Ադրբեջան

Ադրբեջանի Հանրապետությունը պետություն է Հարավային Կովկասում։ Սահմանակցում է Ռուսաստանի Դաշնությանը, Վրաստանի Հանրապետությանը, Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը, Թուրքիայի Հանրապետությանը, Հայաստանի Հանրապետությանը, Արցախի Հանրապետությանը։ Տարածքը ըստ ՄԱԿ-ի 86,600 կմ․քառ, բնակչությունը, ըստ 2019 թվականի նախահաշվի 10,000,000 մարդ է։

Ներկայիս Ադրբեջանը բազմազգ և բազմակրոն պետություն է։ Բնակչության մեծամասնությունն ադրբեջանցիներն են (91 %), որոնք դավանում է շիա իսլամ։ Խոշոր ազգային փոքրամասնություններն են լեզգիները, ռուսները, թալիշները, ավարները, թաթարները և վրացիները։ Չնայած նրան, որ Ադրբեջանը համարվում է իսլամադավան պետություն, այնուամենայնիվ, երկրի բնակչության 53%-ն իրեն համարում է աշխարհիկ։

Աշխարհում «Բայրաքթարների» խոցման մոտ 30 փաստական դեպք է հայտնի․ միայն մեկ տասնյակը Արցախի ՊԲ ստորաբաժանումների թիրախն են եղել

