Գազպրոմ Արմենիա

«Գազպրոմ Արմենիա» (նախկին անվանում՝ «ՀայՌուսգազարդ»), ռուսական փակ բաժնետիրական ընկերություն է, որը զբաղվում է ՀՀ-ում գազի մատակարարմամբ և իրացմամբ։ Ստեղծվել է ՀՀ էներգետիկայի նախարարության, ԲԲԸ «Գազպրոմ»-ի, «ԻՏԵՌԱ» Միջազգային էներգետիկ ՍՊԸ-ի կողմից՝ 1997 թվականին։

Ընկերությունն ունի տարածքային սկզբունքով կազմակերպված 15 գազիֆիկացման և գազամատակարարման մասնաճյուղ (ԳԳՄ), «Ինժեներական կենտրոն» մասնաճյուղ, 5 դուստր ընկերություն, ինչպես նաև «Հրազդան-5» և «Ուսումնա-սպորտային համալիր» հիմնարկները:

Գազի գնի շուրջ ձեռք բերված պայմանավորվածությունների պատմությունն ու պայմանագրից հրաժարվելու հետևանքները |fip.am|

fip.am: Բնական գազի՝ համաշխարհային շուկայում նախորդ տարվանից թափ հավաքած գնանկումը շարունակվում է նաև այս տարի։ Դրա արդյունքում Եվրոպային մատակարարվող ռուսական բնական գազի գինն արդեն ցածր է 60 դոլարից, մինչդեռ Հայաստանը շարունակում է նույն գազը գնել 165 դոլարով։ Այս ամենին զուգահեռ՝ ապրիլի 1-ին «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերությունը սակագների վերանայման հարցով դիմել է Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողով և առաջարկում է սպառողների համար սահմանել նոր սակագներ։ Պայմանավորվածությունների պատմությունը 2013 թ․ դեկտեմբերի 2-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի՝ Հայաստան կատարած այցի ընթացքում կողմերի միջև ստորագրվեց 2 փաստաթուղթ, որոնցից մեկը վերաբերում էր Հայաստանի կողմից ձեռք բերվող ռուսական գազի գնի ձևավորման կարգին, իսկ մյուսը՝ «Հայռուսգազարդ» ՓԲԸ-ի բաժնետոմսերի առուվաճառքին և հետագա գործունեության պայմաններին։ Եվ եթե առաջին համաձայնագրի ժամկետը 5 տարի էր (և արդեն ավարտվել է), ապա երկրորդի գործողության ժամկետը սահմանվեց 30 տարի՝ միջև 2043 թվականը։ Հայկական կողմը պարտավորվեց «Հայռուսգազարդ» ՓԲԸ-ի՝ իրեն պատկանող 20 տոկոս մասնաբաժինը՝ 12,600,000 բաժնետոմսերի փաթեթը հանձնել ռուսական կողմին՝ 63․3 մլրդ դրամ գումարի դիմաց (մոտ 155 մլն դոլար), ինչի հետևանքով «Գազպրոմ» ԲԲԸ-ին պատկանող «Հայռուսգազարդ» ՓԲԸ-ի բաժնետոմսերը կազմեցին ընկերության կանոնադրական կապիտալի 100 տոկոսը։ Առանձնացնենք այդ համաձայնագրի մի քանի ուշագրավ կետեր։ Հայկական կողմը համաձայնագրով երաշխավորել է, որ մինչև 2043 թ․ դեկտեմբերի 31-ը «Հայռուսգազարդ» ՓԲԸ-ի իրավունքներն ու շահերը ենթակա չեն փոփոխումների, լրացումների, հետ կանչման կամ կրճատումների, ինչպես նաև ապագա որևէ օրենք, որոշում, հրամանագիր կամ այլ իրավական ակտ չի փոփոխի, չեղյալ համարի կամ այլ կերպ ոտնահարի «Գազպրոմ» ԲԲԸ-ի, «Հայռուսգազարդ» ՓԲԸ-ի և դրանց համապատասխան իրավահաջորդների իրավունքներն ու շահերը։ 2013 թ․ հունվարի 1-ից «Հայռուսգազարդի» շահութահարկը սահմանվեց 20 տոկոս։ Հայկական կողմը «Հայռուսգազարդին» է տվել նաև ապագայում կառուցվելիք «Իրան-Հայաստան» 400 կՎոլտ լարմամբ էլեկտրահաղորդման գծով էլեկտրաէներգիա արտահանելու առավելությունը։ Փոխարենը, մյուս համաձայնագրով, Հայաստանը ստացավ 5 տարով գազի գնի ստաբիլություն: Այդ ընթացքում այն կարող էր փոփոխվել միայն այն