RElection նախագծի շրջանակում «Կուսակցությունների մասին» օրենքի, Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների թեմայի շուրջ զրուցել ենք Հայ ազգային կոնգրեսի վարչության գործադիր քարտուղար Սամվել Աբրահամյանի հետ։

-Պարոն Աբրահամյան, այս պահին որևէ ձևաչափով ՀԱԿ-ի և ԱԺ-ում ստեղծված աշխատանքային խմբի միջև քննարկում կամ համագործակցություն կա՞ կամ սպասվո՞ւմ է արդյոք։

-Ո՛չ, այս պահին որևէ ձևաչափով այդպիսի համագործակցություն չկա, հնարավոր է, որ լինի: Որքանով ես տեղյակ եմ, այդ աշխատանքային խմբի ղեկավարը հարցազրույցներից մեկում ասել է, որ այդ աշխատանքներին նախատեսում են ներգրավել նաև արտախորհրդարանական ուժերին, այնպես որ դա հնարավոր համարում եմ իհարկե: Եթե լինի այդպիսի առաջարկ, մենք անպայման կմասնակցենք, Ընտրական օրենսգիրքը և «Կուսակցությունների մասին» օրենքն այսօր մեր առաջնահերթությունների մեջ են մտնում:-Փետրվարին դուք բարեփոխումների առաջարկություններ էիք հրապարակել: Խնդրում եմ՝ անդրադառնաք դրան, մասնավորապես՝ ձեր առաջարկած հանրային ֆինանսավորման մոդելին:

-Այդ ծրագրից բացի` ՀԱԿ-ը վերջին 10-11 տարիներին ընտրական համակարգի բարեփոխումների մասին խոսել է տասնյակ անգամներ: 2008 թվականից սկսած` բազմաթիվ առաջարկներ ենք ներկայացրել։ Երբ Կոնգրեսը ներկայացված էր պառլամենտում, գործը հասավ նույնիսկ նրան, որ 2016 թվականին ստեղծվեց 4+4+4 ձևաչափով աշխատանքային խումբ, որտեղ ներկայացված էին պառլամենտական բոլոր խմբակցություններն ու կառավարությունը: Այդտեղ էլ բավականին փոփոխությունների մենք հասանք: Իհարկե, դրանք 2017 թվականի ընտրություններում, կարելի է ասել, արդյունք չտվեցին, որովհետև այդ ընտրությունները, գիտեք, ինչպես անցան: Դա մեր պատմության մեջ երևի նախադեպը չունեցող ընտրազեղծարարության մի ամբողջ աննախադեպ մասշտաբներով հրեշավոր գործողություն էր: Անցած տարի էլ` հեղափոխությունից հետո, չորս հայտարարություն է արել ՀԱԿ-ը` Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունների վերաբերյալ, քանի որ սպասվում էին ԱԺ արտահերթ ընտրություններ։ Դրանց մի փոքր մասը կատարվեց, ամենագլխավոր հարցն այդպես էլ լուծում չստացավ՝ համամասնական ընտրակարգի ացնելու վերաբերյալ:

Հիմա, մինչև փոփոխությունների մասին խոսելը, ճիշտ կլինի` խոսենք ընդհանրապես կոնցեպցիայի մասին, թե ինչ խնդիր է այսօր կանգնած մեր առջև, որպեսզի հասկանանք, թե այդ փոփոխություններով մենք ինչ ենք ուզում անել, ինչ խնդիր լուծել: Իսկ գլխավոր խնդիրը հիմա պետք է համարել հետևյալը. Հայաստանում վերջին 20 տարիներին՝ մինչև հեղափոխությունը, ձևավորվել էր մի համակարգ նախկին ռեժիմի կողմից, որի գլխավոր նպատակն էր ապահովել մի նեղ, շատ փոքր խմբակի անսահմանափակ իշխանությունը: Օլիգարխներն ամբողջովին իրենց ֆինանսական ռեսուրսներով ներգրավվում էին ընտրական պրոցեսների մեջ, և ընտրակաշառքի ինստիտուտը դառնում էր իշխանության ձևավորման գլխավոր միջոցը: Կուսակցությունների ծրագրերը, գաղափարախոսությունները այլևս ոչ մի նշանակություն չէին ունենում:

