Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ

Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը (ԶՊՄԿ) ՀՀ-ում հանքարդյունահանող ընկերություն է, որը տեղակայված է Քաջարան քաղաքում: Սովորաբար հայտնի է որպես «ZCMC», շահագործում է մոլիբդենի և պղնձի զգալի հաստատված ու կանխատեսվող պաշարներով հանքավայր։

Առաջին երկրաբանական հետազոտությունները Քաջարանում կատարվել են 1880-ական թվականներին և շարունակվել մինչև 1931 թվականը, երբ սկսվել է տարածքում լայնածավալ հորատման ծրագրերի իրականացումը: Իր առաջին արտադրանքը կոմբինատը թողարկել է 1951 թ․ Ընկերությունը հիմնվել է որպես պետական ձեռնարկություն` 1951 թվականին: 2004 թ․ ԶՊՄԿ-ը մասնավորեցվել է և նրա սեփականատերերն են`

«ՔՐՈՆԻՄԵՏ մայնինգ» ՍՊԸ-ն` 60% բաժնեմասով,
«Մաքուր երկաթի գործարան» ԲԲԸ –ն` 15% բաժնեմասով,
«Արմենիան մոլիբդենիում փրոդակշն» ՍՊԸ –ն` 12,5% բաժնեմասով,
«Զանգեզուր մայնինգ» ՍՊԸ –ն` 12,5% բաժնեմասով:

Ընդամենը 150 000 դրամ տուգանք տասնյակ միլիոնավոր տոննա ավել հանքաքար արդյունահանելու համար․ ՀԲՃ

