Հանրաքվե

Հանրաքվեն համապետական, տարածաշրջանային կամ տեղական նշանակության հարցերի վերաբերյալ հանրաքվեի մասնակիցների քվեարկության ձեւով ազատ կամարտահայտման միջոց է։ Հանրաքվեի արդյունքում կարող է նաեւ նոր օրենք ընդունվել։ Հայտնի է նաեւ պլեբեսցիտ անվամբ։

Հանրաքվեն անմիջական ժողովրդավարության կարեւորագույն ինստիտուտն է եւ ժողովրդի անմիջական իրավաստեղծ գործունեության մեխանիզմը։ Հանրաքվեի մասնակցի ընդունած որոշումը ազդում է գործընթացի արդյունքի վրա եւ պետք է ամրապնդվի խնդրո առարկա հարցի վերաբերյալ մասնակցի տեղյակ լինելով։ Հանրաքվեն (համաժողովրդական քվեարկությունը) ժողովրդի կողմից անմիջականորեն իշխանության իրականացումն է՝ Սահմանադրություն ընդունելու կամ դրանում փոփոխություններ կատարելու, օրենքներ ընդունելու, ինչպես նաեւ պետական կյանքի կարեւորագույն հարցերի վերաբերյալ հասարակական կարծիքը բացահայտելու եղանակով։ Հանրաքվեի անցկացման պայմանները եւ ընթացակարգը կարգավորվում են տվյալ երկրի Սահմանադրությամբ եւ օրենքներով։

Հանրաքվեները դասակարգվում են․

Ըստ անցկացման մասշտաբի՝ համապետական, տարածքային, տեղական,

Ըստ հանրաքվեի դրվող հարցի՝ սահմանադրական (Սահմանադրության ընդունման կամ դրանում փոփոխություններ կատարելու վերաբերյալ), օրենսդրական (օրենքների ընդունման կամ դրանցում փոփոխություններ կամ լրացումներ կատարելու վերաբերյալ).

այլ հարցերի վերաբերյալ։

Ըստ հանրաքվեի մասնակցի կամարտահայտման ձեւի՝ պլեբիսցիտար (երբ հանրաքվեի մասնակիցը կարող է առաջադրվող հարցին տալ միայն «ԱՅՈ» կամ «ՈՉ» (կամ «ԿՈՂՄ ԵՄ» կամ «ԴԵՄ ԵՄ») պատասխաններից որեւէ մեկը), այլընտրանքային (երբ հանրաքվեի մասնակիցը կարող է հավանություն տալ առաջարկվող նախագծերից որեւէ մեկին)։

Եթե այլ կերպ հնարավոր չէ, ապա զարգացումը կարելի է ապահովել գործընթացները ճգնաժամի հանգեցնելով |lragir.am|

