Արցախյան պատերազմ․ 2020

Արցախյան առաջին պատերազմից հետո ամենալայնածավալ էսկալացիան՝ Արցախի ու Ադրբեջանի միջեւ՝ սահմանի ողջ երկայնքով։ Տեւել է 44 օր՝ սեպտեմբերի 27-ից նոյեմբերի 10-ը։

Պատերազմի ժամանակ Հայաստանում եւ Արցախում հայտարարվել է ռազմական դրություն եւ ընդհանուր զորահավաք։

2020 թվականի նոյեմբերի 10-ին ՀՀ վարչապետը, Ադրբեջանի եւ ՌԴ նախագահները ստորագրել են հայտարարություն՝ ռազմական գործողությունները դադարեցնելու վերաբերյալ, ըստ որի՝ Արցախի Հանրապետության տարածքի մեծ մասն անցնում է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ։

Հրապարակվեց մայոր Հայկազ Գրիգորյանի գործով մեղադրական եզրափակիչ ճառը

44-օրյա պատերազմի ժամանակ Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի 13-րդ հրաձգային վաշտի հրամանատար, կապիտան Հայկազ Գրիգորյանի վերաբերյալ քրեական գործի քննությունը մոտենում է ավարտին։ Գրեթե 1 տարվա քննությունից հետո Հակակոռուպցիոն դատարանում հրապարակվեց մեղադրական եզրափակիչ ճառը։ Հանրային մեղադրող, Զինվորական դատախազության ավագ դատախազ Գեւորգ Ավետիսյանը, ամփոփելով դատաքննությամբ հետազոտված ապացույցները, պնդեց, որ դրանցով հիմնավորվել է Գրիգորյանին ներկայացված մեղադրանքը․ «Գործով ձեռք բերված ապացույցների գնահատմամբ գտնում եմ, որ մեղադրյալ Հայկազ Գրիգորյանի մեղքն ամբողջությամբ հիմնավորված է, արարքին տրվել է քրեաիրավական ճիշտ գնահատական և նա ենթակա է քրեական պատասխանատվության առաջադրված մեղադրանքում նշված հոդվածով»,- ասաց նա: Հիշեցնենք՝ Հայկազ Գրիգորյանը մեղադրվում է պատերազմի ժամանակ իշխանազանցության մեջ, որը դրսեւորվել է առանց վերադաս հրամանատարության թույլտվության իր անձնակազմին «նահանջ» հրաման տալով եւ զբաղեցրած բնագիծը թողնելով։ Այս մասին հայտնի է դարձել նույն գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ գործի դատաքննության ժամանակ, որի շրջանակում Գրիգորյանը ներկայացել էր դատարան՝ որպես վկա հարցաքննվելու։ Հարցաքննությունից հետո հանրային մեղադրողը հանցագործության մասին հաղորդում էր ներկայացրել, նախաձեռնվել էր նոր քրեական վարույթ։ Հայկազ Գրիգորյանն առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Ըստ մեղադրողի՝ Հայկազ Գրիգորյանի գործողությունների հետեւանքով կազմաքանդվել են 5-րդ գումարտակի մարտակարգերը Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանն իր եզրափակիչ ելույթը սկսեց՝ հիշեցնելով մեղադրյալ Հայկազ Գրիգորյանի մեղադրանքի մանրամասները։ Գեւորգ Ավետիսյանը Ըստ այդմ, Գրիգորյանը, զբաղեցնելով Ջրականի զորամասի 5-րդ հրաձգային գումարտակի 13-րդ հրաձգային վաշտի հրամանատարի պաշտոնը, կոչման և պաշտոնի բերումով հանդիսանալով 13-րդ վաշտի բոլոր զինծառայողների ուղղակի պետը, ինչպես նաև պաշտոնատար անձ՝ հանրային ծառայող, «Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերի ներքին ծառայության կանոնագիրքը հաստատելու մասին» ՀՀ օրենքի, ինչպես նաեւ Մարտական կանոնադրության մի շարք դրույթների համաձայն, պարտավոր է եղել իրեն վստահված պահպանության տեղամասում կազմակերպել կայուն, ակտիվ, հակառակորդի բոլոր զինատեսակների հարվածներին դիմակայելու ընդունակ պաշտպանություն, իր ստորաբաժանման հետ համառորեն պաշտպանել զբաղեցրած շրջանը, նույնիսկ շրջապատման և հարևանների հետ մարտավարական կապի բացակայության պայմաններում չթողնել դրանք առանց ավագ պետի հրամանի։ Մինչդեռ ըստ մեղադրանքի՝ 2020 թվականի հոկտեմբերի 3-ին զբաղեցրած դիրքերի պաշտպանությունն առկա ուժերով ու միջոցներով շարունակելու, ինչպես նաև ենթակա անձնակազմի բարոյահոգեբանական վիճակը բարձրացնելու փոխարեն Գրիգորյանը չի կատարել իր ծառայողական պարտականությունները եւ նահանջ կատարելու անհրաժեշտության բացակայության պարագայում, իր ուղղությամբ հակառակորդի հնարավոր հարձակմանը չդիմակայելու, անմիջական մարտի չբռնվելու, այդպիսով իր, ինչպես նաև ենթակա ստորաբաժանման կյանքն ու առողջությունը չվտանգելու անձնական շահագրգռվածությունից ու խմբային շահից ելնելով՝ որևէ միջոց չի ձեռնարկել խնդրի կատարումը շարունակելու ուղղությամբ։ Ըստ մեղադրանքի՝ Գրիգորյանը, իր ծառայողական լիազորություններն օգտագործելով ի վնաս պետական և ծառայողական շահերին, չարաշահելով իշխանությունը, խախտել է վաշտին նահանջի հրաման տալու իրավասության, նահանջի կազմակերպման և կատարման կարգի վերաբերյալ պահանջները և ավագ պետի կողմից նահանջ կատարելու հրաման կամ թույլտվություն չունենալու, անգամ նման արգելքի պայմաններում անձնակազմին տվել է «նահանջ» հրաման՝ չսահմանելով նաև նահանջի ուղղություն և նոր բնագիծ, որպիսի պայմաններում վաշտը Կանոնադրությամբ չսահմանված զորաշարժ է կատարել դեպի խոր թիկունք և անզգուշությամբ առաջացրել մարտական առաջադրանքի խափանում և այլ ծանր հետևանքներ։ Մասնավորապես, կազմաքանդվել են ՊԲ 59703 զորամասի և 5-րդ ուսումնական գումարտակի մարտակարգերը և զորաշարվածքը, հակառակորդի ստորաբաժանումները 13-րդ վաշտի պաշտպանության հատվածով մխրճվել են պաշտպանության խորքը, թևանցման վտանգ ստեղծել նույն գումարտակի մյուս ստորաբաժանումների համար, իսկ 2020 թվականի հոկտեմբերի 5-ին մխրճված հատվածով հակառակորդին հաջողվել է գրավել նույն վաշտի ձախակողմյան հատվածում պաշտպանության անցած ՊԲ 59703 զորամասի 1-ին հրաձգային գումարտակի հրամանատարական դիտակետը և հարակից մարտական դիրքերը: Գեւորգ Ավետիսյանի խոսքով՝ նախաքննության ժամանակ Հայկազ Գրիգորյանը մեղադրանքի վերաբերյալ դիրքորոշում չի հայտնել, իսկ դատաքննության ընթացքում չի ընդունել այն՝ հերքելով դրանում նկարագրված փաստերը․ «Մասնավորապես՝ դիրքերից դուրս գալու մասին հրաման տալը Գրիգորյանը պայմանավորեց ենթակաների մեծ մասի նորակոչիկներ լինելու և իրականացվող մարտական գործողությունների ժամանակ վատ բարոյահոգեբանական վիճակ ունենալու հանգամանքով։ Իր գործողությունները պատճառաբանեց նաև նրանով, որ իր ենթակայության տակ է անցել մոբ-ից մոտավորապես 40-50 հոգանոց անձնակազմ, որը մարտական գործողությունների ընթացքում վատ ազդեցութուն է ունեցել ենթակա անձնակազմի վրա, իջեցրել բարոյահոգեբանական վիճակը, և երբ դուրս են եկել զբաղեցրած դիրքերից, անձնակազմի մարտունակությունը վերջնականապես ընկել է: Բացի այդ, նշեց, որ իր ենթակա ստորաբաժանումը, ըստ սահմանված կարգի, պետք է ցրվեր առաջնագծում գտնվող ստորաբաժանումներում, մինչդեռ մնացել են նախապես սահմանված վայրում, որտեղ առկա ինժեներական կառույցները գտնվել են անմխիթար վիճակում: Իր գնահատմամբ իրեն հաջողվել է փրկել ենթակա անձնակազմից շատերի կյանքը։ Գտնում եմ, որ, հերքելով իր կողմից կատարված հանցագործությունները՝ Հայկազ Գրիգորյանը ընդամենը փորձ է