Նիկոլ Փաշինյան

Երեւանը կրկին համալսարանական քաղաք դարձնելու տարբերակը պետք է հավասար քննարկվի նոր քաղաք կառուցելու գաղափարի հետ․ Արամ Փախչանյան

Այս տարվա մարտի 28-ին Արմավիրի մարզ կատարած այցի ժամանակ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ կառավարությունն ունի համալսարանական քաղաք ստեղծելու գաղափար։ Ըստ վարչապետի՝ Երեւան քաղաքի կենտրոնում գտնվող բուհական շենքերը պետք է հանվեն վաճառքի եւ դրանից կուտակված գումարով Երեւանից դուրս պետք է ստեղծվի բուհական, ակադեմիական քաղաք, որտեղ կենտրոնացված կլինի գիտական եւ դասախոսական պոտենցիալը։ Վարչապետն ասաց, որ հայաստանյան բուհերը ունեն ե՛ւ բովանդակային, ե՛ւ շենքային խնդիրներ։ Վերջինս շեշտեց, որ այսօր բուհերի շենքային պայմանները չեն համապատասխանում 21-րդ դարի չափանիշներին։ ԿԳՄՍ նախարար Վահրամ Դումանյանն էլ վարչապետի այս հայտարարության առնչությամբ կարծիք էր հայտնել, որ սա դեռ ուղղակի գաղափար է եւ ուղղված է բուհական համակարգի զարգացմանը։ Նախարարի վստահեցմամբ՝ այն որեւէ բիզնես նպատակ չի հետապնդում։ Դումանյանը հայտնեց, որ միայն շենքերը վաճառելով քաղաքը չի կառուցվի, քանի որ ավելի լուրջ ներդրումներ են անհրաժեշտ։ «Միայն կարող եմ ասել, որ կառավարությունը հաստատակամ է այդ գաղափարի իրականացման գործում։ Ներկայիս շենքային պայմաններում շատ են խնդիրները՝ սանիտարական պամաններից սկսված, նաեւ տեխնիկական հագեցվածությունը, մակերեսները՝ ուսանող-մակերես հարաբերակցությունը խախտված է»,- նշեց նախարարը։ Դումանյանն ընդգծեց, որ հասկանում է առաջացած անհանգստության պատճառները՝ հաշվի առնելով ԵՊՀ հյուրերի տան դեպքը, երբ շենքը վաճառվեց, նշվելով, թե այն վերանորոգելու ֆինանսական հնարավորություն չկա։ Համալսարանական քաղաք ստեղծելու գաղափարի, դրա արդյունավետության եւ հնարավոր խոչընդոտների մասին Infocom.am-ը զրուցել է «Այբ» կրթական հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ Արամ Փախչանյանի հետ։ - Պարո՛ն Փախչանյան, ըստ Ձեզ՝ որքանո՞վ է այս տարբերակը արդյունավետ՝ ունենալ համալսարանական քաղաք, որտեղ կենտրոնացած կլինի ակադեմիական ամբողջ ռեսուրսը։ Հայաստանյան պայմաններում այս մոդելի գործածումն արդարացվա՞ծ է։ - Ասեմ, որ այս մոդելը մենք վաղուց ունենք՝ Երեւանի օրինակով, եթե նկատենք, բոլոր հին համալսարանները մեկ տարածքում են եւ շատ մոտ են իրար։ Հենց քաղաքի պլանի մեջ ի սկզբանե նախատեսվել է այդպես, որպեսզի ուսանողները կարողանան լինել մեկ ընդհանուր տարածքում, շփվեն իրար հետ։ Այսինքն՝ ուսանողական քաղաքի գաղափարը եղել է, ուղղակի ժամանակի ընթացքում մենք այն ապականել ենք, լցրել ենք տարբեր, այլ տեսակի կառույցներով եւ ուսանողական քաղաքի միջավայրը նվազեցրել ենք։ Իրականում դա ամբողջապես կարելի է հետ վարադարձնել զուտ քաղաքաշինական մեթոդներով, օրինակ՝ բարեկարգելով շրջակայքի այգիները, բացելով