դեպքում, երբ նախորդ կարգավորման ժամանակաշրջանում գազի գնի ինդեքսավորումը փոխվեր Այլ կերպ ասած՝ ռուսական կողմը չէր կարող կամայական կերպով որոշել գազի գինը, քանի որ այն հաշվարկվելու էր նախորդ ժամանակահատվածում Ռուսաստանի Օրենբուրգի մարզում ֆիքսված գազի գնի հիման վրա։ Սակայն, ինչպես նշեցինք, այս կարգավորումը գործում էր մինչև 2018 թ․ դեկտեմբերի 31-ը, և հենց այդ պատճառով է, որ 2018 թվականից սկսած՝ կողմերի միջև սկսվել են գազի գնի վերանայման բանակցություններ, որոնք տևում են առ այսօր։ Երկրորդ պայմանավորվածությունը ձեռք բերվեց արդեն 2015 թ․ սեպտեմբերի 7-ին։ Այս պայմանավորվածության համաձայն՝ Հայաստանը «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ին («Հայռուսգազարդը» վերանվանվել էր «Գազպրոմ Արմենիա») տվեց «Հայաստան-Վրաստան» 400 կՎոլտ լարմամբ էլեկտրահաղորդման գծերը շահագործման հանձնելուց հետո դրանց միանալու երաշխավորված նախապատվություն՝ արտահանման նպատակով էլեկտրաէներգիայի առաքման համար, իսկ փոխարենը՝ գազի գինը մինչև 2015 թ․ դեկտեմբերի 31-ը նվազեց 24 դոլարով՝ դառնալով 165 դոլար 1000 խմ գազի դիմաց։ Այնուհետև այդ պայմանավորվածությունը երկարաձգվեց և գազի գինը Հայաստանի համար մնաց 165 դոլար մինչև 2016 թ․ մարտի 31-ը, իսկ «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ի եկամտաբերության ներքին նորման (ԵՆՆ) պետք է կազմեր նվազագույնը 9 տոկոս։ Այսինքն՝ ընկերությունը գազի գնման ու գազաբաշխման հետ կապված ծախսերը հոգալուց հետո պետք է ունենար տարեկան նվազագույնը 9 տոկոս շահութաբերություն: Ամիսներ անց՝ 2016 թ․ ապրիլի 7-ին, պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց գազի գինը 15 դոլարով իջեցնելու մասին, և գազի գինը մինչև 2016 թվականի վերջը դարձավ 150 դոլար՝ 1000 խմ-ի դիմաց: Այնուհետև այդ պայմանավորվածությունը երկարաձգվեց և գինը մնաց 150 դոլար մինչև 2018 թվականի դեկտեմբերի 31-ը: 2018-2019 թվականների ձմռանը բավական երկար տևած բանակցությունների արդյունքում 2019 թ․ հունվարի 1-ից գազի գինը ավելացավ 15 դոլարով՝ կազմելով 165 դոլար 1000 խմ-ի դիմաց, սակայն իշխանությունները հայտարարեցին, որ ««Գազպրոմ Արմենիայի» ներքին կարգավորումների շնորհիվ» սպառողների համար սակագնի փոփոխություն չի լինի։ Սակայն, ինչպես նշեցինք, արդեն այս տարվա ապրիլի 1-ին «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ն դիմել է ՀԾԿՀ՝ սպառողներին վաճառվող բնական գազի սակագների վերանայման հայտով։ Սահմանին և սպառողների համար գազի գնի պատմությունը մանրամասն նկարագրված է «Իրազեկ քաղաքացիների միավորման» հրապարակման մեջ, որը կգտնեք այստեղ: Այժմ Հայաստանում տարբեր սպառողների համար գազը վաճառվում է 100-139 դրամով՝ 1 խմ-ի համար: Միջինում վերջնական սպառողին հասած 1000 խմ-ի համար «Գազպրոմ Արմենիան» ստանում է մոտ 122,400 դրամ կամ 255 դոլար: Այլ կերպ ասած՝ սահմանին և վերջնական սպառողի մոտ 1000 խմ գազի գնի տարբերությունը (մարժան) կազմում է շուրջ 90 դոլար: «Գազպրոմ Արմենիան», սակայն, առաջարկում է բարձրացնել սակագինը և սահմանել միջինում 1000 խմ-ի դիմաց մոտ 135,900 դրամ կամ 283 դոլար: Այս դեպքում 1000 խմ գազի