Ինֆոթեգեր Մեր մասին
hy en ru
Նվիրաբերել

RElection

RElection հարցազրույցների և քննարկումների շարքն իրականացվում է Եվրոպական միության և «Բաց հասարակության հիմնադրամներ – Հայաստան»-ի ֆինանսական աջակցությամբ: Հրապարակումների բովանդակության պատասխանատվությունը կրում է խմբագրությունը, և դրանք չեն արտացոլում Եվրոպական միության ու «Բաց հասարակության հիմնադրամներ – Հայաստան»-ի տեսակետները: Նախագծում անդրադարձ է կատարվում ընտրական իրավունքին, ընտրական օրենսգրքին, ուղիղ ժողովրդավարությանը, կուսակցությունների գործունեությունը կարգավորող իրավանորմերին առնչվող օրակարգերին, խնդիրներին ու լուծումներին՝ ինչպես փորձագիտական, այնպես էլ քաղհասարակության, քաղաքական ուժերի ու քաղաքացիների դիտանկյունից։

RElection [քննարկում #4] Արդյո՞ք արտերկրում ապրող քաղաքացիները պետք է կարողանան մասնակցել քվեարկությանը. Սարգիս Խանդանյան և Վարդինե Գրիգորյան

RElection [քննարկում #4] Արդյո՞ք արտերկրում ապրող քաղաքացիները պետք է կարողանան մասնակցել քվեարկությանը. Սարգիս Խանդանյան և Վարդինե Գրիգորյան

22:00 - 16 դեկտեմբերի, 2019
RElection [քննարկում #3] Ինչպե՞ս ապահովել կուսակցությունների ներքին ժողովրդավարությունը, ինչպե՞ս մեղմել խոշոր կապիտալի ազդեցությունը քաղաքականության վրա․ Թագուհի Ղազարյան և Ալեքսեյ Պետրոսյան

RElection [քննարկում #3] Ինչպե՞ս ապահովել կուսակցությունների ներքին ժողովրդավարությունը, ինչպե՞ս մեղմել խոշոր կապիտալի ազդեցությունը քաղաքականության վրա․ Թագուհի Ղազարյան և Ալեքսեյ Պետրոսյան

20:00 - 16 դեկտեմբերի, 2019
RElection [#55] Քաղաքական դաշտի բարելավման համար ամենամեծ խնդիրը բիզնեսի և քաղաքականության տարանջատումն է. Գայանե Աբրահամյան

RElection [#55] Քաղաքական դաշտի բարելավման համար ամենամեծ խնդիրը բիզնեսի և քաղաքականության տարանջատումն է. Գայանե Աբրահամյան

RElection նախագծի շրջանակներում «Կուսակցությունների մասին» օրենքի վերաբերյալ զրուցել ենք Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Գայանե Աբրահամյանի հետ: -Քանի որ մենք եզրափակում ենք RElection նախագիծը և նաև Ազգային ժողովում քննարկվող «Կուսակցությունների մասին» օրենքը մոտեցել է իր ամփոփիչ փուլին, կցանկանայի նախ իմանալ Ձեր գնահատականը՝ գործընթացների վերաբերյալ և Ձեզ համար կարևոր մի քանի կետ, որոնք պետք է ներառվեն այս բարեփոխումներում: - Ես շատ կարևորում եմ և կարծում եմ հաջողեցինք  ներառականության առումով, որը, մեծ հաշվով, հիմնական նպատակն էր, որպեսզի այս գործընթացն իրականացվի խիստ ներառական: Կարծում եմ, որ այդ առոմով իսկապես հաջողություն ապահովվեց։ Նաև հասարակական կառույցների մեծ ներգրավվածություն կար, որովհետև այս «Կուսակցությունների մասին» օրենքը, հետո նաև Ընտրական օրենսգիրքը, դրանք այն հիմանական, հիմնարար օրենսդրական փաթեթներն են, որոնք, ներառականություն չապահովելու դեպքում, ուղղակիորեն կարող են տապալված համարվել: Եթե որևէ կերպ լսելի չի դառնում ընդդիմության ձայնը, հետագայում մենք միշտ խնդիրներ ենք ունենալու բոլոր հնարավոր հաջորդ գործընթացներում: Այն հիմնական դրույթները, որոնք կարծում եմ, որ հիմնարար են այս օրնեսդրական նախաձեռնության մեջ, ընդհանրապես իր կոնցեպտում՝ բիզնեսի և քաղաքականության տարանջատումն է: Ընդհանրապես քաղաքական դաշտի միջավայրի բարելավման մասով ամենամեծ խնդիրը այդտեղ է: Օրինակ, եվրոպառլամենտի ներկայացուցիչները կարող են զբաղվել բիզնեսով, բայց շատ հստակ է, որ անցումային այս ժողովրդավարության ու խիստ զգայուն, դեռևս չձևավորված ինստիտուտների պարագայում այդ սահմանափակումը հստակ անհրաժեշտ է: Այսինքն, մենք որևէ կերպ չենք կարող ասել՝ տեսեք, եվրոպառլամենտում իրենք կարող են բիզնեսով զբաղվել, ԱՄՆ-ում կարող են, ուրեմն մենք էլ կարող ենք թույլ տալ: Այդ տարանջատումը  շատ կարևոր է, գոնե այս փուլում՝ առաջիկա 10-20 տարիների ընթացքում: Երկորդ դրույթը, որի վերաբերյալ կարծում եմ իսկապես շատ պետք է այդ ուղղությամբ դեռևս աշխատանք տարվի հավասարության սկզբունքների ներդրումն է՝ գենդերային հավասարություն, կանանց ներգրավվածածության: Քննարկումների ժամանակ հստակ դարձավ, որ ուղղակի իմպերատիվ պահանջ դնելը սխալ է և ժողովրդավարության տեսանկյունից գուցե այնքան ընդունելի չէ, բայց խրախուսման մեխանզմները անշուշտ պետք է դրվեն և այդ մեխանզիմները տարբեր ծրագրերով պետք է իրականցվեն: Երրորդ կարևոր, հիմնական դրույթը նաև հանրային ֆինանսավորման գաղափարն է: Որքանով այն ընդունելի կլինի հասարակության կողմից ես խիստ սկեպտիկ մոտեցում դեռևս ունեմ։ Այսինքն, ես մտավախություն ունեմ, որ այդպես՝ ամբողջապես և միանգամից չի ընդունվելու հանրության կողմից, որովհետև մենք տարիներով ունեցել ենք քաղաքական մի դաշտ, որը ուղղակիորեն կտրված է եղել հանրությունից, որևէ կերպ չի բավարարել այն պահանջները որոնք առկա են և այլն: Այս առումով սպասարկել և ակնկալել, որ այդ սպասարկումը հանրության կողմից տեղի կունենա շատ արագ, իհարկե միամտություն է, բայց որ սխեման պետք է ներդրվի օրենքում և այդ մեխանիզմը պետք է իրականացվի՝ ակնհայտ է: Մենք միայն այս դեպքում կարող ենք իրականացնել այդ բիզնեսի տարանջատումը և միայն հանրային ֆինանսավորման դեպքում մենք կարող ենք ակնկալել միջավայրի առողջացում: -Եթե խոսենք բուն ընտրական գործընթացի վերաբերյալ, այդ գործընթաացների մեջ ի՞նչ փոփոխություններ պետք է իրականացնել, որպեսզի հետագայում բացառենք որևէ կոռուպցիոն ռիսկեր պարունակող, անարդար ընտրությունները: Այս առումով ի՞նչ բարեփոխումների անհրաժեշտություն եք տեսնում:-Եթե խոսենք բացառապես «Կուսակցությունների մասին» օրենքի վերաբերյալ, որովհետև հիմանականում իհարկե այն վերաբերում է Ընտրական օրենսգրքին և այնտեղ էլ հսկայական փոփոխություններ պետք է արվեն և կարվեն: Այն, որ ֆինանսավորման հաշվետվությունների թափանցիկության մեխանզիմներ պետք է դրվեն, այն, որ ընտրական գործընթացի ընթացքում հայտարարագրման մեխանիզմներ պետք է դրվեն, բացի ընթացքից՝ նաև մինչ այդ հայտարարագրման մեխանիզմ, կարծում եմ, պետք է դրվի: Սրանք այն մեխանիզմներն են, որոնք որոշակիորեն նվազացնելու են այդ կոռուպցիոն ռիսկերը: - Այս քննարկումների ընթացքում խոսվեց կուսակցությունների ֆինանսավորման թափանցիկության մասին և նաև խոսվեց վերահսկիչ-վերստուգիիչ հանձնաժողվի լիազորությունները Կոռուպցիայի կանխարգելման հաանձնաժողովին փոխանցելու մասին: Ինչպե՞ս եք տեսնում այդ գործընթացը, որքանո՞վ է Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը պատրաստ իրականացնել այդ լիազորությունները:Հնարավոր է այն պահանջները, որոնք դրվելու են կուսակցությունների ֆինասավորումը թափանցիկ դարձնելու համար։ Արդյո՞ք դրանք պատճառ չեն դառնա փոքր կուսակցությունների փակվելու համար: -Ես չեմ կարծում, թե փոքր կուսակցությունների փակման պատճառ կդառնան, որովհետև եթե կուսակցությունները դիտարկում ենք մարդկանց գաղափարական համախումբ՝ որոշակի քաղաքական գաղափարախոսության ներքո, ապա այն չի կարող հինգ հոգու խումբ լինել ովքեր չեն կարող իրենց թույլ տալ հաշվապահ վարձել և այլն։ Բայց սա նաև հաշվապահության մասին չէ, այնքան, որքան անհատական հաշվետվողականության և պատասխանատվության մասին: Այսինքն, գոնե այն կարողությունը պետք է ունենա։ Եթե մարդիկ ունեն կուսակցություն, բնականաբար ունեն նաև հետագայում դերակատարում ունենալու ամբիցիա, նպատակադրում։ Բնականաբար, ամենամինիմալ գործընթացը, որով պետք է հայտարարագիր ներկայացնեն, գոնե պետք է կարողանան իրականացնել: Ինչ վերաբերում է վերահսկիչ-վերստուգիչ հանձնաժողովի լիազորությունները փոխանցելուն, ես կարծում եմ, որ գոնե այս պահին ընտրված Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողվի անդամները շատ պրոֆեսիոնալ են և ունեն բազում տարիների փորձ: Այս պահին գոնե մտահոգվելու խնդիր այդ առումով չկա: -Գիտենք, որ շատ հարցեր կան, որոնք միայն օրենսդրությամբ չեն կարգավորվում, կան խնդիրներ, որոնց լուծումը շատ հաճախ մշակութային զարգացումն է: Մեր հասարակության մեջ դեռևս ամրացած է անձին ընտրելու ինստիտուտը և, երբ խոսում ենք համամասնական ընտրակարգի մասին, բախվում ենք այդ երկու կողմերին: Ի՞նչ անել, որ հանրությունը պատրաստ լինի համամասնական ընտրակարգին: -Սա իսկապես շատ լուրջ խնդիր է և միայն օրենքներով բնականաբար չի լուծվելու։ Քաղաքական ավանդույթի, կրթական տարբեր միջոցառումների, հեռուսաընկերությունների դերը շատ մեծ պետք է լինի: Կարծում եմ, որ եթե շարունակաբար հեռուստաընկերություններում բանավեճերի երկար շարք իրականացվի և այլն, որոշակի մտածողության փոփոխություններ կարող ենք ակնկալել, բայց նորմալ է, երբ մարդիկ այնուամենայնիվ հակված են անձերի ընտրելուն։ Խորհրդային տարիներից ի վեր ժառանգել ենք համակարգին չվստահելու մտայինություն: Այս փոփոխությունը կարող է տևել տասնամյակներ։ Հանրային մտածողության մեջ այդ նարատիվների, խոսույթների տարածումը ժամանակի հարց է և ամեն մի օղակ պետք է իր դերակատարումն ունենա: Շատ կարևոր է նաև օրինակելի դերակատարների դերը։ Այսինքն, եթե ժամանակի ընթացքում ձևավորվեն միավորներ, որոնք զուտ քաղաքական գաղափարախոսության դաշտը առաջ կմղեն, սա ևս մեծ ազդեցություն կարող է ունենալ: -Քննարկվում են նաև հետկանչի ինստիտուտի և տեղական հանրաքվեի ինստիտուտի ներդրումը: Պետք է նշել, որ հիմա էլ մենք ունենք տեղական հանրաքվե իրականացնելու հնարավորություն, բայց պրկտիկայում նման դեպքերի չենք հանդիպում: Արդյո՞ք այս ինստիտուտների հիմքում կարող են ռիսկեր լինել և ո՞րն է պատճառը, որ մենք չունենք դրանց կիրառման օրինակները: -Ընդհանրապես շատ հաճախ է լինում, որ օրենքը վաղուց ամրագրված է, բայց երբևէ կիրառման փուլում իր արդյունավետությունը ցույց չի տվել: Հենց սա հանրության ոչ բավարար տեղեկացվածության, բայց նաև ապատիկ վիճակի հետևանք է: Տարիներով, գուցե անգամ, վերջին երկու տասնամյակի ընթացքում հստակ և նաև ծրագրավորված, որոշակիորեն թիրախավորված տարվել է քաղաքականություն, որ ձեզնից կախված չէ, ոչինչ մի արեք, որովհետև ձեր քվեն ոչինչ չի որոշելու, միևնույն է։ Դրա համար գնացեք ընտրակաշառք վերցրեք, որովհետև դուք միևնույն է չեք որոշելու։ Սա այն հիմանական խնիրն է, որ մարդկանց ուղղակիորեն մղել է դեպի ետնաբեմ և որևէ կերպ, որևէ նախաձեռնություն ոչ միայն չի ողջունվել, այլև չի իրականացվել, որովհետև մտածել են՝ դե պետք է ինձ: Հեղափոխության ամենակարևոր արդյունքը հենց այդ մտածողության փոփոխությունն էր, որովհետև մարդիկ իսկապես հասկացան, որ մեկ ձայնը, իրենց ձայնը ամենակարևորն է:  -Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի՝ յուրաքանչյուր նախորդ զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել մեր հաջորդ զրուցակցին։ Մեր նախորդ զրուցակիցը Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Վահագն Հովակիմյանն էր, ում հարցը հետևյալն է՝  «Ի՞նչ սկզբունքով պետք է կուսակցությունները օգտվեն հանրային ֆինանսավորումից, արդյո՞ք պետք է կապված լինի ընտրություններին հավաքած ձայների հետ: Արդյո՛՞ք պետք է ֆինանսավորում ստանան նախընտրական շեմը հաղթահարած կուսակցությունները, թե մյուս կուսակցությունները նույնպես»: -Բնականաբար, ինձ համար ընդունելի է դրամահավաքի գաղափարը և ես շատ կարևորում եմ մեծ դրամահավաքները: Ինձ համար ավելի կարևոր է, որ մի քանի հոգի տան մի քանի հազար դրամ, այլ ոչ թե մեկ մարդ՝ մի քանի միլիոն, որովհետև որոշ անձերից կախվածությունը, անգամ, եթե այդ անձերը չստիպեն, պահանջարկ չլինի, միևնույն է  մարդկայնորեն պարտավարություն է ստեղծում։ Հիմա, թե այդ երախտապարտ լինելը ինչպես կդրսևորվի, հատկապես քաղաքականության մեջ և որոշակի քաղաքական լծակներ ունեցող անձի կողմից, սա կարող է որոշակի ռիսկեր և կասկածներ առաջացնել:
19:29 - 16 դեկտեմբերի, 2019
RElection [#54] Քաղաքական դաշտի և ընտրական գործընթացների առողջացման համար պետք է ունենանք զրո հանդուրժողականություն կոռուպցիայի նկատմամբ. Լիլիթ Մակունց

RElection [#54] Քաղաքական դաշտի և ընտրական գործընթացների առողջացման համար պետք է ունենանք զրո հանդուրժողականություն կոռուպցիայի նկատմամբ. Լիլիթ Մակունց

