Գիտությունների ազգային ակադեմիա

Բարձրագույն պետական ինքնակառավարվող ոչ առեւտրային հաստատություն է, որի նախագահությունը գտնվում է Երեւանում։ Ակադեմիան նաեւ մասնաճյուղեր ունի Գյումրիում, Սեւանում, Գորիսում, Վանաձորում եւ Կապանում։

Այն կազմակերպում եւ իրականացնում է հիմնարար եւ կիրառական գիտական հետազոտություններ, եւ համակարգում է հանրապետությունում կատարվող հիմնարար հետազոտությունները։ ԳԱԱ-ն նաեւ ծառայում է որպես ՀՀ իշխանության բարձրագույն մարմինների պաշտոնական գիտական խորհրդական։

ՀՀ ԳԱԱ-ն 1943 թվականին հիմնադրված Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի իրավահաջորդն է դարձել 1993 թվականից։

2005 թ. ակադեմիան վերանվանվել է «Հայաստանի Հանրապետության Գիտությունների ազգային ակադեմիա» պետական ոչ առեւտրային կազմակերպություն։

Հայաստանում կստեղծվի առաջին գեոպարկը

Այս տարվա փետրվարի 18-ին ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարար Ռոմանոս Պետրոսյանը հայտարարել էր ՀՀ-ում գեոպարկ ստեղծելու մասին, որի նախաձեռնողը ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիան է։ Ի՞նչ հնարավորություններ կտա Հայաստանին գեոպարկի ստեղծումը և ի՞նչ փուլում է գտնվում այս նախագիծը։ ՀՀ ԳԱԱ Երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտի Գեոդինամիկայի և երկրաբանական վտանգների լաբորատորիայի ղեկավար, երկրաբանական գիտությունների դոկտոր Արա Ավագյանն ասում է, որ գեոպարկի միջոցով հանրությունը հնարավորություն է ունենում ծանոթանալ կարևոր երկրաբանական օբյեկտների հետ։ «Գեոպարկը որոշակի տարածք է՝ ամբողջապես թափանցելի սահմաններով, որտեղ ընտրվում են երկրաբանական օբյեկտներ, որոնք ունեն գիտական, գեղագիտական արժեք և հազվագյուտ են․ այդ օբյեկտները խմբավորվում են երկրատեղանքներում»։ Արա Ավագյանի խոսքով՝ անկենդան բնությունը շատ հետաքրքիր տեղեկություններ է փոխանցում երկրագնդի, այդ թվում՝ Հայաստանի տարածքում երկրաբանության զարգացման վերաբերյալ․ «Եթե, օրինակ, գրավոր պատմությունը մի քանի հազար տարվա է, երկրաբանական պատմությունը արդեն հարյուրավոր միլիոն, եթե չասենք միլիարդավոր տարիների է։ Մեզ շրջապատող անկենդան բնությունը՝ քարերը, լեռները, գետերը, բնաշխարհի հորինվածքը շատ հետաքրքիր տեղեկություններ են պարունակում, և մենք, վերլուծելով ներկան, կարողանում ենք տեսնել անցյալի գործընթացները»։ Երկրաբանական գիտությունների դոկտորն ասում է, որ Հայաստանում գեոպարկի հիմնումը ունի մի քանի բաղադրիչ․ «Նախ՝ կա գիտական հատված։ Ընտրված օբյեկտներում կշարունակենք գիտական հետազոտությունները, ընդ որում՝ գեոպարկը մասնակիորեն կարող է «ֆինանսավորել» այդ ուսումնասիրությունները։ Կա ճանաչողական, ուսուցողական հատված։ Կարող ենք երիտասարդներին, դպրոցականներին տանել ու ցույց տալ իրենց հարևանությամբ գտնվող երկրաբանական օբյեկտները՝ ներկայացնելով դրանց պատմությունը և նշանակությունը։ Մյուս հանգամանքը բնապահպանական է․ մեր բնակչության, հատկապես երիտասարդների մոտ զարգացնել բնապահպանության կարևորության գիտակցումը, որովհետև սա ահագնացող խնդիր է, և բնությունը, անշուշտ, անպատիժ չի թողնելու մեր վարքագիծը։ Մյուս կարևոր հանգամանքը տնտեսական բաղադրիչն է։ Ենթադրենք՝ տուրիստը գնում է այդ երկրաբանական օբյեկտները դիտելու, նա օգտվելու է շրջակայքում գտնվող ճանապարհներից, հյուրանոցային, ռեստորանային համակարգից, կարող է գնել գյուղացիների արտադրանքը, սննդամթերքը և արհեստագործական իրերը։ Տուրիստը ոչ միայն կգա Հայաստանի ճարտարապետական հուշարձանները դիտելու, այլև բնաշխարհի հետաքրքիր օբյեկտները դիտելու»,- ասում է նա՝ հավելելով, որ զարգացած երկրները կա՛մ ունեն գեոպարկ, կա՛մ մտածում են գեոպարկեր ստեղծելու ուղղությամբ։ Արա Ավագյանն ասում է՝ որոշ հանգամանքներից ելնելով՝ առաջարկել են, որ գեոպարկը ընդգրկի 4 մարզերի՝ Գեղարքունիքի, Վայոց Ձորի, Կոտայքի և Արարատի որոշ հատվածները․ «Աշխատանքի ընթացքում տեսանք, որ, եթե, օրինակ, Արարատի մարզի հարակից տարածքից ներգրավում ենք փոքր հատված, առնվազն երկու երկրատեղանք ենք կարողանում ընդգրկել գեոպարկի մեջ, որոնք կունենան միջազգային նշանակություն։ Նույնը վերաբերում է Կոտայքի մարզին։ Սա շատ կարևոր է։ Մի հանգամանք էլ նշեմ։ Գեոպարկերը նաև ունենում են մասնագիտացումներ, դա ավելի քիչ տարածված է, բայց շատ ավելի քիչ տարածված են գեոպարկերը, որոնք վերաբերում են երկրաբանական վտանգներին։ Պետք է հստակ պատկերացնել, որ ՀՀ տարածքը գտնվում է երկրադինամիկորեն շատ ակտիվ տարածաշրջանում, և երկրաբանական միջավայրում գործում են ուժեր, որոնք կարող են հանգեցնել վտանգ պարունակող երկրաբանական երևույթների, օրինակ՝ հրաբխականության, երկրաշարժերի, սողանքների, փլուզումների և այլնի։ Այս տեսանկյունից, ցավոք սրտի, Հայաստանը «հարուստ է», և այս պատճառով մեզ մոտ գաղափար ծնվեց, և մենք սկսեցինք աշխատել, որ մեր գեոպարկը մասնագիտացված լինի երկարաբանական վտանգներով»։ Արա Ավագյանը հավելում է, որ այս սկզբունքով էլ ընտրվել են տարածքները․ «Մենք նախ ծանոթացել ենք տվյալ մարզերի բնական անկենդան հուշարձանների գոյություն ունեցող ցանկերի հետ, և ընտրել ենք այն մարզերի տարածքները, որտեղ վտանգավոր երկրաբանական պրոցեսների արդյունքում առկա են հազվագյուտ երկրաբանական օբյեկտներ։ Կարևոր էր նաև ընտրել այնպիսի մարզեր, որտեղ տնտեսության խթանման ավելի մեծ անհրաժեշտություն կա։ Այդ առումով, օրինակ, Գեղարքունիքի հարավային շրջանները և Վայոց Ձորի հյուսիսային հատվածները դրա կարիքն ունեն»։ Նա պատմում է, որ սկզբնական շրջանում 40-ից ավելի երկրատեղանքներ էին ընտրել, բայց աշխատանքների արդյունքում ընտրել են 29․ «Հիմա արդեն աշխատում ենք այդ երկրատեղանքների տեղեկատվական բազայի ստեղծման վրա։ Միջազգային փորձից ելնելով՝ մշակել ենք անձնագրավորման մեր մոդելը և դրա համաձայն կատարում ենք տեղեկության հավաքագրում՝ յուրաքանչյուր երկրատեղանքի համար։ Հուսով եմ, որ նոր կառավարությունը կհարգի գոյություն ունեցող պայմանավորվածությունները, և ծրագրի ավարտին կկարողանանք կառավարության օգնությամբ իրավական բոլոր հարցերը կարգավորելուց հետո, հայտարարել Ազգային առաջին գեոպարկի բացման մասին, դրանից հետո կգնա մյուս էտապը՝ փորձելով Ազգային գեոպարկը դարձնել UNESCO-ի գեոպարկ»,- ասում է մեր զրուցակիցը՝ հավելելով, որ գեոպարկը կենդանի օրգանիզմ է, հետևաբար դրա համար նախատեսված տարածքը, երկրատեղանքները կարող են փոփոխության ենթարկվել, կարող են հետագայում ստեղծվել այլ գեոպարկեր»։ Արա Ավագյանն ասում է նաև, որ ստեղծվելիք գեոպարկը կարող է ունենալ տարածաշրջանային և միջազգային նշանակություն․ «Տառացիորեն 2 օր առաջ ես ճանապարհեցի ֆրանսիացի համբավավոր գիտնական Մարկ Սոսսոնին, որը կառուցվածքային երկարաբանության մասնագետ է։ Ինքը, երբ սկսում է խոսել ինչ-որ կարևոր զեկույց աշխարհում տեսած կարևոր օբյեկտների մասին, բերում է Ջրովանքի (Վայոց Ձորի մարզ) օրինակը, որը երկրաբանական անկյունային աններդաշնակության բացառիկ օրինակ է։ Այն վկայում է երկրակեղևի բուռն զարգացման մի ժամանակաշրջանի մասին։ Դա բացառիկ օբյեկտ է, և, իր կարծիքով՝ եթե աշխարհում լավագույնը չէ, ապա լավագույն տասնյակի մեջ է։ Բացի դրանից՝ ունենք մի շարք այլ հետաքրքիր օբյեկտներ, որոնք նույնպես ունենալու են միջազգային արժեք, որոնց հետ հանրությունը հնարավորություն կունենա ծանոթանալ»։ Երկրաբանական գիտությունների դոկտորը պատմում է, որ Հայաստանում գեոպարկի գաղափարը նոր չէ, գործնական քայլեր սկսեցին անել 