Իսկ ինչո՞ւ էր սա հնարավոր, այդ ռեժիմը ի՞նչ պայմաններ էր ստեղծել, որպեսզի սա կարողանա անել: Հայաստանի ազգային հարստության շուրջ կեսը կուտակված է մեր բնակչության ընդամնեը 0.5 տոկոսը կազմող անձանց ձեռքում: Միևնույն ժամանակ մեր ժողովրդի շուրջ 40 տոկոսը աղքատ կամ ծայրահեղ աղքատ էր: Հիմա, եթե դու ունես աղքատության այդքան բարձր աստիճան, և մյուս կողմից էլ ունես 5 տոկոսի ձեռքում կենտրոնացած ամեն ինչ, հետևաբար այդ հինգ տոկոսը այս 40 տոկոս աղքատության պայմաններում կարող է ֆինանսական ռեսուրսներով լուծել ցանկացած խնդիր:

Հեղափոխությունը լուծեց բազմաթիվ խնդիրներ, կոռուպցիայի դեմ պայքարը շատ հաջող ընթացավ,  նախորդ ընտրությունները բավականին արդար անցան, այսինքն՝ բուն քվեարկության խնդիրը, օրինականությունը լուծվեց, բայց Հայաստանում դեռևս սոցիալական ծայրահեղ բևեռացվածության խնդիրը չի լուծվել, նույնսիկ մեկ ընտրական ցիկլը բավարար չէ, որ այս ծայրահեղ աղքատությունը հաղթահարվի:  Իշխանությունն այսօր ունի քաղաքական կամք՝ ապահովելու արդար ընտրություններ, բայց առկա են այնպիսի օբյեկտիվ իրողություններ, որոնք ինչ-որ պահի շատ հնարավոր է, որ գործադրվեն նույնիսկ իշխանության ամենաբարձր քաղաքական կամքի դեպքում: Հեղափոխությունից կանցնի էլի ժամանակ, հետհեղափոխական շրջանի ոգևորությունը, բնականաբար, կնվազի, սոցիալական բևեռացվածությունը կնվազի որոշ չափով, սակայն այդ մարդկանց ձեռքում ֆինանսական հսկայական լծակները կպահպանվեն դեռ, և այդ պայմաններում մենք կբախվենք նույն խնդրին: 

Հիմա, հետևաբար, գալիս ենք այդ գլխավոր խնդրին՝ ինչպե՞ս վերականգնել հավասարակշռությունը պետական պետական կառավարման և ինչպե՞ս անել, որ քաղաքական համակարգն առողջանա: Ընտրական օրենսգիրքի և «Կուսակցությունների մասին» օրենքի փոփոխությունները նախ և առաջ պետք է ծառայեն այս խնդրի լուծմանը: Այսինքն՝ խնդիրը ոչ թե ուղղակի արդար ընտրություններ կազմակերպելն է, այդ հարցը, գոնե այս պահի համար, կարելի է համարել լուծված, այլ այս իրավիճակը, որն ինչ-որ պահի մեզ նորից բերելու է ճգնաժամի: Հետևաբար, պետք է հիմիկվանից անենք փոփոխություններ, որոնք ապագայում բացառեն այդ նոր ճգնաժամերը, հավասարակշռեն քաղաքական համակարգը և օգնեն մեզ զարգանալ ու գնալ առաջ:

Մենք շատ առաջակություններ ունենք Ընտրական օրենսգքի վերաբերյալ, 30-ից ավելի առաջարկ ենք ներկայացրել անցած տարի, բայց ամենակարևորը այս խնդրի լուծումն է. ներդնել մեխանիզմներ Ընտրական օրենսգրքում, որոնք առավելագույնս կսահմանափակեն խոշոր կապիտալի ազդեցությունը քաղաքական գործընթացների վրա, և երկրորդ, ներդնել այնպիսի մեխանիզմներ, որ կուսակցությունները կայանան, որովհետև Հայաստանում այս պահին լիարժեք կայացած կուսակցություններ չկան: Կան  համեմատաբար ավելի կազմակերպված, ավելի գրագետ, հասուն քաղաքական ուժեր, բայց միևնույն է, Հայաստանում չկա որևէ կուսակցություն, որը որպես ինստիտուցիոնալ, լուրջ կառույց ձևավորված լինի:

Կուսակցությունների դերը պետական, հասարակական կյանքում շատ ավելի մեծ է, քան ընդունված է այսօր Հայաստանում պատկերացնել: Դրանք են կոչված ապահովելու պետական կառավարումը, և թույլ կուսակցություններ նշանակում է թույլ պետություն: «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը ևս,  որպես ինստիտուցիոնալ կառույց, գոյություն չունի: Այսօր էլ տեսնում ենք, որ նույն այդ կուսակցությունը լրջագույն խնդիրներ ունի կադրերի հարցում: Ընտական օրենսգրքում գլխավորապես պետք է լուծենք այն հարցը, որ նվազագույնի հասցնենք կամ չեզոքացնենք խոշոր կապիտալի ազդեցությունը պառլամենտի և հետևաբար ամբողջ իշխանության ձևավորման վրա:

-Ի՞նչ մեխանիզմներով։

-Ամենակարևոր մեխանիզն այս պահին 100 տոկոսանոց համամասնական համակարգին անցնելն է: Ինչո՞ւ: Միշտ գործել է մեծամասնական համակարգը, որ հետո վերափոխվեց ռեյտինգայինի։ 2016 թվականին 4+4+4 ձևաչափով բանակցությունների արդյունքում կարողացանք ստիպել իշխանությանը կատարել հետևյալ զիջումները՝ հրապարակել ընտրողների ստորագրած ցուցակները, որից նրանք հրաժարվում էին տարիներ շարունակ, որովհետև դա կարող էր բացահայտել կեղծարարության ամբողջ ծավալը՝ ուրիշի փոխարեն քվեարկությունները: Տեսախցիկների տեղադրմանը հասանք տեղամասերում, որպեսզի լցոնումներ, բռնությունյուններ չլինեն: Իշխանությունը սրան էլ համաձայնեց: Խստացրինք պատասխանատվությունը ընտրական խախտումների համար, դիմումների քննարկման համակարգը փոխեցինք, որը, ցավոք սրտի, շատերը խորությամբ չհասկացան, բայց դա շատ լուրջ բան էր: Ընտրախախտումների ապացուցման բեռը ոչ թե մնում էր բողոքող կողմի վրա, այլ ընտրական հանձնաժողովները պետք է ապացուցեին, որ չի խախտվել: Միակ բանը, որի չհամաձայնեցին կյանքի գնով, մեծամասնական համակարգի փոփոխությունն էր, որովհետև շան գլուխն այդտեղ էր թաղված:

Մեծամասնական կամ ռեյտինգային ընտրակարգն անձերի մրցակցություն է, կուսակցությունների, գաղափարախոսությունների, ծրագրերի մրցակցություն չէ։ Իսկ ես ներկայացրի արդեն, որ անձերի մրցակցությունը շատ արագ վերածվում է փողի մրցակցության: Այդ ռեյտինգային կոչվածը նույն մեծամասնականի քողարկված տարբերակն է: Ռեյտինգային կոչվածը ստեղծում է հարմար պայմաններ ընտրությունը քաղաքականից վերածելու ֆինանսականի: Նույնիսկ անցած տարի ՀՀԿ-ն այդպես դիմադրում էր, որովհետև դա իր փրկության վերջին հույսն էր: Եվ 4.5 տոկոս ստացավ, քիչ էր մնում անցներ:

Ասեմ, որ աշխարհում շատ տարբեր մեթոդներ կան: Այդ նույն ռեյտինգային համակարգը, որ ՀՀԿ-ն ներդրել էր, շատ երկրներում կիրառվում է: Իտալիայում, օրինակ, անընդհատ փոխվում է ընտրական համակարգը. կարող է 10 տարի մաքուր փակ համամասնական լինի, հետո դարձնեն մեծամասնական, հետո նորից փոխեն: Ինչո՞ւ է սա կատարվում, որովհետև ամեն անգամ պետությունը որոշում է իր խնդիրը, որ այս պահին պետք է լուծել, և այդ խնդրին համապատասխան փոխում է ընտրական համակարգը: Հիմա այս պահին մեր խնդիրը քաղաքական համակարգը փրկելն է, կապիտալի այդ հսկայական ազդեցությունից ձերբազատելը, հետևաբար փակ համամասնական ընտրակարգն այլընտրանք չունի այսօր, եթե ուզում ենք գնալ զարգացման ճանապարհով, եթե ուզում ենք թույլ չտալ, որ փոքր մի խումբ, օգտվելով արդար ընտրությունների հանգամանքից, փորձի ֆինանսական լծակներով վերցնել իշխանությունը:

-Լուսավոր Հայաստան խմբակցության պատգամավոր Գևորգ Գորգիսյանը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ նրանք կողմնակից են բաց համամասնական ընտրակարգին, որովհետև դա կնպաստի կուսակցությունների ներքին ժողովրդավարության զարգացմանը, ու քաղաքացիների ձայնն ավելի լսելի կլինի: Դուք այսինքն համաձայն չե՞ք այս դիտարկմանը։ 

-Ես չգիտեմ՝ «Լուսավոր Հայաստանը» որն է համարում այսօր գլխավոր խնդիր՝ նեքաղաքական համակարգի առջև կանգնած․ ես բացատրեցի՝ որն է գլխավոր խնդիրը:  Ճիշտ է, փողը, միևնույնն է, ունենալու է ազդեցություն, բայց դա չպիտի լինի վճռորոշ, գլխավոր գործոն, իսկ դա բացառելու համար թիվ մեկ հարցը նա է, որ ընտրությունները վերածենք քաղաքական գործընթացի, ոչ թե անձերի պայքարի, իսկ դա հնարավոր է անել միայն փակ համամասնական ընտրակարգով:

Փակ համամասնական ընտրակարգն այնքան ժամանակ պետք է գործի Հայաստանում, միչև ձևավորվեն լուրջ կուսակցություններ: Այսօր կուսակցություններ չկան Հայաստանում, ի՞նչ ներքին ժողովրդավարություն: Ես, իհարկե, շատ եմ խտացնում գույները, իհարկե, կան: Մենք էլ ենք կուսակցություն, բավականին լուրջ կուսակցություն ենք՝ հրաշալի ավանդույթներ ու կադրեր ունեցող, բայց, միևնույնն է, ինստիտուցիոնալիզացիայի խնդիր ունեն բոլորը: Եթե դու տարածքային կառույցներ չունես, եթե դու չես կաողանում նրանց համար գրասենյակներ ապահովել, եթե տեղական քաղաքական կյանք գոյություն չունի, էլ ի՞նչ մրցակցության մասին է խոսք լինելու այդ տեղերում: Պարզ է, որ դա լինելու է մի անձ, որը տիրապետում է ինչ-որ լծակների, ֆինանսական ռեսուրսների, որի շուրջ տեղի է ունենալու կոնսոլիդացիա, հետո ինքը մրցելու է մեկ այլ փողատիրոջ հետ, տեսնեն՝ ով է հաղթում:

Ես գիտեմ նաև, թե «Լուսավոր Հայաստանը» 2017 թվականին ինչպես էր այդ անձանց գտնում շրջաններում: Այսօր կուսակցությունները նախ պետք է կարողանան ամրապնդվել, ձևավորվել, հետո նոր կարելի է անցնել այդ տիպի մրցապայքարի:

-Անդրադառնանք հանրային ֆինանսավորմանը։

Տեսեք, ռեժիմը 20 տարի զբաղվել է կուսակցությունները ոչնչացնելով: Կոնգրեսը՝ չունենար իր սկզբնական հսկայական պոտենցիալը, չէր դիմանա 10 տարվա այդ հակամարտությանը։ Մենք դա կարողանում էինք տանել, որովհետև նախնական հսկայական պոտենցիալ ունեինք՝ 88 թվականի շարժման բազայի հիման վրա, այլ կուսակցություններ ևս միացան, Տեր-Պետրոսյանի հսկայական  գործոնը կար, բայց ռեժիմը 20 տարի ամեն ինչ արել է կուսակցությունները պարզապես ոչնչացնելու համար՝ քարոզչական դաշտից սկսած, բայց գլխավոր խնդիրը դրել է ֆինանսավորումը: Մենք ընդդիմության առաջատար ուժն էինք, չէ՞, 10 տարի: Չկար մեկը, բացառությամբ ընտրական փուլերում, որ կհամարձակվեր մեզ նվիրատվություն անել: Դա վտանգավոր էր։