տարածքները, ասֆալտը փոխարինելով ավելի արդյունավետ միջոցներով, համալսարանի հետեւի տարածքը, որը մեռած տարածք է, վերականգնելով եւ այլն։ Բազմաթիվ տարբերակներով կարող ենք այն տարածքը, որը հիմա ունենք, վերածել համալսարանական քաղաքի, շատ ավելի էժան տարբերակներով։ Հենց գաղափարը վատը չէ, ճիշտ գաղափար է, բայց այդ գաղափարը պետք է սկզբից հիմնվի որոշ կարեւորագույն քայլերի վրա, որոնք կանդրադառնան կրթության բովանդակությանը։ Ամենաշատը, ինչից ես վախենում եմ, եւ որը Հայաստանում անընդհատ կրկնվում է, կոչվում է Cargo Cult (բեռի պաշտամունք), երբ մենք, վերարտադրելով ինչ-որ երեւույթի արտաքին հատկանիշները, ենթադրում ենք, որ այդ երեւույթը կառաջանա, բայց այդպես չի լինում։ Չես կարող արտաքինը վերարտադրելով ստեղծել համալսարանական քաղաք եւ դրանով ունենալ լավ կրթություն, էլ ավելի վատ կարող է լինել, որովհետեւ այդ գործընթացի արդյունքում ինչ-որ կորուստներ անպայման կլինեն։ Երբ սկզբում իրականացնում ես բովանդակային փոփոխություն, որի արդյունքում համալսարանական քաղաքի ստեղծումը դառնում է անխուսափելի քայլ, միայն այս դեպքում կարիք չի լինի բացատրել, թե ինչու ես դա անում, բոլորը կհասկանան։ Այդ դեպքում կլինի տրամաբանական, իսկ եթե մենք ենթարդում ենք, որ ուղղակի ուսանողներին նոր շենք լցնելով կստանանք լավ կրթություն՝ բնավ ոչ, բնականաբար ավելի վատ կլինի։ - Կարելի է ասել, որ սա մեր հանրության համար նոր տերմին է եւ գաղափարի շուրջ պատկերացումները լիարժեք չեն։ Խնդրում եմ մանրամասնեք, թե ինչ է ենթադրում այս գաղափարը եւ ի՞նչ մեթոդով պետք է ստեղծվի քաղաքը։ - Համալսարանական քաղաքները աշխարհի տարբեր երկրներում ինքնաբերաբար են ձեւավորվում, իրենք բացարձակ համալսարանական չեն այն առումով, որ այնտեղ ոչ միայն համալսարանների աշխատակիցները, ուսանողներն են տեղակայված, այլ դրանք իրական քաղաքներ են։ Նովոսիբիրսկի մոտակայքում կա «Академгородок» կոչված կառույցը, որը հենց այդպիսին էր եւ նույն նպատակով էր կառուցված, բայց այնտեղ ոչ միայն համալսարաններ կան, այլեւ մի տեղում միավորված են նաեւ գիտական կենտրոնները, որտեղից ստացվում է հավելյալ ներուժ, քանի որ շփման, համատեղ ապրելու արդյունքում ստեղծվում է հավելյալ գործոն, որը աշխատում է հօգուտ զարգացման։ Այդ շփման, քննարկումների արդյունքում նոր որակներ են ստեծվում։ Նույնն ապացուցվում է Բոստոնի օրինակով, երեւույթը կա նաեւ Սիլիկոնյան հովտի որոշ քաղաքներում, դա այդպես է, երբ ստեղծում ես գիտության, ուսանողության ֆիզիկական զանգված մեկ տարածքում, դու ստանում ես նոր որակ, դա ճշմարիտ է։ Խնդիրն այն է, որ այդ մարդիկ իսկապես պետք է ապրեն քաղաքում, ոչ թե գնան-գան։ Կա նաեւ այդ օրինակը` Ինոպոլիս համալսարանական քաղաքի դեպքում մարդիկ փաստացի չեն ապրում այնտեղ, այն դատարկ է, այդ կյանքն այնտեղ չի առաջանում, չկան շփումները, քննարկումները, չնայած