2014-2015 թթ․-ից, բայց քաղաքական փոփոխությունները և այլ հանգամանքները հետագայում խանգարել են դրա ստեղծմանը։ «Այն ժամանակ տարածաշրջանում չկար գեոպարկ, նույնիսկ Ռուսաստանում չկար։ Մենք, ցավոք սրտի, հետ ընկանք։ Հիմա մեր շատ հարևաններ հիմնել են գեոպարկեր»։ Նրա խոսքով՝ գեոպարկը ստեղծվում է ՀՀ Գիտության կոմիտեի հատկացրած նպատակային ֆինանսավորմամբ։ Ավագյանը տեղեկացնում է, որ ստեղծվելիք գեոպարկը ընդգրկելու է մոտ 4573կմ2 տարածք, որը համապատասխանում է ՀՀ տարածքի 15.3% -ին: Մեր զրուցակցի խոսքով՝ այլևս դանդաղելու իրավունք չունեն։ «Ցանկացած հասարակության զարգացվածության կարևորագույն չափանիշ է բնության նկատմամբ վերաբերմունքի մակարդակը: Գեոպարկի առկայությունը ՀՀ-ում այդ առումով կարևոր ցուցանիշ է և ունի բնապահպանական դաստիարակության մակարդակի բարձրացման միտում»։ Նա լիահույս է, որ Երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտի գիտնականների խմբի աշխատանքը ըստ արժանվույն կգնահատվի և ՀՀ կառավարության օժանդակությամբ Ազգային գեոպարկը կստեղծվի այս տարվա ավարտին: Գեոպարկը ներառող Նորատուս հրաբուխը Սևանա լճի ափին, որի խառնարանի ամբողջ պարագծով ամրոցի պարիսպներ են Գլխավոր լուսանկարում՝ Նորատուսի հաստվածքը, ուր առկա են հրաբխային ժայթքման մասին վկայող երիտասարդ շերտեր Նանե Ավետիսյան

22:12 - 23 հուլիսի, 2021

«Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» ՀՀ օրենքի առանձին դրույթներ հակասում են Սահմանադրությանը. ՀՀ ԳԱԱ և ԵՊՀ համատեղ հայտարարությունը

ՀՀ ԳԱԱ-ն և ԵՊՀ-ն «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» ՀՀ օրենքի (ընդունվել է ՀՀ ԱԺ-ի կողմից 24.03.2021 թվականին) որոշ կարգավորումների՝ Սահմանադրության հետ համապատասխանության վերաբերյալ համատեղ հայտարարություն են տարածել, որը բաց է գիտակրթական կազմակերպությունների և կառույցների միանալու համար: Հայտարարությունն ամբողջությամբ ներկայացնում ենք ստորև. «Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի կողմից 24.03.2021 թվականին ընդունվել է «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» ՀՀ օրենքը (այսուհետ նաև՝ Օրենք), որը կարգավորելու է Հայաստանի Հանրապետության բարձրագույն կրթության և գիտության համակարգի գործունեության, ոլորտի կառավարման և ֆինանսատնտեսական հարաբերությունները: Օրենքի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ առկա են առանձին կարգավորումներ, որոնք առերևույթ խնդրահարույց են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության հետ համապատասխանության տեսանկյունից։ Այսպես. 1. Օրենքով առաջարկվող հանրային բուհի կառավարման մոդելն առերևույթ հակասում է Սահմանադրության 6-րդ հոդվածով սահմանված լիազորող նորմերի իրավական որոշակիության, 38-րդ հոդվածով սահմանված բուհական ինքնավարության հիմնարար սկզբունքներին, ինչպես նաև Սահմանադրության 1-ին հոդվածով ամրագրված իրավական պետության համար անկյունաքարային համարվող և Սահմանադրության 79-րդ հոդվածով սահմանված իրավական որոշակիության սկզբունքին։ Սահմանադրության 6-րդ հոդվածը սահմանում է, որ լիազորող նորմերը պետք է համապատասխանեն իրավական որոշակիության սկզբունքին։ Սահմանադրության 38-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ բարձրագույն ուսումնական հաստատություններն օրենքով սահմանված շրջանակում ունեն ինքնակառավարման իրավունք, ներառյալ ակադեմիական և հետազոտությունների ազատությունը: Սահմանադրության 79-րդ հոդվածը սահմանում է, որ հիմնական իրավունքները և ազատությունները սահմանափակելիս օրենքները պետք է սահմանեն այդ սահմանափակումների հիմքերը և ծավալը, լինեն բավարար չափով որոշակի, որպեսզի այդ իրավունքների և ազատությունների