RElection նախագծի շրջանակում «Կուսակցությունների մասին» օրենքի և Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների վերաբերյալ զրուցել ենք Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության ղեկավար Լիլիթ Մակունցի հետ: -Ազգային ժողովում գրեթե ամփոփվում են քննարկումները: Ամենաշատ քննարկվող թեմաներից մեկը  մեծամասնական և համամասնական ընտրակարգն էր: Կուզեի իմանալ Ձեր կարծիքը այս գործընթացների վերաբերյալ և կխնդրեի անդրադառնալ համամասնական և մեծամասնական ընտրակարգերին: -Նախ պետք է նշեմ, որ չնայած նրան, որ Ընտրական օրենսգրքի նախագծի շուրջ աշխատանքներ տարվել էին դեռևս անցյալ տարի՝ մինչ արտախորհրդարանական ընտրությունները, չափազանց կարևորում եմ, որ Ընտրական օրենսգրքի նախագծի քննարկումը անցավ ևս մեկ՝ շատ կարևոր և մանրակրկիտ քննարկման փուլ: Այս ընթացքում գործընթացը եղել է ներառական և ներգրավված են եղել ոչ միայն Ազգային ժողովի բոլոր խմբակցությունները, այդ թվում՝ ընդդիմադիր խմբակցությունների պատգամավորները, այլ նաև քաղաքացիական հասարակությունը, Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը: Բոլոր կողմերը ներկայացրել են իրենց դիտարկումները։ Որպես ամբողջ ընտրական գործընթացին հետևող, վերահսկողություն ունեցող, մասնակցություն ունեցող՝ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը նույնպես շահագրգիռ է եղել ունենալ հնարավորինս լավ նախագիծ: Այնպես որ շատ լավ եմ գնահատում: Ինչ վերաբերում է համամասնականին և մեծամասնականին, այստեղ նույնպես խնդիրներ եղել են թե՛ նախկինում և թե՛ քննարկումներ եղան այս փուլում: Վերջնական, իհարկե, նախագծում կտեսնենք, թե ինչ տեսք կունենա, բայց քննարկումներից ակնհայտ էր դառնում, որ գերակշիռ մեծամասնությւոնը հակված էր նրան, որպեսզի լինի համամասնական ընտրակարգ: Սա պայմանավորված է նախկին պրակտիկայով, որը ունեցել ենք հատկապես մարզային համայնքներում՝ ընտրությունների անցկացման առումով և նաև սրանով խնդիր է դրվել ուժեղացնել կուսակցությւոնների ինստիտուտը, կայացնելո այն: Սա է ամբողջ նպատակը և հիմնական շեշտադրումները հենց այստեղ են: - Խոսվում է նաև կուսակցությունների ֆինանսավորման խնդիրների մասին։ Առաջարկների մեծ մասը վերաբերում են հենց սրան: Կցանկանայի իմանալ՝ ֆինանսավորման ո՞ր մոդելն է ըստ Ձեզ ավելի արդյունավետ Հայաստանի պայմաններում: Եվ արդյո՞ք պետական ֆինանսավորման մոդելը թույլ կտա ազատվել բիզնես  ֆինանսավորումից: -Կուսակցութունների ֆինանսավորման կարգավորումը և դրա քննարկումը նպատակ ուներ հենց անդրադառնալու այդ խնդիրներին և հավասարության բաղադրիչը ներառել: Իհարկե, պետությունը անմասն չի կարող մնալ, եթե մենք խոսում ենք, այն մասին, որ Հայաստանի Հանրապետությունը խորհրդարանական երկիր է։ Եթե խոսում ենք, որ այստեղ կուսակցություններն ունեն կարևոր դերակատարում, ապա պետությունը, պետական ինստիտուտներն այստեղ անմասն չեն կարող մնալ: Իհարկե, պետական ֆինանսավորում պետք է լինի: Ակնհայտ է, որ որոշ դեպքերում այստեղ կուսակցությունների պահպանման, զարգացման, ընդլայնման համար նույնպես անհրաժեշտ է ունենալ որոշակի ֆինանսական ռեսուրսներ, բայց միևնույն ժամանակ քննարկվել է նաև միջազգային պրակտիկան, թե տարբեր երկրներում, ընդ որում՝ թե՛ արևմտյան, թե՛ հյուսիսային և առհասարակ տարբեր երկրներում ինչպիսին է այդ պրակտիկան: Այստեղ շատ մեծ կարևորություն է տրվել նաև ամբողջ գործընթացի թափանցիկությանը , սա ամենակարևոր կոմպոնենտներից մեկն է: Մենք գտնում ենք, որ այսօր, Հայաստանի Հանրապետությունում թերևս խնդիր է, և սա է, որ չի ապահովում կուսակցությունների հավասար մեկնարկային պայմանները: Այս ուղղությամբ է առաջին հերթին նախագծի նպատակը միտված․ լուծել այս խնդիրները: - Խոսվում էր կոալիցիոն կառավարման համակարգի և միակուսակցական կառավարման համակարգի վերաբերյալ: Ձեր կարծիքն ինչպիսի՞ն է, և որքանո՞վ է իրատեսական կոալիցիոն համակարգին անցնելու պրոցեսը: -Այդ հարցով «Իմ քայլը» խմբակցությունը վերջնական, միասնական որոշում չունի։ Այս պարագայում զերծ կմնամ իմ անձնական տեսակետը հայտնել, բայց միանշանակ պետք է նշեմ ևս մեկ հանգամանք․ նմանատիպ հարցերին անդրադառնալու համար և հնարավորինս օբյեկտիվ, անաչառ եզրահանգման և որոշման հանգելու համար կարևոր է, որ հենց այս փուլում այս հարցերը քննարկվեն, որովհետև որքան մոտենում ենք ընտրական պրոցեսներին, նախընտրական պրոցեսներին, այնքան մեծ է հավանականությունը, որ կուսակցությունները կառաջնորդվեն իրենց անձնական, նեղ կուսակցական շահերով և ոչ թե ինստիտուտների՝ տվյալ պարագայում կուսակցությունների ինստիտուտների կայացմանն ուղղված քայլեր ձեռնարկելով։ Այնպես որ, լավ է, որ սա քննարկում ենք այս փուլում: Դեռևս վերջնական որոշում չունենք, ապագային միտված պետք է բոլոր հնարավոր զարգացումները հաշվի առնել և տեսնել,թե ցանկացած զարգացման պարագայում, որն է լինելու այն լավագույն մոդելը, որով շահելու է թե՛ ընտրական ինստիտուտը, թե՛ կուսակցությունների ինստիտուտը։ -Քննարկվում է նաև կուսակցությունների և քաղաքական դաշտի ներառականության բարձրացման հարցը: Նախ ինչպե՞ս եք գնահատում այս պահին Հայաստանում առկա իրավիճակը՝ այս առումով, և ինչպի՞ի մեխանիզմներ են պետք ներառականության մակարդակը բարձրացնելու համար: -Եթե համեմատություն անցկացնենք  օրինակ Միացյալ Նահանգների հետ,  ապա Հայաստանում այդ առոմով իրավիճակն ավելի լավ է, քան այնտեղ:Սա չի նշանակում, որ եղածը բավարար է: Եթե իմ անձնական կարծիքն եք ուզում իմանալ, ապա ես կուզեի,որ այդ համամսնությունը լիներ ավելի բարձր՝ 40-50 տոկոս: Շատ ընդդիմախոսներ խոսում են այն մասին, որ եթե մենք դնում ենք, այսպես ասած, պարտադիր շեմը, ապա այն խրախուսում չէ, այլ պարտադրանք է որոշակի առումով: Բայց մենք այստեղ գործ ունենք պահպանողական հասարակության հետ, որտեղ նաև նմանատիպ պահանջներ դնելը խրախուսում է, օգնում է հաղթահարել որոշակի կարծրատիպեր,այնպես որ՝ անհրաժեշտ պայման է: Ես վստահ եմ, որ այս օրենքի նախագիծը ունենալու է կանանց ներգրավվածության ավելի բարձր շեմ, ինչը շատ լավ է: Նաև կանանց ակտիվությունից կարող ենք դատել, որ սա լավ գաղափար է: Կարծում եմ, որ նման նշաձողեր սահմանելով է, որ ,մենք խրախուսելու ենք, որպեսզի կանայք ներգրավվեն որոշումների կայացման գործընթացում: Ընդ որում, ոչ միայն խորհրդարանական հարթակում, այլև կառավարման այլ ինստիտուտներում: -Ըստ Ձեզ որո՞նք են  այն երեք կարևոր բարեփոխումները, որոնց կատարումը թույլ կտա ունենալ առողջ քաղաքական դաշտ և ընտրական համակարգ: - Իհարկե Ընտրական օրենսգիրքը, «Կուսակցությունների մասին» օրենքի նախագիծը շատ մեծ դերակատարում են ունենալու այս ուղղությամբ: Ընդհանուր դատաիրավական բարեփոխումների փաթեթը, որը ձևավորել է Արդարադատության նախարարությունը, շատ կարևոր է, բայց այստեղ ամենակարևոր բաղադրիչը զրո հանդուրժողականությունն է կոռուպցիայի նկատմամբ, որովհետև մենք կարող ենք ունենալ շատ լավ օրենքներ, բայց այն պարզապես կարող է ջուրն ընկնել միայն այն պատճառով, որ ուշադրություն չենք դարձրել կոռուպցիայի կանխարգելաման մեխանիզմների վրա։  -Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի՝ յուրաքանչյուր նախորդ զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել մեր հաջորդ զրուցակցին։ Մեր նախորդ զրուցակիցը Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Սոֆյա Հովսեփյանն էր, ում հարցը հետևյալն է՝  «Ի՞նչ կասեք, եթե Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունները լինեն այնպիսին, որ հետկանչի մեխանզիմը գործի և պատգամավորը, որը չի արդարեցնում իրեն իր աշխատանքում, տեղը զիջի մեկ այլ մարդու»: - Իհարկե հընթացս դժվար կլինի խորքային պատասխան հնչեցնել, բայց ես այդտեղ ռիսկեր տեսնում եմ: Այստեղ կարող են լինել թե՛ կոռուպցիոն ռիսկեր, թե՛ ընդհանուր քաղաքականության հետ կապված խնդիրներ կարող են առաջանալ:  Մենք ունենք նման մեխանիզմներ․ օրինակ՝ էթիկայի հանձնաժողովի ձևավորումը։ Բայց ես հակված չէի լինի հետ կանչելու մեխանիզմին:Այն կոռուպցիոն շատ մեծ ռիսկեր է պարունակում և ոչ միայն կոռուպցիոն: Ինչ վերաբերում է ՏԻՄ-երին, գիտեք, շատ հաճախ,ես՝ որպես պատգամավոր, բախվում եմ տարբեր խնդիրների, օրինակ՝ առանձին վարչական շրջաններում, երբ տեղի են ունենում որոշակի աշխատանքներ որոնցից ես ստանում եմ բողոքներ, վերահսկողության որևէ մեխանիզմ չկա: Որպես օրենսդիր, որպես Ազգային ժողով մենք որևէ վերահսկողական մեխանիզմ չուենք տեղական ինքնակառավարման մարմինների նկատմամբ: Հետևաբար, թաղապետարանների աշխատանքը ավելի արդյունավետ, վերահսկելի դարձնելու որևէ գործիք չունենք: Սա է եղել ամբողջ գաղափարը այն ժամանակ օրենքները մշակելիս, որպեսզի չլինի որևէ ազդեցություն։ Այստեղ էլ մեկ այլ խնդիր է առաջանում․ քաղաքացին դիմում է մեզ և պահանջում է, որ համայնքի խնդիրները վերացվեն: Չունենք այդ մեխանիզմը և չենք կարող նրանցից որևէ բան պահանջել։ Սա իհրակե խնդիր է, որը անձամբ ես կցանկանայի, որ այլ կերպ լուծում ստանար: Նույնիսկ այս հարցի շուրջ քննարկում եմ ունեցել Տարածքային կառավարաման մշտական հանձնաժողովի նախագահ Վարազդատ Կարապետյանի հետ և ցավոք այս պահին դեռ լուծում չկա, բայց կսպասենք այն փաթեթին, որը նախարարությունը պատրաստվում է ուղարկել Ազգային ժողով: Միգուցե այդ փաթեթի շրջանակներում որոշակի փոփոխություններ հնարավոր լինի անել: Ասպրամ Փարսադանյան
13:48 - 16 դեկտեմբերի, 2019
RElection [#53] Կուսակցությունները պետք է հնարավորություն ունենան դրամահավաքներ կազմակերպելու, որոնց ընթացքը պետք է կարգավորվի օրենսդրությամբ. Վահագն Հովակիմյան

RElection [#53] Կուսակցությունները պետք է հնարավորություն ունենան դրամահավաքներ կազմակերպելու, որոնց ընթացքը պետք է կարգավորվի օրենսդրությամբ. Վահագն Հովակիմյան

Relection նախագծի շրջանակում Կուսակցությունների մասին օրենքի բարեփոխումների շուրջ զրուցել ենք Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Վահագն Հովակիմյանի հետ: - Նախ կուզեի իմանալ Ձեր կարծիքը ընդհանուր գործընթացի վերաբերյալ: Արդո՞ք ճիշտ ուղով են ընթանում քննարկումները և ինչո՞ւ դրանք սկսեցին «Կուսակցությունների մասին» օրենքով և ոչ թե Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումներով: -Այս հարցի պատասխանը շատ երկար կստացվի, որովհետև պետք է գանք նախորդ ընտրությունների դառը փորձից: Երբ մենք հրաժարվեցինք մեծամասնական ընտրակարգից, որովհետև մեծամասնական ընտրակարգը քաղաքական բանավեճ է։ Այսինքն, կուսակցությունների քաղաքական բանավեճը դուրս էր մնում: Ընտրությունները վերածվում էին տնտեսական գործընթացների, քաղաքական գաղափարները դուրս էին գալիս:Մեծամասնական ընտրակարգը բերում էր նրան, որ սա իմ բարեկամն է, ծանոթն է, մյուսը ունենում էր նյութական շահագրռգվածություն։ Այսինքն, այստեղ չկար քաղաքական գաղափարախոսության համար ձայն տալու պրոցես: Առաջարկվեց համամասանականը։ Տարիներ շարունակ պնդվում էր, որ համամասնական ընտրակարգն ավելի արդյունավետ է։ Միևնույն ժամանակ, երբ համամասնական ընտրակարգի 2016 թվականի փոփոխությունները դրեցին, խնդիր կար նաև  քաղաքական ուժի ներսում մրցակցություն ներդնելու: Այդ քողի տակ դրվեց չարաբաստիկ ռեյտինգային համակարգը, որի գաղափարախոսությունը և հռչակած նպատակն այն էր, որ կուսակցության ներսում իր թեկնածուների միջև մրցակցություն լինի: Բայց իրականում դրան չծառայեց, այլ 2017 թվականի ընտրությունները դեգրադացրեց ամբողջ համամասնական ընտրակարգը: Հիմա, երբ մենք ասում ենք, որ ակնհայտորեն պետք է ունենանք համամասնական ընտրակարգ, բայց միևնույն ժամանակ խնդիր կա կուսակցության ներսում մրցակցություն ապահովելու։ Դրանց ներսում պետք է լինի ներքին ժողովրդավարություն և մրցակցություն: Այսինքն ոչ թե մեկ հոգի որոշի ցուցակի հաջորդականությունը, այլ կուսակցությունն ունենա ներքին ժողովրդավարություն: Այս ամենով է պայմանավորված, որ առաջնահերթ քննարկվել է «Կուսակցությունների մասին» օրենքի տեսլականները: Խնդիր կա ֆինանսավորման հետ կապված, բայց ընտրությունների ֆինանսավորումը չի սկսվում քարոզարշավի փուլում, այն սկսվում է քաղաքական ուժերի ֆինանսավորումից: Պետք է այդ համակարգը բարեփոխվի, որպեսզի գործելով գա, հասնի ընտրություններին: Օրինակը բերեմ։  Նախորդ ընտրությունների ժամանակ մեր քաղաքական ուժը իր միջոցները հավաքեց դրամահավաքի միջոցով: Այս պահին, դեռևս գործող կարգավորումներով, երբ դու դրամահավաք ես անում մինչև քարոզարշավը, մարդիկ գալիս են, մեկը՝ 1000 դրամ, մյուսը՝ 100․000 դրամ, գաղափարների իրականացման համար օժանդակում են: Ներկայիս օրենքը չի կարգավորում այդ դրամահավաքները, իսկ այդ դրամահավաքները աշխարհում ընդունված երևույթ են: Այդ օժանդակությունները, մեր պարագայում, կատարվում էին երկու եղանակով: Առաջինի դեպքում մարդիկ գումարը տրամադրում էին ողջ խմբակցությանը, երկրորդի դեպքում՝ օժանդակելով կոնկրետ թեկնածուի, գումարը փոխանցում էին նրան, որպեսզի իր անհատական քարոզարշավի կարիքները հոգա։ Այն գումարները որոնք ընդհանուր դաշինքի համար էին,  տնօրինում էր դաշինքը: Այս գումարը, որը պետք է հայտնվեր նախընտրական հիմնադրամում, որը ստեղծվում է ավելի ուշ: Այստեղ էլ կարգավորումների խնդիր կա, որովհետև հիմնադրամը ստեղծվում է ավելի ուշ, իսկ քարոզարշավին պատրաստվելու համար դու պետք է դրամահավաքներն իրականացնես շուտ: Այս բոլոր բացերը պետք է փակվեն, դրամահավաքի ինստիտուտը պետք է կարգավորվի օրենքով: Հնարավորություն տրվի քաղաքական ուժերին դրամահավաքներ իրականցնել: Բացի այս, կուսակցությունների ամբողջ ֆինանսական շարժը պետք է լինի թափանցիկ: Մեր Ընտրական օրենսգիրքը բավականին լավն է, եթե լուծվի ընտրողների ցուցակների մաքրման հարցը: Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունների կարևոր խնդիրներից մեկն էլ սա է, որը մի քանի լուծում ունի: Օրինակ՝ միայն ID քարտերով կարողանան մարդիկ մասնակցել ընտրություններին և այլն։ Տարբեր առաջարկներ կան: Ամեն դեպքում այդ հարցը պետք է լուծվի և ընտրողների ցուցակները պետք է մաքրվեն: Մենք պետք է իմանանք, որ մեր ցուցակներում այն անուններն են, որոնք գոյություն ունեն, կան: Թեկուզ,եթե այդ մարդիկ Հայաստանում չեն, արտերկրում են բնակվում, բայց Հայաստանի քաղաքացիներ են և կարող են գալ և մասնակցել ընտրության։ Բայց, եթե մարդը շատ վաղուց հրաժարվել է Հայաստանի քաղաքացիությունից, ապրում է արտերկրում, սակայն շարունակում է մնալ ցուցակներում, սա խնդիր է: Բայց պետք է նշեմ, որ տարբեր երկրների համեմատ, մեր ընտրողներին գրանցելու համակարգը բավականին լավն է: - Արդյո՞ք հնարավոր է , որ այս փոփոխությունների ֆոնի վրա ունենանք նաև սահմանադրական որոշակի փոփոխություններ: - Սահմանադրությամբ առկա կարգավորումները լիարժեք տալիս են այդ հնարավորությունները, որպեսզի կատարվեն այս փոփոխությունները: Փետրվարին ձևավորվելու է հանձաժողով, որը պետք է ուսումնասիրի սահմանադրական բարեփոխումների հեռանկաները, կարիքները և այլն: - Քննարկվում է նաև հետկանչի մեխանիզմը, որը մեր պրակտիկայում չկա։ Ի՞նչ կարծիք ունեք տեղական հանրաքվեի ինստիտուտի և հետկանչի մեխանիզմների վերաբերյալ: - Ես չէի ասի, որ այն լավ ինստիտուտ է, եթե խոսում ենք ՏԻՄ ղեկավարների մասին: Եթե խոսեմ պատգամավորների վերաբերյալ, ապա այդ ինստիտուտը քաղաքական գործիչներին դարձնում է խոցելի, առավել ևս խոցելի է դարձնում ընդդիմադիր քաղաքական գործիչներին: Շատ գեղեցիկ է հնչում, բայց պետք չէ տրվել գայթակղությանը: Սա ես ասում եմ որպես իշխող քաղաքական ուժի ներկայացուցիչ: Այսօր մենք ենք, թույլ չենք տա չարաշահել այդ ինստիտուտը, բայց վաղը կարող է լինել մեկ այլ քաղաքական ուժ, որը չի դիմանա այդ գայթակղությանը։- Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի, յուրաքանչյուր նախորդ զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել մեր հաջորդ զրուցակցին։ Մեր նախորդ զրուցակիցը Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Սարգիս Խանդանյանն  էր, ում հարցը հետևյալն է՝  «Ի՞նչ սկզբունքով պետք է կուսակցությունները օգտվեն հանրային ֆինանսավորումից, արդյո՞ք պետք է կապված լինի ընտրություններին հավաքած ձայների հետ: Արդյո՛՞ք պետք է ֆինանսավորում ստանան նախընտրական շեմը հաղթահարած կուսակցությունները, թե մյուս կուսակցությունները նույնպես»: - Իրականում պետք է պետական ֆինանսավորում ստանան իրենց հավաքած քվեներին համարժեք։ Սա միանշանակ է: Բայց թույլատրելի տոկոսը իջեցնելու տարբերակներ կարելի է դիտարկել, որպեսզի ավելի շատ քաղաքական ուժեր կարողանան պետական ֆինանսավորում ստանալ, որովհետև ներկայումս այն չի տարածվում միայն խորհրդարան անցածների վրա, վերաբերում է նաև խորհրդարան չանցած, բայց 3 և ավելի տոկոս հավաքած կուսակցություններին: Կարծում եմ, որ այդ տոկոսային շեմի հարցը դեռ կարող է քննարկվել,իջեցվել: Վահագն Հովակիմյանի հարցը  հաջորդ բանախոսին՝ «Արդյոք կուսակցությունները պետք է իրենց ֆինանսական հարցերը կագավորեն դրամահավաքների միջոցով, թե թույլատրել, որ ֆինանսավորվեն մեկ անձի կողմից»:
20:36 - 15 դեկտեմբերի, 2019
RElecton [#51] Ռեյտինգային ընտրակարգն ինձ համար անընդունելի է.Սիփան Փաշինյան