քաղաքի կառուցման նպատակը, ըստ էության, նույնն է եղել։ Մի խոսքով՝ դրա կայացումը բավականին բարդ եւ ռիսկային է։ Իմ պատկերացմամբ՝ Երեւանը չքնաղ համալսարանական քաղաք է, եւ առավել եւս Երեւանի փոքր կենտրոնը, որտեղ կա ֆիզիկական զանգված ստեղծելու հնարավարություն։ Ես արդեն ներկայացրի, թե ինչպես պետք է լինի այդ գործընթացը, եւ կարծում եմ, որ Երեւանը կրկին համալսարանական քաղաք դարձնելու տարբերակը պետք է հավասար քննարկվի նոր քաղաք կառուցելու գաղափարի հետ։ Նոր քաղաք կառուցելու տարբերակը կապիտալ մեծ ռեսուրսներ է պահանջում եւ գաղափարը կարող է նաեւ չստացվել, նման օրինակներ եւս կան։ - Թեմայի վերաբերյալ կարծիքներն ուսումնասիրելիս տպավորություն էր, որ շենքային խնդիրներից է նաեւ այն, որ համալսարանների ներսում բացակայում է կրթական աուրան, եւ դրան խոչընդոտում են նաեւ համալսարանների մոտ գտնվող զվարճանքի կենտրոնները, որոք շեղում են ուսանողին։ Արդյոք համալսարանական քաղաքում մենք չե՞նք ունենա նույն զվարճանքի կենտրոնները։ - Իհարկե կունենանք․ եթե գնաք զարգացած երկրների համալսարանական քաղաքներ, եթե կան ուսանողներ, շուկան առաջ է բերում զվարճանքի բազմաթիվ կենտրոններ, գիշերային ակումբներ եւ այլն։ Առավել եւս, եթե հանկարծ չափից շատ երիտասարդների թողնում եք առանց մեծահասակների ներկայության, ապա այդ տեսակի զբաղմունքների քանակն աճում է, եւ այդ ամենը կդառնա ավելի անվերահսկելի, ինչպես նաեւ այդտեղ պետք է ոստիկանական կենտրոններ բացեն, որպեսզի կարողնան կարգուկանոն հաստատել։ Ուզում եմ ասել՝ եթե այդ կենտրոնները նախատեսված չեն, ապա մենք ինչպե՞ս ենք արգելելու քաղաքում նման զվարճանքի կենտրոններ ունենալը, եւ այդ դեպքում եթե քաղաքը ձանձրալի լինի ուսանողի համար, նա կարող է ուղղակի չգնալ եւ չներկայանալ դասերին։ Պետք է այդ ամենը հասկանալ, չի կարելի երեւույթի դեմ պայքարել՝ արմատախիլ անելով այն։ Իմ պատկերացմամբ՝ պետք է վերանայել կրթության ընթացքը։ Իրականում նույն Բոստոնում բազմաթիվ սրճարաններ եւ զբաղմունքի վայրեր կան, որոնք լեփ-լեցուն են լինում, բայց այնտեղ կրթություն է ընթանում, հենց սրճարաններում են ուսանողները բազմաթիվ գիտական հարցեր քննարկում։ Եթե ուսանողի համար ստեղծվեն հարմարավետ, հաճելի միջավայրեր, որտեղ կարող են քննարկումներ ծավալել տարբեր հարցերի շուրջ, հարմար լինեն նաեւ գիտական միջոցառումներ համար, գնալով այդ միջավարը կձեւավորվի, երբ դու սրճարան ես գալիս ոչ թե ուղղակի ժամանցի համար, այլ գալիս ես՝ ակնկալելով, որ այնտեղ կհանդիպես խելոք մեկին, որի հետ հետաքրքիր զրույց կունենաս, ինչպես լինում է Բոստոնում, Սիլիկոնյան հովտում, Լոնդոնի կենտրոնում եւ այլն։ Երբ նշեցի, որ պետք է կրթության բովանդակության մասին մտածել, դա նկատի ունեի, սա նույնպես բովանդակություն է եւ մենք պետք է մեր համալսարանական կրթության բովանդակային շերտը ամբողջապես