կատարում կոծկել իր գործողությունների իրական նպատակը, խուսափել քրեական պատասխանատվությունից և դատարանում ճանաչվել անմեղ»,- պնդեց մեղադրողը։ Ըստ մեղադրողի՝ հիմնավորվել է, որ մեղադրյալը չի կատարել իր վրա դրված պարտականությունները Գեւորգ Ավետիսյանի խոսքով՝ առաջին հարցը, որը նշված համատեքստում ենթակա է քննարկման, Հայկազ Գրիգորյանի՝ նախատեսված հանցագործության սուբյեկտ, այսինքն` պետ կամ պաշտոնատար անձ հանդիսանալու հանգամանքն է, ինչը հիմնավորվել է ՊԲ 59703 զորամասի հրամանատարի համապատասխան հրամանով, որով Գրիգորյանը հուլիսի 15-ից նշանակվել է զորամասի 5-րդ հրաձգային գումարտակի 13-րդ վաշտի հրամանատարի պաշտոնում։ Ձախից՝ պաշտպան Նորիկ Նորիկյանը, մեղադրյալ Հայկազ Գրիգորյանը Երկրորդ հարցը, որ Հայկազ Գրիգորյանին առաջադրված մեղադրանքի շրջանակում ենթակա է քննարկման, այն է՝ արդյո՞ք Գրիգորյանի վրա օրենքով կամ այլ իրավական ակտերով դրված եղել են այնպիսի պարտականություններ, որոնք նա պարտավոր է եղել կատարել ենթակա անձնակազմի հետ սահմանված բնագծում պաշտպանություն իրականացնելիս: Թեեւ Գրիգորյանը չի վիճարկել այս հանգամանքը, այնուհանդերձ, մեղադրողը մեջբերեց Մարտական կանոնադրության եւ «ՀՀ ԶՈՒ ներքին ծառայության կանոնագիրքը հաստատելու մասին» օրենքի մի շարք դրույթներ, ապա պնդեց․ «Ակնհայտ է, որ զինվորական ծառայության կարգը սահմանող նորմերը բովանդակում են, որ վաշտի հրամանատարը հանդիսանում է այն կարևոր օղակը կամ անձը, ով պետք է պատրաստ լինի ձեռնարկել հնարավորը կամ «անհնարինը» հայրենիքի պաշտպանության համար՝ այդ նպատակի համար չխնայելով անգամ կյանքը: Նույն հրամանատարն իր գործողությունները կամ որոշումները պարտավոր է իրականացնել՝ պահպանելով տվյալ իրադրությունում հարաբերությունները կարգավորող նշված իրավական նորմերը։ Վերը նշված գերնպատակի իրագործման համար էլ սահմանվել են վաշտի գործողությունները, այս դեպքում նահանջը գումարտակի հրամանատարի թույլտվությամբ իրականացնելու պարտադիր պահանջը։ Բացի այդ, եթե առաջացել է հարկադրված նահանջ կատարելու անհրաժեշտություն, ապա այն կատարել այնպես, որ նախապես կնախորոշվի այն շրջանը, որտեղ պարտավոր է ենթակա անձնակազմը դուրս գա՝ ապահովելով փոխգործակցությունը մյուս ստորաբաժանումների հետ»,- ասաց մեղադրողը՝ հավելելով, որ նշված նորմերի վերաբերելիությունը 13-րդ վաշտի պաշտպանության տեղամասում տեղի ունեցած դեպքերին և վաշտի հրամանատար Հայկազ Գրիգորյանին, հիմնավորվել է նաև դատարանում հարցաքննված վկաների ցուցմունքներով։ Մյուս հարցը, որ պաշտոնեական անգործության և պաշտոնեական պարտականությունները ի վնաս պետական շահի օգտագործելու հանցակազմի առկայությունը կամ բացակայությունը հաստատելու համար ենթակա է քննարկման, ըստ դատախազի, հետևյալն է՝ Հայկազ Գրիգորյանը, որպես վաշտի հրամանատար, դեպքի օրը կատարե՞լ է իրավական ակտերով իր վրա դրված պարտականությունները, թե՝ ոչ։ Մեղադրողն ընդգծեց՝ եթե նախորդ երկու դեպքերում Հայկազ Գրիգորյանը որևէ առարկություն չհայտնեց, ապա վերը նշված հարցի շուրջ, բերեց մի շարք պատճառաբանություններ, որոնց արդյունքում իբր այլ ելք չի մնացել, քան դուրս գալ զբաղեցրած դիրքերից: Այս հանգամանքը, սակայն, ըստ մեղադրողի, հերքվել է մի շարք վկաների ցուցմունքներով։ Գեւորգ Ավետիսյանը մեջբերեց, օրինակ, ՀՀ ՊՆ ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ օպերատիվ վարչության պետի տեղակալ, գնդապետ Բագրատ Մաթևոսյանի ցուցմունքը, ըստ որի՝ Հայկազ Գրիգորյանի կողմից նշված անձնակազմի վատ բարոյահոգեբանական վիճակի պայմաններում վերջինս պարտավոր է եղել միջոցներ ձեռնարկել այդ վիճակը բարձրացնելու և հետագա խնդիրները կատարելու ուղղությամբ․ «Բագրատ Մաթեւոսյանը կարծիք հայտնեց, որ զինծառայողների վատ բարոյահոգեբանական վիճակի համար թիվ մեկ պատասխանատուն հրամանատարն է, և բերեց օրինակներ, որտեղ ավելի վատ իրավիճակներում գտնվող զորքը, հրամանատարին տեսնելով, մնացել է և կատարել իր պարտքն առ հայրենիք: Ամեն դեպքում, ուժեղ հրետակոծությունը կամ դիվերսիոն խմբերի առաջխաղացումը հիմք չեն զբաղեցրած մարտական դիրքերից դուրս գալու համար: Ինչ վերաբերում է Հայկազ Գրիոգարյանի ենթակա անձնակազմը նորակոչիկներով համալրված լինելու հանգամանքին, վկան նշեց, որ օրենդրությամբ որևէ արգելք սահմանված չէ նրանց կիրառելու համար»,- ասաց Ավետիսյանը՝ հիշեցնելով, որ Մաթեւոսյանի գնահատմամբ՝ Հայկազ Գրիգորյանը չի պահպանել նաև նահանջի կարգը։ Լսելով քրեական գործով ձեռք բերված այն տվյալը, որ նահանջելիս յուրային ստորաբաժանումները կրակել են 13-րդ վաշտի ուղղությամբ՝ վկան հայտնել է, որ այդ հանգամանքը ևս վկայում է չկազմակերպված նահանջի մասին։ Գեւորգ Ավետիսյանը վկայակոչեց նաեւ զորամասի նախկին հրամանատար Արտյոմ Պողոսյանի ցուցմունքը, ըստ որի՝ Հայկազ Գրիգորյանը զբաղեցրած մարտական դիրքերից դուրս է եկել առանց իր թույլտվության, ինչի իրավունքը նա չի ունեցել․ «Երբ ուսումնական գումարտակի հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանը և զորամասի շտաբի պետը, ով պատասխանատու է եղել փոխգործակցության ապահովման համար, իրեն զեկուցել են, որ Հայկազ Գրիգորյանը չկա, խնդիր է դրել հնարավորինս փակել [Հայկազ Գրիգորյանի անձնակազմի] զբաղեցրած բնագիծը, քանի որ ըստ զորամասի պաշտպանության պլանի՝ այդ հատվածում պետք է լինեին համապատասխան ստորաբաժանումներ։ Պողոսյանը նշել է, որ նորակոչիկներից բաղկացած անձնակազմը գործել է ըստ սահմանված ղեկավար փաստաթղթերի, ունեցել է համապատասխան սպառազինություն, և նրանց առաջնագծում մարտի ներգրավելու համար չկա որևէ արգելք: Հավելել է նաև, որ այն դիրքերը, որտեղ գտնվել է Հայկազ Գրիգորյանի ենթակայության անձնակազմը, պատշաճ կահավորված է եղել, որի կահավորմանը անգամ մասնակցել է Հայկազ Գրիգորյանը»,- ասաց մեղադրողը՝ շեշտելով, որ զորամասի հրամանատարի հավաստմամբ՝ «9-րդ կմ» հատվածը դուրս է եղել իր ենթակա զորամասի պաշտպանության հատվածից և այնտեղ որևէ բնագիծ չի եղել, որտեղ կարող էր Հայկազ Գրիգորյանը նահանջել և զբաղեցնել, այսինքն՝ եղել է անկանոն փախուստ, ոչ թե նահանջ: Նույն զորամասի 5-րդ հրաձգային գումարտակի հրամանատարի մարտական պատրաստության գծով տեղակալ-գումարտակի հրամանատարի պաշտոնակատար Գարիկ Վարդերեսյանն էլ դատարանում պատմել է, որ 2020 թվականի հոկտեմբերի 2-ին Հայկազ Գրիգորյանը կապ է հաստատել իր հետ և հայտնել, որ վաշտը բարոյապես ծանր վիճակում է, դիմացից հակառակորդի մեծաքանակ ուժեր են դիտարկվում, և վաշտն ի վիճակի չէ խնդիր կատարել ու անձնակազմը ցանկանում է լքել դիրքերը․ «Ինքը նրան հրամայել է մնալ իրենց տեղում, մասնավորապես ասել է. «ոտներդ էդտեղից չկտրեք»: Այդ օրը Հայկազ Գրիգորյանի վաշտը