գնի միջին տարբերությունը (մարժան) սպառողի և սահմանի միջև կկազմի 121 դոլար: «Իրազեկ քաղաքացիների միավորումը» նաև վերլուծել է գազի գնի մարժան ու դրա պատմությունը և եկել այն եզրահանգման, որ խնդիրը ոչ թե «Գազպրոմ Արմենիայի» մարժան է, այլ այն գինը, որով գազը մտնում է Հայաստան: Բանն այն է, որ սահմանի գնին ավելանում են «Գազպրոմ Արմենիայի» այն ծախսերը, որոնք ՀԾԿՀ-ն կհամարի հիմնավոր, ինչպես նաև 9 տոկոս շահութաբերությունը, և ձևավորվում է վերջնական սպառողների համար գազի գինը: Այսինքն, վերջնական գազի գնի հիմնական աղբյուրը սահմանին գազի գնի նվազումն է։ Փաստացի, ներկայում սահմանին գազի գինը շատ ավելի թանկ է, քան աշխարհում առկա շուկայական գները: Ընդ որում, պայմանագրի համաձայն, Հայաստանը պարտավոր է գազի ներքին գնի հաշվարկի հիմքում դնել հենց հայ-վրացական սահմանին գազի գինը և դրան, ինչպես ասվեց, ավելացնել «Գազպրոմ Արմենիայի» ծախսերն ու 9 տոկոս շահութաբերությունը: Այսինքն՝ եթե Իրանը Հայաստանին ավելի էժան գնով գազ առաջարկի, ապա միևնույնն է՝ սպառողների համար գազի գնի վրա դա չի կարող ազդել: Այստեղ հարկ է նկատել, որ Վրաստանը գազ չի արդյունահանում, այլ ստանում է այն Ռուսաստանից ու Ադրբեջանից, հետևապես՝ հայ-վրացական սահմանից ֆիզիկապես կարող է ներմուծվել միայն ռուսական ու ադրբեջանական գազ: Եվ քանի որ ադրբեջանական գազը, հասկանալի պատճառներով, չի կարող ներմուծվել Հայաստան, հայ-վրացական սահմանին գազի գինն այն գինն է, որով ռուսաստանյան պետական «Գազպրոմը» գազը կմատակարարի Հայաստանին: Ի՞նչ կլինի, եթե Հայաստանը որոշի խզել պայմանագիրը Համաձայնագրի համաձայն՝ դրա կիրառման վերաբերյալ վեճերը լուծվում են բանակցությունների և ապա արբիտրաժի միջոցով։ Արբիտրաժային դատարանի որոշումները, բնականաբար, պարտադիր են կողմերի համար: Համաձայնագրի 6-րդ հոդվածով սահմանված է նաև, որ այն դեպքում, երբ հայկական կողմը չի կատարում համաձայնագրով ամրագրված պայմաններից որևէ մեկը, ապա պարտավորվում է «Գազպրոմ» ԲԲԸ-ին նախկինում փոխանցված բաժնեմասերը հետ գնել 63 միլիարդ դրամ գնով (այս պահի փոխարժեքով մոտ 130 մլն դոլար), ինչպես նաև հատուցել «Գազպրոմ» ԲԲԸ-ի բոլոր վնասները, որոնք կարող են ծագել ընկերության մոտ դրա հետևանքով։ Տնտեսագետ Վահագն Խաչատուրյանի կարծիքով՝ սա նշանակում է, որ գործը միջազգային արբիտրաժ հասնելու պարագայում Հայաստանը ստիպված է լինելու փոխհատուցել այն բոլոր վնասները, որոնք միջազգային արբիտրաժային դատարանում «Գազպրոմ» ընկերությունը կկարողանա հիմնավորել (ներդրված, բայց հետ չստացած գումարներ, ակնկալվող շահույթ և այլն)։ Դրանց թվին, ըստ էության, կարող է դասվել Հայաստանին թանկ գնով գազ մատակարարելու արդյունքում ստացվելիք ակնկալվող եկամուտը, որը չի ստացվել Հայաստանի կողմից պարտավորությունների խախտման արդյունքում: Բացի դա, կարևոր է նաև հաշվի առնել պարտավորությունների կատարումից հրաժարման դեպքում դրա քաղաքական հետևանքները։ Սևադա Ղազարյան

13:21 - 01 հունիսի, 2020

Կոմունալ ծառայությունների անջատումների վերաբերյալ ներկայացված համեմատական տվյալները ճշգրիտ չեն

ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ապրիլի 30-ին ֆեյսբուքյան ուղիղ եթերում հայտարարեց, որ հոսանքի անջատումներն այս տարվա ապրիլին ավելի քիչ են, քան 2019 թվականի ապրիլին են եղել․ Փաշինյանի հայտնած մոտավոր տվյալների համաձայն՝ 2019-ի ապրիլին եղել է մոտ 5000 անջատում, այս տարվա ապրիլին՝ մոտ 2600։ Վարչապետը նշեց, որ անջատումները նախորդ տարվա համեմատ քիչ են եղել նաեւ գազի մատակարարման մասով, սակայն կոնկրետ թիվ չնշեց։ Infocom-ը փորձեց պարզել՝ վարչապետն ինչ տվյալների համաձայն է կատարում վերոնշյալ պնդումները։ Հարկ է նշել, սակայն, որ «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր», «Գազպրոմ Արմենիա» եւ «Վեոլիա Ջուր» փակ բաժնետիրական ընկերությունները սպառողներին մատուցված ծառայությունների դիմաց վճարումներ չկատարելու պատճառով ծառայությունների դադարեցման (ընդհատումների) առանձնացված հաշվառում չեն իրականացնում, եւ նախորդ ժամանակահատվածին վերաբերող տվյալները կարող են պարունակել որոշակի պայմանականություններ (գնահատականներ): Սակայն, ըստ «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերությունից ստացված պատասխանի՝ առանձին ամիսների վիճակագրություն վարվում է։ Մեզ տրամադրվել են 2019 եւ 2020 թվականներին մատակարարված գազի արժեքի համար վճարում չկատարելու պատճառով անջատումների քանակները, որոնք ներկայացնում ենք ստորեւ․ Column ChartInfogram Համեմատելով 2019 եւ 2020 թվականների ապրիլ ամիսները, տեսնում ենք, որ այս տարի 594-ով ավել են եղել գազի անջատումները․ 2019 թվականի ապրիլին դրանք եղել են 1710, իսկ 2020 ապրիլին՝ 2304։ Այնուամենայնիվ, եթե համեմատենք նաև մարտ-ապրիլ ամիսների անջատումների գումարային՝ ընդհանուր քանակները, ապա կտեսնենք, որ անցյալ տարի այդ ամիսներին բնական գազի ավելի շատ անջատումներ են գրանցվել։ «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» փակ բաժնետիրական ընկերությունից էլ մեզ հայտնեցին, որ իրենք բնակիչ-բաժանորդների՝ էլեկտրաէներգիայի դիմաց վճարումներ չկատարելու պատճառով էլեկտրամատակարարման դադարեցման մասով հաշվառում չեն վարում, հետեւաբար նաեւ վիճակագրություն ներկայացնել չեն կարող: Սպառողներին մատակարարվող էլեկտրաէներգիայի, բնական գազի եւ խմելու ջրի ընդհատումների վերաբերյալ տեղեկատվությունը, որպես մատակարար-սպառող հարաբերություններում սպասարկման որակի ցուցանիշներ, մշտապես վերահսկում է ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը: Հանձնաժողովից մեզ տեղեկացրին, որ էլեկտրաէներգիայի, գազի եւ ջրի ընդհատումների վերաբերյալ համապատասխանաբար՝ «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր», «Գազպրոմ Արմենիա» եւ «Վեոլիա Ջուր» փակ բաժնետիրական ընկերություններից իրենք եռամսյակային արդյունքներով ստանում են համապատասխան տեղեկատվությունը: Այսինքն՝ ոչ ՀԷՑ-ը, ոչ էլ ՀԾԿՀ-ն մեկ ամսվա կտրվածքով վիճակագրություն չեն վարում։ Ավելին՝ ընկերությունից ստացած պատասխանի համաձայն՝ տվյալները փոխվում են անընդհատ, եւ կոնկրետ օրվա կամ ամսվա համար հստակ տվյալ հայտնելը չափազանց դժվար է։ ՀԷՑ-ից տեղեկացանք, որ իրենք ապրիլ ամսվա անջատումների վերաբերյալ տվյալները ներկայացրել են ՀԾԿՀ-ին, որտեղից էլ դրանք