վերանայենք, հասկանանք՝ մենք ինչպես ենք մատուցում այն։ Երբ «ինչպե՞ս» հարցին կկարողանանք գործնական պատասխան տալ եւ ստեղծել նոր միջավայր, այդ դեպքում կարելի է մտածել նոր տարածք տեղափոխելու մասին կամ այդ միջավայրը վերափոխելու, որպեսզի այն լինի պարարտ, բայց ուղղակի կառուցել շենք եւ հույս ունենալ, որ այդ միջավայրը կառաջանա, չի լինի։ - Գաղտնիք չէ, որ հետպատերազմյան եւ կորոնավիրուսային համաճարակի փուլերում ունենք բազմաթիվ տնտեսական խնդիրներ, իսկ այս գաղափարը ենթադրում է ահռելի ռեսուրսների ներդրում, այդ թվում ֆինանսական։ Նշվում է, որ այս գաղափարի առաջացման հիմնական պատճառը բուհերի ներկայիս շենքերի ֆիզիկական լուրջ խնդիրներն են․ ըստ Ձեզ՝ արդյոք այդ խնդիրներն այդքան անհամատեղելի՞ են կրթական գործընթացի հետ, նոր շենքերը ի՞նչ առավելություններ պետք է ունենան։ - Ինչ-որ չափով ես դրա հետ համաձայն եմ, մեր ներկայիս կրթական շինությունների ճարտարապետական միտքը բավականին հնացել է, եւ այն ժամանակ կրթության բովանդակությունը մի քիչ տարբերվում էր, ավելի քիչ հետազոտական էր, եւ եթե գնաք այդ շենքեր, կտեսնեք, որ այնտեղ ժամանակակից, հետազոտական լաբորատորիա ստեղծելը շատ հաճախ ֆիզիկապես անհնար է։ Ես ինչ-որ տեղ համաձայն եմ, որ միգուցե իդեալական տարբերակը կարող է լինել զրոյից սարքելը, քան եղած շենքերը կապիտալ վերանորոգման ենթարկելը։ Իմ տեսակետից այստեղ խնդիրը առաջնահերթությունն է, թե առաջնայնորեն մենք ինչով ենք զբաղվում։ Եթե որոշում ենք զբաղվել շինարարությամբ, որպեսզի ունենանք ավելի լավ համալսարաններ, ես այդ մտքի հետ այնքան էլ հաշտ չեմ, կարծում եմ, որ ավելի սուր խնդիրներ ունենք այս ոլորտում, որոնք կապված են կրթության բովանդակության եւ գիտության զարգացման հետ, դրանց վրա պետք է կենտրոնանալ։ Եթե մենք այդ երկու կարեւորագույն փոփոխություններն ունենանք, դրանից հետո կարելի է մտածել ներդրումներ անելու եւ նոր միջավայր ստեղծելու մասին։ Եթե կառավարությունը ստեղծի տարբերակ, որի դեպքում եղած շենքերի իրացման շնորհիվ կլինի ֆինանսական մեծ արդյունք եւ դրանով կծածկվի նոր շինարարության ծախսերի մեծ մասը, իսկ հավելյալ մի փոքր գումար անհրաժեշտ կլինի գաղափարն իրականացնելու համար, դա կլինի տրամաբանական քայլ, կարելի է դա դիտել լավ ճանապարհ՝ ապագայի համար։ Իմ կարծիքով, սակայն, պետք չէ այսօր շեղել մեզ մեր հիմնական նպատակից, որն է՝ բուհական եւ ոչ միայն բուհական կրթության եւ գիտության զարգացումը, եւ այդտեղ մենք ունենք ամենասուր խնդիրները, մեր խնդիրը շենքը չէ, սա է իմ խորին համոզումը։ Եթե մենք հնարավորություն ունենք նման ռեսուրսներ օգտագործելու, ապա ավելի լավ կլինի դրանք ծախսենք լաբորատոր սարքավորումներ ձեռք բերելու, լաբորատորիաներ ստեղծելու վրա, քան ուղղակի շենքերի, շինարարության վրա։ Ես կարող եմ հայտնել միայն սուբյեկտիվ տեսակետ եւ հանդես գալ, որպես