lragir.am: Հարցազրույց Քաղաքացու որոշում ՍԴ կուսակցության քարտուղար, տնտեսագետ Սուրեն Սահակյանի հետ։ Ինչպե՞ս եք գնահատում ՍԴ խնդիրը հանրաքվեով հանգուցալուծելու իշխանությունների մոտեցումը՝ հաշվի առնելով, որ ընդդիմադիրները մատնանշում են, որ այն տեղի է ունենում ընթացակարգային լուրջ խախտումներով՝ շրջանցելով սահմանադրական կարգավորումները: Ձեր կարծիքով՝ սա՞ էր միայն ռացիոնալ լուծումը: Բազմիցս նշել ենք, որ կեղծված սահմանադրությունը որպես հարաբերությունների հիմք դնելու հետևանքը լինելու է այն, որ լղոզվելու են ճշտի ու սխալի սահմանները։ Քաղաքական որևէ դերակատար, մատնանշելով դրա կեղծված բնույթը, կարող է հանգիստ խախտել «սահմանադրությունը»։ Եվ հակառակը, պատեհ առիթով էլ կարող է վկայակոչել «սահմանադրությունը», երբ իրեն պետք է դրանով հիմնավորել իր ասելիքը։ Այդ պատճառով, մինչև նոր ու լեգիտիմ սահմանադրության ընդունումը մենք անընդհատ բախվելու ենք այսպիսի խնդիրների։ Խախտվելիք ընթացակարգի իմաստը հեղինակավոր կառույցից կարծիք հարցնելն է, թե որքանով է հանրաքվեի դրվելիք հարցը համապատասխանում մեր սահմանադրությանը։ Բայց հարց է առաջանում՝ արդյոք ՍԴ-ն, որտեղ պետք է դիմել, հեղինակավոր է։ Բազմիցս գնահատականներ են հնչել, որ հանրությունը վստահություն չունի այդ կառույցի նկատմամբ։ Ես էլ այդպիսի վստահություն չունեմ։ Ես կարծում եմ, որ որպես ինստիտուտ այն իրեն վարկաբեկել է վերջին տասնամյակների ընթացքում։ Այդ կառույցը ստեղծված էր սահմանադրական արդարադատություն իրականացնելու համար, բայց մեծապես նույն կազմով այդ դատարանը լուռ հետևել է, թե ինչպես է խախտվում սահմանադրական կարգը, իսկ որոշ դեպքերում դրան փութաջանորեն հավանություն է տվել։ Կարծում եմ, որ անկախ օրենսդրական կարգավորումներից, այդ անձանցով ձևավորած կառույցից, փոփոխությունների համար թույլտվություն հարցնելու ձևական պարտավորությունը կարելի է շրջանցել։ Այ, երբ կձևավորվի լեգիտիմ դատարան, որի սահմանադրական արդարադատության իրականացնելու մղումների մեջ կասկած չի լինի, ես, որպես ՀՀ մի քաղաքացի, դեմ կլինեմ, որ չդիմեն։ Իսկ լուծումները բազմաթիվ էին։ Ընտրվել է այս մեկը, որի հետ իրականում ոչ մի խնդիր չկա։ Ասեմ ավելին, եթե սա դիտարկենք որպես սադրանք՝ Սահմանադրական դատարանի, սահմանադրության, սահմանադրականության, պետության էության, պետական համակարգի տարբեր ճյուղերի տարանջատվածության մասին մտածելու, ապա գուցե սա հենց այն էր, ինչ պետք էր մեզ։ Եթե այլ կերպ հնարավոր չէ, ապա զարգացումը կարելի է ապահովել գործընթացները ճգնաժամի հանգեցնելով։ Հետագայում սա լավ դաս կլինի ու, գուցե, ոչ միայն մեզ համար։ Կարծում եք՝ Հայաստանը կմարսի՞ առանց Վենետիկի հանձնաժողովի հանրաքվեով Սահմանադրության մեջ փոփոխություն անելու քայլը: Որքա՞ն է իրական վտանգը, որ դրանից հետո Հայաստանի նկատմամբ կարող են լինել բացասական զեկույցներ և անգամ պատժամիջոցներ: Նախ, Վենետիկի հանձնաժողովի կարծիքը խորհրդատվական է և կատարման համար ոչ պարտադիր։ Երկրորդը, ձեր հարցի մեջ մի սարսափելի հանգամանք կա։ Վերաձևակերպելով այն, կստացվի, թե արդյոք Հայաստանի ժողովուրդը՝ սահմանադիրը, կմարսի, եթե իր կյանքի վերաբերյալ ինքը որոշում կայացնի, այլ ոչ թե դրա մասին հարցնի ինչ-որ հանձնաժողովի, որի ղեկավարի կոռումպացվածության մասին միայն ալարկոտները չեն խոսում։ Մենք խոսում ենք մի կառույցի մասին, որը ներկա