հակառակորդի հետ անմիջական մարտի մեջ չի մտել: Վաշտը պաշտպանել է 1-ին գումարտակի թիկունքը և գումարտակի մնացած մարտակարգերը: Որոշ ժամանակ հետո լեյտենանտ Նազարյան Հովիկն իրեն զեկուցել է, որ 13-րդ վաշտը լքել է զբաղեցրած դիրքերը, իսկ ինքը սերժանտներ Սամվել Իսկանդարյանի և Խաչիկ Ազիզյանի հետ մնացել է դիրքում: Այդ մասին տեղեկանալուց հետո ինքը փորձել է միջոցներ ձեռնարկել վաշտի նահանջը կանխելու համար, սակայն չի ստացվել, ինչի պատճառով հարևան ստորաբաժանումներից հավաքագրել է մոտավարապես 20-հոգանոց խումբ և տեղափոխվել Հայկազ Գրիգորյանի վաշտի պաշտպանության հատվածում տեղակայված մարտական դիրքեր և անցել պաշտպանության»,- նշեց Ավետիսյանը։ Հայկազ Գրիգորյանի դեմ ցուցմունք են տվել նաեւ ժամկետային զինծառայողները Ըստ մեղադրողի՝ Հայկազ Գրիգորյանի կողմից իր պարտականությունները չկատարելու հանգամանքը հաստատվել է նաեւ ժամկետային զինծառայողների ցուցմունքներով, ինչպես, օրինակ, Արման Արղամանյանի, Կարեն Մանուկյանի եւ այլոց։ Դատավոր Վարդգես Ստեփանյանը Այսպես․ Արման Աղամանյանը ցուցմունք է տվել այն մասին, որ այն ընթացքում, երբ ինքը գտնվել է տանկային փոս ճանապարհից (ռով) մոտ 10 մետր հեռավորության վրա, նկատել է, որ Հայկազ Գրիգորյանը և դասակի հրամանատար Գագիկ Հարությունյանն իրար հետ խոսում են այն մասին, թե ինչ անեն: Խոսակցությունից հասկացել է, որ Հայկազ Գրիգորյանը չի կողմնորոշվել, թե ինչ անի, իսկ Գագիկ Հարությունյանն ասել է հետևյալը. «ինչ հրաման տաս՝ այն էլ կանենք»: Դրանից հետո, ըստ վկայի, Գագիկ Հարությունյանն անձնակազմին ասել է, որ պետք է նահանջեն․ «Դատարանում հարցաքննվելիս վկան ավելացրեց նաև, որ եթե իրեն նահանջի հրաման չտային, ինքը պատրաստ է եղել մնալ և շարունակել պաշտպանությունը: Իր կողմից վերը նշված խոսակցությունների ժամանակ իրեն թվացել է, որ Հայկազ Գրիգորյանը «պանիկայի» մեջ է: Իրենց մոտ եղել են բջջային հեռախոսներ, որոնցով հնարավոր եղել է կապ հասատատել այլ անձանց հետ: Նշեց նաև, որ նահանջելիս Հայկազ Գրիգորյանը բջջայինով տանկի ռովի միջից կապ է հաստատել վերադաս հրամանատարության հետ, որտեղից հայհոյանքներ և տհաճ բառերե են հնչել, ասել են հետ գնացեք ու ավտոմատով կրակեք տանկերի աշտարակների վրա առկա ծակերին: Ամեն դեպքում հետ գնացեք և շարունակեք պաշտպանությունը, ինչը, սակայն չեն կատարել։ Անձնակազմի հիմնական մասը պատրաստ է եղել շարունակել պաշտպանությունը, սակայն կատարել են վերադասի հրամանները»։ Հաջորդիվ մեղադրողը վկայակոչեց վկա Կարեն Մանուկյանի ցուցմունքը, որը հայտնել է, որ իրենց՝ 14-րդ վաշտի հարևանությամբ դիրքավորված է եղել 13-րդ վաշտը, որի հրամանատարն է հանդիսացել կապիտան Հայկազ Գրիգորյանը․ «Այդ ընթացքում իրենց վաշտով մարտի մեջ են մտել հակառակորդի հետ, հակառակորդը իրենց վաշտի տեղակայման վայրի ուղղությամբ հարվածել է և հրետանիով, և նռնականետով, և ԱԹՍ-ով, ինչպես նաև հակառակորդի հետ անմիջական փոխհրաձգություն է տեղի ունեցել: 13-րդ վաշտի հրամանատար Հայկազ Գրիգորյանի կողմից նահանջ հրաման տալու հանգամանքի վերաբերյալ հայտնել է, որ այդ մասին իմացել է, երբ գտնվել են «Չռիկներ» կոչվող տեղանքում: Նրանց անվանել են «թռնողների վաշտ», քանի որ առաջինն են լքել մարտական դիրքերը: Իրենց վաշտի ամբողջ անձնակազմի տրամադրվածությունն այնպիսին է եղել, որ պետք է պահեն դիրքերը: Մինչև 13-րդ վաշտի նահանջելը հակառակորդի հետ մարտ են վարել դիրքերի ճակատային մասից, սակայն երբ 13-րդ վաշտը նահանջել է, հակառակորդը սկսել է գրոհել տարբեր ուղղություններից և իրենք նահանջելու միայն մեկ ուղղություն են ունեցել»։ Վկա Դավիթ Սահակյանն էլ իր ցուցմունքով հայտնել է, որ մինչև նահանջի օրն անմիջական մարտական գործողություններ չեն եղել և միայն գիշերներն անկանոն կրակել են իրենց դիրքերի դիմաց գտնվող անտառի ուղղությամբ, քանի որ մարդկանց շարժ են նկատել, սակայն, իր կարծիքով, նույնիսկ մարդ չի եղել: Նահանջ կատարելու օրը Հայկազ Գրիգորյանն անձամբ է այդ հրամանը տվել և ինքն այդ հրամանը լսել է նրանից: Նա ասել է նաև, որ նման հրաման տալու իրավունք չունի, բայց իրենք չեն կարող հակառակորդին դիմագրավել և պետք է շուտ դուրս գան իրենց զբաղեցրած դիրքերից․ «Վկան նշել է նաև, որ ինքն ի վիճակի եղել է մնալ զբաղեցրած բնագծերում և շարունակել պաշտպանությունը և իր գնահատմամբ իր ծառայակիցները ևս պատրաստ են եղել և միայն Հայկազ Գրիգորյանի հրամանով է, որ նման որոշում են կայացրել: Անգամ հրամայեցին, ինչ կա-չկա, թողենք ու դուրս գանք՝ վերցելով միայն զենքը, ինչը կատարել են: Երբ բավականին հետ են եկել, Հադրութում զորամասի սպաներից մեկը ասաց, որ սխալ են արել, որ նահանջել են և հորդորեց հետ գնալ, և մի քանիսը հետ գնացին, այդ ժամանակ հասկացել է, որ նահանջը եղել է չթույլատրված»։ Դատախազի խոսքով՝ մեղադրյալի վաշտի առջև նահանջի պահին առկա են եղել յուրային այլ ստորաբաժանումներ Հիշատակված անձանց ցուցմունքներով, ըստ Ավետիսյանի, հաստատվում է նաեւ, որ Հայկազ Գրիգորյանն ունեցել է իրական հնարավորություն՝ կատարելու օրենքով իր վրա դրված պարտականությունները։ Օրինակ՝ գումարտակի հրամանատարի մարտական պատրաստության գծով տեղակալ-գումարտակի հրամանատարի պաշտոնակատար Գարիկ Վարդերեսյանի ցուցմունքով այն մասին, որ Հայկազ Գրիգորյանի և նրա ղեկավարած ստորաբաժանման կողմից մարտական դիրքերը թողնելուց հետո ինքը հարևան ստորաբաժանումներից, որոնք, ի դեպ, եւս եղել են նորակոչիկներ, ընդ որում՝ ավելի քիչ ծառայած, քան Հայկազ Գրիգորյանի անձնակազմը, հավաքել է մոտ 20-հոգանոց խումբ և տեղափոխվել Հայկազ Գրիգորյանի վաշտի պաշտպանության հատվածում տեղակայված մարտական դիրքերում և անցել պաշտպանության: Նշել է, որ Հայկազ Գրիգորյանի ստորաբաժանումը հակառակորդի հետ անմիջական մարտի մեջ չի մտել, երբ ինքը հասել է լքված բնագիծ, այնտեղ ոչ հակառակորդ է եղել, ոչ մարտ է գնացել: Մնացել են տեղանքում և մեկ օր անց նոր միայն մարտի բռնվել հակառակորդի հետ: ՊԲ 59703 զորամասի 1-ին հրաձգային գումարտակի նախկին հրամանատար Արսեն Խաչատրյանի ցուցմունքի համաձայն՝ անձնակազմ չունենալու պատճառով կարողացել է առանձնացնել 4-5 հոգանոց խումբ և հանձնարարել պաշտպանության անցնել Հայկազ Գրիգորյանի զբաղեցրած դիրքերում, ինչն այդ խումբը կատարել է և 2 օր մնացել նշված բնագծերում: Այդ ընթացքում հակառակորդի ստորաբաժանումները նրանցից գտնվել են երկու կիլոմետր հեռավորության վրա: Իր գնահատմամբ՝ Հայկազ Գրիգորյանի ստորաբաժանման մոտ հարկադրված նահանջի իրավիճակ չի եղել: Անդրադառնալով Հայկազ Գրիգորյանին առաջադրված մեղադրանքում նշված հանցակազմի մյուս հատկանիշին՝ հետևանքներին, Ավետիսյանը պնդեց՝ վկաների ցուցմունքներով անհերքելիորեն հիմնավորվել է