդիրները շարունակում են մնալ քրոնիկ և պահանջում են հիմնարար լուծումներ։ Գործնականում արձանագրվել են դեպքեր, երբ տարբեր հոգեբուժարաններում օգտագործվել են օրենքով չնախատեսված մեխանիկական զսպման միջոցներ: Մասնավորապես, Սևանի հոգեկան առողջության կենտրոնում կիրառվել է «չոր փաթաթում» և «թաց փաթաթում»: Սա իրենից ներկայացնում է սառը ջրով թրջած սավանով փաթաթում: Նման պրակտիկան խիստ անթույլատրելի է: Վարդենիսի նյարդահոգեբանական տուն-ինտերնատում նույնպես կիրառվում են սավանի կտորներ, որոնք դժվարությամբ են արձակվում: Հոգեբուժական կազմակերպություններում կամ առանձին բաժանմունքներում առկա չեն ֆիզիկական զսպման համար առանձնացված սենյակներ: Հոգեբուժարաններում արձանագրվող խնդիրներից է նաև որպես դեղորայքային հանդարտեցման միջոց օրենքով չնախատեսված դեղամիջոցների կիրառումը: Գործնականում չեն պահպանվում ՀՀ առողջապահության նախարարի հրամանի պահանջները: Ավելին, օրինակ, Վարդենիսի նյարդահոգեբանական տուն-ինտերնատում խնամարկյալի նկատմամբ, որպես դեղորայքային զսպման միջոց, կիրառվել է դեղամիջոց, որը ներառված չէ նախարարի՝ ոլորտը կարգավորող որևէ հրամանում: Կամ Սևանի հոգեկան առողջության կենտրոնում որպես դեղորայքային հանդարտեցման միջոց կիրառվել է դեղամիջոցների համադրություն, որը նույնպես ներառված չէ որպես հանդարտեցման միջոց օրենսդրությամբ սահմանված թույլատրելի դեղամիջոցների ցանկում: Շարունակում է մտահոգիչ մնալ ֆիզիկական զսպման և դեղորայքային հանդարտեցման միջոցների զուգակցված կիրառումը՝ առանց պատշաճ հիմնավորման: Ոչ մի հոգեբուժարանում, մենք գտնում ենք, որ ֆիզիկական զսպման և դեղորայքային հանդարտեցման միջոցի զուգակցումը չի հիմնավորվել: Հոգեբուժարաններում շարունակում է նաև մտահոգության առարկա լինել ժամկետանց դեղերի առկայությունը, ինչպես նաև դեղերի պահման ռեժիմի և պայմանների խախտումները: 2021 թվականին այդպիսի դեպքեր հայտնաբերվել են դիտարկված բոլոր հոգեբուժարաններում: Մեկ այլ խնդիր կապված է հոգեբուժական կազմակերպություններում դեղորայքի պահման սանիտարահիգիենիկ անբավարար պայմանների հետ: Ուսումնասիրված հոգեբուժական բոլոր կազմակերպություններում տարբեր բաժանմունքների դեղապահարաններում առկա են եղել կտրած դեղաթիթեղներ, որոնց ժամկետն ամրագրող հատվածը բացակայել է։ Արձանագրվել են նաև դեղաթիթեղից դուրս բերված՝ բաց վիճակում պահվող դեղահաբեր։ Հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց բուժման անհատական ծրագրերում հոգեբուժական տարբեր կազմակերպություններում շարունակում է գերակշիռ տեղ զբաղեցնել դեղորայքային բուժումը, իսկ այլընտրանքային (արտթերապիա, ուսումնական, զբաղմունքային, աշխատանքային և այլն) բուժման ծրագրեր գրեթե չեն իրականացվում: Գերբնակեցվածության հետևանքով հոգեբուժական կազմակերպությունների հիվանդասենյակներում առկա են չափազանց խիտ դասավորված, իրար կիպ դրված, նույնիսկ իրար միացված մահճակալներ (Սևանի հոգեկան առողջության կենտրոն, Վարդենիսի նյարդահոգեբանական տուն-ինտերնատ)։ Մտահոգիչ է նաև, որ հոգեբուժական կազմակերպություններում մահճակալները տեղադրված են անմիջապես հիվանդասենյակի մուտքի մոտ՝ մասնակիորեն խոչընդոտելով պացիենտների մուտքը դեպի սենյակ (Սևանի հոգեկան առողջության կենտրոն, Վարդենիսի նյարդահոգեբանական տուն-ինտերնատ։ Սա նախևառաջ մարդու արժանապատվության, մասնավոր և ընտանեկան կյանքի անձեռնմխելիության երաշխիքների ոտնահարում է: Շարունակում է մտահոգիչ մնալ այն, որ հոգեբուժական կազմակերպությունների հոգեկան առողջության խնդիր ունեցող անձանց բուժումն ու խնամքը կազմակերպվում է