Պաշտպանության բանակի զինված ուժերն օրերս՝ հոկտեմբերի 19-ի մարտերի ընթացքում, խոցել են հակառակորդի հինգ անօդաչու թռչող սարք, որոնց թվում՝ թուրքական արտադրության «Բայրաքթար»։ Ադրբեջանը «Բայրաքթար» տեսակի անօդաչուները միայն նախօրեին չէ, որ կիրառել է։ Պատերազմական գործողությունների դեռեւս երրորդ օրը ՀՀ ՊՆ մամուլի խոսնակ Շուշան Ստեփանյանը հայտնել էր, որ թուրքական F-16 կործանիչը ՀՀ օդային տարածքում խոցել է ՀՀ ԶՈւ ռազմաօդային ուժերի ՍՈւ-25 գրոհիչը: Ստեփանյանն այդ օրը նշել էր, որ կործանիչներն ապահովում էին ՀՀ բնակավայրերի եւ ԶՈՒ ցամաքային ստորաբաժանումների ուղղությամբ թուրքական արտադրության «Բայրաքթար» ԱԹՍ-ով ռմբահրթիռային հարվածները: Երեկ էլ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտնեց, որ Արցախի ՊԲ-ի խոցած «Բայրաքթար»-ների թիվը հասնում է շուրջ մեկ տասնյակի, ուղղակի խոցված սարքերից ոչ մեկը ՊԲ վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներում չէր ընկել: «Բայրաքթար» ՏԲ2-ը 6,5 մ երկարությամբ, թեւերի 12 մ բացվածքով եւ մինչեւ 55 կգ բեռնատարողությամբ հարվածային ԱԹՍ է։ Այն կարող է զարգացնել մինչեւ 222 կմ/ժ արագություն, գործողության շառավիղը 150 կմ է, թռիչքի առավելագույն բարձրությունը՝ 8200մ։ Այս տեսակի ԱԹՍ-ն կարող է իր վրա կրել կառավարվող հակատանկային հրթիռներ եւ օդային ռումբեր: «Baykar Makina» ընկերությունը 2000-ականներին է սկսել «Բայրաքթարի» նախագծումը: ՏԲ2-ը հիմնված է ավելի վաղ արտադրված «Բայրաքթար» ՏԲ1 տարբերակի վրա, որն առաջին անգամ գործարկվել է 2009 թվականին: Իսկ մարտական գործողությունների ժամանակ առաջին անգամ կիրառվել է 2014-ին՝ Թուրքիայի արեւելքում: Այս սպառազինության կիրառման մասին առաջին պաշտոնական տեղեկությունը եղել է 2016 թվականին։ Նշվել է, որ այն օգտագործվել է քրդական ստորաբաժանումների դեմ: Ի դեպ, Արցախի ՀՕՊ ստորաբաժանման խոցած «Բայրաքթարներից» մեկի ուսումնասիրությունից պարզվել է, որ դրա հեռակառավարվող տեսախցիկը L-3 WESCAM CMX-15D մոդելի է: Կանադայի WESCAM ընկերությունն է այն արտադրել՝ այս տարվա հունիսին, իսկ «Բայրաքթար» TB2-ի վրա տեղադրվել է անցյալ ամիս՝ սեպտեմբերին: Ընդհանուր աշխատանքը կազմել է 31 ժամ: Ժամանակակից պատերազմներում հարվածային անօդաչու թռչող սարքերը համարվում են ամենահզոր զենքերից։ Թուրքական այս անօդաչուները ակտիվորեն գործածվել են հիմնականում Լիբիայում ու Սիրիայում ռազմական գործողությունների ժամանակ, ապա, փաստորեն, նաեւ մեր տարածաշրջանում։ Պնդումներ կան, որ «Բայրաքթար» տեսակի ԱԹՍ-ն խոցելը բավականին բարդ է․ մինչ օրս հայտնի է աշխարհում խոցված մոտ 30 «Բայրաքթարի» մասին՝ այդ թվում՝ արցախա-ադրբեջանական սահմանի այս մարտերի ընթացքում ոչնչացվածները։ Ե՞րբ եւ որտե՞ղ են խոցվել «Բայրաքթարները» Բաց որոնման արդյունքներով՝ առաջին խոցված «Բայրաքթարի» մասին փաստական նյութը 2019 թվականի դեկտեմբերի 13-ին է եղել․ Խալիֆա Հաֆթարի Լիբիական ազգային բանակի ուժերին հաջողվել է խոցել Ազգային միասնության կառավարության Ֆայզ Սարաջի անօդաչու թռչող սարք։ Այն խոցվել է Այն-Զարայի շրջանում` Տրիպոլիից հարավ։ 2020 թվականի հունվարի 22-ին Լիբիայի Ազգային բանակը ոչնչացրել է թուրքական եւս մեկ «Բայրաքթար» TB2, որը պատրաստվում էր օդ բարձրանալ Տրիպոլիի Միտիգա օդանավակայանից: Լիբիայի Ազգային բանակը փետրվարի 25-ին խոցել է եւս մեկ «Բայրաքթար»՝ մայրաքաղաք Տրիպոլիից հարավ գտնվող Սուք Ալ-Խամիսի շրջակայքում։ Լիբիայի զինված ուժերի գեներալ-մայոր Ահմեդ Սալեմի խոսքերով՝ փետրվարի 28-ին Ազգային բանակը խոցել է վեց «Բայրաքթար», որոնցից միայն երկուսի նկարներն են տեղադրվել համացանցում: Եւս երկու «Բայրաքթար» էլ խոցվել է մարտի 31-ին․ այս մասին նույնպես հաղորդել է Լիբիայի բանակի մամուլի ծառայությունը։ Ապրիլի 11-ին Լիբիայում դարձյալ «Բայրաքթար» է խոցվել։ Լիբիայի զինված ուժերը եւս երկու «Բայրաքթար» տեսակի ԱԹՍ են խոցել ապրիլի 17-ին, մեկն էլ՝ հաջորդ օրը։ Մայիս ամսվա ընթացքում Լիբիայում խոցվել է 3 «Բայրաքթար»՝ մայիսի 2-ին, 12-ին եւ 23-ին։ Հաջորդ ամիս Լիբիական բանակը խոցել է եւս երեքը․ երկուսը՝ հունիսի 7-ին, մեկը՝ հաջորդ օրը։ Փաստորեն, թուրքական հարվածային այս դրոնները, որ ակտիվորեն կիրառվել են Սիրիայում, Լիբիայում ու Արցախում, այդքան էլ անխոցելի չեն։ Ինչպես նշեցինք, մեր կողմի պաշտոնական տեղեկությունների համաձայն՝ Արցախի Հանրապետության պաշտպանության բանակի ստորաբաժանումները շուրջ 25 օր տեւող պատերազմական գործողությունների ընթացքում արդեն մեկ տասնյակի հասնող «Բայրաքթար» են զգետնել։ Ի դեպ, ՀՀ ՊՆ մամուլի խոսնակ Շուշան Ստեփանյանը երեկ մեր խոցած «Բայրաքթարներից» մեկի նկարն էլ հրապարակեց։ Արցախի ՊԲ ստորաբաժանումների խոցած «Բայրաքթարներից» մեկի կտորները Նարեկ Մարտիրոսյան, Հայարփի Բաղդասարյան