RElecton [#51] Ռեյտինգային ընտրակարգն ինձ համար անընդունելի է.Սիփան Փաշինյան

RElection նախագծի շրջանակում «Կուսակցությունների մասին» օրենքի բարեփոխումների մասին զրուցել ենք ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Սիփան Փաշինյանի հետ: -Այս բարեփոխումների, քննարկումների շրջանակում բազմաթիվ առաջարկներ են հնչում և դրանց մեջ գերակշիռ են կուսակցությունների ֆինանսավորման վերաբերյալ առաջարկները։ Առաջարկվում է անցում կատարել պետական ֆինանսավորման: Ձեր կարծիքով կուսակցությունների ֆինանսավորման ո՞ր մոդելն է ավելի արդյունավետ և ո՞ր մոդելը հնարավորություն կտա ազատվել օլիգարխիկ ֆինանսավորումից: -Ես կարծում եմ, որ բոլորս կհամաձայնենք այն մտքի հետ, որ կուսակցությունների ֆինանսավորումը լինի թափանցիկ: Այսինքն, հանրությունը տեղյակ լինի, թե որտեղից են առաջանում կուսակցության ֆինանսական միջոցները և այս տրամաբանության մեջ էական չէ, մեծ հաշվով, թե որ մոդելին կանցնենք: Այսինքն, էականը հետևյալն  է․ այն մոդելը, որին կանցնի ֆինանսավորման գործընթացը, արդյո՞ք կլինի թափանցիկ հանրության համար: Երբ ֆինանսավորումը թափանցիկ չէ, այդտեղ կարող են գոյություն ունենալ և, վստահ եմ, գոյություն ունեն տարբեր կոռուպցիոն ռիսկեր, կուլիսային պայմանավորվածություններ: Նաև եկեք ֆիքսենք, որ կուսակցություններին մեծ գումարներ տրամադրող որևէ գործարար, կարծում եմ , հենց այնպես այդ ֆինանսները չի տրամադրում: Ես խոսում եմ բավականին խոշոր գումարի մասին, որովհետև կարող են լինել գործարարներ, որոնք զուտ քաղաքական սիմպատիայի կամ քաղաքական ծրագրերի առումով ֆինանսավորեն և  դրամահավաքներին իրենց ներդրումն անեն՝ այդ քաղաքական ուժի զարգացման, հաղթանակների համար: Սա նորմալ երևույթ է, բայց շատ խոշոր գումարներ կամ ամբողջ կառույցը, երբ սնվում է մեկ կամ երկու հոգուց, այդտեղ բնականաբար առաջանում են հարցեր, որոնք հետագայում կուլիսային պայմանավորվոծությունների, կասկածների տեղիք են տալիս: Բնականաբար, հարցեր են առաջացնում, թե արդյո՞ք այդ գործընթացները կարող են թափանցիկ լինել հանրության համար։ Գալու ենք այն մտքին, որ դրանք հանրության համար չեն լինելու թափանցիկ: Մեր կուսակցության դրամահավաքները կազմակերպելիս ամբողջ գաղափարախոսությունն այն է, որ եթե կուսակցությանը պետք է օրինակ ՝100․000 դրամ , ճիշտ է ,որ 100.000 մարդ տա 1 դրամ, քան մեկ մարդ՝ 100.000 դրամ: Կարծում եմ, որ սա կախվածությունները բացառելու և առհասարակ ավելի թափանցիկ լինելու համար է: - Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանում կուսակցություններից շատերը ձևավորվում են ոչ թե գաղափարական հենքի,հստակ գաղափարախոսության, այլ ձևավորվում են մեկ անձի շուրջ և սպասարկում են այդ մեկ անձի շահերը: Կիսու՞մ եք այս կարծիքը, թե ոչ: Եթե այո, ապա ի՞նչ մեխանիզմներ պետք է կիրառել, որպեսզի նման դեպքերը բացառենք: -Այո, կարծում եմ, որ կան նման դեպքեր։ Բայց, կարծում եմ, որ դրանք գալիս են այն պատճառով, որ կամ այդ մեկ անձը ունի մեծ ռեսուրսներ, կամ տվյալ մարդու նեղ շրջանակն ունի մեծ ռեսուրսներ: Այսինքն, մենք պետք է հասկանանք կամ պետք է ֆիքսենք, որ այդ մարդու շուրջ ոչ թե համախմբված են գաղափարի համար, այլ ապագայում գումարներ շորթելու համար: Փողի շուրջ հավաքվելու մոտեցման պատճառով է, որ դառնում է միանձնյա կուսակցություն: Իսկ ինչ վերաբերում է գաղափարական կուսակցություններին․ եթե կան կուսակցություններ, որոնք գաղափարական առումով մեկ մարդու շուրջ են հավաքվել, կարծում եմ սա ընդունելի է։ Որպեսզի աշխատանքը դառնա թիմային, այդ անձի շուրջ հավաքված թիմը, հընթացս քաղաքականության մեջ քայլեր անելով, հասարակության մոտ վստահություն և ճանաչելիություն ձևավորելով, կդառնա թիմ: -Եթե մեջբերեմ մեր նախորդ զրուցակիցներին, պետք է ասեմ, որ նրանցից շատերը պնդում էին, որ պետք է կուսակցությունների համար իջեցնել անցողիկ շեմը և, ապա, Սահմանադրությամբ պետք է նվազեցնել իշխող խմբակցությանը պատկանող 70 տոկոս մանդատների թիը, որպեսզի չունենանք միակուսակցական կառավարման համակարգ: Կխնդրեի անդրադառնալ այս հարցին և երկու կոնտեքստում պատասխանել՝ ի՞նչ կտան այդ փոփոխությունները: - Ինչ վերաբերում է 70 տոկոս շեմին, ես կարծում եմ, որ երբ քաղաքական որևէ ուժ ունի այդ վստահությունը, պետք է ունենա հնարավորություն օրենսդրական փոփոխություններ իրականցնել ինքնուրույն։ Ինչո՞ւ: Մեր պարագայում, հասարակությունը մեզ տվել է 70 և ավել տոկոս վստահության քվե։  Ի՞նչ է ասել մեր հասարակությունը դրանով․ մենք ձեզ վստահում ենք, դուք գնացեք արեք, այն ինչը խոստացել եք և պատկերացնում եք: Արդյունավետության հետ խնդիր կունենայինք, եթե, օրինակ, չունենայինք սահմանադրական մեծամասնություն, որովհետև սա բերում է կախվածության՝ այլ խմբակցությունների հետ և ամեն օրենսդրական նախագիծ, որը պետք է անցներ մեծամասնության։ Եթե չունենայինք այդ սահմանադրական մեծամասնությունը, այն բերելու էր կուլիսային պայմանավորվածությունների: Իհարկե, մենք երբեք չէինք գնա կուլիսային պայանավորվածությունների․ հարցը սա չէ: Կարծում եմ, որ մենք քաղաքականապես դեռ չունենք այն զարգացվածությունը, որը մեզ կոնկրետ նախագծերի շուրջ  քաղաքական կոալիցիաներ կազմելու հնարավորություն կտար և կբերեր քաղաքական պայմանավորվածության: Քաղաքական առումով, կարծում եմ, քանի որ հասարակության լայն շերտեր չեն հետևում Ազգային ժողովի կոնկրետ նախագծերին ՝ դրանց բուն իմաստով։ Այսինքն, մարդիկ տեղեկանում են, խնդիրը սա չէ, բայց բուն նախագծի նպատակին, բովանդակությանը բազմաթիվ մարդիկ ուղղակի ուշադրություն չեն դարձնում: Ուշադրություն են դարձնում այն հանգամանքին, թե արդյոք մենք կարողացանք որևէ հարց լուծել: Այդ կոնտեքստում բանակցության սեղանին դնել այն օրենսդրական բարեփոխումները, որոնցով պետք է լուծվեն խնդիրներ և չունենալ սահմանադրական մեծամասնություն, կարծում եմ, խնդիր է՝ զուտ հարցերը ավելի դանդաղ լուծելու կամ ստիպված գնալու ինչ-որ պայմանավորվածությունների: Ընդամենը դանդաղեցնելու կամ կանխելու էր մեր աշխատանքը: Ինչ վերաբերում է ապագայում անցողիկ շեմն իջեցնելուն։ Գիտեք, քննարկելու թեմա է, ունի իր դրական և բացասական կողմերը: Եթե մոտենանք այն տեսանկյունից, որ եթե հասարակության 5 տոկոսը չի վստահում ինչ-որ քաղաքական ուժի, ապա ինչու պետք է այն լինի Ազգային ժողովում: Կամ, մեկնաբանենք այլ տեսանկյունից։ Եթե հասարակության 4 տոկոսը վստահում է այդ ուժին, ինչու այն չպետք է լինի խորհրդարանում: Հանգում ենք այն բանին, որ այն ուժերը, որոնք ունեն քիչ հնարավորություն և իրենք էլ հասկանում են, որ ունեն քիչ հնարավորություն խորհրդարանում հայտնվելու, բնականաբար կմեկնաբանեն այնպես, իսկ այն ուժերը, որոնք մեծ հնարավորություններ ունեն և  նաև բոնուսային հնարավորություն է իրենց համար՝ մանդատների ավելացման տեսանկյունից, այդ կուսակցությունները հակառակը կպնդեն: Պետության և կառավարման տեսանկյունից նայելով՝  Ազգային ժողովում՝ տարբեր կուսակցությունների ներկայացվածությունը, կարող է պետության շահերի առումով շատ ավելի արդյունավետ լինել, որպեսզի այդ քիչ, բայց վստահության քվե ստացած կուսակցությունները հնարավորություն ունենան թիվ մեկ ամբիոնից ներկայանալու ժողովրդին և հետագայում իրենց գործունեությունը մեծացնելու կամ մյուս ընտրություններին մեծացնելու ստացած քվեների տոկոսը: Հնարավորություն է փոքր կուսակցությունների համար, բայց նաև պետք է առհասարակ հարց դրվի․ Հայաստանում կուսակցությունների այսքան բազմաթիվ, բազմերանգ լինելը: Եթե չեմ սխալվում Հայաստանում 100-ից ավելի կուսակցություններ կան։ Կարծում եմ՝ սա անընդունելի է: Իմ կարծիքով, «Կուսակցությունների մասին» օրենքը պետք է այնպես լինի, որը հստակ սահմանի և թույլ չտա, որ ամեն ընկերական խումբ դառնա կուսակցություն: Կուսակցությունը պետք է լինի հասարակության ներգրավվածությամբ, քան, օրինակ, որևէ օլիգարխի կողմից՝ գումար ստանալով: Դրանով այն քաղաքականապես մահանում է՝ մինչև մյուս ընտրություն, երբ այդ օլիգարխը նորից գումար է տալիս, այդ ընտրություների ժամանակ նորից սկսում է քննադատել այլ քաղաքական ուժի: Այսպես ցիկլի մեջ են բազմաթիվ կուսակցություններ: Արդյո՞ք դրանք վնասում են քաղաքական զարգացման և նոր քաղաքկան մշակույթ բերելու առումով․ բնականաբար՝ այո: Նորից եմ կրկնում, որ ՀՀ օրենսդրությունը պետք է թույլ չտա պատվերով կուսակցություններ ստեղծելու գործընթացը: - Այս բարեփոխումների ընթացքում առաջարկվում է իջենել կուսակցություններ ստեղծելու համար նախատեսված թվերը: Այսինքն, եթե նախկինում պետք է ունենային 200 վարչական անդամ, հիմա ցանկություն կա այդ թիվը սահմանել 50 և այլն: -Իրենց իրավունքն է, թող կուսակցությունների թիվը դառնա 1879 կուսակցություն։ Դրանից Հայաստանի Հանրապետությունը շահու՞մ է, թե ոչ: Սա քննարկման խնդիր է։ Պետք է առհասարակ հասկանալ դրա դրական և բացասական կողմերը, որովհետև, այդ 1000 կուսակցությունները, որոնք ստեղծվելու են կամ գործող 100 կուսակցությունների անունները հասարակությունը չգիտի: Արդյո՞ք այն այսօր քաղաքական կամ հասարակական բարիք կարող է ստեղծել կամ նոր մշակույթ բերել, արդյո՞ք այդ կուսակցությունները քաղաքական ապագա ունեն, մեծ մասը՝ ոչ: Համոզված եմ, որ այդ կուսակցությունների մեծ մասի գրանցման թղթերը ինչ-որ մեկի տանը, դարակում դրված են: Այսինքն ֆիքսված է, բայց դե ֆակտո բացարձակապես որևէ կուսկացական գործունեություն չի ծավալում: Կարծում եմ՝ սա անընդունելի է և Հայաստանի Հանրապետությանը  և քաղաքական մշակույթի ապագային որևէ օգուտ չի տալիս: - Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի յուրաքանչյուր նախորդ զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել հաջորդ բանախոսին: Մեր նախորդ զրուցակցի՝ Ազգային ժողովի Լուսավոր Հայաստան խմբակցության պատգամավոր Անի Սամսոնյանի  հարցը հետևյալն է՝ «Ես կցանկանայի իմանալ Ձեր հաջորդ զրուցակցի կարծիքը մեծամասնականի և համամասնականի վերաբերյալ»: - Բնականաբար ինձ համար ընդունելի է համամասնական ֆորմատը, որովհետև մեծամասնական ֆորմատը բերում է ապաքաղաքական գործողությունների: Ինչ նկատի ունեմ ապաքաղաքական գործողություններ ասելով. օրինակ՝ ինչ-որ թեկնածուներ են լինում մեծամասնական կամ այս պարագայում  ռեյտինգային, բերում են մարդիկ, որոնք առաջադրվում են։ Ամենափոքր տարածքում պարտադիր է , որ լինեն 5-7 թեկնածու, եթե չեմ սխալվում: Այսինքն, այդ 7 թեկնածուներից ամենափոքր տարածքում շատ հնարավոր է, որ որևէ մեկը չընտրվի, բայց հավաքած ձայների հիմքում էլ ընկած են խնդրանքներ, բարեկամներ։ Որևէ խորհրդարանական երկրում նման բան անթույլատրելի է, որովհետև խորհրդարանական երկիրն իրենից ենթադրում է կուսակցություններ, կուսակցական գաղափարներ, ծրագրեր, որի համար ժողովուրդը պետք է ձայն տա:Իսկ, թե ով ում բարեկամն է, կարծում եմ՝ քաղաքկան կատեգորիա չէ և պետք է դրան վերջ տալ: Վստահ եմ, որ համամասնական ընտրակարգին անցելուց հետո, այն կուսակցությունները, որոնք մի քիչ ձայն են հավաքել դրանց զգալի մասը կորցնելու են, որովհետև դրանք նաև հենված են եղել որոշակի հեղինակություն ունեցող մարդկանց վրա: Այդ մարդիկ, որպես թեկնածու իրենց հեղինակությունը օգտագործելով, ձայն են բերել այդ կուսակցություններին։  Ես ռեյտինգային ընտրակարգով եմ ընտրվել, բայց ինձ համար անընդունելի է: Ես 2017 թվականին  Տավուշում եղել եմ ռեյտինգային թեկնածու և թե' 2017-ին, թե' 2018-ին քարոզարշավի կամ ընտարական պրոցեսի մեջ գտնվող որևէ մեկին չեք գտնի, ում ես ասել եմ՝ խնդրում եմ, ինձ ընտրիր կամ ինձ կընտրես: Սա եղել է քաղաքական սկզբունք։ Բոլոր այն թեկնածուներին ճանաչում եմ, որոնք ցուցակն առած՝ խնդրելով, վախեցնելով, բարեկամության, մտերմության փաստերը առաջ բերելով հնարավոր ամեն ձևով փորձել են ձայն հավաքել, այդպիսով ձայն բերելով կուսակցությանը: Չհասկանալով, որ եթե կուսակցությունը չի կարողանում այդ ընտրատարածքում հավաքել 10 տոկոս ձայն , ապա ինքը ոչ մի դեպքում չի կարող մանդատ ստանալ: Կարծում եմ, որ սա իր մեջ պարունակում է խաբկանք՝ ոչ ուղիղ իմաստով, որից կուսակցությունները կարողանում են օգտվել և հուսամ, որ մինչև հաջորդ ընտրություններ չենք ունենա այդ ռեյտինգային ընտրակարգը և որպես խորհրդարանական մոդելի երկիր կունենանք համամասնական, կուսակցական ընտրակարգ: Սիփան Փաշինյանի հարցը հաջորդ բանախոսին՝ «Արդյո՞ք մեր հաջորդ զրուցակիցը կողմ է կուսակցությունների ֆինանսավորման հրապարակայնությանը և թափանցիկությանը, ինչպես նաև քարոզարշավների ընթացքում ծախսված ամբողջ գումարների հանրայնացմանը»:
14:47 - 15 դեկտեմբերի, 2019
Relection [#50] Հանրությունը շահագրգիռ է տեսնել կուսակցությունների, որոնք ավելի բազմապիսի ֆինանսավորում ունեն. Սարգիս Խանդանյան