Հայկական բնապահպանական ճակատը հայտարարույթուն է տարածել, որը ներկայացնում ենք ստորև։ «Դեռ 2017թ-ի փետրվարին Հայկական բնապահպանական ճակատի հրապարակած «Քաջարանի հանքավայրը շահագործող ընկերությունը տարիներ շարունակ անպատիժ խախտել է ՀՀ օրենքները» հոդվածում հստակ շարադրել էինք Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի (ԶՊՄԿ) թույլ տված կոպիտ խախտումները։ Մասնավորապես այն փաստը, որ 2010-2016թթ ընթացքում կոմբինատն ունենալով տարեկան 12,5 միլիոն տոննա հանքաքար արդյունահանելու թույլատրություն՝ ընդհանուր առմամբ 29,7 միլիոն տոննա ավել հանքաքար է արդյունահանել ու վերամշակել։ Բնական էր, որ նախորդ կոռումպացված կառավարությունն աչք էր փակում և փակեց այս ու մյուս կոպիտ խախտումների վրա ու ոչ մի գործողություն չարվեց։ Բայց ցավոք պատկերը շարունակվեց նաև հեղափոխությունից հետո: Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմինը 2018թ-ի սեպտեմբերի 10-ից մինչև 2019թ-ի հունվարի 22-ը ստուգումներ իրականացրեց այդ ընկերությունում ու այլ խախտումների հետ միասին նաև պարզեց, որ 2017թ-ի ընթացքում ևս 5,2 միլիոն տոննա ավել հանքաքար է արդյունահանվել Քաջարանի հանքավայրից։ Սակայն այս փաստն այդպես էլ ոչ մի իրավական հետևանքներ չունեցավ, քանի որ տեսչական մարմինն ուղղակի որոշեց ոչ մի ընթացք չտալ այդ խախտմանը։ Հիշեցնենք, որ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հրամանով տեսչական մարմնի ղեկավար Արթուր Գրիգորյանը հեռացվեց պաշտոնից հենց այս ստուգումների վերջին օրը։ Ստացվում է, որ 2010-2017թթ․ ընթացքում ԶՊՄԿ-ն Քաջարանի հանքավայրից ապօրինի արդյունահանել է 34,9 միլիոն տոննա հանքաքար։ Այդ հանքաքարը պարունակել է մոտ 113 000 տոննա պղինձ, 10 500 տոննա մոլիբդեն, 950 կգ ոսկի, 47 տոննա արծաթ, 6,3 տոննա ռենիում և այլն։ Կարող եք ինքներդ հաշվել, թե շուկայական գներով դա որքան է կազմում։ Օրինակ պղնձի դեպքում դա կկազմի մոտավորապես 678 միլիոն ԱՄՆ դոլար (1 տոննայի գինը 6000 դոլար հաշվարկով)։ Այս տեղեկությունները փոխանցվել են նոր կառավարությանն ու իրավապահ մարմիններին՝ հանրային բնապահպանական դատարանի վճռի հետ միասին, նրանք շատ լավ տեղյակ են այս ամենից, բայց ոչ մի քայլ չի արվել այս ուղղությամբ կամ մենք տեղյակ չենք այդ քայլերից։ Այս փաստերը ներկայացրեցինք նաև ԱԺ բոլոր պատգամավորներին։ «Իմ քայլը» խմբակցության պատասխանից տեղեկացանք, որ պարզաբանումների համար մեր դիմումը փոխանցվել է Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմին։ 2020թ-ի հունիսի 23-ին տեսչականից ստացված պատասխանից էլ պարզվեց, որ Հայաստանում կարելի է ընդերքօգտագործման պայմանագրերով ու բնապահպանական փորձաքննության եզրակացություններով թույլատրված քանակից տասնյակ միլիոնավոր տոննա ավել հանքաքար արդյունահանել, դրա դիմաց վճարել ընդամենը 150 000 դրամ տուգանք և հանգիստ շարունակել գործունեությունը (տեսչական մարմնի պատասխանի բովանդակությանը կարող եք ծանոթանալ այստեղ)։ Թե ինչո՞ւ է տեսչական մարմինն այդ խախտումների համար ընտրել նման «խիստ» պատիժ՝ կարելի է միայն ենթադրել։ Իսկ եթե ավելի լուրջ, ապա իրականում սա ծաղր է բնության, պետության, ՀՀ օրենքների և Հայաստանի քաղաքացիներին պատկանող ընդերքի պաշարների նկատմամբ։ Ծաղր է նման դեպքում կիրառել 150 000 դրամ տուգանք պատժամիջոցը, երբ Ընդերքի մասին օրենսգրքում և Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման և փորձաքննության մասին ՀՀ օրենքում կան շատ ավելի լուրջ հոդվածներ այս խախտումնների վերաբերյալ ու դրանց համար նախատեսված են լրիվ այլ ու շատ ավելի խիստ պատժամիջոցներ՝ ընդհուպ մինչև փորձաքննական եզրակացությունն ուժը կորցրած ճանաչելը կամ ընդերքօգտագործման պայմանագիրը դադարեցնելը (օրենքների այդ կետերը ՀԲՃ-ն արդեն նշել էր 2017թ-ի վերոնշյալ հոդվածում, այդ իսկ պատճառով կրկին չենք շարադրում դրանք այստեղ)։ Եվ ի վերջո, եթե մենք ունենք այսպիսի թույլ օրենքներ, ապա պետք է օր առաջ արմատական ձևով վերանայել միայն հանքատերերի շահերի սպասարկմանը միտված ողջ օրենսդրությունը։ Մեր այս բոլոր մտահոգությունները կրկին փոխանցել ենք ԱԺ բոլոր պատգամավորներին և վարչապետի աշխատակազմի ղեկավարին՝ նշելով, որ այս փաստերն ևս մեկ անգամ անուղղակի հաստատում են, որ հանքարդյունահանման ոլորտը գտնվել և գտնվում է հովանավորչության ներքո կամ խնդիրները լուծվել ու լուծվում են կոռուպցիոն ճանապարհներով։ Քանի որ այս դեպքն ամենևին էլ եզակի չէ՝ առաջարկով դիմել ենք ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավորներին քննարկում կազմակերպել այս և մյուս նմանատիպ դեպքերի վերաբերյալ ու պատրաստակամություն հայտնել ներկայացնել հանքերի վերաբերյալ մեր ունեցած բոլոր փաստերն ու իրավական հիմնավորումները»։