սուբյեկտիվ փորձագետ, օբյեկտիվի դեպքում պետք է նայել թվերին։ - Կարծիքներ կան, որ գաղափարի հիմքում Երեւան քաղաքի ուրբանիզացիայի մակարդակի նվազեցումն է, բայց, միեւնույն ժամանակ, պետք է շեշտել, որ հենց ուսանողներն են հանրային կյանքի ակտիվությունն ապահովում, եւ ուրբանիզացիայի բարձր մակարդակի պատճառներից մեկը հենց համալսարանների տեղակայումն է։ Արդյոք նոր քաղաքի դեպքո՞ւմ էլ չենք ունենա ուրբանիզացիայի բարձր մակարդակ՝ հենց այդ քաղաքի համար։ Եվ արդյոք համալսարանները տարբեր մարզեր տեղափոխելը չէ՞ր լուծի այս հարցը, քանի որ այս գաղափարը նույնպես տարբեր ժամանակներում շատ է քննարկվել։ - Իմ համոզմամբ միայն Հայաստանում չէ այդ միտումը։ Ընդհանրապես, բուհական կրթությունը սփռվում է ոչ թե շինարարության միջոցով, այլ նոր տեխնոլոգիաների կիրառման միջոցով՝ առցանց կրթություն եւ այլն։ Այսինքն՝ հիմա դնել եւ մարզերում նոր բուհեր կառուցել, կարծում եմ, իմաստ չունի, որովհետեւ այդ բուհերը առանձին-առանձին երկար չեն դիմակայի, որովհետեւ բուհական համակարգը ենթադրում է նաեւ համագործակցային դաշտ ձեւավորելը։ Որպեսզի բուհը լավ աշխատի, այն պետք է համապատասխան չափ ու ծավալ ունենա, փոքր չափի բուհերը անարդյունավետ են։ Շատ պատճառներ կան, մարզային քաղաքները կարող են ունենալ մասնաճյուղեր, հիմնականում եւ առաջնահերթորեն լաբորատորիաներ՝ տեղային հետազոտությունների համար, դա հաստատ իմաստ ունի։ Իմ կարծիքով՝ հիմնական կենտրոնացում պետք է ապահովենք, մենք առանց դրա էլ բավականին պառակտված բարձրագույն կրթություն ունենք՝ բուհերի ֆենոմենալ բարձր քանակ։ Մյուս կողմից՝ ես համաձայն եմ, որ երիտասարդներին ընդհանրապես քաղաքի կենտրոնից տանելը նշանակում է քաղաքը դատապարտել։ Քաղաքի գրավչություններից մեկը զբոսաշրջիկների համար այն է, որ նրանք տեսնում են հետաքրքիր, կրթված դեմքեր, համապատասխան միջավայր, սրճարաններ, որոնք չեն գոյատեւի, եթե այդտեղից ուսանողները գնան։ Այսինքն՝ մենք կսպանենք քաղաքը, կսպանենք փոքր Երեւանը, դա էլ պետք է հասկանալ։ Այնտեղ սրճարաններում կհայտնվեն ծխող, բարձրագույն կրթություն չունեցող, «ապեր»-ով խոսող, ոսկե ատամներով տղաներ։ Այդ ռիսկերը կան, իմ կարծքիով՝ սա բարդ, քաղաքաշինական որոշում է, պետք է հաշվի առնվեն բազմաթիվ գործոններ։ Իմ տեսակետից՝ Երեւանը ստեղծված է եղել որպես ուսանողական քաղաք՝ Թամանյանը նախագծել է այդպիսին, մի ամբողջ տարածք՝ Բժշկականը, Երեւանի պետական համալսարանը, Պոլիտեխնիկը, բոլորը ձեւավորվել են որպես մեկ միավոր հենց այդ նպատակով։ Մենք ունենք այդ կրթական միջավայրը, որտեղ ուսանողը կարող է իրեն լավ զգալ, ուղղակի պետք է այն վերականգնենք, դա առաջին հիպոթեզը պետք է լինի, ոչ թե վերջին։ - Վարչապետի հայտարարությունից մի քանի օր է անցել, բայց այն սոցիալական եւ հանրային տարբեր հարթակներում դեռ բուռն քննարկումների առարկա է։ Եթե գաղափարը դառնա