Relection [#50] Հանրությունը շահագրգիռ է տեսնել կուսակցությունների, որոնք ավելի բազմապիսի ֆինանսավորում ունեն. Սարգիս Խանդանյան

RElection նախագծի շրջանակում «Կուսակցությունների մասին» օրենքի բարեփոխումների թեմայով զրուցել ենք ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Սարգիս Խանդանյանի հետ: -Ամենակարևոր հարցերից մեկը մեծամասնական և համամասնական ընտրակարգերի վերաբերյալ քննարկումներն են: Մեր զրուցակիցների մի մասն այն կարծիքին է, որ հասարակությունը դեռ պատրաստ չէ ընտրել կուսակցությունների: Մյուս մասը պնդում է, որ ամեն դեպքում պետք է անցնել համամասնականի: Ձեր կարծիքով ո՞ր մոդելն է ավելի հարմար և կիրառելի հայաստանյան պայմաններում: -Ինչպես արդեն գիտեք, 2015 թվականի սահմանադրական փոփոխոuթյուններից հետո կարծես թե այս հարցի պատասխանը տրվել է: Այժմ էլ ընտրական համակարգը իր ձևով հարյուր տոկոս համամասնական ընտրակարգ է, բայց բովանդակությամբ, իհարկե, ընտրակարգի ռեյտինգային բաղադրիչը տպավորություն է ստեղծում, որ դեռ մեծամասնական համակարգի տարրեր պարունակվում են, որովհետև մարդիկ անհատների ևս ընտրում են, ռեյտինգներ են սահմանվում, որպեսզի ձևավորվի տվյալ կուսակցության ցուցակը, որից կձևավորվի այն մարդկանց ցուցակը, որոնք կդառնան պատգամավորներ: Ես կարծում եմ, որ խորհրդարանական երկրում, ներկայացուցչական ժողովրդավարության ամդրապնդման տեսանկյունից ելնելով, մեզ համար ավելի հարմար է 100 տոկոս համամասնական համակարգը՝ առանց ռեյտինգային բաղադրիչի, որովհետև ռեյտինգային բաղադրիչը լրացուցիչ խոչընդոտներ, խնդիրներ է ստեղծում կուսակցությունների համար՝ միասնական պլատֆորմում ներկայանալու առումով: Կուսակցության անդմաները ավելի շատ կենտրոնացած են լինում սեփական քարոզարշավի և սեփական ընտրական գործիքակազմը զարգացնելու, ամրապնդելու վրա, քան կուսակցության գաղափարական պլատֆորմը առաջ մղելու վրա: Այս առումով ես կարծում եմ, որ ավելի արդյունավետ կլինի, որպեսզի մենք անցում կատարենք ամբողջությամբ համամասնական համակարգի՝ առանց ռեյտինգային բաղադրիչի: Սա էլ առաջարկված էր անցյալ տարի կառավարության կողմից։ Խոսքը 2018 թվականի մասին է. այն ժամանակ դեռ ընտրություններ տեղի չէին ունեցել և նախորդ գումարման խորհրդարանը մերժեց այդ նախագիծը: Ամեն դեպքում կարծում եմ, որ երբ մյուս տարի մենք հասնենք Ընտրական օրենսգրքի փոփոխություններին, այս հարցը պետք է բոլոր ուժերի հետ համաձայնության գալով լուծենք։ Ես կարծում եմ, որ մենք պետք է հրաժարվենք ռեյտինգային ընտրակարգից: -Գաղտնիք չէ, որ շատ հաճախ կուսակցությունները ստեղծվում են մեկ անձի և նրա շահերի շուրջ։ Այսինքն չի կարևորվում գաղափարախոսությունը, ծրագիրը:  Ձեր կարծիքով կա՞ն որոշակի մեխանիզմներ, որոնք պետք է կիրառել, որպեսզի նման դեպքերը բացառենք: - Այստեղ երկու հարց կա։ Կան կուսակցություններ, որոնք ունեն ընդգծված, խարիզմատիկ լիդեր և այդ լիդերը առաջ է մղում կուսակցությանը, կուսակցության գաղափարական էությունը և այն պլատֆորմը., որի շուրջ ձևավորվել է կուսակցությունը։ Խնդիր չեմ տեսնում, որ ընդգծվում է լիդերի դերը և նշանակությունը տվյալ կուսակցության հաջողության մեջ։ Բայց, այո՛, կան կուսակցություններ, որոնք մարդ- կուսակցություններ են: Կան երկրներ, որ այդ կուսակցության լիդերը կարող է անգամ չմասնակցել ընտրություններին, բայց ընտրողները գիտեն, որ այն հենց այդ մարդու կուսակցությունն է: Այս պարագայում կարծում եմ, որ որոշակի գործիքակազմ պետք է ներդրվի նաև «Կուսակցությունների մասին» օրենքում, որի շուրջ քննարկումներն արդեն ամփոփման փուլում են։ Այս տարի մի քանի ամիս շարունակ մենք քննարկում ենք և այստեղ կարծում եմ, որ շատ կարևոր է կուսակցությունների ֆինանսավորման մեխանիզմների կարգավորումը, մասնավորապես՝ կուսակցությանը կատարած նվիրատվությունների գործընթացը պետք է շատ ավելի թափանցիկ լինի: Այսինքն, պետք է կուսակցության միջոցները հայտարարագրվեն։ Գաղափարներ կան, որ հայտարարագրվեն նաև այն մարդիկ, որոնք նվիրատվություն են կատարում կուսակցություններին: Կարծում եմ, որ հանրությունը ավելի շահագրգիռ է տեսնել կուսակցությունների, որոնք ավելի բազմապիսի ֆինանասավարում ունեն, քան երբ այդ ֆինանսավորումը կատարվում է մեկ անձի կողմից։ Այս դեպքում էլ հանգում ենք այդ իրավիճակին, երբ կուսակցությունը սպասարկում է մեկ մարդու: - Խոսք է գնում նաև կուսակցությունների ներառականությունը բարձրացնելու խնդրին,ոչ միայն կանանց ներգրավվածության, քվոտավորման, այլև ազգային փոքրամասնությունների, հաշմանդամություն ունեցող անձանց ներգրավվածության առումով: Եթե համամետական տանենք հիմա և10 տարի առաջ, ի՞նչ փոփոխություններ եք նկատում և ի՞նչ պետք է անել, որ մի քանի տար անց ընդհանրապես չունենանք նման խնդիր: -Ներառականության խնդիրը, իհարկե, կարելի է որոշակի իրավական մեխանիզմներով կարգավորել, մասնավորապես՝ քվոտաներ սահմանել նաև հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց համար, ազգային փոքրամասնությունների ներկաացուցիչների համար: Այս մասով չեմ կարող ասել, թե մեր աշխատանքային խմբում ունենք որոշումներ, բայց ես կարծում եմ, որ ներառականության խնդիրը ավելի լայն հանրային քննարկման առարկա է և պետք է տարբեր եղանակներով  խրախուսենք մարդկանց ներգրավվել և մասնակցել հանրային կառավարմանը: Կրթության միջոցով, մեդիայի միջոցով նաև այս ճանապարհներով ցույց տալու հաջողության պատմությունները տվյալ խմբերին պատկանող մարդկանց, ովքեր իրենց փորձով ապացուցել են, որ հնարավոր է ունենալ սեփական ներդրումը և կարևոր գործունեություն ծավալել հանրային կառավարման ոլորտում: -Մի փոքր խոսենք «անկախ պատգամավոր» ինստիտուտի մասին։ Այս գումարման ազգային ժողովում էլ ունենք նման օրինակ, երբ պատգամավորը դուրս է գալիս խմբակցությունից, բայց շարունակում է մնալ Ազգյաին ժողովի պատգամավոր: Ձեր կարծիքով այս փոփոխությունների շրջանակում հնարավո՞ր է դիտարկել անկախ պատգամավորի ինստիտուտը վերականգնելու պրոցեսը և արդյո՞ք խորհրդարանական երկրում նպատակահարմար է ունենալ այդ ինստիտուտն ընդհանրապես: - Նախ պատգամավորը դուրս է գալիս կուսակցությունից, վայր չի դնում մանդատը։ Այս գուարման խորհրդարանում կա նման մեկ դեպք: Ես կարծում եմ, երբ պատգամավորը ստանում է մանդատ, նա կաշկանդված չէ իր գործողություններում և այդ մանդատը պատգամավորինն է և ինքն է որոշում: Իհարկե, շատ կարևոր է խմբակցության ամրության տեսանկյունից, որպեսզի բոլորը մնան և աշխատեն խմբակցության համար, բայց նաև չեմ կարծում, որ պետք է մտածենք մեխանիզմներ, որոնք կսահմանափակեն պատգամավորի հնարավորությունները՝ դուրս գալ խմբակցությունից և շարունակելու աշխատանքը՝ որպես անկախ պատգամավոր: Իհարկե, որպես իրավական ձևակերպում անկախ պատգամավորի ինստիտուտ չկա։ Ես չգիտեմ՝ արժի ունենալ, թե ոչ, բայց ամեն դեպքում կարծում եմ,որ չպետք է կաշկանդել պատգամավորի հնարավորությունը, որովհետև այն բխում է նաև պատգամավորի անձեռնմխելիության սկզբունքից: - Երբ անցնենք համամասնական ընտրակարգի և հանրությունն արդեն ընտրի կուսակցությունների, այս պարագայում խնդիր չի՞ լինի, այն իմաստով, որ ձայնը կտրվի կուսակցությանը, իսկ մանդատ ստանալուց հետո պատգամավորը դուրս կգա կուսակցությունից: - Սա արդեն ներկուսակցական աշխատանքի շրջանակում է և պետք է արդյունքում այնպիսի նախընտրական ցուցակ ստեղծի կուսակցույթունը, որ ավելի վստահ լինի, որ տվյալ նստաշրջանում ամուր կլինի խմբակցությունը և մինչև հաջորդ ընտրություններ խմբակցությունը կլինի այնպիսին, ինչպիսին ձևավորման փուլում էր: Այստեղ, կարծում եմ, որ պետք է աշխատեն կուսակցությունների ներսում և ընտրություններին իսկապես մասնակցեն այն մարդիկ, որոնք հավատում են կուսակցության գաղափարական սկզբունքներին և քաղաքկանությանը, որը կուսակցությունը նախատեսում է առաջ տանել առաջիկա 5 տարիների ընթացքում: - Կրկին խոսելով նախկին ինստիտուտների մասին, պետք է նշել, որ տարիներ առաջ արտասահմանում բնակվող ՀՀ քաղաքացիները հնարավորություն ունեին մասնակցելու հայաստանյան ընտրություններին: Ի՞նչպիսին է Ձեր կարծիքը այս ինստիտուտի վերաբերյալ: - Ես դրա նպատակահարմարությունը այնքան էլ չեմ տեսնում: Նախ, լոգիստիկ առումով  շատ բարդ է կազմակերպել և մենք այստեղ մարդկանց ընտրական իրավունքը որոշ առումներով սահմանափակում ենք՝ ի հաշիվ մյուսների: Օրինակ, Ռուսաստանում հայերը ապրում են հարյուրավոր բնակավայրերում և ես չեմ պատկերացնում, թե այդ բնակավայրերում մենք ինչպես կարող ենք ապահովել ընտրատեղամասերի առկայություն և մարդկանց հանրավորություն տալ իրացնել իրենց իրավունքը: Բացի այդ, կարծում եմ, որ այն մարդիկ, ովքեր չեն կարողանում հետևել քարոզարշավի ընթացքին, այնպես, ինչպես Հայաստանում ապրող մարդիկ, մի քիչ դժվար եմ պատկերացնում, թե ինչպես կարող են որոշում ընդունել՝ ում ընտրել: Իհարկե, ժամանակակից տեխնոլոգիաների զարգացումը որոշ ժամանակ անց գուցե հնարավորություն տա մտածելու, որ արդեն անցնենք օրինակ ամբողջովին էլեկտրոնային քվերակության: Այդպես է օրինակ Էստոնիայում։ Մարդը ուղղակի տնից դուրս չգալով կարող է քվեարկել։ Գուցե գա այդպիսի ժամանակ, բայց այս պահին լոգիստիկ և տեխնիկական հարցերի պատճառով պետք է զերծ մնալ այդ ինստիտուտը հետ բերելուց: - Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի, յուրաքանչյուր նախորդ զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել մեր հաջորդ զրուցակցին։ Մեր նախորդ զրուցակիցը Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Թագուհի Ղազարյանն էր, ում հարցը հետևյալն է՝ «Ինչպե՞ս եք պատկերացնում ներառականության խնդրի լուծումը, արդյո՞ք կարիք ունենք խիստ կարգավորումների, թե ավելի մեղմ մշակութային փոփոխությունների ճանապարհով պետք է գնանք: Ինչպե՞ս է տեսնում կանանց ներգրավվածությունը, արդյո՞ք դրական է գնահատում կանանց գործունեությունը և ինչպե՞ս է տեսնում հետագայում զարգացումը»: -Ես կարծում եմ՝ մենք այսօր մի այնպիսի իրավիճակում ենք կանանց ներգրավվածության առումով, որ իսկապես պետք են կարգավորումներ և իրավական մեխանիզմներ, որպեսզի կանայք ավելի ներգրավված լինեն քաղաքական գործունեության մեջ: Ես նաև աշխատանքային խմբում եմ համակարծիք եղել այն առաջարկին, որ պետք է քվոտաներ սահմանվեն նաև կուսակցությունների ղեկավար մարմինների համար: Այս հարցի շուրջ դեռ վերջնական որոշում չկա, բայց, այնուամենայնիվ, այդ ղեկավար մարմիններն են նաև որոշումներ կայացնում, թե ովքեր են մասնակցելու ընտրություններին: Ցուցակների կազմման գործընթացում նրանք առավել ակտիվ մասնակցություն են ունենում, քան շարքային կուսակցականները: Այս առումով նույնպես կանանց ներգրավվածությունը շատ կարևոր է, որպեսզի նաև, այսպես ասած, պաշտպանվեն կուսակցական կանանց իրավունքները կամ հնարավորություն տրվի կանանց մասնակցել ընտրություններին: Պետք է նաև բարձրացնել քվոտան Ընտրական օրնեսգրքում՝ հասցնելով մինչև, օրինակ, 40 տոկոսի։ Պետք է աշխատենք այս ուղղությամբ: Ես քվոտաների ներդրումը շատ ժամանակավոր գործիք եմ համարում, մինչև կգա այն պահը, որ հանրության մեջ կանանց մասնակցությունը չհամարվի էքստրաօրդինար կամ ոչ սովորական մի բան, այլ ընկալվի այնպես ինչպես տղամարդկանց դեպքում է:  Սարգիս Խանդանյանի հարցը հաջորդ բանախոսին՝ «Ի՞նչ սկզբունքով պետք է կուսակցությունները օգտվեն հանրային ֆինանսավորումից, արդյո՞ք  պետք է կապված լինի ընտրություններին հավաքած ձայների հետ: Արդյո՛՞ք պետք է ֆինանսավորում ստանան նախընտրական շեմը հաղթահարած կուսակցությունները, թե մյուս կուսակցությունները նույնպես»:
12:31 - 15 դեկտեմբերի, 2019
RElection [#49] ՏԻՄ համակարգի վիճակն ավելի է վատթարանում. խնդիրը ոչ միայն իրավական բացերն են, այլև ընդհանուր քաղաքական մթնոլորտը. Անի Սամսոնյան