կրողները և հասցեատերերն ի վիճակի լինեն դրսևորելու համապատասխան վարքագիծ: Այսպես՝ Օրենքով առաջարկվում է հանրային բուհի կառավարման խորհրդի այնպիսի կազմ, որում անդամներից 5-ը, այսինքն՝ կեսից ավելին, պետք է լինեն համապատասխան նախարարի ներկայացուցիչներ: Որոշ բուհերի ինստիտուցիոնալ հավատարմագրման նախորդ փուլում միջազգային փորձագետները մտահոգություն էին հայտնել, որ ՀՀ բուհերի կառավարման մարմիններում գերակշռում է վարչական մասնակցությունը: Օրենքով ավելի շատ է սրվում այս խնդիրը, քանի որ լիազոր մարմինը նշանակում է ոչ միայն կառավարման խորհրդի կեսից ավելին, այլև կարող է ցանկացած ժամանակ դադարեցնել իր կողմից նշանակված անդամների լիազորությունները՝ այսպիսով լրիվ կախվածության մեջ դնելով իրենից: Ընդ որում՝ Օրենքի 27-րդ հոդվածի 4-րդ մասը սահմանում է, որ կառավարման խորհրդի բուհի չորս անդամին սահմանված ժամկետում չառաջադրելու կամ չորսից պակաս առաջադրելու դեպքում կառավարման խորհրդի բուհի չառաջադրած անդամների համալրումն իրականացնում է համապատասխան լիազոր մարմնի ղեկավարը՝ առանց նշելու, թե ինչ սկզբունքով է լիազոր մարմնի ղեկավարն իրականացնելու համալրումը՝ իր հայեցողությամբ, թե բուհի ակադեմիական խորհրդի կողմից առաջադրվող կառավարման խորհրդի անդամներին ներկայացվող պահանջների հաշվառմամբ Միաժամանակ, Օրենքը չի կարգավորում այն հարցը, թե արդյոք լիազոր մարմինը կարող է չհաստատել բուհի կառավարման խորհրդի անվանական կազմը, թե հաստատելը նրա պարտականությունն է։ Նման պայմաններում հարց է առաջանում, թե արդյոք լիազոր մարմինը պետք է ստուգի կառավարման խորհրդի ձևավորման օրինականությունը, որը, փաստացի, «ex ante» վերահսկողություն է և խաթարում է բուհական ինքնավարության ինքնակառավարման բաղադրատարրը։ Բացի դրանից՝ անհասկանալի է, թե ինչ է լինում այն դեպքում, եթե լիազոր մարմինը գտնում է, որ կազմը չի ձևավորվել պատշաճ կարգով, ինչ պետք է անի լիազոր մարմինը, և ինչ պետք է անի բուհը։ Լուծված չէ նաև այն հարցը, թե ով պետք է խորհրդի կազմը ներկայացնի լիազոր մարմնի հաստատմանը, և ինչ ժամկետում պետք է կազմը հաստատվի։ Բացի դրանից՝ էականորեն նվազեցվել է կառավարման խորհրդի անդամների թիվը՝ ընդամենը ինը հոգի։ Ընդ որում՝ խորհրդի անդամների կեսից ավելիին նշանակում է լիազոր մարմինը, ինչը ևս ուղղակի միջամտություն է բուհական ինքնավարությանը։ Կառավարման խորհրդի ձևավորման կարգն ուղղակիորեն ազդում է նաև ռեկտորի ընտրության վրա։ Օրենքի 32-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ հանրային բուհի ռեկտորին ընտրում է կառավարման խորհուրդը՝ փակ գաղտնի քվեարկությամբ, անդամների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ, հինգ տարի ժամկետով։ Այսինքն՝ հանրային բուհի ռեկտորին կարող են ընտրել լիազոր մարմնի կողմից նշանակված կառավարման խորհրդի հինգ անդամները, ինչի արդյունքում ռեկտորը ոչ թե ընտրվում է կառավարման խորհրդի կողմից, այլ փաստացի նշանակվում է լիազոր մարմնի կողմից, իսկ ընտրությունը պարզապես իրավական ֆիկցիա է։ Արդյունքում ստացվում է, որ հանրային բուհերն ամբողջությամբ և առանց վերապահումների կախվածության մեջ են դրվում քաղաքական իշխանություններից։ Այս համատեքստում Օրենքն ուղղակիորեն հակասում է Սահմանադրության 1-ին, 6-րդ, 38-րդ և 79-րդ հոդվածներին: 1. Օրենքը սահմանում է գիտական կազմակերպության տնօրենի և բուհում վարչական ու ակադեմիական պաշտոններ զբաղեցնելու համար տարիքային սահմանափակումներ, որոնք հակասում են Սահմանադրության 29-րդ հոդվածով ամրագրված խտրականության արգելքին՝ տարիքային հատկանիշից ելնելով, ինչպես նաև խաթարում է գիտության զարգացումը, որը Սահմանադրության 15-րդ հոդվածի ուժով պետության ուղղակի պարտականությունն է։ Մասնավորապես, Օրենքի 25-րդ հոդվածի 10-րդ մասը սահմանում է, որ գիտական կազմակերպության տնօրենի պաշտոնում ընտրված անձի լիազորությունները դադարեցվում են իրավասու մարմնի որոշմամբ, եթե լրացել է նրա 65 տարին: Օրենքի 37-րդ հոդվածի 17-18-րդ մասերի համաձայն. «17. 