նաև, որ մեղադրանքում նկարագրված հետևանքներն առաջացել են 13-րդ վաշտի՝ զբաղեցրած բնագծերը թողնելու հետևանքով․ «Պաշտպանկան կոմը շատ գեղարվեստորեն կարող է ներկայացնել, թե ինչպիսի անտանելի վիճակ է եղել առաջնագծում և անհնար է եղել շարունակել պաշտպանությունը, սակայն քրեական գործով որևէ տվյալ, որով կհաստատվեր գոնե մեկ գործողություն, որը կատարել է Հայկազ Գրիգորյանը՝ փորձելու շարունակել իրեն առաջադրված խնդիրը ձեռք չբերվեց: Հակառակը՝ ստացված տվյալներով ինքը և դասակի հրամանատարը չեն տիրապետել իրավիճակին, եղել են խառնված վիճակում ու երկուսով որոշել դուրս գալ դիրքերից»։ «Պատվարժան դատարան, իմ կողմից քննարկվող հանգամանքը հիմնավորվում է նաև հակառակորդի գտնվելու վայրի և յուրային ստորաբաժանումների մարտունակության վերաբերյալ կազմված օպերատիվ տեղեկագրերով, որոնք դատարանի կողմից ստացվեցին և հետազոտվեցին դատաքննության ընթացքում: Այն, որ հակառակորդը 04.10.2020 թվականի դրությամբ գտնվել է առաջնագծում և յուրային ստորաբաժանումները մեծ կորուստներ չեն ունեցել: Ունենք փաստ՝ Հայկազ Գրիգորյանի պաշտպանության հատվածում մի կողմից 1 օր ժամկետով առանց խոչընդոտի պաշտպանության է անցել նորակոչիկների 20-հոգանոց անձնակազմ, մյուս կողմից՝ 5-հոգանոց անձնակազմ, և 2 օր մնացել դիրքերում: Այս պայմաններում փորձել ասել, թե 70-հոգանոց նորակոչիկները չէին կարող մնալ, ապա պետք է հարց առաջանա՝ 20-հոգանոց նորակոչիկների անձնակազմն ինչպե՞ս է մնացել, ինչո՞ւ է Հայկազի ստորաբաժանումը եղել բարոյահոգեբանակ վատ վիճակում, ինչի մասին միայն նա ու Գագիկ Հարությունյանն են հայտում, իսկ մյուս ստորաբաժանումը, որն ավելի քիչ ծառայություն է իրականացրել, կարողացել է անցնել պաշտպանության: Ես ցավում եմ, որ այդ խնդիրները բարձրաձայնելիս Հայկազը այդ հարցն իրեն չի տալիս: Պաշտպան Նորիկյանը փորձում է փաստերը տեղափոխել ինչ-որ ռազմագիտական գնատատականների տիրույթ, ինչը տվյալ դեպքում անթույլատրելի էր, քանի որ կա անձնակազմ, որը դա արել է։ Եվ վերջ»,- իր ելույթում նշեց հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը։ Մեղադրողն անդրադարձավ նաեւ Հայկազ Գրիգորյանին առաջադրված մեղադրանքի սուբյեկտիվ կողմին, քանի որ նրան մեղսագրված է հակառակորդի հնարավոր հարձակմանը չդիմակայելու, հակառակորդի հետ անմիջական մարտի չբռնվելու, իր ու անձնակազմի կյանքը չվտանգելու շահագրգռվածությամբ իշխանության անգործություն դրսևորելու և իշխանությունը չարաշահելու հանգամանք․ «Վկա Արտյոմ Պողոսյանը նշեց, որ իր կարծիքով՝ Հայկազ Գրիգորյանը ենթակա ստորաբաժանմանը հրաման է տվել դուրս գալ զբաղեցրած մարտական դիրքերից անորոշության և իրավիճակին չտիրապետելու արդյունքում: Վկա Գագիկ Հարությունյանը նշեց, որ նահանջ որոշումն ընդունելու ժամանակ գտնվել է Հայկազ Գրիգորյանի մոտ, խոսակցությունների ժամանակ լսել է, «լավա գնանք, քան մնանք մսաղաց»: Հայկազը գումարտակի հրամանատարին փորձել է համոզել, որ սենց չի լինի, չենք կարող հակառակորդին դիմակայել, պետք է դուրս գանք, սակայն հրամանատարը չի թույլատրել: Վկա Հովհաննես Նազարյանն էլ նշեց, որ երբ Հայկազ Գրիգորյանից փորձել է ճշտել, թե ինչու են նահանջել, Հայկազը պատասխանել է, որ զորքն այլևս չի մնում մարտական դիրքերում, ինչպես նաև հակառակորդի կողմից կուտակում են նկատել ու չեն կարող դիմադրել նրանց: Այդ ընթացքում եղել են խոսակցություններ, որ «եթե մնան, կմեռնեն»: Նախաքննության ժամանակ տված ցուցմունքով Հովհաննես Նազարյանը հայտնել է, որ Հայկազի մոտ վախ է նկատել, սակայն դատաքննության ընթացքում չմտաբերեց՝ Հայկազը գտնվե՞լ է վախեցած վիճակում, թե՝ ոչ, սակայն հնարավոր համարել է․․․ Այսպիսով, կարծում եմ, որ քրեական գործով ձեռք բերված ապացույցների համակցությամբ հիմնավորվել է 03.10.2020 թվականին Հայկազ Գրիգորյանի կողմից իշխանության անգործություն ցուցաբերելու և իշխանական դիրքը չարաշահելու դիտավորությունը և հակառակորդի հնարավոր հարձակմանը չդիմակայելու, հակառակորդի հետ անմիջական մարտի չբռնվելու, իր ու անձնակազմի կյանքը չվտանգելու շահագրգռվածությունը»։ Հավելենք, որ կողմերի ճառերից հետո նախագահող դատավորը պետք է կայացնի վերդիկտ՝ անձին մեղավոր կամ անմեղ ճանաչելու վերաբերյալ դատական ակտ, որից հետո միայն՝ մեղավոր ճանաչվելու դեպքում, քննարկման առարկա դառնա նշանակվող պատժի չափը։ Միլենա Խաչիկյան

17:41 - 23 մայիսի, 2025

Մեղադրողը միջնորդեց 18 տարվա ազատազրկման դատապարտել մայոր Իշխան Վահանյանին

44-օրյա պատերազմի ժամանակ Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ քրեական գործի քննությունը մոտենում է ավարտին։ Շուրջ 3 տարվա քննությունից հետո Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանում այսօր հրապարակվեց մեղադրական ճառը։ Հանրային մեղադրող, Զինվորական դատախազության ավագ դատախազ Գեւորգ Ավետիսյանը միջնորդեց Վահանյանին մեղավոր ճանաչել մեղսագրվող հանցանքների կատարման մեջ՝ դատապարտելով նրան 18 տարի ժամկետով ազատազրկման։ Հիշեցնենք՝ մայոր Իշխան Վահանյանը մեղադրվում է պատերազմի ժամանակ անձնական շահագրգռվածությունից ելնելով՝ իշխանության անգործության եւ մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու մեջ: Նա կալանավորված է եւ առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Ճառի սկզբում հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը մանրամասն հիշեցրեց իրադարձությունները, որ նկարագրված են Իշխան Վահանյանի մեղադրանքում, ապա առանձնացրեց ու վերլուծեց այն բոլոր ցուցմունքները, որոնք, ըստ նրա, արժանահավատ են եւ հաստատում են Վահանյանի մեղքը։ Նշենք, որ ճառը դատավարության կողմերի եզրափակիչ ելույթն է, որի ընթացքում նրանք ամփոփում են ողջ դատաքննությունը՝ հիշատակելով դատարանում հետազոտված այն բոլոր ապացույցները, որոնցով, իրենց գնահատմամբ, հաստատվում կամ հերքվում է մեղադրանքը։ Կատարվածի հետեւանքով զոհվել է առնվազն 16, վիրավորվել 6, գերեվարվել 7 զինծառայող Մեղադրական ճառի համաձայն՝ իրադարձությունները տեղի են ունեցել հետեւյալ կերպ․ 2020 թ․ հոկտեմբերի 8-ին Ջրականի զորամասի հրամանատար Արթուր Քարամյանը Իշխան Վահանյանին հրաման է տվել իր ենթակայության ներքո գտնվող գումարտակի անձնակազմի հետ տեղափոխվել Արցախի Հանրապետության Հադրութ քաղաքի մոտակայքում գտնվող Խուռհատ սար եւ իրականացնել հիշյալ վայրում տեղակայված մարտական դիրքերի պաշտպանությունը՝ կանխելով հակառակորդի առաջխաղացումը: Հոկտեմբերի 9-ին հրամանը կատարվել է։ Հոկտեմբերի 10-ին՝ ժամը 12:00-ի սահմաններում, հակառակորդն անցել է հարձակման։ Ըստ մեղադրանքի՝ մարտական գործողությունների ժամանակ Իշխան Վահանյանը չի կատարել մի շարք իրավական ակտերով իր վրա դրված