14:38 - 21 հոկտեմբերի, 2020

Վերջին ամիսներին ադրբեջանական ավիաընկերության՝ Գերմանիայից ու Լյուքսեմբուրգից կատարած չվերթների դինամիկան աճել է

ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայությունն օրերս հաղորդագրություն տարածեց, ըստ որի՝ Ծառայության տրամադրության տակ գտնվող տվյալների համաձայն՝ ադրբեջանական կողմը զբաղվում է դեպի իր տարածք զգալի քանակությամբ ռազմամթերք եւ վարձկան-ահաբեկիչներ գաղտագողի տեղափոխելու նենգ գործելաոճով։ Այս մասին են վկայում Բաքվի օդանավակայանից ադրբեջանական «Սիլկ ուեյ» (Silk Way) բեռնափոխադրող ավիաընկերության «Բոինգ-747» եւ «ԻԼ-76» ինքնաթիռներով դեպի տարբեր երկրների ռազմական օդանավակայաններ կատարվող եւ հետադարձ ուղղությամբ իրականացվող չվերթները։ Վերջին ամիսներին աճել է նաեւ Գերմանիայից ու Լյուքսեմբուրգից կատարած չվերթների դինամիկան Վերջին ամիսներին, երբ Ադրբեջանն, ըստ էության, պատրաստվել է Արցախի դեմ պատերազմական լայնածավալ գործողությունների, ադրբեջանական այս ընկերությունը առավել ինտենսիվ է դարձրել նաեւ Գերմանիայից եւ Լյուքսեմբուրգից դեպի Բաքու կատարած թռիչքները։ Մասնավորապես, այս տարվա հոկտեմբերին ութ թռիչք է իրականացվել Ֆրանկֆուրտից Բաքու՝ 3-ին, 4-ին, 10-ին, 11-ին՝ երկու անգամ, 17-ին դարձյալ երկու անգամ, եւ 18-ին։ Եւս երկու թռիչք էլ նախատեսվում է 24-ին եւ 25-ին։ Իսկ Լյուքսեմբուգից Բաքու երեք թռիչք է իրականացվել, մեկն էլ նախատեսվում է հոկտեմբերի 25-ին։ Անցյալ ամիս՝ սեպտեմբերին, երբ սկսեցին արցախա-ադրբեջանական սահմանի լայնածավալ պատերազմական գործողությունները, Silk Way Airlines-ը Ֆրանկֆուրտ-Բաքու չորս թռիչք է իրականցրել, որոնցից մեկը՝ 26-ին, մեկն էլ՝ 27-ին: Լյուքսեմբուրգ-Բաքու չվերթները հինգն են եղել, երկուսը՝ դարձյալ 26-ին ու 27-ին՝ պատերազմական գործողությունների նախորդ եւ առաջին օրերին։ Ֆրանկֆուրտ-Բաքու թռիչքներն՝ ըստ ամիսների Օգոստոսին Ֆրանկֆուրտ-Բաքու հինգ թռիչք է եղել, Լյուքսեմբուրգ-Բաքու՝ եւս հինգը։ Հուլիսին՝ Ֆրանկֆուրտ-Բաքու՝ երկու թռիչք է եղել, Լյուքսեմբուրգ-Բաքու՝ չորս։ Հունիսին՝ Ֆրանկֆուրտ-Բաքու՝ դարձյալ երկու թռիչք, իսկ Լյուքսեմբուրգ-Բաքու՝ չորս։ Մայիսին՝ Ֆրանկֆուրտ-Բաքու երկու՝ երկու թռիչք, ապրիլին՝ հինգ, մարտին թռիչքներ չեն եղել, ֆետրվարին՝ երեք, հունվարին՝ մեկ, արդեն 2019-ի դեկտեմբերին՝ երեք, նոյեմբերին՝ հինգ։ Լյուքսեմբուրգ-Բաքու թռիչքներն՝ ըստ ամիսների Լյուքսեմբուրգ-Բաքու թռիչքներ ապրիլին եւ մայիսին չեն եղել, մարտին չորսն են