70 տարին լրացած անձը բուհում ակադեմիական կազմի թափուր պաշտոնների տեղակալման համար անցկացվող մրցութային ընտրությանը չի մասնակցում: Այդ անձի հետ բուհի ռեկտորն ամբիոնի առաջարկությամբ կարող է կնքել ոչ լրիվ ծանրաբեռնվածությամբ աշխատանքային պայմանագիր մեկ ուսումնական տարի ժամկետով՝ տարեկան երկարաձգման իրավունքով: 18. Բուհում (մասնաճյուղում) վարչական պաշտոնում նշանակված կամ ընտրության միջոցով վարչական պաշտոնում նշանակված (ընտրված) անձի լիազորությունները դադարեցվում են ռեկտորի որոշմամբ, եթե լրացել է նրա 70 տարին»։ Ստացվում է, որ գիտական կազմակերպության տնօրենի 65 տարին լրանալուց հետո նրա հետ պայմանագիրն անվերապահորեն լուծվում է, իսկ բուհում վարչական կամ ակադեմիական պաշտոն զբաղեցնող անձինք 70 տարին լրանալու դեպքում այլևս չեն կարող հավակնել զբաղեցնելու որևէ պաշտոն, իսկ առավելագույնը, ինչի ակնկալիք կարող են ունենալ այդ անձինք, մեկ տարի ժամկետով, ոչ լրիվ ծանրաբեռնվածությամբ աշխատանքային պայմանագիրն է տարեկան երկարաձգման իրավունքով, այն էլ՝ ռեկտորի հայեցողությամբ։ Այս մոտեցումն արդարացի չի կարող համարվել: Կրթության և գիտության ոլորտի առանձնահատկություններից մեկն այն է, որ տարիքի հետ աճում է գիտական և կրթական փորձառության մակարդակը, և 65/70 տարին այն տարիքը չէ, որ գիտնականն այլևս չկարողանա ղեկավարել գիտական/բուհական գործընթաց: Ավելին՝ ենթադրվում է, որ անձը պրոֆեսորի կոչմանն արժանանալու համար պետք է երկար ժամանակ ծախսի, և չի կարող, օրինակ, անձը 35 տարեկանում դառնալ պրոֆեսոր, իսկ պրոֆեսորին ներկայացվող պահանջները պետք է խստացվեն, քանի որ այն ակադեմիական ամենաբարձր պաշտոնն է, ապա առավել ևս այս կարգավորումը քննադատության չի դիմանում: Օրենքի ընդունման հիմնավորման մեջ բացակայում են այս կարևոր փոփոխության վերաբերյալ փաստարկները, չկան վիճակագրական տվյալներ և այդ կարգավորման իրագործման դեպքում սպասվելիք արդյունքի վերաբերյալ գոնե մոտավոր կանխատեսումներ։ Այս մոտեցումն էապես խոչընդոտում է գիտական կազմակերպության և բուհի արդյունավետ կառավարմանը, քանի որ ստեղծում է գիտական կազմակերպության կամ բուհի/ֆակուլտետի երկարամյա ռազմավարական ծրագրերը չիրագործելու, դրանք հաճախակի փոփոխելու վտանգ, ինչի արդյունքում խաթարվում է կառավարման կայունությունը։ Սա խոսում է նաև երկակի ստանդարտների մասին, քանզի, օրինակ, հանրային ծառայության այն ներկայացուցիչների համար, որոնք պատասխանատու են քաղաքականություն մշակելու համար (իսկ գիտական և կրթական համակարգում հիշյալ ղեկավարները հենց քաղաքականություն մշակելու համար են կոչված), չի սահմանվում որևէ տարիքային սահմանափակում, մինչդեռ այդ քաղաքականությունն իրագործելու համար պատասխանատու հանրային ծառայողների համար սահմանվում են որոշակի սահմանափակումներ: Արդյունքում Օրենքով առաջարկվող տարիքային ցենզերը ոչ միայն խտրական բնույթ են կրում, այլև գործնականում կարող են հանգեցնել գիտական կազմակերպության կամ բուհի/ֆակուլտետի կառավարման անարդյունավետության և անկայունության, ինչն էլ կհանգեցնի գիտական և կրթական բնականոն գործունեության խաթարման, հատկապես ռազմավարական ուղղությունների մշակման և իրացման համատեքստում։ 1. Օրենքով էականորեն փոփոխվում է Գիտությունների ազգային ակադեմիայի կարգավիճակը, ավելին՝ այդ կարգավիճակի վերաբերյալ Օրենքը պարունակում է խիստ անորոշ ձևակերպումներ, որոնց արդյունքում Օրենքի 26-րդ հոդվածը հակասում է Սահմանադրության 15-րդ, 79-րդ և 86-րդ հոդվածներին։ Օրենքի 26-րդ հոդվածի 1-ին մասը սահմանում է, որ Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիան Հայաստանի Հանրապետության հիմնադրած ինքնակառավարվող ոչ առևտրային կազմակերպություն է, որը միավորում է ակադեմիական գիտական տիտղոսներ ունեցող և Հայաստանի կամ օտարերկրյա ճանաչված գիտնականներին: Օրենքը, սակայն, չի սահմանում ԳԱԱ-ի փաստացի կարգավիճակը՝ կազմակերպաիրավական ձևը, ինչպես նաև Օրենքում բացակայում են ԳԱԱ-ի ինքնակառավարման երաշխիքները, ինչը տվյալ նորմը դարձնում է հռչակագրային դրույթ և հիմքեր է ստեղծում գործադիր իշխանության համար ԳԱԱ-ի կանոնադրությամբ սահմանափակել ինքնառավարման շրջանակները, այսինքն՝ Օրենքով սահմանելով ԳԱԱ-ի ինքնակառավարման ձևական դրույթ, առկա է դրա փաստացի կիրառումը բացառելու իրական վտանգ։ Սահմանադրության 86-րդ հոդվածով ամրագրված է հիմնարար և կիրառական գիտության զարգացումը որպես պետության քաղաքականության հիմնական նպատակ, որի համատեքստում ԳԱԱ-ի ներկա կարգավիճակի փոփոխությունը, ապագա կարգավիճակի անորոշությունն ու ինքնակառավարման երաշխիքների բացակայությունը վտանգում են նշված նպատակի իրացումը։ 1. Օրենքով ԳԱԱ-ի կարգավիճակի փոփոխությունը ենթադրում է նաև դրա կառավարման ներքո գործող գիտական կազմակերպությունների կարգավիճակի և գործառման սկզբունքների փոփոխություն։ Օրենքի տեքստի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ դրանում բացակայում են գիտական կազմակերպությունների կարգավիճակի փոփոխման կապակցությամբ անհրաժեշտ անցումային դրույթներ, որի արդյունքում Օրենքն այդ մասով չի համապատասխանում իրավական որոշակիության սկզբունքին։ Օրենքի՝ դեռևս նախագծային տարբերակի հիմնավորումներում նշվում էր, որ գիտության ոլորտում հստակեցման կարիք ունեն նաև կառավարություն-պետական կառավարման լիազոր մարմին-գիտական կազմակերպություն իրավասության սահմանները, միջազգային չափանիշներին համապատասխան գիտական կադրերի պատրաստման մեխանիզմները, ինչպես նաև գիտության ոլորտում օտարերկրյա ներդրումների հետ կապված հարաբերությունները և կրթություն-գիտություն-տնտեսություն կապի խրախուսման մեխանիզմները, սակայն Օրենքը չի պարունակում այդ խնդիրների ամբողջական լուծումները։ Նշված նպատակներն Օրենքում որևէ կերպ իրացված չեն, ինչի արդյունքում գիտական կազմակերպությունների կարգավիճակի և գործառման սկզբունքների տեսանկյունից Օրենքը չի համապատասխանում Սահմանադրության 1-ին և 79-րդ հոդվածներով սահմանված իրավական որոշակիության սկզբունքին, ինչպես նաև խաթարում է Սահմանադրության 15-րդ և 86-րդ հոդվածներով սահմանված գիտության զարգացմանը նպաստելու պետության պարտականության իրացումը։ 1. Օրենքի եզրափակիչ և անցումային դրույթներում առկա են ինչպես սույն հայտարարությունում նշված հարցերի հետ փոխկապակցված, այնպես էլ առանձին կագավորումներ, որոնք խնդրահարույց են դրանց ուժի մեջ մտնելու պահի, անցումային դրույթներ չնախատեսելու տեսանկյունից և արդյունքում հակասում են իրավական որոշակիության, համաչափության սահմանադրական սկզբունքներին և օրենքի հետադարձ ուժով գործելու՝ Սահմանադրությամբ ամրագրված սահմանափակումներին և արգելքներին. 