միջանցքներում տեղադրված մահճակալներին: Մասնավորապես, նման պրակտիկա է արձանագրվել Սևանի հոգեկան առողջության կենտրոնում, որտեղ բաժանմունքի միջանցքում տեղադրված է եղել մահճակալ, և հանգստի ժամին այնտեղ քնած է եղել հոգեբուժական կազմակերպությունում բուժում ստացող կին պացիենտ: Ըստ բաժանմունքի բժշկական անձնակազմի՝ պացիենտը միջանցքում է տեղավորվել՝ բաժանմունքի հիվանդասենյակների ծանրաբեռնվածության պատճառով: Կանխարգելման ազգային մեխանիզմն արձանագրել է մտահոգիչ պրակտիկա հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց լոգանքի հետ կապված: Այսպես, Սևանի հոգեկան առողջության կենտրոնի բաժանմունքներից մեկում հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձինք հագուստը փոխել են լոգանքից առաջ և մաքուր ու լվացված հագուստը հագել են մինչև բաղնիք գնալը: Ավելին, լոգանքի նախապատրաստումը կազմակերպվել է բաժանմունքի միջանցքում, որտեղ բոլոր պացիենտները միաժամանակ մերկացել են, հանել հագուստը և հագել նորը: Հոգեբուժական կազմակերպություններում արձանագրվել են նաև հագուստի անհատականացման խնդիրներ: Մասնավորապես, Վարդենիսի նյարդահոգեբանական տուն-ինտերնատի խնամարկյալներից շատերը չեն ճանաչել իրենց հագուստը և այդ պատճառով լվանալուց հետո ողջ հագուստը բաժանվել է պատահականության սկզբունքով: Մեր ուշադրության ներքո են եղել հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անչափահասների, այսինքն՝ երեխաների հոգեկան առողջության հարցերը: Այս ոլորտում 2021 թվականի հոկտեմբերի 1-ից «Ավան» հոգեկան առողջության կենտրոնում շահագործվել է մանկական հոգեբուժական բաժանմունք՝ 12 անչափահաս անձանց հիվանդանոցային սպասարկման համար: Սա, իհարկե, դրական զարգացում է: Ավելին, Մարդու իրավունքների պաշտպանի նկատառումների հիման վրա ներդրվել են ավելի արդյունավետ և ժամանակակից զսպման միջոցներ` Առողջապահության նախարարի հետ համագործակցությամբ: Շարունակում է խնդրահարույց մնալ մարզերում [հեռավոր] բնակվող անչափահասների ստացիոնար հոգեբուժական օգնության և սպասարկման կազմակերպումը: Մարզերում տեղակայված հոգեբուժական կազմակերպությունները հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անչափահասների ստացիոնար պայմաններում հոգեբուժական օգնություն և սպասարկում տրամադրել չեն կարող, քանի որ չունեն համապատասխան պայմաններ և արտոնագիր: Նրանց տեղափոխումն իրականացվում է շտապ բժշկական օգնության ծառայության տրանսպորտային միջոցով, որի համար վճարվում է պատկառելի գումար (օրինակ՝ Վանաձորից-Երևան՝ 75.000 ՀՀ դրամ) ։ ՀՀ գլխավոր դատախազությունը մեզ տրամադրել է տվյալներ այն մասին, որ 2021 թվականի ընթացքում հոգեբուժական կազմակերպություններում ինքնավնասման դեպքեր չեն արձանագրվել, սակայն ՀՀ առողջապահության նախարարության տրամադրած տեղեկությունների համաձայն՝ միայն Հոգեկան առողջության պահպանման ազգային կենտրոնում 2021 թվականին արձանագրվել է ինքնավնասման 10 դեպք: Սա վկայում է այն մասին, որ հոգեբուժական կազմակերպություններում ինքնավնասման դեպքերի մասին իրավապահ մարմինները պատշաճ կերպով չեն տեղեկացվում, ինչը խնդրահարույց է: Շարունակում է մտահոգիչ մնալ նաև այն, որ ոչ բոլոր հոգեբուժական կազմակերպություններում են գիշերային ժամերին հերթապահում հոգեբույժներ, իսկ հերթապահություն իրականացնող միջին բուժանձնակազմի քանակը բավարար չէ: 2021 թվականի ընթացքում ուսումնասիրված բոլոր հոգեբուժական կազմակերպություններում առկա է եղել շենքային պայմանների բարելավման և վերանորոգման կարիք: Ուսումնասիրված հոգեբուժական կազմակերպությունների սանհանգույցները