16:25 - 03 օգոստոսի, 2020

«Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ»-ը չեն փակել

Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմինը հրապարակել է «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ-ում անցկացված ստուգումների արդյունքները։ Նշենք, որ Տեսչական մարմնի կողմից 2018 թվականի սեպտեմբերի 10-ից մինչև 2019 թվականի հունվարի 22-ը ստուգում է իրականացվել «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ»-ում։ Ստուգմամբ բացահայտվել են հետևյալ խախտումները. Հանքավայրի կոնդիցիաներն ու պաշարները չեն ենթարկվել վերագնահատման: Վերջին անգամ հանքավայրի պաշարները վերագնահատվել և հաստատվել են 2006 թվականին։ Ընկերության կողմից չի վարվել օգտակար հանածոների պաշարների շարժի ամենօրյա գրանցամատյան: Լիազոր մարմնին ներկայացված 2017 թվականի համար նախատեսված հաշվետվություններում տեղ են գտել անհամապատասխանություններ` կապված մարված պաշարների հաշվառման հետ։ 2017 թվականին հանքավայրի հաշվեկշռային պաշարներից փաստացի մարվել է 27,2մլն. տոննա հանքաքար, մինչդեռ ընդերքօգտագործման պայմանագրով նախատեսված է տարեկան 22,0մլն. տոննա։ Նախատեսված 22,0մլն. տոննա հանքաքարի փոխարեն հարստացուցիչ ֆաբրիկայում վերամշակվել է 19,65 մլն. տոննա հանքաքար։ Փաստացի արդյունահանված և վերամշակված հանքաքարի ծավալների տարբերությունն Ընկերությունը կուտակել է բացահանքի տարածքում։ Ընկերությունը 2014 թվականի նոյեմբերի 1-ից մինչև 2017 թվականի ապրիլի 20-ն աշխատել է առանց անշարժ աղբյուրներից աղտոտող նյութեր մթնոլորտ արտանետելու չափաքանակների (արտանետումների թույլտվության)։ Նշված ժամանակահատվածում մթնոլորտ է արտանետվել փոշի՝ 1754.92 տոննա, ածխածնի օքսիդ՝ 435.78 տոննա, ազոտի օքսիդ՝ 325.26 տոննա, բենզապիրեն՝ 0.002188 տոննա, ածխաջրածիններ՝ 56.739 տոննա, մանգանի օքսիդներ՝ 0.0046 տոննա, մուր՝ 12.709 տոննա, ծծմբական թթվի գոլորշիներ՝ 0.1725 տոննա և ծծմբի անհիդրիդ՝ 24.57 տոննա: Ընկերությունը ջրառն իրականացնում է պահպանելով իրեն տրամադրված ջրօգտագործաման թույլտվությամբ սահմանված ջրառի տարեկան ծավալները, սակայն խախտել է լ/վրկ ջրառի պահանջը, որի արդյունքում 2015 թվականին (I, II, VIII, IX, X, XI և XII ամիսներ), 2016 թվականին (I, II, III, IX, X, XI և XII ամիսներ), 2017 թվականին (I, II, IX, XI և XII ամիսներ) չի պահպանվել Ողջի գետի բնապահպանական թողքը: Վերոգրյալի արդյունքում խախտվել է 2016 թվականի դեկտեմբերի 16-ի թիվ ԲՓ-108 շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման փորձաքննական եզրակացության 3-րդ կետի պահանջը։ Ընկերությունը գործունեության ընթացքում՝ ՀՀ կառավարության 2015 թվականի մայիսի 21-ի թիվ 791-Ն որոշմամբ գերակա հանրային շահ ճանաչված, սակայն ներկայումս հողամասի նպատակային նշանակության փոփոխման փուլում գտնվող Արծվանիկի պոչամբարի հարակից Արծվանիկ, Չափնի և Սևաքար գյուղական համայնքների 18,55 հեկտար ընդհանուր մակերեսով համայնքային և պետական հողամասերը ծածկել է պոչանքներով։ 2017 թվականի ապրիլի 21-ից մինչև ստուգման ավարտը վնասակար նյութերի սահմանային թույլատրելի արտանետումների նախագծով նախատեսված խոշոր, միջին և մանր ջարդման արտադրամասերի, աղման արտադրամասի, ռեագենտային արտադրամասի, մոլիբդենի խտանյութի չորացման արտադրամասերում նախատեսված մաքրող սարքավորումները բացակայում կամ գտնվում էին անսարք վիճակում։ Բացի վերը նշվածից Ընկերության տարածքում