1) Օրենքի 39-րդ հոդվածի 12-րդ մասը սահմանում է, որ Օրենքն ուժի մեջ մտնելու պահից ուժը կորցրած է ճանաչվում «Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի մասին» 2011 թվականի ապրիլի 14-ի ՀՕ-135-Ն օրենքը: Օրենքը չի նախատեսում որևէ անցումային դրույթ ԳԱԱ-ի գործող անդամների և նրանց կարգավիճակի վերաբերյալ։ Ավելին՝ Օրենքը չի նախատեսում կառավարության կողմից ԳԱԱ-ի կանոնադրությունը հաստատելու, պատվովճարի չափը և ԳԱԱ-ի իսկական և թղթակից անդամների առավելագույն թիվը և մասնագիտությունները սահմանելու մասին կառավարության որոշումների ընդունման ժամկետ, որի արդյունքում անհասկանալի է, թե ինչ կարգավիճակով է գործելու ԳԱԱ-ն Օրենքի ուժի մեջ մտնելու պահից մինչև կառավարության համապատասխան որոշումների ընդունման պահը։ ԳԱԱ-ի կանոնադրությունը հաստատելու, պատվովճարի չափը և ԳԱԱ-ի իսկական և թղթակից անդամների առավելագույն թիվը և մասնագիտությունները սահմանելու մասին կառավարության գործող որոշումները «Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի մասին» 2011 թվականի ապրիլի 14-ի ՀՕ-135-Ն օրենքն ուժը կորցնելու փաստի ուժով դադարում են, իսկ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 37-րդ հոդվածի 3-րդ մասի ուժով կառավարությունը պարտավոր է իր ընդունած նորմատիվ իրավական ակտն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին կամ փոփոխություն կամ լրացում կատարելու մասին ընդունել նորմատիվ իրավական ակտ Օրենքի ուժի մեջ մտնելու օրվանից հետո՝ երկու ամսվա ընթացքում: 2) Օրենքն անցումային դրույթներ չի նախատեսում նաև ԳԱԱ-ի կարգավիճակի փոփոխության արդյունքում գիտական կազմակերպությունների կարգավիճակի ճշգրտման համար, քանի որ Օրենքի իմաստով դրանք այլևս չեն կարող կառավարվել ԳԱԱ-ի համակարգում։ 3) Օրենքի 40-րդ հոդվածի 13-րդ մասը սահմանում է, որ մինչև Օրենքով նախատեսված կարգով նոր կառավարման խորհուրդների ձևավորումը հանրային բուհերի և գիտական կազմակերպությունների գործող կառավարման խորհուրդները շարունակում են իրենց լիազորությունների իրականացումը, որոնք դադարում են նոր խորհուրդների ձևավորման պահից: Այսինքն՝ հոգաբարձուների խորհուրդների գործող կազմերի բոլոր անդամների լիազորությունները դադարում են միևնույն պահին՝ անկախ այն հանգամանքից, թե երբ են նրանք ընտրվել այդ պաշտոնում և քանի տարի դեռ պետք է պաշտոնավարեն։ Այս կարգավորումը խախտում է հոգաբարձուների խորհրդի անդամների «իրավական ակնկալիքի» իրավունքը, քանի որ վերջիններս ընտրման պահին ելել են մինչև լիազորությունների ժամկետի ավարտը պաշտոնավարելու կանխավարկածից ու միայն իրենց ընտրման պահին գործող իրավական կարգավորումներով լիազորությունների վաղաժամկետ դադարման կանխադրույթից։ Հաշվի առնելով արձանագրված խնդիրների կարևորությունը, Օրենքի՝ Սահամանադրության հետ ունեցած առերույթ անհամապատասխանությունները և դրանց գործնական կիրարկման ընթացքում կրթության և գիտության համար առաջացող հնարավոր բացասական հետևանքները՝ կոչ ենք անում Հանրապետության նախագահին չստորագրել Օրենքը և դիմել Սահմանադրական դատարան՝ Օրենքի առանձին դրույթների Սահմանադրության հետ համապատասխանության հարցը պարզելու նպատակով։ Սույն հայտարարությունը բաց է գիտակրթական կազմակերպությունների և կառույցների միանալու համար»: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ԱԿԱԴԵՄԻԱ ԵՐԵՎԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ ՀՀ ԳԱԱ նախագահություն - նախագահ՝ ակադեմիկոս Ռ. Մարտիրոսյան Աշխարհագրության և երկրաբանության ֆակուլտետ – դեկան՝ ե․գ․թ․ Մ․ Գրիգորյան Մեխանիկայի ինստիտուտ -տնօրեն՝ ֆ.-մ.գ.դ. Վ. Ավետիսյան Աստվածաբանության ֆակուլտետ -դեկան՝ պ.գ.դ. Անուշավան եպիսկոպոս Ժամկոչյան Ինֆորմատիկայի և ավտոմատացման պրոբլեմների ինստիտուտ -փոխտնօրեն՝ ֆ.-մ.գ.թ. Վ. Սահակյան Արևելագիտության ֆակուլտետ -դեկան՝ պ․գ․դ․ Ռ․ Մելքոնյան «Հիդրոմեխանիկայի և վիբրոտեխնիկայի բաժին» ՓԲԸ - տնօրեն՝ տ.գ.թ. Գ. Ավետիսյան Եվրոպական լեզուների և հաղորդակցության ֆակուլտետ -դեկան՝ բ․գ․թ․ Գ․ Բարսեղյան Վ. Համբարձումյանի անվ. Բյուրականի աստղադիտարան -տնօրեն՝ ֆ.-մ.գ.