RElection [#49] ՏԻՄ համակարգի վիճակն ավելի է վատթարանում. խնդիրը ոչ միայն իրավական բացերն են, այլև ընդհանուր քաղաքական մթնոլորտը. Անի Սամսոնյան

RElection նախագծի շրջանակում «Կուսակցությունների մասին» օրենքի բարեփոխումների վերաբերյալ զրուցել ենք Ազգային ժողովի Լուսավոր Հայաստան խմբակցության պատգամավոր Անի Սամսոնյանի հետ: -Արդեն մի քանի ամիս է խորհրդարանում քննարկվում է կուսակցությունների մասին օրենքում փոփոխություններ կատարելու հարցը: Նախ ի՞նչպես եք գնահատում այս գործընթացը և արդյո՞ք այս քննարկումները չպետք է սկսեին Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումներից: -Ես կարծում եմ, որ մեկը մյուսին չի խանգարում: Նույնիսկ անհրաժեշտ է, որ երկուսը զուգահեռ քննարկվեն, որովհետև Ընտրական օրենսգրքում այն դրույթները, որոնք պետք է կարգավորվեն՝ ուղղակի և անմիջական կապ ունեն «Կուսակցությունների մասին» օրենքի հետ, որովհետև Ընտրական օրենսգիրքը կանոնակարգում է ընտրությունները, իսկ ընտրությունների սուբյեկտները կուսակցություններն են: Այս պարագայում կարևոր է, որ քննարկումները ներդաշնակ անցնեն: Ես որքանով տեղյակ եմ, այն աշխատանքային խումբը, որը զբաղվում է, բավականին ակտիվ  հավաքագրում է բոլոր առաջարկները։ Կարծում եմ այդ բոլոր քննարկումների արդյունքում մենք կունենանք շատ ավելի բարեհաջող օրենք, քան նախկինում էր: -Եթե անդրադառնանք տեղական ինքնակառավարման մարմիններին և դրանց համար անհրաժեշտ փոփոխություններին: Կարո՞ղ եք առանձնացնել մի քանի բարեփոխումներ, որոնք անհրաժեշտ են: -Տեղական ինքնակառավարման մարմինների մասով իրավական դաշտը, ես կասեի թերածաց չէ, որքան այն խնդիրներ է առաջացնում ռեալ կյանքում: Իհարկե կան շատ բացթողումներ՝ թե՛ քաղաքապետի, թե՛ համայնքի ղեկավարի և թե՛ ավագանու ինստիտուտի մասով, որոնք պետք է լրացնել: Վերջերս տեղի ունեցան ՏԻՄ ընտրություններ և կարելի է ասել, որ այսօր մեր ՏԻՄ համակարգի վիճակը ավելի վատթարանում է։ Սա խնդիր է այն առումով, որ այստեղ խնդիրը միայն իրավական բացերը չեն, խնդիրը նաև ընդհանուր քաղաքական մթնոլորտն է: Այսինքն մարդիկ այլևս չեն ուզում դառնալ համայնքի ղեկավար, ավագանի, չունեն մոտիվացիա, չեն տեսնում այդ նպատակը, խուսափում են և սա մեզ համար խնդիր է: Մենք պետք է երկկողմանի նայենք․ որտեղ ունենք իրավական բացեր, որոնք կարող են բարելավել այս ինստիտուտների վիճակը և որտեղ պետք է գտնել քաղաքական դաշտի անառողջ մթնոլորտի հատիկները, որոնք ստիպում են, որ մեր ՏԻՄ ընտրությունները ավելի ոչ գրավիչ դառնան: -Հայաստանյան ընտրությունները միշտ չէ, որ անցնում են արդար, թափանցիկ։ Ի՞նչ մեխանիզմներ պետք է ներդնել, որպեսզի բացառենք դրանք: -Վերջին խոշոր համապետական ընտրությունները՝ 2018 թվականի դեկտեմբերի 9-ի ընտրություններն են և այն մենք համարում ենք լեգիտիմ, այսինքն հստակ արտահայտվել է ժողովրդի կամքը: Ես կարծում եմ, որ իրավական մասով կարող ենք մեխանիզմներ մտածել, որոնք կբարելավվեն անձի քվեարկության գաղտնիության պայմանները ընտրատեղամասում, ընտրողի գրանցման պայմանները։ Այսինքն կփորձենք հնավորինս փակել այն անցքերը, որոնք նախկինում օգտագործվում էին ընտրախախտումներ անելու համար: Բայց պետք է ասեմ, որ ընդհանրապես ընտրությունների լեգիտիմությունը շատ ավելի կախված է քաղաքական կամքից, տվյալ իշխանության քաղաքական կամքից․ արդյո՞ք նա պատրաստ է զիջել իր իշխանությունը թե ոչ։ Այս առումով պետք է նշել, որ մենք տեսել ենք՝ որ իշխող ուժն է դիմում ընտրախախտումների, որպեսզի պահի իր իշխանությունը․ այն դեպքում, երբ տեսնում են, որ հողը սասանվում է իրենց ոտքի տակ, դիմում են տարբեր մեթոդների․ ընտրախախտումների ՝ կաշառք, կառուսել, ընտրատեղամասում խախտումներ: Այդ պառճառով այն ուժը, որն ավարտում է իր հինգ տարվա ժամկետը, պետք է պատրաստ լինի, որպեսզի իշխանությունը զիջի մյուսներին, եթե ժողովուրդն այդպես է ուզում իր քվեարկությամբ: Եթե պատրաստ չլինի, մենք որքան էլ ունենաք փայլուն ընտրական օրնեսգիրք, միևնույն է այդ խախտումները լինելու են և ժողովրդի կամքը խաթարվելու է: - Շատ հաճախ կին քաղաքական գործիչներն էլ փաստում են, որ իրենց խոսքը հասարակությունն ընկալում է այլ կերպ: Առաջին հերթին դիտարկվում է գործչի սեռը, տարիքը, արտաքին տեսքը, ապա նոր խոսքի բովանդակությունը: Նման խնդիր տեսնու՞մ եք։ -Այո՛, նման խնդիր կա։ Ես նկատում եմ նաև այդ վերաբերմունքը իմ կին գործընկերների հանդեպ: Բայց ես ինքս շատ հաճախ դրան վերաբերում եմ նորմալ, որովհետև մի քանի դեպքեր կան, որ այդպես են վարվում: Առաջինը՝ երբ ցանկանում են նսեմացնել քո խոսքը, ապա դիտավորյալ հղում են անում քո արտաքինին: Լինում է, որ մարդիկ պարզապես նաև գնահատում են ոչ միայն քո խոսքը՝ որպես քաղաքական գործիչ, այլ նաև քո արտաքին տեսքը: Ես այստեղ երբեք մեծ ողբերգություն չեմ տեսել, որովհետև անկախ նրանից, թե մենք որքան ենք խոսում գենդերային հավասարությունից, քաղաքականության մեջ տղամարդու և կնոջ հավասարությունից, հավասար գործընկերային հարաբերություններից, միևնույն է՝ բնության մեջ կա տղամարդ և կին: Տղամարդը կնոջն առաջին հերթին ընկալում է, որպես կին։ Այդպիսին է մեր բնությունը: Դրա դեմ չենք կարող պայքար մղել, իրավական մեխանիզմներ մտածել, որ այդպես չընդունեն, այլ հարց է, թե արդյո՞ք այն կաշկանդում է քեզ, թե ոչ: Եթե դու դրանից կաշկանդվում ես, ուրեմն դու՝ որպես կին քաղաքական գործիչ, ունես խնդիր։ Այսինքն այն խաթարում է քո բնականոն աշխատանքը,  կարող է իջեցնել քո ինքնագնահատականը, կարող է ստեղծել այլ խնդիրներ։ Բայց եթե դու դրանից չես վախենում, այլ ընդունում ես բնական և շարունակում ես աշխատել, շարունակում ես խոսել այն ամենի մասին, ինչը քեզ հետաքրքրում է, բնական է, որ մարդիկ սկսում են քեզ գնահատել նաև որպես քաղաքական գործիչ: Ես, բոլոր նրանց, ովքեր այդ հարցը ինձ տալիս են, խորհուրդ եմ տալիս, ոչ թե լուրջ չվերաբերվել, այլ այդ խնդրին վերաբերվել հանգիստ և չտրվել հուզական, նյարդային պոռթկումներին: Բնական է՝ այն միշտ լինելու է։ Ես չեմ պատկերացնում մի ժամանակ, որ այդ երևույթը չլինի: Պարզապես  շատ սուբյեկտիվ հարց է և կախված է յուրաքանչյուր կին քաղաքական գործչից․ ինչպես ես դու քեզ գնահատում։ Շատ աշխատել, շատ առաջարկներ տալ, քո խոսքը տեղ հասցնել և մարդիկ քեզ կհասկանան: -Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի յուրաքանչյուր նախորդ զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել հաջորդ բանախոսին: Մեր նախորդ զրուցակցի՝ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Ռուսատամ Բաքոյանի հարցԸ հետևյալն է՝ «Արդյո՞ք համաձայն եք, որ պետք է բացարձակ համամասնական ընտրակարգը գործի»: -Վերջին տարիներին միշտ լոբբինգ են արել համամասնականը և այն արել է ընդդիմությունը՝ այն հաշվով, որ մեծամասնական պատգամավորները, ովքեր առաջադրվել են, իրենք ընտրակաշառք են բաժանել, հովանավորչություն են արել, տարբեր մեթոդների են դիմել, օգտագործել են ֆինանսական մեծ միջոցներ, որպեսզի ընտրվեն: Ընդդիմությունը ասել է, որ ճիշտը համամասնականն է, որպեսզի մարդիկ չգնան տվյալ օլիգարխին, տվյալ բիզնեսմենին ձայն տալու։ Բայց ես անկեղծ կլինեմ և կասեմ, որ իմ տպավորություններով քաղաքացին պետք է ունենա իր պատգամավորը: Երբ քաղաքացին ձայն է տալիս ցուցակին, նա չի կարող նույնականացնել իր պատգամավորին։ Այսինքն՝ նա միշտ դիմելու է ցուցակին կամ լավագույն դեպքում ունենալու է ծանոթ այդ ցուցակի մեջ, օգտվելու է նրա հնարավորություններից կամ որևէ խնդրով դիմելու է նրան: Այս դեպքում, ես կարծում եմ, որ մեծամասնական համակարգի առավելություններից մեկը այն է, որ քաղաքացին ընտրում է կոնկրետ մարդ և պահանջում է կոնկրետ մարդուց և այդ կոնկրետ մարդը լուծում է իր խնդիրները: Սրանք շատ կարևոր հարաբերություններ են և հետագայում քաղաքացին տալիս է այդ գնահատականը․ ընտրի այդ մարդուն, թե չընտրի: Գիտեք, այն որ Հայաստանում քաղաքական համակարգը եղել է աղճատված, եղել են ընտրակաշառքներ, օլիգարխները և բիզնեսմենները օրակարգ են թելադրել, չի նշանակում, որ մեծամասնական համակարգը վատ է: Այսինքն, մենք պետք է մտածենք, քաղաքական դաշտը առողջացնելու, այդ բոլոր հնարավորությունները վերացնելու և մարդկանց սովորեցնելու այն մասին, որ իրենք պետք է ընտրեն իրենց պատգամավորին: Ես չգիտեմ, թե մենք, որ առաջարկի վրա կկանգնենք, քանի որ կա նաև բաց ցուցակների առաջարկ, այսինքն ոչ թե վարկանիշային, այլ ամբողջ Հայաստանի տարածքով քեզ ընտրեն։ Բոլոր դեպքերում իմ տեսակետը այն է, որ յուրաքանչյուր քաղաքացի պետք է ընտրի իր պատգամավորին և պահանջի իր պատգամավորից: Անի Սամսոնյանի հարցը՝  «Ես կցանկանայի իմանալ Ձեր հաջորդ զրուցակցի կարծիքը մեծամասնականի և համամասնականի վերաբերյալ»:
19:02 - 14 դեկտեմբերի, 2019
RElection [#48] Ազգային փոքրամասնությունների և կանանց ներգրավվածության խնդիրը որոշակիորեն լուծված է. Ռուստամ Բաքոյան

RElection [#48] Ազգային փոքրամասնությունների և կանանց ներգրավվածության խնդիրը որոշակիորեն լուծված է. Ռուստամ Բաքոյան