նախագիծ, արդյոք այն չի՞ դառնա հանրության եւ մասնագիտական շրջանակների բողոքի պատճառ։ Ի՞նչ պետք է անել, որ մարդիկ պատրաստ լինեն այս փոփոխությանը։ - Երբ Փարիզում Պոմպիդու կենտրոնը կառուցում էին, ամբողջ քաղաքը ոտքի էր կանգնել եւ բողոքում էր, բայց հիմա այն քաղաքի ամենասիրված շենքերից մեկն է։ Ընդհանրապես, մարդիկ պահպանողական մոտեցում ունեն փոփոխությունների նկատմամբ։ Ներկայումս քաղաքական դաշտը բավականին բեւեռացված է, եւ իշխանությունների կողմից արվող բոլոր փոփոխությունները կարող են նաեւ կարծիքները բեւեռացնել։ Հուսամ, որ ժամանակի ընթացքում դա կմեղմվի, եւ ավելի հեշտ կլինի նման որոշումների գալը։ Ամեն դեպքում, իմ կարծքով, կարեւոր է, որ ընթացքը լինի լավ մշակված, որպեսզի այն լուծումները, որոնք առաջարկվում են, ե՛ւ ֆինանսական տեսակետից, ե՛ւ քաղաքաշինական, լինեն հիմնավորված, լավ փորձագիտական գնահատական ունենան, շատ լավ կլինի, որ ներգրավվեն նաեւ արտասահմանյան հաջողված օրինակների փորձագետները, որպեսզի նրանք էլ կիսվեն իրենց փորձով։ Նման հարցերում պետք է հանրությանը իրազեկված պահել, փուլերի ընթացքի մասին մի քիչ ավելի մանրամասնել, թե ինչո՞ւ են ներկայիս շենքերը անհամատեղելի կրթության հետ, ի՞նչ օրինակներ կան, ներգրավել գիտնականների, ուսանողների, լսել նրանց կարծիքը, որովհետեւ նրանք են լինելու սրա հիմնական շահառուն, մի քիչ ավելի հստակ ներկայացնել՝ որ քաղաքում է լինելու, ինչ միջավայր է լինելու, ինչ տեսակի շենքեր եւ շինություններ են լինելու, այնտեղ մարդիկ ապրելո՞ւ են, թե՞ ոչ, ովքե՞ր են ապրելու։ Բազմաթիվ հարցեր կան եւ այդ հարցերին պետք է տալ կշռադատված պատասխաններ։ Հանրության մոտ հեղինակություն վայլեող մարդիկ պետք է ունենան այս հարցերի պատասխանները, որպեսզի դրանք ներկայացնեն հստակ։ Ես էլ նշեցի, որ այս պահին ինձ չեմ համարում բավարար տեղեկացված, եւ իմ խոսքը իմ սուբյեկտիվ կարծիքն է՝ որոշ դեպքերում հիմնված ենթադրությունների վրա, որոնք հաստատ բավարար չեն, որպեսզի մենք կարողանանք կարծիք ձեւավորվել հանրության մոտ։ Իմ պատկերցամամբ՝ ճիշտ կլինի այս գաղափարը ներկայացնել քաղաքի զարգացման ռազմավարության համատեքստում, ոչ թե լուծել մի քանի բուհերի մասնավոր խնդիրը, որովհետեւ դա իրապես մասնավոր հարց է։ Իմ կարծիքով՝ այն, ինչ հիմա անհանգստացնում է մարդկանց եւ բերում է կարծիքների բեւեռացմանը, քաղաքի մասին հոգածությունն է՝ ի՞նչ քաղաքում են ապրելու, ի՞նչն է լինելու քաղաքի դեմքը, ո՞ւր է գնալու այս ամենը։ Եթե նայել եք սոցցանցերում շրջանառվող ծաղրանկարները, դրանցից շատերը համալսարանների շենքերին փակցված՝ սուպերմարկետների, զվարճանքի կենտրոնների լոգոներ են․ մարդկանց սա է հետաքրքրում, թե ինչ կլինի Երեւան քաղաքի վիճակը։ Մենք, ցավոք, վաղուց չունենք Երեւան քաղաքի զարգացման ընդհանուր տեսլական, եւ դա մեծ խնդիր է, մենք ռազմավարություն չունենք, քաղաքը