պարտականությունները եւ որևէ միջոց չի ձեռնարկել առաջադրված խնդրի կատարումն ապահովելու ուղղությամբ։ Փոխարենը նա, այլ մարտական գործողությունների ընթացքում աջ ազդոսկրի վերին շրջանում բեկորային թեթև վնասվածք ստանալը որպես պատրվակ օգտագործելով, վերցրել է վերադաս հրամանատարության հետ կայուն կապ հաստատելու համար նախատեսված «Հայտեռա» տեսակի միակ կապի միջոցը, պարտականությունների կատարումը տեղակալներից որևէ մեկին չի փոխանցել, անձնակազմին թողել է առանց պատշաճ ղեկավարման եւ ղեկավարման միջոցների եւ ինքնակամ լքել մարտադաշտը։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը Մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանն ընդգծեց՝ Վահանյանի դրսևորած իշխանության անգործությունն անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետևանքներ։ Մասնավորապես, 5-րդ գումարտակի անձնակազմը, մնալով առանց պատշաճ հրամանատարական ղեկավարման եւ կապի միջոցի, մատնվել է խուճապի, փորձել է հնարավոր միջոցներով պաշտպանվել, սակայն համակարգված մարտական գործողություններ վարելու և միասնական ղեկավարման բացակայության պայմաններում դա նրանց չի հաջողվել։ Հնարավորություն չունենալով վերադաս շտաբից տեղեկանալ հակառակորդի՝ Հադրութ քաղաք ներթափանցելու վերաբերյալ՝ գումարտակի անձնակազմի մի մասը նահանջել է այդ ուղղությամբ, որոնցից, ի թիվս այլոց (առ այսօր Խուռհատ սարի մարտական օպերացիային մասնակցած անձանց ամբողջական ցանկ առկա չէ-հեղ․), զոհվել են պարտադիր ժամկետային զինծառայողներ՝ Տիգրան Ագանեսյանը Նարեկ Ղազարյանը Հարութ Ղարախանյանը Սուրեն Խեչումյանը Էրիկ Մարտիրոսյանը Արտաշես Այվազյանը Հայկ Հարությունյանը Սասուն Պետրոսյանը Ալբերտ Ստեփանյանը Սամվել Սամբատովը Կարեն Ներսեսյանը Գրիշա Գրիգորյանը Դավիթ Ադոյանը Արտյոմ Մկրտչյանը Արման Գաբրիելյանը Ռաֆիկ Սահակյանը։ Հակառակորդի կողմից գերեվարվել են՝ Էրիկ Գասպարյանը Ալբերտ Գրիգորյանը Նարեկ Սիրունյանը Էրիկ Խաչատրյանը Ռոբերտ Վարդանյանը Կարեն Մանուկյանը Արայիկ Գալստյանը։ Տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ են ստացել պարտադիր ժամկետային զինծառայողներ՝ Արման Արմաղանյանը Արթուր Հարությունյանը Նիկոլայ Ստեփանյանը Դավիթ Սահակյանը Արսեն Այվազյանը Ռուսլան Թումանյանը։ Մեղադրողը պնդեց՝ Վահանյանը, որպես հրամանատար, պարտավոր է եղել անձնուրաց ծառայել եւ եղած միջոցներով ազդել մարտի վրա Ըստ մեղադրողի՝ առաջին հարցը, որը Իշխան Վահանյանին առաջադրված մեղադրանքի շրջանակում ենթակա է քննարկման, նրա պետ կամ պաշտոնատար անձ հանդիսանալու հանգամանքն է (375-րդ հոդվածով նախատեսված հանցագործության սուբյեկտ). «Քրեական գործով ձեռք բերված և հետազոտված՝ ՊԲ նախկին հրամանատարի՝ 09.10.2020 թվականի թիվ 2224-Ա հրամանի համաձայն՝ Իշխան Վահանյանը նույն օրն ազատվել է զորամասի 5-րդ հրաձգային գումարտակի հրամանատարի տեղակալ-շտաբի պետի պաշտոնից և նշանակվել՝ որպես նույն գումարտակի հրամանատար: Որպես այդպիսին, ամբաստանյալ Վահանյանը եւս, թե՛ նախաքննության և թե՛ դատաքաննության ընթացքում չվիճարկեց իր կողմից պաշտոնատար անձ հանդիսանալու հանգամանքը»,- նշեց մեղադրողը։ Երկրորդ հարցը, ըստ նրա, հետևյալն է. 2020 թ․ հոկտեմբերի 10-ի դրությամբ Իշխան Վահանյանի վրա օրենքով կամ այլ իրավական ակտերով դրված եղե՞լ են այնպիսի պարտականություններ, որոնք նա պարտավոր էր կատարել Խուռհատ սարում տեղի ունեցած մարտական գործողությունների, ինչպես նաև ստորաբաժանման նահանջը կազմակերպելու և իր պարտականությունները ենթակա անձնակազմի սպաներից որևէ մեկին փոխանցելու ժամանակ։ Մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը մանրամասն թվարկեց «ՀՀ ԶՈՒ ներքին ծառայության կանոնագիրքը հաստատելու մասին» ՀՀ օրենքով եւ Մարտական կանոնադրությամբ սահմանված զինծառայողի, հրամանատարի, գումարտակի հրամանատարի, շտաբի պետի այն պարտականությունները, որոնք տվյալ դեպքում վերաբերելի են Վահանյանին․ Հրամանատարը (պետը) պատասխանատու է ենթակա անձնակազմի կողմից զինվորական ծառայության անվտանգության պահանջների կատարման համար և պարտավոր է միջոցներ ձեռնարկել անձնակազմին զոհվելուց, խեղվելուց զերծ պահելու համար, սահմանել անվտանգության ապահովման անհրաժեշտ պահանջներ, մարտական ծառայության ժամանակ պահանջել ենթականերից խստագույն կատարել նշված պահանջները: Գումարտակի հրամանատարն անձամբ պատասխանատու է ընդունվող որոշումների, ենթակա ստորաբաժանումների ճիշտ կիրառման և նրանց՝ առաջադրված խնդիրների կատաման համար: Նա պարտավոր է սահմանված ժամկետներում կազմակերպել ավագ պետի առաջադրված խնդիրների կատարումը, ղեկավարել ենթակա ստորաբաժանումների անմիջական նախապատրաստությունը մարտին (ստացած խնդրի կատարմանը), ինչպես նաև անընդհատ ու հաստատակամորեն ղեկավարել նրանց, հետևողականորեն հասնել ընդունած որոշումը սահմանված ժամկետներում կատարելուն: Գումարտակի նահանջը կազմակերպվում ու իրականացվում է ստորաբաժանումները հակառակորդի գերազանցող ուժերի հարվածներից հեռացնելու, հետագա գործողությունների համար ավելի բարենպաստ դիրք զբաղեցնելու, այլ ուղղություններում օգտագործելու համար ուժերի մի մասն ազատելու (դուրս բերելու) նպատակով: Այն անցկացվում է միայն ավագ պետի հրամանով կամ թույլտվությամբ, պետք է մանրակրկիտ նախապատրաստվի և իրականացվի կազմակերպված ու գաղտնի՝ գումարտակը (վաշտը) մարտունակ վիճակում (Ձեր ուշադրություննեմ հրավիրում այդ պահանջին) ժամանակին որոշված շրջան (Սա ևս կարևոր է մեղադրանքի հիմնավորվածությունը քննարկելու տեսանկյունից) հասնելով կամ նշանակված պաշտպանության շրջանը զբաղեցնելով [...]»։ [...] Գեւորգ Ավետիսյանը հիշատակեց նաեւ մի քանի վկաների ցուցմունքներ, որոնք եւս փաստել են, որ հրամանատարի վրա դրված են եղել վերոնշյալ պարտականությունները։ Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Օրինակ՝ 18-րդ հրաձգային դիվիզիայի նախկին հրամանատար, պահեստազորի գեներալ-մայոր Կարեն Առստամյանը հայտնել է, որ ըստ մարտական կանոնագրքերի՝ վիրավորման դեպքում մարտի դաշտից դուրս գալու պարագայում հրամանատարը, սահմանված կարգի համաձայն, պարտավոր է իր լիազորությունները և իր մոտ առկա կապի միջոցները փոխանցել իրեն փոխարինողին և այդ մասին հայտնել վերադասին։ Մեկ այլ վկա վկա, զորամասի օպերատիվ բաժանմունքի նախկին պետ-շտաբի պետի տեղակալ, փոխգնդապետ Ռյուրիկ Սեմյոնովը հայտնել է, որ ըստ Մարտական կանոնադրոության՝ նահանջը պետք է իրականացվի կազմակերպված, որպեսզի ենթակա անձնակազմը տեղյակ լինի իր հետագա գործողությունների մասին, իմանա, թե որ ուղղությամբ է դուրս գալու և չընկնի խուճապի մեջ: Նույն գումարտակի հրամանատարի նախկին տեղակալ-շտաբի պետ Հայկազ Գրիգորյանն էլ հայտնել է, որ Իշխան Վահանյանը, Մարտական կանոնադրությունների համաձայն, պարտավոր է եղել մինչ հեռանալը իր փոխարեն, եթե անգամ վիրավորում էր ստացել, նշանակել պաշտոնակատար, խնդիրներ առաջարել եւ այդ մասին զեկուցել վերադասին ու փոխանցել կապի միջոցները․ «Վերը նշված, ինչպես նաև քրեական գործում առկա այլ ապացույցների վերլուծությունից ակնհայտ է, որ գործով հաստատվել է 10.10.2020 թվականի դրությամբ գումարտակի հրամանատար հանդիսացող Իշխան Արմենի Վահանյանի վրա ՀՀ ԶՈՒ ներքին ծառայության կանոնագրքի և մարտական կանոնադրության՝ առաջադրված մեղադրանքում նշված կետերով դրված պարտականությունների առկայությունը: Մասնավորապես այն, որ Իշխան Վահանյանը պարտավոր է եղել անձնուրաց կերպով ծառայել իր ժողովրդին, արիաբար, հմտորեն, չխնայելով սեփական արյունը և նույնիսկ կյանքը, պաշտպանել հայրենիքը, անսասան տանել զինվորական ծառայության դժվարությունները, խստորեն պահպանել ՀՀ Սահմանադրությունն ու օրենքները, հմտորեն ղեկավարել գումարտակը, իր բացակայության դեպքում պարտականությունների կատարումը թողնել տեղակալին, մարտի վճռական պահերին գտնվել առավել կարևոր ուղղությունում և իր ենթակայության տակ եղած ուժերով ու միջոցներով ժամանակին ազդել մարտի վրա, իրավիճակի կտրուկ փոփոխության դեպքում ավագ պետի ընդհանուր մտահղացման սահմաններում ընդունել նոր որոշում և խնդիրներ առաջադրել ենթակա ստորաբաժանումներին, պաշտպանության շրջանը շրջանցելու դեպքում կազմակերպել շրջանաձև պաշտպանություն և շարունակել պահել զբաղեցրած դիրքերը, իսկ հարկադրաբար նահանջի անհրաժեշտության դեպքում ավագ պետի հրամանով կամ թույլտվությամբ, կանոնադրությամբ սահմանված կարգով, կազմակերպել ստորաբաժանման նահանջը՝ սահմանելով այն շրջանը, որտեղ պարտավոր է նահանջել գումարտակը»,- պնդեց մեղադրողը։ Ըստ մեղադրողի՝ բազում ցուցմունքներով հերքվել է Վահանյանի այն պնդումը, թե ինքը կատարել է իր պարտականությունները Երրորդ հարցն էլ, ըստ մեղադրողի, որ պաշտոնեական անգործության հանցակազմի առկայությունը կամ բացակայությունը հաստատելու համար ենթակա է քննարկման, հետեւյալն է․ Իշխան Վահանյանը, որպես գումարտաակի հրամանատար, կատարե՞լ է իր վրա դրված վերը նշված պարտականությունները, թե՞ ոչ կամ այլ խոսքով՝ դրսևորե՞լ է անգործություն թե՞ ոչ. «Եթե նախորդ երկու դեպքերում Իշխան Վահանյանը որևէ առարկություն չհայտնեց, ապա վերը նշված հարցի շուրջ թե նախաքննության, թե դատաքննության ժամանակ հայնեց, որ ինքը կատարել է իր վրա օրենսդրությամբ և Մարտական կանոնագրքերով դրված պարտականությունները, և մարտադաշտից հեռացել է իր այդ պարտականությունները կատարելուց հետո, երբ ստացած վիրավորման պատճառով այլևս հնարավոր չի եղել մնալ տեղում կամ տեղաշարժվել։ Հայտնեց նաեւ, որ առաջացած հետևանքները իր մեղքով»,- նկատեց մեղադրողը։ Վերջինիս խոսքով՝ իր այս ցուցմունքով Իշխան Վահանյանը նպատակ է հետապնդել խուսափել քրեական պատասխանատվությունից և դատարանում ճանաչվել անմեղ: Նրա հայտնած տեղեկությունները, սակայն, ըստ մեղադրողի, հերքվում են մի շարք վկաների ցուցմունքներով․ Տուժողների իրավահաջորդները «Օրինակ՝ զորամասի նախկին հրամանատար Արթուր Քարամյանն իր ցուցմունքով հայտնել է, որ 10.10.2020 թվականին Իշխան Վահանյանը զանգահարել է իրեն և խուճապահար վիճակում զեկուցել, որ հակառակորդը հարձակում է գործել, ինչի արդյունքում զորքը փախչում է, բացի այդ, ունեն զոհեր և վիրավորներ, ինքը նույնպես վիրավոր է, ինչի համար նահանջում են, իսկ Վահանյանը ցանկանում է հեռանալ։ Տեղեկանալով, որ Վահանյանը ծանր վիրավորում չի ստացել, հայտնել է, որ պետք չէ խուճապի մատնվել և հեռանալ, անհրաժեշտ է զորքին հավաքել և շարունակել ղեկավարել զորքը: Այնուհետև, Իշխան Վահանյանը երկրորդ անգամ զանգահարել է իրեն և հայտնել, որ գրեթե հասել է Հադրութ քաղաք, ինչին պատասխանել է, որ հակառակորդի կողմից գրավված լինելու պատճառով պետք չէ գնալ Հադրութի վերևի գյուղի ուղղությամբ, սակայն այդ ընթացքում տեղյակ չի եղել, որ Վահանյանը չի կատարել իր հրամանը և առանձնացել է գումարտակի անձնակազմից: Նշել է նաև, որ ինքը որևէ կերպ տեղեկացված չի եղել Վահանյանի կողմից հրամանատարությունը այլ սպայի հանձնելու մասին, մինդեռ այդ մասին նա պարտավոր է եղել հայտնել: Ինքը դեպքի օրը գումարտակի սպաներից կապի մեջ է գտնվել միայն Իշխան Վահանյանի հետ: Եթե ենթակա անձնակազմը լիներ Վահանյանի ղեկավարության ներքո, ինքը ոչ Վահանյանին և ոչ էլ անձնակազմին դեպի Հադրութի ուղղությամբ չէր ուղղորդի: Վերլուծելով Խուռհատ սարում տեղի ունեցած դեպքերը՝ կարծիք է հայտնել, որ այնտեղ պատշաճ կերպով չի կազմակերպվել նահանջը, իսկ թեթև վիրավորում ստացած գումարտակի հրամանատարի փախուստը ազդել է ենթակա անձնակազմի մոտ խուճապ առաջացնելու և նմանատիպ զոհեր տալու տեսանկյունից,- հիշեցրեց մեղադրողը։ Վերջինիս պնդմամբ՝ ամբաստանյալի ցուցմունքը հերքվել է նաև նրա տեղակալ-շտաբի պետ Հայկազ Գրիգորյանի՝ հետեւյալ ցուցմունքներով․ «(․․․) Երբ անձնակազմը իջել է սարի ներքևի հատվածի խաչմերուկ, գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանը, պատճառաբանելով, թե վիրավոր է, միայնակ նստել է տեղում գտնվող ավտոմեքենաներից մեկը և իր հետ վերցնելով կապի միջոցները, հեռացել՝ չսահմանելով անգամ իրենց հետագա գործողությունների շրջանակը կամ նահանջ կատարելու ուղղությունը: Անձնակազմը, տեսնելով կատարվածը, ավելի է մատնվել խուճապի: Իշխան Վահանյանի հեռանալուց հետո կապի բացակայության, կոնկրետ նահանջի ուղղությունը չիմանալու պատճառով 5-ից 6 ժամ ինքը և մյուս սպաները փորձել են դուրս գալ տեղանքից, բացի այդ կապի դուրս գալ գնդի հրամանատարի հետ, սակայն չի հաջողվել, բոլոր ուղղություններից կրակել են իրենց ուղղությամբ: Հակառակորդի կրակոցների ազդեցության տակ ավագ լեյտենանտ Հովիկ Մուրադյանը և կամավոր Արտյոմը շարժվել են Վանք գյուղի ուղղությամբ, իսկ իրենք՝ մոտ 35 զինվորով և 4 սպաներով, փորձել են բարձրանալ նույն զորամասի 3-րդ գումարտակի ուղղությամբ, ինչը չի ստացվել, քանի որ այդ հատվածից ևս կրակոցներ են հնչել։ Այնուհետև փոխել են ուղղությունը և կարողացել շրջափակումից դուրս գալ՝ գնալով Սարուշեն գյուղի ուղղությամբ»: Վահանյանի ցուցմունքի արժանահավատությունը գնահատելու համատեքստում մեղադրողը հիշեցրեց, որ Հայկազ Գրիգորյանը դատարանում հայտարարել է, որ դատական նիստերի դահլիճ ներկայանալու ժամանակ, երբ ինքն ու Իշխան Վահանյանը կալանավորական նույն մեքենայում են եղել, Վահանյանը փորձել է համոզել, որ Գրիգորյանը դատարանում հայտնի, թե ինքն իբր կապի միջոցները և հրամանատարությունը փոխանցել է նրան, ու ինքն իրականում լուրջ վիրավորում է ստացած եղել, ինչին, սակայն, Գրիգորյանը