Relection նախագծի շրջանակներում զրուցել ենք Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Ռուստամ Բաքոյանի հետ՝ կուսակցությունների ֆինանսավորման և ներառականության վերաբերյալ։ - Առաջին հերթին կցանկանայի իմանալ, թե ֆինանսավորման ո՞ր մոդելն է Ձեզ համար ընդունելի, քանի որ քննարկվում է անցումը պետական ֆինանսավորման: Արդյո՞ք Ձեզ համար խնդրահարույց են արտերկրից ֆինասնավորման մոդելները: - Կարծում եմ՝ պետք է հստակեցվի։ Դեռ առաջարկությունների փուլն ավարտված չէ, դեռ տեղի են ունենում հանրային քննարկումներ: Կարծում եմ, որ այս ընթացքում հնարավոր կլինի էլ ավելի արդյունավետ տարբերակներ լսել, որոնք ավելի կառողջացնեն համակարգը: Մենք պատրաստ ենք լսելու դրանք և հանրային քննարկումներ ենք կազմակերպում դրա համար։ Անցումը դեպի պետական ֆինանասավորում, իմ անձնական մոտեցմամբ, նախնական փուլում ես պատկերացնում եմ հետևյալ կերպ․ եթե կուսակցությունները ֆինանսավորվելու են անհայտ աղբյուրներից, կարծում եմ դրանք ավելի մշուշոտ են դարձնում այս համակարգը ու դրա համար, ըստ էության, պետք է հստակեցվի, պարզեցվի և ավելի թափանցիկ, հասանելի լինի մեր հանրությանը: Այդ իմաստով, կարծում եմ անցումը դեպի պետական ֆինանսավորում ճիշտ է, ամեն դեպքում, այս փուլում այդպես եմ կարծում:- Ինչ վերաբերում է այն հարցին, որ պետական ֆինանասավորումը թույլ կտա ազատվել բիզնես ֆինանսավորումնեից, այս առումով ի՞նչ կարծիք ունեք։ Հնարավո՞ր է, որ այն հանգի այդ կետին:- Նախորդ պատասխանս հենց սա էր ենթադրում, որ այս իմաստով էլ պետական ֆինանսավորումը կարևորվում է, որպեսզի այդ գործընթացները ավելի թափանցիկ լինեն և ռիսկերից, վտանգներից զերծ մնանք:- Քննարկվում է նաև կուսակցությունների ներառականության բարձրացմանն ուղղված մեխանզմներ ներդնելու գործընթացը։ Խոսքը կանանց, ազգային փոքրամասնությունների և հաշմանդամություն ունեցող անձանց ներգրավվածության բարձրացման մասին է։ Ձեր կարծիքով ի՞նչ մեխանզմներ պետք է կիրառվեն դրա համար:- Ես կարծում եմ, որ առաջին հերթին հանրությանը պետք է պատրաստել,որպեսզի մենք մեր հասարակության մեջ չունենանք խտրականության դրսևորումներ՝ թե՛ ազգային փոքրամասնությունների, թե՛ հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց մասով: Ներկա Սահմանադրությամբ ազգային փոքրամասնությունների և կանանց ներգրավվածության խնդիրը լուծված է, իսկ հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց համար պետք է ներառվեն մեխանիզմներ: Կարծում եմ՝ սա ճիշտ է և անհրաժեշտ։ Այս իմաստով էլ պետք է ուսումնասիրվի միջազգային փորձ, որը շատ կարևոր է։ Եթե մենք մտածում ենք մի քանի բանի մասին, որոնք շատ վաղուց կիրառվում են այլ երկրներում, ավելի հեշտ է հասկանալ, թե այդ խնդիրները ինչ մեխանզիմներով են լուծվել և համապատասխանեցնենք մեզ և կարողանանք ներառել դրանք:- Եթե խոսենք ազգային փոքրամասնությունների մասին, Դուք տեսնու՞մ եք հետաքրքրություն քաղաքականությունում ներգրավվելու առումով։ Ի՞նչ խնդիրներ ունեն ազգային փոքրամասնությունները Հայաստանում, որոնք կարող են խոչընդոտ հանդիսանալ այս գործընթացի համար:- Տեսեք․ եթե որևէ տեղ աշխատանք կա կամ պաշտոնի հարց է բարձրացվում, բոլորը կամա, թե ակամա ցանկություն են ունենում հենց այդ դիրքում, պաշտոնում հայտնվելու: Նախորդ երկու ընտրությունները,կարծում եմ, վկայեցին այդ մասին: Կարծում եմ, որ ազգային փոքրամասնությունները  պետության կողմից պետք է ունենան որոշակի աջակցություն, այսինքն՝ պետությունը ստեղծի դաշտ, որպեսզի ազգային փոքրամասնությունները կարողանան ինտեգրվել քաղաքական կյանքին, բայց նաև համայնքի կողմից պետք է նախաձեռնություն լինի: Ամբողջ բեռը չպետք է դնել պետական ինստիտուտի վրա և ասել, որ ամբողջը՝ ազգային փոքրամասնությունների համար պետությունը պետք է իրականացնի: Այս դեպքում, կարծում եմ, անարդյունավետ է և հենց սրանով է պայմանավորված նախորդ իշանությունների գործունեությունները, երբ ազգային փոքրամասնությունների մասով հաճախ խնդիրների էինք հանդիպում, որոնք կամ մասնակի էին ստանում լուծումներ կամ չէին ստանում: Ես կարծում եմ, որ այս հարցերում ազգային փոքրամասնությունները պետք է ինտենսիվ լինեն և առհասարակ իրենց համայնքային կյանքում պետք է ակտիվ լինեն, որպեսզի պետության առաջարկած, առաջ քաշած մեխանիզմների օգնությամբ ներգրավվեն թե՛ քաղաքական, թե՛ հասարակական և թե՛ տնտեսական կյանքին:- Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանում հաճախ կուսակցությունները ստեղծվում են ոչ թե գաղափարախոսության, գաղափարի, ծրագրի շուրջ, այլ մեկ անձի շուրջ և շատ հաճախ սպասարկում են հենց այդ մեկ անձի շահերը: Ի՞նչ պետք է անել, որպեսզի խուսափենք նման դեպքերից:- Հենց բարեփոխումները պայմանավորված են դրանով, որ մենք բացառենք նման երևույթները, որոնք, ցավոք, բայց արատավոր երևույթ էին մինչև 2018 թվականը և 2018 թվականից հետո էլ մենք պետք է գիտակցենք, որ այլևս նոր Հայաստանում նման երևույթներ առաջ չգան։ Սրանով պայմանավորված՝ հանրային քննարկումների և առաջարկությունների ավարտից հետո, կարծում եմ՝ որոշակի համադրությունների արդյունքում կկարողանանք հասնել որոշակի վերջնակետի, որ մենք չկարողանանք այլևս հանդիպել նմանատիպ խնդիրների։ Ես այդպես եմ պատկերացնում:- Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի յուրաքանչյուր նախորդ զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել հաջորդ բանախոսին: Մեր նախորդ զրուցակցի՝ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Սարգիս Ալեքսանյանի հարցը հետևյալն է՝«Ի՞նչպես եք տեսնում համամասնական, մեծամասնական ընտրակարգերի փոփոխությունները։ Համամի՞տ եք լրիվ բաց համամասնական ընտրակարգին, թե նաև ներառվի մեծամասնական ընտրակարգը»:- Կարծում եմ, որ փոփոխությունների անհրաժեշտություն կա։ Համամասնական ընտրակարգը, ըստ իս, արդյունավետ է, բայց մեծամասնականը որքանով է անհրաժեշտ: Այս մասով էլ կարծում եմ, որ շատ կարևոր է հանրության տեսակետը և թե ինչպես է մեր հասարակությունը տեսնում։ Մասնագետների հետ աշխատանքի արդյունքում պետք է հստակեցվի՝ մենք գնում ենք միայն համամասնական ընտրակարգով, թե դրա մեջ տեղ են գտնելու նաև մեծամասնական ընտրակարգի տարրեր: Այս փուլում ես հստակ չեմ կարող ասել, թե որը կընդունվի որպես վերջնական մոդել, բայց կարող եմ ասել, որ ես միանշանակ կողմ եմ համամասնական ընտրակարգին: Կրկին այս փուլում, եթե գնանք բացարձակ համամասնական ընտրակարգով, ավելի ճիշտ կլինի: Ռուստամ Բաքոյանի հարցը մեր հաջորդ բանախոսին՝ «Արդյո՞ք համաձայն են, որ պետք է բացարձակ համամասնական ընտրակարգը գործի»:
14:48 - 14 դեկտեմբերի, 2019
RElection[#47] Կուսակցություններին արտերկրից ֆինանսավորելու անհրաժեշտություն չկա.Սարգիս Ալեքսանյան

RElection[#47] Կուսակցություններին արտերկրից ֆինանսավորելու անհրաժեշտություն չկա.Սարգիս Ալեքսանյան

Relection նախագծի շրջանակներում  «Կուսակցությունների մասին» օրենքի բարեփոխումների վերաբերյալ զրուցել ենք Ազգային ժողովի «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Սարգիս Ալեքսանյանի հետ: -Ըստ Ձեզ` կուսակցությունների ֆինանսավորման, ո՞ր մոդելն է ավելի արդունավետ հայաստանյան պայմաններում: Քննարկվում է նաև պետական միջոցներով կուսակցությունների ֆինանսավորման մոդելը, որքանով է սա ըստ Ձեզ արդյունավետ միջոց: - Շնորհակալություն հարցի համար: Նախ կուսակցությունների մասին օրենքի վերաբերյալ քննարկումները սկսվեցին ճիշտ ժամանակին, նույնիսկ մի փոքր ուշացումով, մենք օր առաջ պետք է լուծենք այս հարցը: Կուսակցությունների ֆինանասավորման գործում ես կարծում եմ, որ պետական մասնակցությունը և հասարակության մասնակցությունը անհրաժեշտ է: Մենք արդեն չորս տարի է գործունեություն ենք ծավալում քաղաքական դաշտում և նոր մշակույթ ենք ուզում ձևավորել․ ներգրավել հասարակությանը կուսակցությունների ֆինանսավորման գործում, այսինքն՝ կազմակերպում ենք դրամահայթայթումներ՝ տարին մի քանի անգամ, քիչ քանակով, բայց այդ գումարով որոշակի հարցեր կարողանում ենք լուծել: Պետական միջամտությունը նույնպես անհրաժեշտ է և այստեղ պետք է որոշակի շեմ դրվի․ այն կուսակցությունները, որոնք իսկապես ցանկանում են դերակատարություն ունենալ քաղաքական դաշտում և ակտիվ են  ընտրություններին իրենց մասնակցությամբ՝ սկսած ՏԻՄ ընտրություններից մինչև խորհրդարանական ընտրություններ, կարողանան խթանել քաղաքական դաշտի բազմազանությանը: Հասկանալի է, որ կուսակցությունները ունենում են ֆինանսական խնդիրներ և շատ դեպքերում չեն կարողանում այդ ֆինանսական խնդիրների պատճառով մասնակցություն ունենալ:- Խոսեցիք ֆինանսավորման շեմի մասին։ Ըստ Ձեզ՝ պե՞տք է պետական ֆինանասավորում ստանան այն կուսակցությունները, որոնք արդեն անցել են խորհրդարան, թե այն կուսակցությունները, որոնք ուղղակի մասնակցել են ընտրական գործընթացին: -Այն կուսակցությունները, որոնք արդեն անցել են Ազգային ժողով, իրենց կարծում եմ անհրաժեշտ է ֆինանսավորումը՝ հենց այն համամասնությամբ, որքանով իրենք ներգրավված են: Իսկ այն կուսակցությունները, որոնք չեն անցել պետք չէ անտեսել նրանց և կարելի է մեխանիզմներ մշակել, թե ինչ ձևաչափով լինի այդ ֆինանսավորումը: Սա ուղղակի կառողջացնի ընդհանուր հասարակական-քաղաքական իրավիճակը:- Խոսք է գնում նաև  Ազգային ժողով անցնելու տոկոսային շեմը իջեցնելու մասին: Ձեր կարծիքով ճի՞շտ է, այն հնարավորություն կտա՞ ավելի փոքր կուսակցությունների Ազգային ժողով ներգրավվելուն, թե այդ բազմակուսակցական համակարգը կխանգարի Ազգային ժողովի լիակատար աշխատանքին:- Ընդհանրապես պառլամետարիզմը հասարակության լայն շերտերի ներգրավվումն է Ազգային ժողովում։ Անցողիկ շեմի նվազեցումը կնպաստի ավելի լայն բազմազնություն ապահովելուն: Պարզ է, որ պետք չէ լրիվ շեմը իջեցնել։ Խելամիտ շեմը, գոնե 2-3 տոկոս շեմը անհրաժեշտություն է: Այսօր կան ուժեր, որոնք կցանկանային իրենց խոսքը արտահայտել․ փողոցից մենք կտեղափոխվենք Ազգային ժողով և այդ բոլոր խմորումները տեղի կունենան քաղաքակիրթ միջավայրում:- Նախկինում Հայաստանի այն քաղաքացիները, ովքեր ապրում էին արտերկրում հնարավորություն ունեին մասնակցել հայաստանյան ընտրություններին: Հնարավո՞ր է, որ այս ինստիտուտը վերականգնվի և արդյո՞ք ճիշտ կլինի, եթե բարեփոխումների ընթացքում վերականգնվի նաև այս մոդելը:- Ես կարծում եմ, որ այն իր մեջ վտանգներ է պարունակում, քանի որ մենք վերահսկողություն չունենք այն հայերի նկատմամբ, որոնք ապրում են դրսում և թե ինչ ազդեցություններ կարող են լինել, հնարավոր, պոտենցիալ վտանգներ կարող են լինել: Ես դեմ եմ, որ Հայաստանից դուրս ապրող հայերը հնարավորություն ունենան քվեարկելու:- Եթե նորից վերադառնանաք կուսակցությունների ֆինանսավորման հարցին․շատ հաճախ Հայաստանում գործող կուսակցությունները ֆինանսական միջոցներ են ստանում արտերկրից: Ինչպե՞ս եք վերաբերում այդ տեսակ ֆինանսավորմանը:- Նախորդ հարցի համատեքստում պետք է պատասխանեմ։ Ես կարծում եմ, որ այդ ֆինանասավորումներն էլ իրենց մեջ վտանգ են պարունակում և մենք պետք է արգելքներ դնենք դրսի ֆինանսավորման համար: Կարծում եմ նմանօրինակ ֆինանսավորման անհրաժեշտությունը չկա:- Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանում ոչ բոլոր ընտրություններն են թափանցիկ անցել։ Ձեր կարծիքով ի՞նչ գործիքակազմ է պետք կիրառել, որպեսզի մենք բացառենք անարդար կամ ոչ արդար ընտրություններ ունենալը:- Որպեսզի մենք ունենանք արդար, թափանցիկ և ժողովրդի ձայնը իսկապես արտահայտվի այդ ընտրությունների արդյունքում, մենք նախ պետք է ռեֆորմների գնանք։ Վերջինս և՛ «Կուսակցությունների մասին» օրենքն է, և՛ Ընտրական օրենսգիրքն է, որոնք թույլ կտան ինստիտուցիոնալ լուծումներ առաջարկել: Ազգային ժողովի վերջին ընտրություններին ժողովրդի ձայնն արտահայտվել է, բայց այն արտահայտվել է էմոցիոնալ մակարդակում․ այստեղ մենք կասկած չունենք: Հուսով եմ, որ մյուս ընտրություններին ամեն ինչ կլինի ռացիոնալ դաշտում և ժողովուրդը կտեսնի այս հինգ տարվա ընթացքում իր ձայնը տեղ է հասել, թե ոչ: Ես բացառում եմ հետագայում կաշառքի կամ մանիպուլյացիաների միջոցով ընտրություններ կեղծելը․ ժողովուրդն այլևս չի հավատում այդ մեթոդներին: - Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի, յուրաքանչյուր նախորդ զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել մեր նախորդ զրուցակցին։ Մեր նախորդ զրուցակիցը Ազգային ժողովի «Իմ քայը» խմբակցության պատգամավոր Սոնա Ղազարյանն էր, ում հարցը հետևյալն է՝«Արդյոք ձեր զրուցակիցը նկատել է, թե ինչպես է կնոջ ու տղամարդու խոսքը մեկնաբանվում տարբեր քաղաքական գործիչների կողմից: Օրինակ, եթե կինը քննադատում է իր ընդդիմախոսին, կնոջը հակադարձում են․մատնանշում են նրա տարիքը, արտաքին տեսքը, սեռը, իսկ տղամարդկանց պատասխանում են ավելի բովանդակային»:- Իսկապես կա նման խնդիր։ Երբ կին քաղաքական գործիչը կարծիք, դիրքորոշում է արտահայտում մեր քաղաքացիների մեծ մասը առաջին հայացքից նայում է նրա արտաքին տեսքին, կին լինելու հանգամանքին։ Սա կարելի է ասել սեքսիզմի որոշակի դրսևորում է, որ պիտի հաղթահարենք: Եվրոպական շատ երկրներում դրանք արդեն հաղթահարված են:  Վերջինս պետք է լինի առողջ հասարակական-քաղաքական մթնոլորտում։ Պետք է ուղղակի լսեն կարծիք արտահայտողի խոսքի բովանդակությունը և ոչ թե ուշադրություն դարձնեն տարիքին կամ տեսքին կամ այլ հանգամանքներ: Մենք՝ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունը, մեր կին պատգամավորներով և առհասարակ մեր կին գործիչներով, որոնք ակտիվ են, ցույց են տալիս, որ իրենք հաղթահարում են այդ դժվարությունները և իրենց կամքի շնորհիվ կարողանում են կարծիք արտահայտել և այդ կարծիքը հաշվի է առնվում: Հուսով եմ, որ որոշակի ժամանակ հետո ամբողջովին կհասնենք այդ մակարդակին:Սարգիս Ալեքսանյանի հարցը հաջորդ բանախոսին՝ «Ի՞նչպես եք տեսնում համամասնական, մեծամասնական ընտրակարգերի փոփոխությունները։ Համամի՞տ եք լրիվ բաց համամասնական ընտրակարգին, թե նաև ներառվի մեծամասնական ընտրակարգը»:
12:06 - 14 դեկտեմբերի, 2019
RElection[#46] Քվոտավորման կարիքը ունենք, որովհետև կանանց ներգրավվածությունը քսանհինգ տոկոս է. Սոնա Ղազարյան

RElection[#46] Քվոտավորման կարիքը ունենք, որովհետև կանանց ներգրավվածությունը քսանհինգ տոկոս է. Սոնա Ղազարյան