եղել, ֆետրվարին՝ դարձյալ չորսը, հունվարին՝ երեք, 2019-ի դեկտեմբերին ու նոյեմբերին՝ էլի չորսական։ Իսկ ահա օգոստոսին եւ սեպտեմբերին թռիչքները եղել են 5-ական, հոկտեմբերին՝ դեռեւս չորս։ Գերմանիայի տարածքում, նկատենք, ՆԱՏՕ-ի երկու բազաներ են տեղակայված՝ Շպանգդալեմի ավիաբազան եւ Ռամշթայնի բազան, որոնք Ֆրանկֆուրտից եւ Լյուքսեմբուրգից մի քանի տասնյակ կմ հեռավորության վրա են։ Ընդ որում՝ Silk Way ավիաընկերության հաճախորդների թվում են նաեւ գերմանական զինված ուժերը՝ Bundeswehr-ը։ Ի դեպ, հոկտեմբերի 2-ին՝ ռազմական գործողությունների հինգերորդ օրը, Արցախի ՊԲ-ն հրապարակեց մեր խոցած ԱԹՍ-ների բեկորների լուսանկարներ։ Մեդիափորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը ֆեյսբուքյան իր էջում արձանագրեց, որ Ադրբեջանին արցախցի խաղաղ բնակչության դեմ, փաստորեն, կիրառում է նաեւ գերմանական արտադրության անօդաչու թռչող սարքեր։ Գերմանական Hawker եւ Varta ընկերությունների ԱԹՍ-ների բեկորները Սակայն դեռեւս հայտնի չէ՝ Ադրբեջանն այս սարքերը երբ է ձեռք բերել եւ արդյոք Գերմանիայի՞ց, թե՞ զենքի սեւ շուկայից։ 2018 թվականի հունիսին Գերմանական Stern շաբաթաթերթը հայտնել էր գերմանական Rheinmetall-ի՝ Ադրբեջանի հետ համագործակցելու ծրագրերի մասին։ Այնուհետ նաեւ Reuters գործակալությունը հրապարակում արեց սրա վերաբերյալ՝ մասնավորապես նշելով, որ երկու կողմերն էլ պայմանավորվել են ուսումնասիրել համագործակցության հնարավորությունները; Հավելենք, որ դեռեւս 2017 թվականին բուլղարական Trud պարբերականի աղմկահարույց հետաքննությամբ հայտնի դարձավ, որ Silk Way ընկերությունը դիվանագիտական բեռների անվան տակ զենքի անօրինական եւ լայնամասշտաբ արտահանում ու վաճառք է իրականացրել Սիրիա, Իրաք, Աֆղանստան, Պակիստան եւ Կոնգո։ Բուլղարացի հաքերների Anonymus Bulgaria խումբը կոտրել էր Սոֆիայում Ադրբեջանի դեսպանատան ցանցն ու փաստաթղթերը դարձրել հասանելի։ Պարզվել էր, որ վերջին երեք տարիների ընթացքում ադրբեջանական ընկերությունը քողարկվել է դիվանագիտական ծխածածկույթով՝ աշխարհի տարբեր թեժ կետեր տասնյակ տոննաների զենք եւ զինամթերք ուղարկելու համար։ Ընկերությունը ներգրավված է եղել հյուսիսային Սիրիայի տարածքում գործող քրդերին եւ Թուրքիայի դեմ պայքարող Քրդական բանվորական կուսակցությանը զինելու գործում։ Հեղինակավոր Trud-ի հոդվածագիրը նշել է նաեւ, որ Ադրբեջանի տեղափոխած զենքի մի մասը կարող է օգտագործված լինել Լեռնային Ղարաբաղում։

17:17 - 20 հոկտեմբերի, 2020