չի համաձայնվել։ Ի թիվս այլնի, մեղադրողը հիշատակեց նաեւ սխալ ուղղությամբ գնացած, 70-օրյա շրջափակումից հրաշքով փրկված զինծառայողների ցուցմունքները (նրանց ցուցմունքները՝ 1,2,3,4,5,6)։ Միակ ցուցմունքը, որ հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը գնահատեց անարժանահավատ, կապի ծառայության պետ Վիգեն Ծատրյանինն էր․ «Վիգեն Ծատրյանից որևէ այլ վկա սույն քրեական գործի շրջանակներում չհայտնեց կապի միջոցներ ունենալու մասին: Խոսքը լիցքավորում ունեցող կամ սարքին վիճակում գտնվող կապի միջոցների մասին է: Ծատրյանը հանդիսացել է կապի ծառայության պետը, ով անմիջական պատասխանատվություն է կրել կապի միջոցների համալրվածության, բաշխման և սարքինության համար, եւ չի բացառվում, որ իր ծառայությունը դրական ներկայացնելու և հնարավոր խնդիրներից խուսափելու համար է նման բովանդակության ցուցմունք տվել։ Բացի այդ, քրեական գործում առկա է ձայնագրություն, որտեղ Վիգեն Ծատրյանի ենթակա Հովհաննես Մուրադյանը, ով եղել է գումարտակի կապի թիվ մեկ պատասխանատուն, հեռախոսային խոսակցության ժամանակ ևս հայտնում է, որ ինքը կապ չունի, ինչով պայմանավորված էլ զանգահարել է ոչ թե զորամասի հրամանատարությունից որևէ մեկին, այլ զինծառայողների ծնողներին»,- ասաց Ավետիսյանը։ Նա պնդեց՝ Իշխան Վահանյանը 10.10.2020 թվականին Խուռհատ սարում տեղի ունեցած մարտական գործողությունների ժամանակ, գտնվելով նշված հատվածում, չի իրականացրել որևէ գործողություն, որն ուղղված կլինի իր վրա ՀՀ ԶՈՒ ներքին ծառայության կանոնագրքով և մարտական կանոնագրքով սահմանված պարտականությունների կատարմանը: Ըստ մեղադրողի՝ Վահանյանը պարզապես նախընտրել է հոսպիտալ տեղափոխվելը Չորրորդ հարցը, որ առաջ քաշեց Գեւորգ Ավետիսյանը, հետեւյալն էր, Վահանյանն ունեցե՞լ է հնարավորություն կատարելու իր վրա դրված պարտականությունները․ «Այս հարցի շուրջ ցուցմունք տալուց Իշխան Վահանյանը նշել է, որ ինքը որոշակիորեն զրկված է եղել նաև իր պարտականությունները կատարելու լիարժեք հնարավորությունից: Որպես այդպիսին, դրանք կապել է երկու հանգամանքների հետ՝ աջ ազդրի շրջանում ստացած մարմնական վնասվածքի, որը զրկել է մարտադաշտում իրեն ազատ գործելու և երկար մնալու հնարավորությունից, եւ ենթակա անձնակազմի կողմից խուճապահար վիճակում Խուռհատ սարից իջնելու և բարոյահոգեբանական վատ վիճակում իրենց կողմից տրված հրամանները չլսելու և չկատարելու հետ: Ինչպես նախորդ դեպքում, այս հանգամանքը ևս հերքվել է քրեական գործում առկա ապացույցներով»։ Մեղադրողը դարձյալ մեջբերեց Վահանյանի տեղակալ Հայկազ Գրիգորյանի ցուցմունքը այն մասին, որ իր գնահատմամբ Վահանյանն ի վիճակի է եղել կատարել իր վրա դրված պարտականությունները, ավելին, նրա գործողություններն իրեն կասկածելի են թվացել, քանի որ վիրավորին ինքը ասոցացնում է այնպիսի վնասվածքների հետ, որոնց դեպքում անձը զրկվում է ինքնուրույն տեղաշարժվելու հնարավորությունից, այլապես գլխացավը կամ ոտքի ցավն իր համար վիրավորում չէ: Վահանյանը մշտապես ոտքի վրա է կանգնած եղել և տեղաշարժվել ինքնուրույն, ինքը որևէ օգնություն նրան չի ցուցաբերել․ «Հիշեցնեմ, որ Հայկազ Գրիգորյանը նշեց նաև այն մասին, որ դատական նիստերի դահլիճ ներկայանալու ժամանակ ի թիվս այլնի Վահանյանը փորձել է Հայկազ Գրիգորյանին համոզել լուրջ վիրավորում ստանալու մասին»,- ընդգծեց նա։ Նրա խոսքով՝ ՊԲ 18-րդ ՀԴ-ի նախկին հրամանատար, պահեստազորի գեներալ-մայոր Կարեն Առստամյանը եւս նշել է, որ թեթև վիրավորումը, որը կյանքին վտանգ սպառնացող չէ, հնարավոր է բուժել նաև մարտադաշտում: Ամեն դեպքում ցանկացած հրամանատար պարտավոր է գտնվել իր զորքի կողքին և կատարել վերադասի ցուցումները․ «Միաժամանակ բոլոր վկաներն առանց բացառության հայտնեցին, որ թեև իրենց բարոյահոգեբանական վիճակը լավ չի եղել, սակայն դա իրենց չի զրկել վերադաս հրամանատարության հրամանները լսելու և դրանք կատարելու ունակությունից»։ Ըստ մեղադրողի՝ Իշխան Վահանյանի կողմից մարտադաշտում մնալու և իր պարտականությունները կատարելու հնարավորությունը հիմնավորվել է նաև դատաքննության ընթացքում դատարանի կողմից իրականացված հարցման պատասխանով, որով ուղղակիորեն նշված է, որ նման վիրավորումների դեպքում բուժօգնությունը տրամադրվում է տեղում, առկա սանիտարական միջոցներով. «Այսպիսով՝ ելնելով վերոգրյալից, վերը նշված ապացույցները համադրելով քրեական գործում առկա մյուս ապացույցների հետ, կարելի է փաստել, որ Իշխան Վահանյանը, թե ստացած վիրավորման, թե՛ զորքի բարոյահոգաբանական վատ վիճակում գտնվելու պայմաններում, հնարավորություն ունեցել է իրականացնել իր վրա դրված պարտականությունները և մնալ մարտադաշտում, ինչը չի կատարել և նախընտրել է հոսպիտալ տեղափոխվելը»,,- նշեց մեղադրողը։ Վերադաս հրամանատարությունը տեղյակ եղել է, որ թշնամին Հադրութում է Դատախազ Գեւորգ Ավետիսյանն իր ելույթում շեշտեց՝ հետազոտված ապացույցներով հիմնավորվել է, որ վերադաս հրամանատարությունը՝ զորամասի հրամանատար Արթուր Քյարամյանի գլխավորությամբ, տեղյակ եղել է հակառակորդի՝ Հադրութում գտնվելու մասին: Նա դա հայտնել է Իշխան Վահանյանին, սակայն վերջինս այդ մասին թե՛ Խուռհատ սարում գտնվելու, թե՛ շրջափակման մեջ մնացածների հետ հեռախոսով զրուցելու ժամանակ չի տեղեկացրել: Ավետիսյանի խոսքով՝ քրեական գործում եղած ապացույցներով հիմնավորվում է նաև, որ Հադրութ չգնալու և սահմանված ուղղության նշված լինելու պարագայում Հովհաննես Մուրադյանի և «Քեռի» մականունով կամավորականի ուղեկցությամբ դեպի Վանք գյուղ իջած զինծառայողները հնարավորություն ունեցել են դուրս գալու, քանի որ Հայկազ Գրիգորյանի, Վազգեն Վարդանյանի և մյուս զինծառայողների ուղեկցությամբ դուրս եկած անձնակազմը առանց լուրջ մարդկային կորուստների կարողացել են դուրս գալ մարտի դաշտից: Ճանապարհին վիրավորում է ստացել ընդամենը մեկ զինծառայող, որը հաջորդ օրը դուրս է բերվել: Այս համատեքստում մեղադրողը մեջբերեց նաեւ վկա Արսեն Ղուկասյանի կողմից դեռևս նախաքննության ընթացքում ներկայացված լազերային սկավառակի զննության արձանագրությունը, որը ցույց է տալիս՝ եղե՞լ է արդյոք անկառավարելի վիճակ, թե՞ ոչ, սպայակազմը և ժամկետային զինծառայողներն ունեցե՞լ են վերադաս հարամանատարության կողմից ուղղորդման կամ սահմանված կարգով նահանջ կատարելու կարիք, թե՞ ոչ, կամ ունեցե՞լ են արդյոք սահմանված բնագիծ կամ ուղղություն, որով պետք է նահանջեին: Նշենք, որ Արսեն Ղուկասյանը անհետ կորած զինծառայող Սարգիս Ղուկասյանի հորեղբայրն է։ Շրջափակման մեջ գտնվող Սարգիսը զանգահարել է հորեղբորը եւ օգնություն խնդրել։ Վերջինս էլ այդ խոսակցությունը ձայնագրել եւ հետագայում փոխանցել է քննչական մարմնին։ Մեղադրյալ Իշխան