փոխանցել են պարետատանը։ Իսկ ՀԾԿՀ-ից մեզ տրված պատասխանում նշել են, որ սպասարկման որակի ցուցանիշների շրջանակում հանձնաժողովի կողմից վերահսկվում են սպառողներին մատակարարվող էլեկտրաէներգիայի, գազի եւ ջրի ընդհատումների այնպիսի դեպքերը, ինչպիսիք պայմանավորված են մատակարարման ցանցի պլանային, վթարային նորոգման աշխատանքներով, ֆորս-մաժորի հետեւանքներով եւ այլն, իսկ մատուցված ծառայությունների դիմաց չվճարման պատճառով ընդհատումները չեն հանդիսանում մատակարար-սպառող հարաբերություններում սպասարկման որակի ցուցանիշներ եւ չեն արտացոլվում ընկերությունների կողմից հանձնաժողով ներկայացվող հաշվետվություններում: Ինչպես ասված է մեր հարցման պատասխանի մեջ՝ հանձնաժողովը՝ ի թիվս օրենսդրությամբ իրեն վերապահված իրավասությունների շրջանակում ընկերություններից ստացվող հաշվետվությունների, կորոնավիրուսի հետեւանքները չեզոքացնելու՝ կառավարության նախաձեռնած աջակցության ծրագրերն առավել թիրախային խմբերին ուղղելու նպատակով մատակարար կազմակերպություններից աշխատանքային կարգով ստացել եւ ՀՀ կառավարություն տվյալներ է ներկայացրել սպառողներին մատուցված ծառայությունների դիմաց գումարների ընդհանուր հավաքագրումների, էլեկտրական էներգիայի եւ բնական գազի սպառման ծավալներով պայմանավորված՝ առանձին սպառողական խմբերի բաժանորդների քանակի, ապրանքային արտադրանքի, նշված սպառողական խմբերում պարտք ունեցող բաժանորդների քանակի, վերջիններիս սպառման արդյունքում ձեւավորված ապրանքային արտադրանքի, պարտքի մնացորդների, ինչպես նաեւ վճարումներ չկատարելու պատճառով բաժանորդներին մատուցվող ծառայությունների դադարեցման (այդ թվում՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածին վերաբերող) դեպքերի վերաբերյալ: ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը, ՀՀ վարչապետի աշխատակազմից և փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանի գրասենյակից ստացված հարցումներին ի պատասխան՝ նշված տեղեկատվությունը պարբերաբար «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ-ից պահանջել և վերջիններիս ներկայացրել է աշխատանքային կարգով: Ի հակառակ երկու կառույցների՝ վերը նշված պարզաբանումների՝ ՀՀ վարչապետի աշխատակազմի տեղեկատվության եւ հասարակայնության հետ կապերի վարչության պետ Արմեն Խաչատրյանը մեր զրույցում հայտնեց, որ վարչապետին տրամադրվել են օպերատիվ տվյալներ։ Օպերատիվ ասվածը, Խաչատրյանի խոսքով, նշանակում է, որ հնարավոր է կարճ ժամանակի համար էլ տվյալներ տրամադրել։ Նշենք, որ ՀԾԿՀ-ից մեր երկրորդ հարցմանն ի պատասխան դարձյալ չհայտնեցին, թե կոնկրետ ինչ թվեր են ներկայացրել կառավարությանը։ Մեզ տրամադրել են միայն եռամսյակային տվյալներ, որոնք հրապարակված են ՀԾԿՀ պաշտոնական կայքում։ Ստացվում է, որ իրավասու մարմինները կառավարությանը ներկայացրել են պարբերական տվյալներ, որոնք, ինչպես ասված է մեր հարցման պատասխանի մեջ, անընդհատ փոխվում են՝ նույնիսկ ժամվա ընթացքում, սակայն վարչապետը ընդհանրացված տվյալ է ներկայացրել, որը չի արտացոլում ոուսումնասիրվող ժամանակահատվածում անջատումների բացարձակ քանակը։ Հայարփի Բաղդասարյան

18:30 - 27 մայիսի, 2020