սահմանադրությունը բնութագրել է գերադրական ածականներով և որի փոխանցումով հանրապետականներն այն ներկայացնում են որպես Եվրոպայի ամենալավ սահմանադրություններից մեկը։ Բայց նույնիսկ անկախ անձանցից, կառույցների հեղինակություններից ու մնացած ամեն ինչից, Հայաստանը, ինչպես միջազգային իրավունքի ցանկացած սուբյեկտ, կարող է ինքնուրույն որոշել, թե ինչպես է ուզում ապրել, և որևէ մեկն իրավունք չունի միջամտել երկրի ներքին գործերին։ Այդ նախկին քաղաքական համակարգն էր, որ ներքին լեգիտիմության պակասի պայմաններում ստիպված էր որևէ փոփոխության համար լեգիտիմություն մուրալ դրսում։ Հիմա և, հուսանք՝ առհավետ, այդ հարցը լուծվել է մեր բոլորի ջանքերով։ Տեսակետ կա, որ ճիշտ ճանապարհն այն կլիներ, որ իշխանությունը նախապատրաստեր սահմանադրական փոփոխությունների կամ նոր Սահմանադրության ամբողջական փաթեթ և այդկերպ լուծեր խնդիրը: Թե՞ վտանգ կար, որ նույն ՍԴ անդամները իրենց ոչ ձեռնտու հատվածները իրենց եզրակացությամբ կհամարեին հակասահմանադրական: Գուցե այդպիսի վտանգ կար, բայց արդյոք դա էական է նրա ֆոնին, ինչի մասին խոսում էինք առաջին հարցի պատասխանում։ Այո, խնդրի լուծման բազում տարբերակներ կային և հիմա էլ կան։ Ես ուրախ եմ, որ հենց այս մեկն է ընտրվել։ Կրկնեմ, որ մենք պետություն, դրա առանձին մարմիններ ձևավորելու տարրական գիտելիքների պակաս ունենք և նույնիսկ սխալվելու, այդ սխալները շտկելու, հետագայում դրանք բացառելու գնով մենք պետք է երկար ճանապարհ անցնենք՝ բացը վերականգնելով։ Բացի դա, հանրության՝ սեփական կյանքի վերաբերյալ որոշումների կայացման ցանկացած լրացուցիչ մասնակցություն դրական է այն առումով, որ դա սովորություն դառնալու միտում կարող է ունենալ։ Անկախ նրանից, թե հանրաքվեն որպես խնդրի լուծման գործիք կիրառելով կառավարող քաղաքական ուժն ինչ նպատակներ է հետապնդել, վաղը ժողովուրդը պահանջելու է այլ էական հարցեր էլ դնել հանրաքվեի։ Բանն այն է, որ մենք ուղիղ ժողովրդավարության այլընտրանք չունենք։ Մենք ասելով նկատի ունեմ ոչ միայն Հայաստանը, այլ նաև ամբողջ մարդկությունը։ Կուսակցությունների, քաղաքական ֆորմալ միավորների և ներկայացուցչական դեմոկրատիայի դերը գնալով պակասում է աշխարհում, և լավ կլինի մենք ժամանակին սովորենք ինքներս մեր ճակատագիրը տնօրինելու մեխանիզմները։ Արդյոք հանրաքվեով ՍԴ այս կազմից ազատվելով մենք կարող ենք ակնկալել, որ կունենանք վստահելի ՍԴ, և արդյոք միայն ՍԴ կազմը փոխելով կվերականգնվի հանրության վստահությունը դատական համակարգի նկատմամբ: Այս պրոցեսը խնդիրը դրական լուծելու հեռանկար ունի։ Անհրաժեշտ է ուղղակի ամեն ինչ ճիշտ անել և կես ճանապարհից հետ չկանգնել, ինչպես տեսել ենք այլ հարցերում։ Ըստ էության, կառավարող ուժը մեծ պատասխանատվություն է վերցրել ընթացակարգային խախտումներով նման փոփոխություն նախաձեռնելով։ Եթե այս մարտահրավերից նա հաղթանակած դուրս գա, ապա մենք կշահենք ոչ միայն վստահելի ու հեղինակավոր ՍԴ ունենալով։ Հակառակ պարագայում հետևանքներն իր համար անկանխատեսելի կլինեն։ Հաղթանակած ասելով ես նկատի ունեմ միայն մի ելք՝ երբ իրականում կձևավորվի անաչառ Սահմանադրական դատարան և այն չի դառնա «Իմ քայլ»-ի դատարանը։ Հակառակ պարագայում նոր անդամները դուրս կշպրտվեն նույն հաջողությամբ, ինչ այս մի դատարանի անդամները՝ իենց հետևից քարշ տալով հովանավորներին Շարունակությունը՝ lragir.am-ում