թ. Ա. Միքայելյան Ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետ -դեկան՝ բ․գ․թ․ Ն․ Մարտիրոսյան Ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտ -տնօրեն՝ ֆ.-մ.գ.դ. Ա. Պապոյան Իրավագիտության ֆակուլտետ -դեկան՝ ակադեմիկոս Գ․ Ղազինյան Ֆիզիկայի կիրառական պրոբլեմների ինստիտուտ - տնօրեն՝ ԳԱԱ թղթակից անդամ Ա. Մկրտչյան Հայ բանասիրության ֆակուլտետ -դեկան՝ բ․գ․դ․ Ա․ Ավագյան Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտ -տնօրեն՝ ֆ.-մ.գ.թ. Տ. Զաքարյան Միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետ -դեկան՝ պ․գ․դ․ Գ․ Պետրոսյան «Իկրանետ» կենտրոն ՄԿ -տնօրեն՝ ֆ.-մ.գ.թ. Ն. Սահակյան Պատմության ֆակուլտետ -դեկան՝ պ․գ․դ․ Է․ Մինասյան Էկոլոգանոոսֆերային հետազոտությունների կենտրոն - տնօրեն՝ աշխ.գ.թ. Լ. Սահակյան Ռադիոֆիզիկայի ֆակուլտետ -դեկան՝ ֆ.-մ.գ.դ․ Խ․ Ներկարարյան Ա. Թախտաջյանի անվ. բուսաբանության ինստիտուտ - տնօրեն՝ կ.գ.թ. Ա. Ղուկասյան Սոցիոլոգիայի ֆակուլտետ -դեկան՝ փ․գ․դ․ Ա․ Մկրտիչյան Կենդանաբանության և հիդրոէկոլոգիայի գիտական կենտրոն - տնօրեն՝ կ.գ.դ. Բ. Գաբրիելյան Տնտեսագիտության և կառավարման ֆակուլտետ - դեկան՝ տ․գ․դ․ Հ․ Սարգսյան «Հայկենսատեխնոլոգիա» գիտաարտադրական կենտրոն - տնօրեն՝ ակադեմիկոս Ա. Սաղյան Փիլիսոփայության և հոգեբանության ֆակուլտետ - դեկան՝ փ․գ․թ․ Ա․ Բաղդասարյան Գ. Դավթյանի անվ. հիդրոպոնիկայի պրոբլեմների ինստիտուտ -տնօրեն՝ կ.գ.թ. Խ. Մայրապետյան Քիմիայի ֆակուլտետ -դեկան՝ ք․գ․դ․ Տ․ Ղոչիկյան Մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտ - տնօրեն՝ կ.գ.դ. Ա. Առաքելյան Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ - տնօրեն՝ ԳԱԱ թղթակից անդամ Ա․ Սիմոնյան Լ. Օրբելու անվ. ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտ -տնօրեն՝ կ.գ.դ. Ն. Այվազյան Ֆարմացիայի ինստիտուտ -տնօրեն՝ ակադեմիկոս Ա․ Սաղյան Հ. Բունիաթյանի անվ. կենսաքիմիայի ինստիտուտ - տնօրենի ժ.պ.՝ կ.գ.թ. Թ.Սեֆերյան Եվրոպական ուսումնասիրությունների կենտրոն - տնօրեն ի․գ․թ․ Ա․ Ղազինյան Մ.Մանվելյանի անվ. ընդհանուր և անօրգանական քիմիայի ինստիտուտ - տնօրեն՝ տ.գ.թ. Կ.Գրիգորյան Մանկավարժության և կրթության զարգացման կենտրոն - տնօրեն` մ.գ.դ. Ն. Հարությունյան Օրգանական և դեղագործական քիմիայի գիտատեխնոլոգիական կենտրոն - տնօրեն՝ ք.գ.դ. Ա. Հարությունյան Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կրթական և հետազոտական կենտրոն - տնօրեն` ակադեմիկոս Ս. Շուքուրյան Երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտ - տնօրեն՝ ե.գ.դ. Խ. Մելիքսեթյան ԵՊՀ արհեստակցական կազմակերպություն - նախագահ՝ բ․գ․թ․ Ա․ Ավետիսյան Ա. Նազարովի անվ. երկրաֆիզիկայի և ինժեներային սեյսմաբանության ինստիտուտ տնօրեն՝ ե.գ.թ. Ջ. Կարապետյան ԵՊՀ ուսանողական խորհուրդ - նախագահ՝ Դ․ Ափոյան Պատմության ինստիտուտ - տնօրեն՝ ակադեմիկոս Ա. Մելքոնյան Փիլիսոփայության, սոցիոլոգիայի և իրավունքի ինստիտուտ - տնօրեն՝ ի.գ.թ. Լ.Ղազանչյան Մ. Քոթանյանի անվ. տնտեսագիտության ինստիտուտ - տնօրեն՝ ԳԱԱ թղթակից անդամ Վ. Հարությունյան Հ. Աճառյանի անվ. լեզվի ինստիտուտ - տնօրեն՝ բ.գ.դ. Վ. Կատվալյան Մ. Աբեղյանի անվ. գրականության ինստիտուտ - տնօրեն՝ բ.գ.դ. Վ. Դևրիկյան Արևելագիտության ինստիտուտ - տնօրեն՝ պ.գ.թ. Ռ. Ղազարյան Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ - տնօրեն՝ ԳԱԱ թղթակից անդամ Պ.Ավետիսյան Արվեստի ինստիտուտ - տնօրեն՝ ԳԱԱ թղթակից անդամ Ա.Աղասյան Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոն - տնօրեն՝ պ.գ.թ. Ա.Հայրապետյան «Հայկական հանրագիտարան» հրատարակչություն - գլխավոր խմբագիր-տնօրեն՝ ք.գ.դ. Հ. Այվազյան ԳԱԱ փորձաքննությունների ազգային բյուրո - տնօրեն՝ բժշ.գ.թ. Ա. Հովսեփյան Գիտակրթական միջազգային կենտրոն - տնօրեն՝ տ.գ.թ. Ա. Սարգսյան

12:23 - 05 ապրիլի, 2021