մասնատված է, եւ այս ամենից է բխում հանրության արձագանքը։ Առավել եւս, երբ նախկինում էլ կայացվեցին հակասական որոշումներ, օրինակ՝ Հյուսիսային պողոտայի դեպքում, որը մինչ այսօր վերքի նման շարունակում է մտահոգությունների առիթ դառնալ, ոմանց դուր է գալիս, ոմանց՝ ոչ, ամեն դեպքում դրա շուրջ բուռն քննարկումներ դեռ կան։ - Ենթադրենք՝ այս գաղափարն արդեն նախագիծ է, Ձեր պատեկարցամամբ՝ ո՞ւմ պետք է վաճառվեն այդ շենքերը, ի՞նչ նպատակով պետք է դրանք օգտագործվեն։ ԿԳՄՍ նախարարն ասում է՝ այդտեղ բիզնես նպատակ չկա, այդ դեպքում ո՞վ պետք է շահագործի եւ ի՞նչ գործընթացով պետք է շենքի վաճառքի գումարը ներդրվի նոր քաղաքի ստեղծման գործում։ - Կարծում եմ՝ եթե կառավարությունը ունենար այս հարցերի պատասխանները, հենց այդ պատասխանն էլ կներկայացներ։ Հավանաբար այն դեռ չկա, եթե չկա, ուրեմն իրենք էլ լավ չեն պատկերացնում, թե ինչ կլինի, որովհետեւ իսկապես, եթե մենք վերցնենք այդ շենքերի մի մասը, դրանք բարոյապես արդեն մաշված վիճակում են։ Մեկ այլ կողմից մենք ունենք ավելի լուրջ բարոյական հարց, օրինակ՝ Իզմիրլյանների հիմնադրամի շնորհիվ կառուցվեց բավականին ժամանակակից, նոր մասնաշենքը ԵՊՀ-ում, որը գրադարանն է, հիմա այդ մարդկանց տված գումարների դիմաց ի՞նչ ենք ասելու, ասելու ենք՝ ձեր նվերը կոպեկներով վաճառե՞լ ենք։ Այստեղ կան նաեւ բարոյական խնդիրներ, որոնց պատասխանները պետք է տանք, սա բարդ կծիկ է։ Ես չգիտեմ՝ որն է նպատակը այս փուլում այս գաղափարի հանրայնացման, միգուցե ենթադրվում էր, որ մարդիկ այսպես թե այնպես պետք է իմանային եւ, հավանաբար, որոշ հանրային քայլեր պետք է ձեռնարկվեին այս գաղափարի համար, իշխանություններն էլ ենթադրաբար մտածեցին, որ ավելորդ խոսակցություններ եւ լարվածություն, ասեկոսեներ չստեղծելու համար ավելի լավ կլինի, որ ինֆորմացիան դուրս գա հենց իշխանությունից, ոչ թե հասնի տարբեր խողովակներով։ Այդ տեսակետից, կարծում եմ, ճիշտ է, բայց իշխանությունները նաեւ պետք է հայտնեին, որ շատ նախնական փուլում է այս ամենը, դեռ քննարկման թեմա է եւ այս փուլում կատարում է միայն գաղափարի գնահատումը, սկսում են հանրության հետ քննարկումը։ Այդ դեպքում լարվածություն չէր առաջանա, որովհետեւ ռիսկ կա նաեւ, որ այս գաղափարը կարող է ձախողվել։ Եթե պարզվի, որ այդ շենքերի զգալի մասը անհնարին է վաճառել վիճակի պատճառով, դա արդեն խնդիր է, եղած շենքերի ճնշող մեծամասնությունը ժամանակակից սեյսմիկ պայմաններին չի բավարարում, դրանք կառուցվել են այն ժամանակ, երբ շենքերի կառուցման համար այդ պայմանները շատ ավելի մեղմ են եղել։ Եթե շենքերի նոր տերը որոշի այնտեղ կապիտալ վերանորոգում ձեռնարկել, միանգամից կհայտնվի այդ սեյսմիկ պահանջների դաշտում, դա նշանակում է իրապես լուրջ ներդրում, որը համադրելի է շենքի ինքնարժեքի հետ։ Այստեղ մեծ վտանգ կա, որ կկրկնվի «Զվարթնոց» օդանավակայանի պատմությունը, որովհետեւ համալսարանի շենքը պատմական շենք է, եւ բազմաթիվ սահմանափակումներ կլինեն շենքի արտաքին հատվածում փոփոխություններ անելու համար, բայց հասկանալի է, որ եթե վերանորոգում ես անում, եւ շենքը սեյսմիկ առումով խոցելի է, դու պետք է սկսես որոշ լուրջ աշխատանքներ տանել։ Զարմանալի չէ, որ մարդիկ վերհիշում են, օրինակ, Փակ շուկայի պատմությունը, «Զվարթնոց» օդանավակայնի պատմությունը, եւ կասկածում են, որ այդ պատմությունները կարող են կրկնվել։ Սա մեծ հարց է՝ ինպես է այս գործընթացը լինելու, իմ պատկերացմամբ՝ իշխանությունը արդեն ունի ուրվագծեր այս հարցերից որոշների համար, բայց երեւի դրանք ամբողջական չեն, հակառակ դեպքում մենք ավելի տեղեկացված կլինեինք։ - Դուք խոսեցիք այլ երկրների փորձի մասին, իսկ մենք ունե՞նք միջազգային հաջողված պրակտիկայի օրինակ, որին կարող ենք հետեւել եւ այն պրոյեկտել հայաստանյան պայմաններում։ Որո՞նք են այդ երկրները, որոնցից օրինակ կարող ենք վերցնել։ - Համալսարանական քաղաքների մեծ եւ հին պատմություն գոյություն ունի, նույն Քեմբրիջը եւ Օքսֆորդը եղել են փոքր համայնքներ, բայց դարձել են քաղաքներ եւ հայտնի ամբողջ աշխարհին այն բանի շնորհիվ, որ այդտեղ տեղակայվել են համալսարաններ եւ հիմա ոչ ոք չի հիշում, թե մինչեւ Քեմբրիջի համալսարանը Քեմբրիջ քաղաքը ինչպիսին է եղել։ Նման օրինկաներ շատ կան մարդկային պատմության մեջ։ Ես ինքս սովորել եմ Մոսկվայի ֆիզիկատեխնիկական ինստիտուտում, որը փաստացի դատարկ տեղում կառուցված համալսարան է եղել, որի շուրջ ժամանակի ընթացքում առաջացավ քաղաք, իսկ մինչ այդ փոքր, անհայտ գյուղ էր։ Նման օրինակներ կան, բայց երբ դու ունես ձեւավորված քաղաք, միջավայր, մշակույթ, շենքեր եւ դու դա թողնես տեղափոխվես մեկ այլ քաղաք, նման օրինակ, անկեղծ ասած, չգիտեմ։ Ես շատ կցանկանայի, որ այս նախագիծը չդադարեր զուտ այն պատճառով, որ իշխանությունները, տեսնելով նման արձագանք, որոշեն, որ ոչինչ չեն անելու։ Ես կողմ եմ, որ նման նախաձեռնություններ լինեն եւ ընդամենը ճիշտ կլինի, որ իրենց ընթացքը լինի ճիշտ կազմակերպված եւ գնա ճիշտ տրամաբանությամբ։ Կարծում եմ՝ առաջնային շեշտը պետք է դրվի բարձրագույն կրթության եւ գիտության զարգացման վրա, եւ դա պետք է դառնա գործոն, որի հետեւանքով այս նախագիծը կդառնա ե՛ւ իրատեսական, ե՛ւ տրամաբանական, ե՛ւ միգուցե վերանայվի։ Եթե անգամ մենք հրաժարվենք այս գաղափարից, հրաժարվենք այդ համատեքստում՝ դիտարկելով մեր կրթության եւ գիտության բուռն զարգացման ընթացքում որն ենք տեսնում ճիշտ՝ եղածը զարգացնե՞լ, թե՞ նորը ստեղծել, բայց ոչ այն վիճակում, երբ մենք ունենք ծայրահեղ ճգնաժամ բարձրագույն կրթության մեջ, ոչնչացման եզրին կանգնած գիտություն, ու սկսենք շենքեր կառուցել՝ հուսալով, որ դա կբերի զարգացման, այդ տրամաբանությունը, իմ խոր համոզմամբ, չի գործելու։ Ասպրամ Փարսադանյան

12:12 - 02 ապրիլի, 2021