RElection նախագծի շրջանակում Կուսակցությունների ներառականության մասին զրուցել ենք Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» պատգամավոր Սոնա Ղազարյանի հետ:- Խոսենք ոչ միայն Ազգային ժողովում, այլ նաև արտախորհրդարանական ուժերում՝ կանանց ներգրավվածության մասին: Շատ հաճախ կուսակցությունների կազմում չենք տեսնում կանանց: Ձեր կարծիքով ո՞րն է պատճառը, որ մենք դեռ խոսում ենք քվոտավորման խնդրի մասին: - Նախ շնորհակալություն հարցադրման համար:Սա իրապես ինձ համար շատ կարևոր, օրակարգային հարց է և ես մի շարք միջազգային փաստաթղթեր ուսումնասիրելիս՝ հենց քաղաքականություն մուտք գործելու և կուսակցությունների անմիջական կապի մասին, շատ հաճախ տեսել և կարդացել եմ։ Այսինքն՝ կուսակցությունները համարվում են քաղաքականություն մուտք գործելու դարպասները և, այսպիսով, կուսակցություններում կանանց դերը բարձրացնելու համար մենք վերջերս «Կուսակցությունների մասին» օրենքի քննարկման ժամանակ մտածում էինք խթանման տարբեր ձևեր: Եվ  ես կրկին փորձեցի դիմել միջազգային փորձին և հասկանալ, թե այլ երկրներում ինչպես է այն տեղի ունենում: Հատկանշական է Ֆինլանդիայի օրինակը, որտեղ, բոլոր այն կուսակցություններին, որոնք հայտնվել են խորհրդարանում և օգտվում են պետական օժանդակություններից պարտադիր կերպով, այդ օժանդակության 12 տոկոսը պետք է ուղղեն կանանց՝ կուսակցությունում ներգրավվածության հարցին: Այսպիսով, այդ կապը գոյություն ունի և դրա մասին վկայում են այս բոլոր փաստաթղթերը: Հայաստանի Հանրապետությունում այն ինչ մենք ունենք այսօր, իհարկե, ընդունելի չէ։ Հատկապես, եթե դիտարկում ենք գործադիրը, որտեղ ունենք ընդամենը մեկ կին նախարար, և, եթե չեմ սխալվում, 16 կին փոխնախարար, բայց, եթե մենք մեկ օղակ ավելի ցածր գնանք, տեսնում ենք, որ կանանց ներգրավվածությունն այդտեղ ավելի բարձր է։ Այսինքն որոշում ընդունողների և աշխատանքը կատարողների հարաբերակցություններն էլ ընդունելի չեն, ըստ իս: Ես կարծում եմ, որ գործադիրում կանանց ներգրավվածության հարցը պետք չէ լուծել քվոտավորմամբ, այլ հանրային ամոթանքի ենթարկելու այդ ինստիտուտի միջոցով, միգուցե: Իսկ խորհրդարանում, այո՛, մենք քվոտավորման կարիքը դեռ ունենք, որովհետև կանանց ներգրավվածությունը ընդամենը 25 տոկոս է։ Այո՛, սա այն է, ինչն ամրագրված է Ընտրական օրենսգրքով, սակայն նախ մենք ունենք խնդիր՝ բարձրացնել այդ 25-ի շեմը՝ ըստ իս մինչև 40, մինչև անգամ 50 տոկոս: Չէ որ Հայաստանում բնակչության 52 տոկոսը կանայք են։ Բարձրագույն կրթություն ստացած մարդկանց հարաբերակցությունը եթե նայենք, կանայք ավելի շատ են։ Հարց է առաջանում՝ ուր են կորչում այդ կանայք: Բարձրագույն կրթություն ունեցող, խելացի, ուժեղ մտքով տեր մարդիկ, որտեղ են կորչում: Բայց քվոտավորման հարցը ժամանակավոր գործիք է։ Այսինքն՝ մենք խթանելու ենք քվոտավորման միջոցով կանանց մուտքը , մշակութային փոփոխություն ենք ներարկելու մեր հասարակության մեջ, որպեսզի կանանց ներգրավվածությունը նորմալ ու պարզ երևույթ դիտարկվի: Օրինակ՝ տիկին Լենա Նազարյանը այս քննարկումների ժամանակ հետաքրքիր բան էր ասում․ ինքը խոսել էր արտաքին գործերի նախարարի հետ և առաջարկում էր դեսպանների ինստիտուտը նաև քվոտավորել, որովհետև երբ երկիրը,  արտերկրում ներկայացնում են միայն տղամարդիկ սա էլ է խնդիր, ըստ իս: Այդտեղ նույնպես մենք անելիք ունենք, էլ չասեմ՝ համայնքապետերի մակարդակում։ Եթե չեմ սխալվում կանանց թիվն այդ դեպքում 0.5 տոկոս է: - Գաղտնիք չէ, որ շատ հաճախ հենց կանայք են խուսափում քաղաքական դաշտ մուտք գործել։ Ի՞նչ անեն այն կուսակցությունները, որոնց գաղափարախոսությունը գրավիչ չէ կանանց համար:- Իրականում, քաղաքականություն մուտք չգործելու կանանց միտումը ես կապում եմ նախորդ ռեժիմի սերմանած մշակույթի հետ, որովհետև, այո՛, այն ինչ տեղի էր ունենում նախկինում, ես անկեղծ ասած չէի ուզենա և ռիսկ չէի անի այդ շրջանում մուտք գործել քաղաքականություն: Սակայն, հենց այդ համատեքստում  էլ, շատ կարևոր է այն բոլոր կանանց նշանավորել, որոնք այդ միջավայրում նույնպես ռիսկ են արել մուտք գործել քաղաքականություն: Ես անկեղծ ասեմ․ ինձ համար Լենա Նազարյանը օրինակելի կերպար է եղել երկար տարիներ, որպես մի կին, ով նման միջավայրում ռիսկ է արել մուտք գործել քաղաքականություն: Բայց հիմա մենք, մասնավորապես՝ Ազգային ժողովը, իրապես փորձում ենք դարձնել իսկական քաղաքական մտքերի, դեբատի վայր, որտեղ ես կարծում եմ, որ ցանկացած կին, ով նախընտրել է զբաղվել քաղաքականությամբ, կցանկանա մուտք գործել: Այսինքն, սա բազմաշերտ գործընթաց է, որի արդյունքում ես ակնկալում եմ կանանց ներգրավվածության շատ ավելի մեծ քանակություն:- Երբ խոսում ենք ներառականության մասին,խոսքը գնում է ոչ միայն կանանց ներգրավվածության մասին, այլ նաև հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց և ազգային փոքրամասությունների ներգրավվածության մասին: Այս պարագայում, ինչ մեխանիզմներ պետք է կիրառել, որպեսզի այդ մարդիկ նույնպես ներգրավվեն քաղաքական դաշտում:- Ես կարծում եմ, որ այդ մարդկանց շրջանակում, քաջ մարդկանց օրինակին հետևելու մեխանիզմը պետք է աշխատի և ես շատ ուրախ եմ, որ մեր շարքերում կան հաշմանդամություն ունեցող մարդիկ, որոնք քաջաբար մուտք գործեցին քաղաքականություն , որտեղ որ նրանց ներկայությունը շատերի համար նորություն էր և նրանք քաջություն գտան նորամուծություն բերել քաղաքական դաշտ:- Մեր նախորդ զրուցակիցներից շատերը ունեին այս տեսակետը, որ, եթե կառավարող ուժը, ընդդիմադիր ուժերը ևս տասը տարի շարունակեն աշխատել այս տեմպով, այլևս կարիք չի լինի խոսել քվոտավորման մասին: Կիսու՞մ եք այս կարծիքը, թե ոչ:- Տեսեք, մենք պետք է շատ գենդերազգայուն մոտենանք այս ձևակերպմանը։ Ասեմ ինչու, որովհետև մենք կարծրատիպերով առաջնորդվելով՝ միշտ քվոտավորում, որ ասում ենք, պատկերացնում ենք՝ կանանց համար է։ Մինչդեռ օրենքը շատ գենդերազայուն է գրված, որտեղ հստակ նշվում է, որ սեռերից ոչ մեկը չպետք է գերազանցի 70 տոկոսը: Եթե մենք այս տեմպերով, կանանց ներգրավվածությունը քաջալերելով առաջ գնանք, շատ շուտով կարիք կլինի տղամարդկանց համար ապահովել այդ տեղերը: Այսինքն՝ պետք չէ վստահաբար նշել, որ այդ 70 տոկոսը միշտ լինելու են տղամարդիկ, իսկ 30-ը՝ կանայք, որովհետև միջազգային պրակտիկան հուշում է, որ հստակ չպետք է ասել, թե որ սեռն է մշտապես փոքրամասնություն լինելու: Դրա համար քվոտավորման կարիք կարող է չունենանք, բայց «եթե կանայք շատ լինեն քվոտավորման կարիք չի լինի» պնդումը միանշանակ չէ:- Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի յուրաքանչյուր նախորդ զրուցակից հնաարավորություն ունի հարց ուղղել հաջորդ բանախոսին: Մեր նախորդ զրուցակից՝ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Սրբուհի Գրիգորյանի հարցը հետևյալն է՝ «Ես կուզենայի, որ հաջորդ բանախոսը ուղղակի օրինակներ բերեր վերջին շրջանում հանդիպած փոքրիկ ընտրախախտումների վերաբերյալ»:- Միանշանակ չեմ տեսել և, եթե տեսած լինեի, կդիմեի իրավապահ մարմիններին՝ համապատասխանաբար գործընթաց սկսելու համար: Չեմ տեսել և հույս ունեմ, որ տիկին Գրիգորյանն էլ չի տեսել և նրա հարցը չի բխում այն փաստից, որ ինքը տեսել է նման բան: Առհասարակ այս ընտրությունների արդյունքը չի վիճարկվել և ոչ մի քաղաքական ուժի կողմից՝ անկախ այն բանից՝ անցել են նրանք Ազգային ժողով, թե ոչ: Այս իմաստով, վերջին խորհրդարանական ընտրությունները բացառիկ են։ Որպես մի մարդ՝ ով նախկինում էլ հետևել է ընտրական գործընթացներին, ասեմ, որ իսկապես շատ բարձր կազմակերպվածություն է դրսևորել թե՛ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը, թե՛ այն բոլոր կուսակցությունները, որոնք մասնակցել են ընտրություններին: 2017 թվականի ընտրությունների ժամանակ, երբ ես եղել եմ ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ դիտորդական առաքելության անդամ, ինձ համար ձայների գնման գործընթացը շատ բացահայտ էր, ինչը նաև տեղ է գտել զեկույցում: Ըստ էության, այդ զեկույցն էլ էր բացառիկ, իր խստության առումով։ Օրինակ, քանի որ ես մեդիայի մասնագետի հետ էի հիմնականում աշխատում, ինձ համար խնդրահարույց էր այն, որ քանակական առումով բոլոր ուժերին տրվել էր նույնչափ ժամանակ հանրայինի եթերում, սակայն եթե մենք մոտենանք այլ մեթոդաբանությամբ և որակական մշտադիտարկում անենք, ապա բացահայտ կդառնա, որ տարբեր քաղաքական ուժեր ավելի դրական կամ ավելի բացասական ձևով են լուսաբանվել, այդ առումով խդնիր տեսնում եմ: Սոնա Ղազարյանի հարցը հաջորդ բանախոսին՝ «Քանի որ մենք խոսում ենք կանանց ներգրավվածության թեմայով, իմ հարցը կլինի հետևյալը: Արդյո՞ք Ձեր զրուցակիցը նկատել է, թե ինչպես է կնոջ ու տղամարդու խոսքը մեկնաբանվում տարբեր քաղաքական գործիչների կողմից: Օրինակ, եթե կինը քննադատում է իր ընդդիմախոսին, կնոջը հակադարձում են՝ մատնանշում են նրա տարիքը, արտաքին տեսքը, սեռը, իսկ տղամարդկանց պատասխանում են ավելի բովանդակային»:
18:47 - 13 դեկտեմբերի, 2019
RElection [#45] Կուսակցությունների ներառականության խնդիրները պետք է լուծվեն ոչ միայն օրենսդրական սահմանումներով, այլև մշակույթի զարգացմամբ, սոցիալական իրազեկման արշավներով. Թագուհի Ղազարյան

RElection [#45] Կուսակցությունների ներառականության խնդիրները պետք է լուծվեն ոչ միայն օրենսդրական սահմանումներով, այլև մշակույթի զարգացմամբ, սոցիալական իրազեկման արշավներով. Թագուհի Ղազարյան