հիմնականում հարմարեցված չեն եղել տեղաշարժման խնդիրներ ունեցող անձանց կամ հոգեմետ դեղորայք ընդունող պացիենտների տեղաշարժի համար՝ հավասարակշռության պահպանման հաշվառմամբ: Բաժանմունքների սանհանգույցներում զուգարանները մեծամասամբ միմյանցից որևէ կերպ առանձնացված չեն եղել, որոշ զուգարանակոնքեր չեն ունեցել նստատեղ: Սանհանգույցներում արձանագրվել են նաև ասիական տիպի զուգարաններ, իսկ հիգիենայի և անհրաժեշտ այլ պարագաները բացակայել են: Լոռու մարզային հոգենյարդաբանական դիսպանսեր այցի ընթացքում արձանագրվել է, որ պացիենտներին հսկելու նպատակով բաժանմունքի միջանցքում, սննդի ընդունման և ժամանցի համար առանձնացված հատվածում, տղամարդկանց համար նախատեսված սանհանգույցի նախասրահում և որոշ հիվանդասենյակներում տեղադրված են եղել տեսախցիկներ: Հիվանդասենյակներում տեսախցիկների առկայությունն անթույլատրելի է և խախտում է հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց մասնավոր կյանքի գաղտնիությունը: Խմելու ջրի, լոգանքի և լվացքի կազմակերպման հարցում ևս առկա են խնդիրներ։ Հոգեբուժական կազմակերպությունների լոգարաններում արձանագրվել են անբավարար պայմաններ: Այսպես, Սևանի հոգեկան առողջության կենտրոնում և Վարդենիսի նյարդահոգեբանական տուն-ինտերնատում լոգախցիկները բաժանված չեն եղել միջնապատով կամ բաժանված են եղել ոչ ամբողջական պատով: Լոգախցիկները նաև չեն ունեցել դռներ: Մտահոգիչ է, որ Սևանի հոգեկան առողջության կենտրոնում բաղնիքը հանգստյան օրերին չի շահագործվում, իսկ աշխատանքային օրերին առաջանում են տաք ջրով ապահովման դժվարություններ՝ ջրատաքացուցիչ համակարգի ոչ արդյունավետ աշխատանքի հետևանքով: Վարդենիսի նյարդահոգեբանական տուն-ինտերնատ այցի ընթացքում արձանագրվել է, որ տեղաշարժման խնդիրներ ունեցող խնամարկյալների լոգանքը կազմակերպվում է լոգարանում՝ սալիկապատ քարե նստարանին նստած վիճակում, որի սալիկները եղել են կոտրտված, և բարձր է եղել վնասվածք ստանալու հավանականությունը։ Վարդենիսի նյարդահոգեբանական տուն-ինտերնատում խնամարկյալների հագուստի և սպիտակեղենի մի մասը չորացվել է հոգեբուժական կազմակերպության ցանցապատ պարսպի վրա, իսկ մյուս մասը՝ այդ թվում նաև ներքնազգեստներ, գետնին՝ աղբի և ծխախոտի մնացորդների վրա: Նշվածը նվաստացնում է հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց արժանապատվությունը և խիստ անընդունելի է: Զեկույցում խոսվում է նաև այն մասին, որ պետք է ստեղծել հոգեբուժական կազմակերպությունների աշխատակիցների պատշաճ պայմաններ և բարձրացնել աշխատավարձերը, զարգացնել սոցիալական երաշխիքները: Զեկույցում արձանագրված են նաև դրական զարգացումները, բայց այդ փոփոխություններն ինչ էլ, որ եղել է կապված են կա՛մ Առողջապահության միայն գործող նախարարի ձեռնարկած մի շարք կարևոր քայլերի հետ (օրինակ` 10-ից ավելի նոր ակտերով կարգավորումները), կա՛մ դրվագային են` կապված առանձին հոգեբուժարանների հետ (օրինակ` Առողջապահության նախարարության ենթակայությամբ «Նուբարաշենի», «Ավանի» հոգեբուժարան, կամ ողջունելի է այն, որ «Սևանի» հոգեբուժարանում հոգեբանները փաստաթղթավորել են պացիենտների հետ իրականացրած աշխատանքը, նախատեսվածի վերանորոգել վերջինի խոհանոցը): Մանրամասները զեկույցում են: Առողջապահության նախարարության այս քաղաքականությունը պետք է զարգացնել արագ տեմպերով և ուժեղացնել վերահսկողությունը նախարարի նշված նոր հրամանների կատարման նկատմամբ: Արձանագրված այս և մյուս խնդիրների վերացմանն ուղղված առաջարկներ կուղարկվեն իրավասու մարմիններին։ Մանրամասները՝ զեկույցում։

17:09 - 24 հունվարի, 2022