Այսօր Հայաստանի բոլոր կուսակցություններն աղքատ են ուղղակի, ես չեմ վախենում այս բառերն ասելուց, աղքատ են, եթե չեն պատկանում օլիգարխի: Եվ այստեղ հարց է առաջանում, թե ինչպես լուծել կուսակցությունների ֆինանսավորման հարցը: Չէ՞ որ  ասում ենք, որ պետք է անել ամեն ինչ, որպեսզի քաղաքական համակարգի վրա խոշոր կապիտալը չկարողանա ազդել: Հիմա, եթե խոշոր կապիտալը չի ազդում, ինչպե՞ս պետք է ֆինանսավորվեն այդ կուսակցությունները, ո՞վ պետք է ֆինանսավորի, ինչպե՞ս պետք է այդ կուսակցություններն ապահովեն իրենց անկախությունը: Ուրեմն, կուսակցությունները պետք է ունենան ֆինանսավորման շատ լուրջ աղբյուրներ և  ֆինանսական անկախություն, այ այդ դեպքում ներքին դեմոկրատիա կլինի: Գորգիսյանը պետք է այդ ուղղությամբ մտածի, որ կուսակցությունը ֆինասապես այնքան անկախ լինի․․․ ֆինանսապես անկախ կուսակցությունը չի կարող չլինել դեմոկրատական, որովհետև այնտեղ բոլորն են բաժնետեր: Իսկ եթե ֆինանսավորողը մեկն է, այնտեղ չի կարող լինել դեմոկրատիա, այդ ամեն ինչը ձև է ուղղակի։ 

Մենք կարծում ենք, որ կուսակցությունների ֆինանսավորման լավագույն միջոցը հենց ժողովուրդն է։ Հանրությունը պետք է պահի այդ կուսակցություններին, որովհետև այդ կուսակցություններն, ի վերջո, ապահովելու են այն երկրի կառավարումը, որտեղ այդ հանրությունն ապրում է: Ի դեպ, չենք ասում, որ սա միակ և անփոխարինելի ձևն է: Ձևեր շատ կան, ենթադրենք, ինչքան ձայն ստացավ կուսակցությունը, ձայնը մի դոլար, հաշվում են, ստացել ես 20 հազար ձայն՝ 20 հազար դոլար տարեկան ֆինանսավորում ես ստանում:

Կա ֆինանսավորման մի մոդել, որ Գերմանիայում է կիրառվում. և՛ ստանում ես քո ստացած ձայներին համապատասխան պետական ֆինանսավորում, դե այնտեղ եկամուտների համընդանուր հայտարարագրերի համակարգ է գործում, և՛ եթե որևէ մեկը նվիրատվություն է անում կուսակցությանը, ապա դա իր եկամտահարկից նվազեցվում է: Սա ինչ-որ մեթոդ է, որ մարդիկ հասկանան՝ կուսակցութունների ֆինանսավորումը խրախուսվում է պետության կողմից:

Մեր առաջարկի իմաստը հետևյալն էր. կիրառվի և՛ եկամտահարկի նվազեցման մոդելը այն մարդկանց համար, որոնք եկամտահարկ են վճարում։ Բայց ավելի շատ կիրառվի մեկ այլ մոդել․ տնտեսվարողները իրենց վճարելիք ավելացված արժեքի հարկի, ենթադրենք, զրո ամբողջ այսինչ տոկոսի չափոով գումարը փոխանցում են ոչ թե բյուջե, այլ փոխանցում են որևէ կուսակցության, որին իրենք նախընտրում են: Վերին շեմ կարող ենք սահմանել, որ էլի չստացվի՝ խոշոր կապիտալը մեծ գումարներ է տալիս: Իրենք կարող էին ամբողջ գումարը վճարել բյուջե, հետո պետությունը որոշեր՝ այս կուսակցությանն այսքան, սրան՝ այսքան: Հիմա ասում ենք՝ չէ՛, թող պետությունը չորոշի, թող որոշեն մարդիկ։ Ոչ թե հինգ տարվա համար անփոփոխ մի չափանիշ դրվի, որովհետև կյանքը շատ դինամիկ է, մի քաղական ուժն այսօր ցածր ռեյտինգ ունի, կարող է մի տարի հետո բարձր ռեյտինգ ունենալ: Մարդը, կարող է, այս ընտրություններում ինձ է ձայն տվել, մի տարի հետո, ենթադրենք, հիասթափվել է, բայց ես շարունակում եմ նրա տված ձայնով ֆինանսավորում ստանալ․ հիմա նա հիասթափվել է՝ փոխանցի մեկ այլ կուսակցության:

-Բացի փակ համամասնական ընտրակարգ ունենալու կարգավորումից` ՀԱԿ-ի համար որո՞նք են մյուս առաջնահերթ փոփոխությունները, որ պետք է կատարվեն Ընտրական օրենսգրքում:

-Ընտրակաշառքը պետք է դասել ծանր հանցագործությունների շարքին, այսինքն` պետք է վեց տարվա ազատազրկման դատապարտել (հինգ տարուց բարձրը ծանը է), որովհետև դա պետության նկատմամբ կատարվող ծանրագույն հանցագործություն է:

Մյուսն այդ բարեգործական ծրագրերն են: Հայտնի բան է, որ բարեգործության անվան տակ նույն ընտրակաշառքը բաժանվում է տարբեր եղանակներով: Բարեգործական կազմակերպություններ ունեցող անձինք իրավունք չպիտի ունենան զբաղվելու քաղաքականությամբ: Բարեգործական ծրագրերը ընտրությունների օրը հայտարարելուց հետո պետք է դադարեցվեն: Բիզնեսը պետք է հանձնվի պետական կառավարման, պետությունը պետք է տնօրեն նշանակի, պետությունն այդ եկամուտմերը պետք է տնօրինի: Պետք է նախընտրական ծախսերի շեմերն էապես կրճատել, այնքան կրճատել, որ ֆինանսական կարողությունների ակնհայտ տարբերությունը չտա մեկին առավելություն:

Դրանից բացի` մենք կարծում ենք, որ իսկապես ժամանակն է, որ ընտրական բոլոր հանձնաժողովները լինեն պետական: Մենք դա ասում էինք 2008-ից սկսած, եվ մեզ ասում էին` ո՞նց, ի՞նչ եք ասում, դուք Սերժի՞ն եք հանձնում բոլոր հանձնաժողովները։ Ասում էինք` այո՛, այդ ամբողջը պետք է դնել պետության վրա, պետությունը պետք է պատասխանատու լինի ընտրությունների համար, ոչ թե կուսակցությունները: Բոլոր հանձնաժողովները պետք է լինեն պետական, և պետությունը պետք է 100 տոկոսանոց պատասխանատվություն կրի դրանց համար:

Քոչարյանը մի անգամ, երբ ինքը նախագահ էր, մի լրագրող հարց տվեց, թե ընտրական հանձնաժողովներում իշխանության ներկայացուցիչները կաշառել էին հանձնաժողովի անդամներին և վերջում արդյունքներն էին կեղծել, ասաց` է թող չկաշառվեին: Որովհետև այդ հանձնաժողովներում կուսակցություններ էին, ասում էր` իրենք չե՞ն այդ մարդկանց նշանակել, թող այնպիսի մարդկանց նշանակեին, որ չկաշառվեին: Ի դեպ, ՀՀԿ-ն, չնայած թվում էր` իրեն ձեռնտու է մեր առաջարկը, որևէ կերպ դրան չհամաձայնեց, որովհետև շատ լավ հասկացան, որ հաջորդ ընտրություն կեղծելն իրենց վրա շատ ծանր է նստելու:

Մենք մի առաջարկ էլ ունենք համայնքների վերաբերյալ: Գործող օրենսդրությամբ համայնքի ղեկավարն անսահման ժամկետով կարող է ընտրվել, ընդ որում` սա փոխել է Քոչարյանը, 90-ականներին այդպես չի եղել, երկու ժամկետից ավել որևէ անձ իրավունք չուներ լինելու համայնքի ղեկավար: Քոչարյանը դա փոխեց, դարձրեց անժամկետ: Եվ պարզ էր` ինչու, որովհետև այդ մարդիկ, որոնք գյուղապետ, քաղաքապետ էին դառնում, դառնում էին համակարգի մաս, և նրանք պետք է երաշխիքներ ունենային այս համակարգին ծառայելու համար: Դու անժամկետ կմնաս քաղաքապետ, պետք է լուծես այս և այս խնդիրը, ընտրություններ կեղծես, ընդդիմադիրներին ջարդես, թալանես, փայը տաս ինձ, և այլն: Կան մարդիկ, որ երեսուն տարի է գյուղապետ են: Մենք առաջարկում ենք անպայման փոխել նաև այս համակարգը, վերադարձնել հնին: Կան երիտասարդ կադրեր, կան մարդիկ, որոնք ուզում են զբաղվել կառավարմամբ: Նրանք այդ հնարավորությունից զրկված են, նրանք գիտեն, որ այս գյուղապետը ցմահ է:

-Ըստ RElection-ի ձևաչափի՝ մեր բոլոր զրուցակիցները հաջորդ բանախոսին հարց ուղղելու հնարավորություն ունեն: Նախորդ անգամ մենք զրուցել էինք ՔՈ ՍԴԿ մամուլի խոսնակ Միքայել Նահապետյանի հետ, նրա հարցն այսպիսին էր.

-Եթե որևէ պարագայում որոշում կայացվի Կուսակցությունների ծասին օրենքը ձևակերպել այնպես, որ Ձեր կուսակցության ղեկավար մարմնի նիստերը հեռարձակվեն ուղիղ եթերում, թափանցիկ լինեն, ինչպե՞ս կվերաբերվեք այդ դրույթին, և հնարավո՞ր է արդյոք, որ եթե այդպիսի որոշում կայացվի, Դուք ուղիղ եթերում հեռարձակեք միայն այն մասը, որը ձևական է, իսկ հիմնական քննարկումները գնան կուլիսներ:

-Կուսակցության վարչության նիստը հեռարձակվի ուղիղ եթերո՞ւմ: Ես չգիտեմ, ճիշտն ասած, դրա իմաստն ու անհրաժեշտությունը, ո՞ւմ է դա պետք, ինչքանո՞վ է դա հետաքրքիր: Ես ասեմ մեր կուսակցության կանոնադրությունը: Մեր կուսակցության բոլոր նիստերը բաց են, բայց եթերով տալու մասով՝ ոնց որ պարտադրես մարդկանց` նստեք, նայեք իմ նիստը: Մենք փակ նիստ մեր պատմության մեջ չենք ունեցել, ցանկացած քաղաքացի կարող է գալ, մեր նիստին նստել, լսել` մենք ինչ ենք խոսում, քննարկում: Եթե ուզում են, որ հեռարձակվի, խնդրեմ, ես այդտեղ խնդիր չեմ տեսնում։ Ուղղակի կարծում եմ, որ գործնական նայենք հարցին, դա կլինի չափազանց անհետաքրքիր։ Սա ձև է, ինձ թվում է, սա ֆորմա է, որի տակ չգիտես` ինչ բովանդակություն կա: Մեզ դա շատ ձեռնտու կլինի, որ մարդիկ տեսնեն` ինչ հարցեր ենք քննարկում, բայց ոչ մի հեռուստատեսություն չի համաձայնի այդքան ծախս կատարել, որ մեր վարչության նիստը ցուցադրի:

-Իսկ ֆեյբուքյան էջերո՞վ:

-Ֆեյսբուքյան էջերով կարելի է: Խնդիր չեմ տեսնում: Շատ հաճախ է եղել, որ ինչ-որ քաղաքացի եկել, ասել է` ես ուզում եմ ձեր նիստին ներկա լինել, կարելի՞ է, ասել ենք` իհարկե, եկեք, մենք գաղտնի բաներ չենք խոսում: Կարող է` մենք ինքներս հետո նախաձեռնենք ֆեյբուքով ցուցադրել մեր նիստերը:

Սամվել Աբրահամյանի հարցը՝ հաջորդ բանախոսին։

Ո՞րն է համարում Հայաստանի քաղաքական համակարգի առջև այսօր ծառացած գլխավոր խնդիրը: Ո՞ր խնդիրն է ամենակարևորը իր կարծիքով:

Աստղիկ Քեշիշյան