Վահանյանը, հանրային պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը Սարգիս Ղուկասյան- Ուզում ես՝ տամ ավելի լավ իմացող մարդու, թող ինքը տեղանքը նկարագրի, հետո զապիս արեք, ուղարկեք։ Արսեն Ղուկասյան- Շուտ արեք, շուտ արեք։ Սարգիս Ղուկասյան- Արեք, ով գիտի տեղանքը: Մուրադյա՛ն, տվեք Մուրադյանին հեռախոսը։ Հովհաննես Մուրադյան- Ախպերս, լսո՞ւմ ես։ Արսեն Ղուկասյան- Հա, ասա, սաղ ասա միանգամից, շուտ․․․ Հովհաննես Մուրադյան- Նայի, Հադրութի պոստից, որ նայում ես դեպի հակառակորդը, հենց ուղիղ աջ կողմը մենք անտառի մեջ ենք, ես ԿԳԲ-ի զորքին ասացի, որ մենք էդ սարի գլխին անտառի երեք տեղ պոստ ունենք դրած, հիմի էդ պոստի վրից կրակում են մեզ: Պտի իմանանք՝ եթե մերոնք են, ասեն՝ չկրակեն, հելնենք գոնե էնտեղ: Արսեն Ղուկասյան-Դե, էդքանը պետքա փոխանցենք։ Հովհաննես Մուրադյան- Հա, ախպեր, թեկուզ համար-մամար խոսացեք կգբ-շնիկներ են, հաստատ իրանք գիտեն: Արսեն Ղուկասյան- Լավ, հենց հիմա կանենք: Հովհաննես Մուրադյան- Մեկին ասա՝ հետս կապնվի, մեկ էլ ջոգենք՝ զորքը ոնց կարանք տանենք ավելի ապահով տեղ: Հա, թող մի հատ զանգեն, սաղ ասեն։ Արսեն Ղուկասյան-Լավ: Արսեն Ղուկասյանը հայտարարել է, որ հիշյալ խոսակցությունից հետո այլևս Սարգիս Ղուկասյանի հետ չի կարողացել կապ հաստատել և մինչ օրս եղբոր որդու՝ Սարգիս Ղուկասյանի գտնվելու վայրը հայտնի չէ: Մյուս ապացույցը սպա-հոգեբան Արայիկ Հայրյանի ցուցմունքն է, որը դատարանում հայտնեց, որ երբ զինծառայողները Խուռհատ սարից եկել են զորամասի ժամանակավոր տեղակայման վայր, ինքն առանձնազրույցներ է ունեցել նրանց հետ։ Վերջիններս հայտնել են, որ իրենց ղեկավար սպա չի եղել, ինչի պատճառով, չիմանալով, թե ուր գնան, բաժանվել են խմբերի ու գնացել տարբեր ուղղություններով: Նշել են, որ այդ մարտերի ժամանակ Վահանյանը թեթև վիրավորման պատրվակով թողել է մարտադաշտն, ինչը հոգեբանական առումով ևս բացասական ազդեցություն է ունեցել իրենց վրա: Մեղադրողի գնահատմամբ՝ Վահանյանը պատերազմի ընթացքում պարբերաբար դրսեւորել է խուսափողական վարքագիծ Իր ելույթի վերջին հատվածում դատախազ Ավետիսյանը հիշեցրեց, որ Իշխան Վահանյանին մեղսագրված է հանցանք, որը դրսեւորվել է մարտական գործողություններին ակտիվ մասնակցություն չունենալու և սեփական կյանքը չվտանգելու անձնական շահագրգռվածությամբ։ Այս հանգամանքը ապացուցելու համար Ավետիսյանը նշեց մի քանի դրվագներ՝ պնդելով, որ Իշխան Վահանյանն օգտագործել է ցանկացած առիթ մարտական գործողությունների շրջանից դուրս գալու համար եւ իր այդ մտադրությունն իրականացնելու համար անգամ օգտագործել է վիրավոր զինծառայողներին օգնություն ցուցաբերելու համար հրամանատարական կետից դուրս գալու հնարավորությունը։ Այդ ժամանակ ձևականորեն կատարել է իր այդ պարտականությունը, և հասնելով զորամասի մշտական տեղակայման վայր, որի թույլտվությունը նա վերադաս հրամանատարի կողմից չի ունեցել, երկու օր բացակայել է մարտական գործողությունների վայրից: Իր այս պնդումը հիմնավորելու համար մեղադրողը հիշատակեց գումարտակի նախկին հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանի ցուցմունքը․ Գարիկ Վարդերեսյանը նշել է նաև, որ 02.10.2020 թվականին, երբ գումարտակի 2-րդ վաշտի անձնակազմը Նյուզգյար գյուղում ենթարկվել է հրետակոծության, Իշխան Վահանյանին հանձնարարել է շտապօգնության մեքենայով ուղևորվել գյուղ և տարածքում գտնվող վիրավորներին տարհանել, սակայն հետագայում տեղեկացել է, որ գյուղի մոտակայքից նա վերցրել է մի քանի վիրավորների և գյուղ չմտնելով, թողնելով վիրավորների մի մասին՝ հեռացել: Դրանից հետո՝ մինչև հոկտեմբերի 4-ն ընկած ժամանակահատվածում, Իշխան Վահանյանը իր հետ կապ չի հաստատել և ինքը տեղեկություն չի ունեցել նրա գտնվելու վայրի մասին։ Վահանյանի խուսափողական վարքագիծը հիմնավորելու համար մեղադրողը մեջբերեց նաեւ վկա Վարազդատ Հովհաննիսյանի ցուցմունքը։ Ըստ դրա՝ Վահանյանը Խուռհատ սարում տեղի ունեցած մարտերի ժամանակ իրեն և գումարտակի այլ ծառայողներին հրամայել է բարձրանալ սարի վրա, իսկ նա մնացել է թիկունքում՝ մոտ 50 մետր իրենցից ներքև։ Երբ առաջին խումբը բարձրացել է վերև, հակառակորդը կրակոցներ են արձակել նրանց ուղղությամբ, ինչի պատճառով սկսել են վիրավորներին տարհանել: Այդ ընթացքում շրջվել են և մոտ 10 մետր հեռավորության վրա նկատել Իշխան Վահանյանին, ով միայնակ նստել է ճանապարհի մոտ կայանված մեքենան և հեռացել՝ իրենց թողնելով մարտական գործողությունների վայրում: Անգամ իր հետ չի տարել ավտոմեքենայի մոտ վազող երեք զինծառայողներին: Մեղադրողը կարեւորեց նաեւ ՀՀ ԱՆ ԴԲԳԳԿ դատաբժիշկ փորձագետ Արշակ Ալեքսանյանի ցուցմունքը, ըստ որի՝ Իշխան Վահանյանի վրա հայտնաբերված մարմնական վնասվածքների առկայության պայմաններում վերջինս հնարավորություն ունեցել է ինքնուրույն գործողություններ կատարելու և տեղաշարժվելու․ «Իշխան Վահանյանը Խուռհատ սարում տեղի ունեցած մարտական գործողությունների ժամանակ 1.5*1.0 սմ չափսերով վիրավարումով լքել է մարտադաշտը, իսկ դրանից առաջ՝ 29.09.2020 թվականին ստացած 2.7*1.0 սմ չափսերով վիրավորումով (ԱՎԵԼԻ ՄԵԾ), շարունակել է իր պարտականությունների կատարումը մինչև 02.10.2020 թվականը ներառյալ»,- ընդգծեց մեղադրողը։ Ամփոփելով իր ելույթը՝ Գեւորգ Ավետիսյանը հայտարարեց․ «Կարծում եմ՝ գործով ձեռք բերված ապացույցների գնահատմամբ ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանի մեղքն ամբողջությամբ հիմնավորված է, արարքներին տրվել են քրեաիրավական ճիշտ գնահատականներ և նա ենթակա է քրեական պատասխանատվության առաջադրված մեղադրանքում նշված հոդվածներով: Ուստի միջնորդում եմ Իշխան Վահանյանին մեղավոր ճանաչել ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 375-րդ հոդվածի 4-րդ մասով և 380-րդ հոդվածի 1-ին մասով: 375-րդ հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված արարքի կատարման համար, որը համապատասխանում է գործող քրեական օրենսգրքի 549-րդ հոդվածի 3-րդ մասին, նշանակել պատիժ ազատազրկում 11 տարի ժամկետով, իսկ նախկին քրեական օրենսգրքի 380-րդ հոդվածի 1-ին մասով՝ ազատազրկում 9 տարի ժամկետով: Նախկին քրեական օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի կանոնների համաձայն՝ պատիժները մասնակի գումարելով՝ վերջնական պատիժ նշանակել ազատազրկում 18 տարի ժամկետով։ Իշխան Վահանյանի նկատմամբ նշանակվող պատժից հաշվանցել վերջինիս կողմից փաստացի կալանքի տակ գտնվելու 3 տարի 8 ամիս 8 օր ժամկետը»,- նշեց մեղադրողը՝ միջնորդելով, որ Վահանյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցը մնա անփոփոխ մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց հունիսի 3-ին։ Միլենա Խաչիկյան

23:55 - 21 ապրիլի, 2025