առկա էր քարաջարդման աղաց, փայտամշակման արտադրամաս և բետոնի պատրաստման հանգույց, որոնք ներառված չեն վնասակար նյութերի սահմանային թույլատրելի արտանետումների նախագծում։ Վերոգրյալի արդյունքում մթնոլորտ է արտանետվել չափաքանակից ավել փոշի՝ 159.97տոննա: Ընկերությունը ջրառն իրականացնում էր Ողջի, Գեղի և Սակքար գետերից՝ չունենալով ջրառի կետերում ջրաչափիչ սարքավորումներ։ Վերջիններս տեղադրված և կապարակնքված էին լիազոր մարմնի կողմից Ընկերության հարստացուցիչ ֆաբրիկայի հարակից տարածքում: Վերոգրյալի արդյունքում խախտվել է 2016 թվականի դեկտեմբերի 16-ի թիվ ԲՓ-108 շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման փորձաքննական եզրակացության 3-րդ կետի պահանջը։ Ընկերության դյուկերային անցումներում խողովակների բարձր նիշերից նկատվել են կեղտաջրի արտահոսքի հետքեր, իսկ վթարային իրավիճակների համար նախատեսված առկա ավազանները մասնակի են ծառայում իրենց նպատակին: Մասնավորապես, 2018 թվականի սեպտեմբերի 24-ին 1-ին և 2-րդ դյուկերային անցումների տարածքներում տեղի է ունեցել վթար, որի հետևանքով, ըստ լաբորատոր հետազոտության արդյունքների, Ողջի գետի ջրավազան է արտանետվել 1,97 տոննա կախյալ նյութեր: 2017 թվականի հունվարի 25-ին, 26-ին, 27-ին և փետրվարի 3-ին Արծվանիկ պոչամբարի 4-րդ թունելախորշից տեղի է ունեցել 398,4 տոննա գերազանցումով կախյալ նյութերի արտահոսք։ Բացի վերը նշվածից, ըստ լաբորատոր հետազոտությունների տվյալների 2018 թվականի 3-րդ եռամսյակում թույլատրելի սահմանային արտահոսքի չափաքանակից ավել ջրային ավազան է արտանետվել ցինկ՝ 0,29 կգ էկվ.։ Վերոգրյալի արդյունքում խախտվել է 2016 թվականի դեկտեմբերի 16-ի թիվ ԲՓ-108 շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման փորձաքննական եզրակացության 3-րդ կետի պահանջը։ 2016 թվականի համար թափոնների գոյացման նորմատիվների և դրանց տեղադրման սահմանաքանակների նախագծերն Ըկերության կողմից պետական լիազոր մարմնի հաստատմանը չեն ներկայացվել։ Ընկերության կողմից ներկայացված բնապահպանական և բնօգտագործման վճարների հաշվարկ-հաշվետվություններում, ինչպես նաև բնապահպանական և բնօգտագործման վճարների միասնական հարկային հաշվարկներում առկա են եղել թափոնների տեղադրման կամ պահման, անշարժ աղբյուրներից մթնոլորտ արտանետման, ջրառի և կեղտաջրերի բնահապանական հարկով հարկման բազայի չափաքանակների հետ կապված անճշտություններ, որոնց վերաբերյալ տեղեկատվությունը տրամադրվել է ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեին։ Այսպիսով՝ Ընկերության տնտեսական գործունեության հետևանքով ջրային ռեսուրսների և մթնոլորտային օդի վրա ազդեցության հետևանքով՝ Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնի կողմից հաշվարկվել է 382.431.552 (երեք հարյուր ութսուներկու միլիոն չորս հարյուր երեսունմեկ հազար հինգ հարյուր հիսուներկու) ՀՀ դրամի չափով շրջակա միջավայրին հասցված վնաս։ Ինչի վերաբերյալ Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնի կողմից Ընկերությանը ներկայացվել է վնասի փոխհատուցման պահանջ։ Ինչպես նաև, Ընկերության ոլորտային երեք պատասխանատու պաշոտնատար անձիք ենթարկվել են վարչական տուգանքի՝ ընդհանուր 550.000 ՀՀ դրամի չափով։ Ընկերությանը տրվել են ստուգմամբ բացահայտված իրավախախտումները սահմանված ժամկետներում վերացնելու վերաբերյալ հանձնարարականներ։ Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմին

13:34 - 13 մարտի, 2019