11:09 - 11 փետրվարի, 2020

Սահմանդրական փոփոխությունների հանրաքվեն բեկումնային է լինելու նոր Հայաստանի կերտման ճանապարհին. Արման Բաբաջանյան

ԱԺ պատգամավոր Արման Բաբաջանյանը, անդրադառնալով առաջիկայում կայանալիք սահմանադրական հանրաքվեին, ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է. «Ապրիլի 5-ին կայանալիք սահմանդրական փոփոխությունների հանրաքվեն նշանային, եթե կուզեք բեկումնային է լինելու Հայաստանի, նոր Հայաստանի կերտման ճանապարհին։ Սահմադարական դատարանի գործող կազմը, նրա նախագահը իրականում մեծագույն խոչընդոտ են երկրում արմատական բարեփոխումների, հատկապես դատաիրավական ոլորտի բարեփոխումների իրականացման, նաև դատական իշխանությունը ժողովրդին վերադարձնելու ու լեգիտիմ դարձնելու ճանապարհին։ Հետևաբար սահմանադրական հանրաքվեն, որ առաջին հայացիքց թվում է, թե ՍԴ գործող կազմին է վերաբերում, իրականում շատ ավելի խորքային է, քան դատարանի մի քանի անդամների ու նախագահի փոփոխությունը։ Այս հանրաքվեն սահմանդրությունը, սահմանադրական կարգը ժողովրդին վերադարձնելու եզակի միջոց է։ Այդպիսին լինելով հանրաքվեն հետապնդում է շատ ավելի բարձր նպատակներ ու արժեքներ, քան առաջին հայացքց թվացող այն իրողությունը, որ դրանով վերջ է դրվելու նախկին իշխանությունների՝ Սերժ Սարգսյանի, Ռոբերտ Քոչարյանի, Հրայր Թովմասյանի, Արթուր Վանեցյանի՝ անյալը պահպանելուն ու դրան վերադառնալուն ուղղված գործունեությունը։ Հետևաբար չափազանց կարևոր է, որպեսի հանրաքվեի քարոզարշավի ողջ ընթացքում այս իրողությունը հասցվի քաղաքացուն, ընտրողին։ Հայաստանի քաղաքացին պետք է հասկանա, որ հանրաքվեում «Այո՛» ասելով ոչ թե «Ո՛չ» է ասելու նախկինին, ինչպես ներկայացվում է, այդ թվում իշխանության կողմից, այլ «Այո՛» է ասելու ապագային, վաղվա Հայաստանին։ Ուստի շատ կարևոր է, որպեսզի հանրաքվեի քարոչզարշավը ներկայի ու նախկինի հակադրությունից տեղափոխվի ապագայի հարթություն, որպեսզի քաղաքացին գիտակցի, որ հանրաքվեին մասնակցելով ու «Այո՛» ասելով ինքը ոչ թե հաշիվներ է մարքում անցյալի հետ, այլ կերտում է վաղվա օրը։ Ինքս՝ որպես ԱԺ պատագամավոր չափազանց կարևոր եմ համարում այս իրողությունը և նաև պատասխանատու եմ համարում ինձ դա հանրությանը հասցնելու հարում։ Այդ նպատակով ես իմ համախոհների, գաղափարակից ընկերների հետ առանձին մասնակցելու եմ սահմանադրական փոփոխությունների քարոզարշավին և անելու եմ առավելագույնը այն ապագային, վաղվա օրակարգին ու վաղվա անելիքներին ծառայեցնելու համար։ Ես չեմ մասնակցելու, որևէ կերպ չեմ ներգրավվելու գործող իշխանության ու նախկինների բանավեճերին ու քարոզչական պատերազմներին, որոնք իրականում աղերս չունեն ապագայի հետ։ Ես դրանց զուգահեռ խոսելու եմ վաղվա մասին, ապագայի մասին, որի կառուցման գործում մեծ ներդրում ենք ունենալու ապրիլի 5–ին կայանալիք հանրաքվեին մասնակցությամբ։ Այս գործընթացին ներգրավվելու իմ նպատակներից մեկը, գուցե ամենագլխավորն այն է, որպեսզի այն ծառայեցվի իշխանության հետ յուրօրինակ պայմանագրի առ այն, որ հանրաքվեով գիծ ենք քաշում անցյալի հետ հակադրության վրա, որ դրանից հետո աչք չենք փակում վաղվա հաշվին այսօր կատարվելիք որևէ սխալի ու ձախողման վրա ու դա չենք փորձում արդարացնել նախկինների գոյությամբ կամ դիմադրությամբ։2018 թվականի թավշյա հեղափոխությունը եզակի պատմական հնարավարություն է ստեղծել բոլորիս համար կառուցելու մեր երազած հայրենիքը՝ ազատ, ժողովրդավարական Հայաստանը, որը կլինի ներքնապես ու արտաքնապես ուժեղ, որը ապահովի մարդու ու քաղաքացու բոլոր իրավունքների իրացումն ու արժանապատիվ կյանքը։ Ինչպես տարբեր առիթներով խոստովանել եմ, համոզված լինելով, որ այդ տեսլականին խոչնդոտել են նախկին իշխանությունները, 2018-ին հեղափոխության հաջողությանը չեմ հավատացել։ 2006 թվականին ԱՄՆ-ից տեղափոխվելով Հայաստան, հիմնադրելով ընդդիմադիր օրաթերթ, 2010-ին ստեղծելով նոր լրատվամիջոց կրելով ընդդիմադիր լինելու համար այն ժամանակ նախասահմանված բոլոր զրկանքները, պայքարելով սկզբում Քոչարյանի, ապա Սերժ Սարգսյանի իշխանության դեմ, այնուամենայնիվ չեմ հավատացել, որ առանց արյուն հեղելու, առանց մարդկային կորուստների կարողանալու ենք ազատվել նրանց ռեժիմներից, իսկ ես համոզում ունեմ, որ ոչ մի կաթիլ արյուն չի կարելի թափել որևէ իշխանության համար։ Այդ հրաշքը սակայն տեղի ունեցավ 2018 թվականի գարնանը։ Հեղափոխության հաջողությանը 2018-ին չհավատալու իրողությունը ինձ կրկնակի պարտավորեցնող է դարձնում այսօր անել առավելագույնը՝ դրա հաջողության համար։Այսու, ապրիլի 5–ին կայանալիք հանրաքվեն ես համարում եմ այդ հաջողություններին հասնելու ճանապահի կարևորագույն հանգրվան։ Ես «Այո՛» եմ ասելու այդ հանգրվանին և անելու եմ ինձանից կախված առավելագույնը այդ գաղափարողվ հնրավարինս շատ մարդկանց վարակելու համար»։

10:01 - 11 փետրվարի, 2020