RElection նախագծի շրջանակներում «Կուսակցությունների մասին» օրենքի փոփոխությունների մասին զրուցել ենք Ազգային ժողովի պատգամավոր Թագուհի Ղազարյանի հետ: - Ի՞նչ անեն կուսակցությունները, որպեսզի կուսակցություններում ներգրավվեն կանայք, հաշմանդամություն ունեցող մարդիկ: Ինչպիսի՞ մեխանիզմներ են անհրաժեշտ դրա համար: - Նախ շեշտեմ, որ հաշմանդամություն ունեցող անձանց խնդիրները առողջական չեն, այլ ինտեգրման խնդիրներ են: Այդ երկու խմբերի հետ  կապված էլ հարցեր կան։ Հարցեր կան նաև ազգային փոքրամասնությունների հետ կապված և բազմաթիվ այլ խմբերի հետ կապված, որ կարծես թե կուսակցականության մշակույթը, համենայն դեպս բարձրագույն մարմինների մշակույթը կենտրոնացված է եղել միջին տարիքի տղամարդկանց շուրջ։ Երիտասարդության ներգրավվածության կամ ավելի ակտիվ ներգրավվածության հետ կապված խնդիր էլ ունենք և այդ հարցերը պետք է լուծվեն ոչ միայն օրենսդրական սահմանումներով, այլ նաև կուսակցական և ընդհանրապես ներառականության մշակույթի զարգացման հետ կապված, այդ թվում նաև սոցիալական, իրազեկման արշավների, որովհետև փորձը ցույց է տալիս,որ կարգավորման ենթակա են այն ոլորտները, որտեղ խնդիր ունենք։ Մենք մեր արտասահմանցի գործնկերների հետ խորհրդատվական կարգով խոսելիս շատ երկրներ ենք հայտնաբերում, որտեղ կամ կուսակցությունների մասին օրենքը շատ մեղմ, ոչ խիստ է կանոնակարգված, կամ, ընդհուպ մինչև միավորումների ազատության մասին օրենքների մեջ է մտնում: Հարց հնչեց մեր ֆրանսիացի գործընկերներից մեկին, թե քանի հոգուց սկսած է միավորումը համարվում կուսակցություն, ասաց՝ երեք՝ «Միավորումների ազատությունների մասին» օրենքով: Սա նշանակում է, որ մշակույթը այնքան կայացած է, որ խիստ կարգավորումների կարիք չկա: Հայաստանում այդ մշակույթը բավականաչափ կայացած չէ, որովհետև տարբեր շահերի հետ է անմիջականորեն առաջադրվել, բացի դա Հայաստանը երիտասարդ է, որպես պետություն, էլ չեմ ասում՝ որպես խորհրդարանական պետություն: Այդ շահառու խմբերը կուսակցություններին օգտագործել են ոչ միայն քաղաքական նպատակներով։ Հիմա մեր խնդիրը կուսակցությունների մասին այնպիսի օրենք գրելն է, որպեսզի այդ օրենքի շրջանակում վերապահված լինի առավելագույնս քաղաքականությամբ զբաղվելու համար ներառվել կուսակցություններում: Ինչ վերաբերվում է կանանց, հաշմանդամություն ունեցող անձանց և ազգային փոքրամասնությունների ներառականությանը, այս պահին դեռ վճռված չէ, թե որն է լինելու դրա ձևակերպումը, բայց մենք բազմաթիվ տարբերակներ ունենք։ Դրացից մեկը քվոտավորելն է, բայց կարծում եմ՝ կարող է լինել նաև տարբերակ․ կուսակցություններին առաջարկել՝ ունենալ սեփական ներքին կանոնակարգ, որով նրանք կարող են այդ քվոտաները սահմանել և, ըստ այդ քվոտաների, խրախուսել ավելացնել ֆինանսավորումը: Այս գործընթացը շատ երկրներում ընդունված պրակտիկա է, օրինակ՝ կանանց, հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց քարոզարշավների համար պետությունը լրացուցիչ ֆինանսավորում է տրամադրում, բայց քվոտայի շեմը թողնում է կուսակցությունների ներքին կանոնակարգերին, որովհետև գուցե լինեն կուսակցություններ, որոնք ուզում են, օրինակ, բացարձակ ֆեմինիստական լինել և միայն կանանց ներգրավվել կամ հակառակը։ Այդ իրավունքը սահմանափակելը նույնպես կարող է խնդրահարույց լինել, այն պարզապես կարող է ազդել ֆինանսավորման կամ խրախուսման մեխանիզմների վրա։ Սա նույնպես քննարկվում է, դեռ վերջնականացված չկա: Ես, իհարկե, կողմ եմ՝ լայն ազատություններ տալ և գործածել խրախուսումների և պատժամիջոցների մեխանիզմները, որպեսզի իրենք՝ կուսակցություններն իրենց ներսում և նաև, օրինակ, ծառայելով մյուս կուսակցություններին, եթե ազդեցիկ կուսակցություններ են, մշակույթ ձևավորեն: Այս դեպքում ինձ համար ամենակայուն մեխանիզմը, որ կարող է լինել, մշակույթի ձևավորումն է, որի համար այս փաստաթուղթը լինելու է միայն մեկնարկային կետ:- Խոսեցիք նաև պատիժների և խրախուսանքների մասին։ Այստեղ չկա արդյո՞ք խնդիր, որ հենց այդ մարդիկ չեն ցանկանում ներգրավվել քաղաքականության մեջ: - Ես կարծում եմ, որ խորը մշակութային սոցիալական արմատներ ունի այս հարցը, ոչ միայն Հայաստանում այլ նաև ամբողջ աշխարհում և տղամարդկային ցանցերը շատ ավելի լավ են գործում, քան կանանց ցանցերը: Միմյանց տարբեր աշխատանքներում, ոլորտներում ներգրավվելու գործընթացները և այդ ցանցային աշխատանքը շատ կարևոր է: Իհարկե, կա նաև ռեսուրսների խնդիր, որովհետև Հայաստանում կանայք բոլորովին  էլ վատ վիճակում չեն իրենց ինետելեկտուալ իմաստով, բացի այն, որ բնակչության 52 տոկոսն են կազմում, նաև բարձրագույն կրթություն ստացած անձանց շուրջ 60 տոկոսն էլ կանայք են։ Բացի սա, երևի ունկնդիրներն էլ կհիշեն, որ իրենց դասարաններում գերազանցիկները մեծամասամբ աղջիկներ էին, շատ աչքի ընկնողները կանայք էին, բայց այդ աղջիկները, կանայք ինչ-որ օղակում կորչում են։ Երբ նայում ես կառավարման կարգին, կազմին, որոշումներ կայացնողներին, տեղական ինքնակակառավարման մարմիններին, որոնք 500-ից ավելին են, բայց միայն 1.2 տոկոսն են կանայք, սա սարսափելի թիվ է և չի արտացոլում այն իրականությունը, որում մենք ապրում ենք: Միակ բանը ինչի ցուցիչ կարող է լինել այս հարաբերակցությունը, ակնհայտ խտրականությունն է՝ ոչ թե կանանց ինտելեկտուալ ներուժի, այլ՝ որոշումների կայացման մասնակցությունն ունենալու մասին է: Ես կարծում եմ, որ սա պետք է դառնա նաև տղամարդկանց խնդիրը։ Նրանք նույնպես պետք է մտածեն ձևեր, թե ինչպես պետք է ներգրավվել կանանց իրենց և կուսակցական աշխատանքներում: Շատ պարզ է, որ եթե մենք մտածում ենք կանանց ներգրավվածության մասին միայն այն տեղերում, որտեղ քվոտա ունենք, այսինքն՝ 25 տոկոս կամ 30 տոկոս կամ 40 տոկոս, ցուցակում պետք է կին լինի և հենց միայն այդ պահին ենք սկսում «կին փնտրել»։ Մենք հասկանում ենք, որ քիչ կանայք են, որոնք ցանկանում են ներգրավվել, քիչ կանայք են, որոնք ունեն այդ ներուժը և այդ հավակնությունները՝ ներգրավվելու այդ ցուցակներում, մինչդեռ դա հետևանք է նրա, որ այդ ցուցակներում տարիների ընթացքում նրանք պարզապես ներառված չեն եղել։ Եթե քայլ առ քայլ ներգրավված լինեին, եթե կուսակցությունների գլխավոր մարմիններում ավելի ներգրավված լինեին, ապա վերջում, այդ ցուցակների կազմելիս խնդիրներ չէին առաջանա: Այդ խնդիրների մասին մենք լսել ենք թե՛ 2017-ի, թե՛ 2018-ի այդ ցուցակի կազմման ընթացքում, գրեթե բոլոր կուսակցություններից, որ կանայք չեն ցանկանում, բայց եթե կինը այդ ճանապարհը չի անցել, շատ դժվար կլինի միանգամից «այո» ասելը: Ընդ որում՝ կանանց համար է առավել դժվար այդ մարտահրավերին միանգամից «այո» ասելը։ Մշակութորեն՝ կապված սոցիալական որոշ բաղադրիչների հետ, դժվար է «այո» ասելը, ասելը՝ «ես պատրաստ եմ գալ», «ես ունեմ բավականաչափ հավակնություններ գալու և աշխատելու»: Նույն կարողություններով մեկ այլ տղամարդու համար դա շատ ավելի հեշտ է տեղի ունենում, համենայն դեպս մեր այսօրվա միջավայրում, դրա համար էլ պետք է այդ մասին երկարաժամկետ մտածել, ոչ թե միայն հենց այն պահին, երբ տղամարդկանց՝ ներկայությունը խորհրդարանում ունենալու համար պետք է երաշխավորված կանանց թիվ, որպեսզի իրենք էլ լինեն և, որպեսզի որպես կուսակցություն ներկայանան և ընտրվենք, պետք է 25 տոկոս քվոտա: Մի քիչ ավելի երկարաժամկետ աշխատանքի հարց է: - Ինչ մեխանիզմներ պետք է կիրառեն կուսակցությունները, որպեսզի բարձրացնեն իրենց ներառականությունը և «գրավիչ» լինեն կանանց համար: - Կուսակցություններում կանանց քանակը փոքր չէ, միջինում։ Գրեթե բոլոր կուսակցություններում, կուսակցական կանանց թիվը 30-40- տոկոս է, այլ հարց է, թե որքանով են նրանք ներգրավված ակտիվ աշխատանքների մեջ, եթե կուսակցությունները ունեն մարմիններ, այդ ֆորմալ մարմիններում՝ հանձնաժողովներ, վարչություններ, այդ մարմիններում որքան է կանանց թիվը: Զուտ կուսակցական լինելը դեռևս չի նշանակում ունենալ փորձառություն, այն պետք է անցնել այդ համակարգերում, այսինքն կանանց պակաս կուսակցական թվերով, ֆորմալ առումով չկա, բայց ներգրավվածության, ներառականության պակաս կա: Հետևաբար, մենք՝ բոլորս այդ կուսակցութուններում ներգրավված մարդիկ՝ թե՛ կանայք, թե՛ տղամարդիկ պետք է կարողանան խրախուսել այդ ներգրավված կանանց՝ աշխատել տարբեր մարմիններում: Մեկ այլ տարբերակ է ունենալ սկզբունք․ որքան ներկայացվածություն կա կուսակցությունում կանանաց և տղամարդկանց, նույնպիսի համամասնությամբ լինեն ղեկավար մարմիններում: Ենթադրենք, եթե երեսուն-քսան,կամ մեկ-հիսուն տոկոսն է, նույն համամասնությամբ կանայք և տղամարդիկ ներկայացված լինեն ղեկավար մարմիններում: Ղեկավար մարմիննները որտեղ կայանում են քաղաքական խոսակցություններ, անկախ կուսակցության կարգավիճակից, այն արդեն խմբակցություն է, թե դեռ արտախորհրդարանական ուժ է, այդ մարմիններում տեղի են ունենում քաղաքական խոսակցություններ, արվում են հայտարարություններ, կայացվում են քաղաքական որոշումներ և այդ աշխատանքները երկար տարիների համար բավական են հմտանալու և որոշակի քաղաքական պրակտիկ դպրոց է: - Համեմատության կարգով պետք է նշել, որ տասը տարի առաջ և հիմա շատ տարբեր է կուսակցությունների ներառականության մակարդակները: Ձեր կարծիքով քանի տարի է անհրաժեշտ, որպեսզի այլևս պատճառ չունենաք խոսել քվոտավորման մասին: - Շատ կարևոր շեշտադրում եք անում, որովհետև կանանց ներգրավվածության քվոտավորումը Հայաստանում սկսվել է հինգ տոկոսից, ինչը նշանակում է, որ հինգ տոկոսը նույնիսկ խնդիր է եղել ժամանակին։ Հիմա բարձրացել է մինչև քսանհինգ տոկոս, ընթացիկ օրենսդրությամբ՝ երեսուն, կբարձրանա, գուցե, քառասուն: Մարդկանց աչքը բավականին սովոր է տեսնել կին քաղաքական գործիչների և հիմա խոսում եմ այն մասին, որ սկսել ենք հինգ տոկոսից։ Նույնիսկ զարմանալի է թվում, թե ինչպես կարող էր այդքան կրիտակական լինել վիճակը, որ մենք քվոտավորում սահմանեինք հինգ տոկոսի համար: Սա ընդամեը ընտելանալու և վարժվելու հարց է, այս տարածաշրջանում մասնավորապես մեր փորձը ցույց է տալիս, որ մենք բավականին ճկուն ենք նման հարցերում ադապտացվելու: Մենք ունենք ընտրելու իրավունքը, անգամ Եվրոպայի համեմատ, ավելի վաղ ժամանակներում կանանց տալու նախադեպ: Իրականում, գիտեք, որ շատ դժվարությամբ են կանանց տրվել ամուսնալուծության, ժառանգության իրավունքները, բայց մենք այդ իրավունքների մասին խոսում ենք դեռ միջնադարից և բավականին ճկուն ենք հասկանալու համար ,թե ինչ կարիքներ կարող են ունենալ մեր հասարակության տարբեր շերտերի մարդիկ։ Ես կարծում եմ, որ նույնպիսի ճկունությամբ էլ, շատ արագ, թռիչքաձև այդ անցումը կատարվելու է: Ես այն տեսնում եմ։ Չնայած հիմա խտրականության մեծ տարափ է տեղի ունենում, բայց ես պայամանվորում եմ հետցնցումային վիճակով և այդ խտրականությունը տեսնում եմ նաև տղամարդկանց նկատմամբ, թեև այդ արշավը կանանց նկատմամբ ավելի սուր է, բայց հասարակության մեջ այդ բեկումը տեսնում եմ: Հստակ ժամանակ իհարկե նշել չեմ կարող, բայց ես կարծում եմ, որ Հայաստանը ժամանակային առումով ավելի արագ այդ փուլը կհաղթահարի, քան շատ այլ երկրներ, որոնք տասնամյակներ շարունակ այդ փուլում են և դեռևս հաղթահարման հնարավոր ժամկետներ չեն կարող նշել: Հաճախ թվում է, որ այս խնդիրները միայն մերն են, բայց դրանք կան նաև այլ երկրներում, ընդհուպ մինչև Միացյալ նահանգներ: Մեզ մոտ ես տեսնում եմ, որ շատ բարդ ու շատ երկարատև չի լինելու, այնուամենայնիվ քվոտավորման կարիք դեռ կա: - Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի, յուրաքանչյուր նախորդ զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել մեր հաջորդ զրուցակցին։ Մեր նախորդ զրուցակիցը Ազգային ժողովի «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Սերգեյ Բագրատյանն էր, ում հարցը հետևյալն է՝ «Արդյոք մենք ունե՞նք բավարար քաղաքական մշակույթ, որպեսզի կարողանանք հաջորդ ընտրությունը անցկացնել ոչ միայն բացառիկ ժողովրդավարության պայմաններում, այլ նաև բացառենք էյֆորիայի ազդեցությունը: Գտնո՞ւմ եք, որ ընտրություններին պետք է պատրաստվել այնպես, որ հնարավոր աղդեցությունները բացառենք»: - Շատ հետաքրքիր հարց էր․ ի՞նչպես է պարոն Բագրատյանը կամ հարց ուղղողը, անկախ անձից, պատկերացնում ընտրություններին հնարավոր ազդեցություններից խուսափելու գործընթացը։ Եթե նա նկատի ունի հնարավոր ֆինանսական ազդեցությունները, որոշակի վարչական ռեսուրսների, լծակների ազդեցության նվազեցումը կամ զրոյացումը, իհարկե, ես դրա հետ համաձայն եմ: Բայց ընտրությունները հենց ազդեցության մասին գործընթացներ են, թե ով որքանով կկարողանա ազդել քարոզարշավի, քարոզի միջոցով, որքանով կկարողանա առաջացնել իրեն ընտրելու ցանկությունը: Նման ազդեցությունները ես ամենևին դատապարտելի չեմ համարում։ Անհնար է ասել՝ մի՛ արեք քարոզարշավ, թո՛ղ փակ աչքերով մարդիկ գնան ընտրեն։ Ուղղակի պետք է ակնկալել, որ մադրիկ տեսնեն աշխատանքը երկարաժամկետ կտրվածքով, ոչ թե քարոզարշավի ընթացքով միայն։ Ես տեսնում եմ, որ Հայաստանում մարդիկ բավականին լավ հիշողություն ունեն, ճիշտ ժամանակին, ճիշտ իրադարձությունները հիշելու համար և ամենևին վատ չեմ համարում հնարավոր ազդեցությունների գոյությունը, եթե դրանք էմոցիոնալ ազդեցություններ են նաև: Իհարկե, շատ ավելի լավ կլինեն, որ ընտրությունները հիմնված լինեն ռացիոնալ բազայի վրա և միայն ծրագրի, բայց աշխարհի որևէ երկրում նման բան չկա, որ բացառապես ծրագրի վրա հիմնված լինեն: Մարդկանց մի հատվածը հիմնվելու է ծրագրի վրա, մյուսը՝ համակրանքների, երրորդը՝ իրենց գյուղում արված կամ չարված աշխատանքների։ Ազդեցությունները բացառելու մասով մենք պետք է բացառենք փողի, վարչական լծակների և այլ կոռուպցիոն ազդեցությունները, իսկ էմոցիոնալ ազդեցությունները ընտրությունների գործընթացներում բնական են: Թագուհի Ղազարյանի հարցը մեր հաջորդ բանախոսին՝ «Ինչպե՞ս եք պատկերացնում ներառականության խնդրի լուծումը, արդյո՞ք կարիք ունենք խիստ կարգավորումների, թե ավելի մեղմ մշակութային փոփոխությունների ճանապարհով պետք է գնանք: Ինչպե՞ս է տեսնում կանանց ներգրավվածությունը, արդյո՞ք դրական է գնահատում կանանց գործունեությունը և ինչպե՞ս է տեսնում հետագայում զարգացումը»:
16:21 - 13 դեկտեմբերի, 2019
RElection [#44] Կարծում եմ՝ «Կուսակցությունների մասին» օրենքը մինչև հունվար վերջնական տեսք կստանա. Սերգեյ Բագրատյան

RElection [#44] Կարծում եմ՝ «Կուսակցությունների մասին» օրենքը մինչև հունվար վերջնական տեսք կստանա. Սերգեյ Բագրատյան

RElection նախագծի շրջանակում, Կուսակցությունների մասին օրենքի բարեփոխումների վերաբերյալ զրուցել ենք Ազգային ժողովի «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Սերգեյ Բագրատյանի հետ: -Կցանկանայի իմանալ, թե ի՞նչ առաջարկություններով է հանդես գալիս «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցությունը: - Մենք քաղաքական կուսակցությունների վերաբերյալ քննարկումների ընթացքում արել ենք մեր առաջարկությունները։ Մոտավորապես 7 հանդիպում ենք ունեցել, որոնք ընթանում են «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Համազասպ Դանիելյանի գլխավորությամբ, ով համակարգում է այդ գործընթացը: Ֆորմատը, որը մենք ընտրել ենք` տարբեր հանրային հարթակներում քննարկումների ընթացք է։ Ժողովի արդյունքում քննարկումների շարք ենք նախատեսել, և քաղաքացիական հասարակության ակտիվ ներգրավվածութամբ քննարկումներ ենք իրականացրել: «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության կողմից առաջարկները եղել են հետևյալ բովանդակությամբ․մենք առաջին հերթին կուսակցությունների ձևավորման ընթացքի հետ կապված առաջարկել ենք, որպեսզի նախկին 2000 կուսակցական անդամ ունենալու դրույթը փոխվի, դառնա այնպես, որ 500 անդամ ունենալու դեպքում կարողանան ձևավորվել կուսակցություններ: Առաջին համագումարին, որը կուսակցության ձևավորման հետ կապված պետք է որոշում ընդունի, նախկինում պետք է մասնակցեին առնվազն 200 հոգի, մենք դա առաջարկել ենք իջեցնել 50 հոգու մասնակցության: Այսինքն՝ հեշտացրել ենք կուսակցությունների գրանցման գործընթացը, այն պարզ պատճառով, որ մեր եվրոպական գործընկերները նշում են, որ իրենց երկրներում շատ ավելի հեշտ է գրանցելը: Մասնավորապես՝ Ֆրանսիայում, Գերմանիայում երեք հոգի կարող են կուսակցություն ձևավորել, գրանցել և այդտեղ որևէ խնդիր չկա: Այդ իմաստով մենք հնարավորինս առաջարկել ենք պարզեցնել, ավելի հեշտացնել կուսակցությունների գրանցումը: Այդտեղ կա նաև մեկ այլ կարևոր կետ, որով նախատեսում էր, որ քաղաքական կուսացկությունները պետք է անպայման ունենան գրասենյակ Երևանում և մարզերից՝ 1/3-ում, գործող օրենքն այդպիսին է: Մենք առաջարկեցինք, որ լինի կամ Երևանում մեկ գրասենյակ, կամ երեք մարզում մեկական գրասենյակ: Կոնսենսուսի արդյունքում առաջարկը ընդունելի համարեցին, բայց դեռ քննարկման փուլում է, և «Կուսակցությունների մասին» օրենքը մինչև հունվար վերջնական տեսք կստանա: Մենք առաջարկեցինք նաև, որ մասնակցությունը ըստ որի պետք է ֆիզիկական անձինք զբաղվեն կուսակցությունների ֆինանսավորմամբ և ոչ ավել քան 5 միլիոն դրամ տրամադրեն, մենք առաջարկեցինք՝ չտարանջատել ֆիզիկական անձանց և իրավաբանական անձանց՝ հաշվի առնելով նաև միջազգային փորձը, որտեղ նաև բազմաթիվ կազմակերպություններ են մասնակցում կուսակցությունների ֆինանսավորմանը, այն իմաստով, որ եթե հնարավոր է մենք այդ արգելքը կիրառենք, այսինքն՝ իրավաբանական անձիք չմասնակցեն ֆինանսավորան գործընթացին: Ֆիզ անձը ով իրավաբանական անձում սեփականատեր է, կարող է այդ տեսքով մասնակցել։ Այսինքն՝ մենք այդ ձևով չենք կարողանում խնդրին լուծում տալ և այդ առումով, առաջարկեցինք, որ իրավաբանական անձիք նույնպես կարողանան ֆինանսավորել քաղաքական կուսակցություններին։ Այդ առաջարկը նույնպես քննարկման փուլում է. վերջնական կոնսեսուս դեռ չկա: Մյուս առաջարկներից կարևոր է նաև, որ Ընտրական օրենսգրքի վերաբերյալ կոնսեսուս կա, որ ամբողջովին համամասնական ընտրակարգի անցնենք։ Այս հարցում խորհրդարանական երեք խմբակցությունները համակարծիք են, և նաև արտախորհրդարանական ուժերն են այդ կարծիքին: Ուղղակի այստեղ կա մի թյուրըմբռնում, այն, որը մենք անվանում ենք վարկանիշային ընտրակարգ, սա էլ է համամասնական կոչվում, բայց, որպեսզի պարզ լինի, մենք նշում ենք պարզ համամասնական։ Այսինքն՝ ամբողջովին համամասնական, այլևս վարկանիշային տարբերակը  հանվի Ընտրական օրենսգրքից: Այնտեղ կար քարոզարշավի ֆինանսավորման ընթացքի վերաբերյալ սահմանափակումներ։ Այսինքն՝ նախատեսվում էր, որ  պետք է լինի հիմնադրամի միջոցով։Մենք առաջարկում ենք, որ չառանձնացվի և արվի քաղաքական կուսակցության միջոցով, այսինքն՝ քարոզարշավի համար անհրաժեշտ գումարները, որոնք հավաքվում էին տարբեր կազմակերպությունների, դրամահավաքների միջոցով կամ ֆիզիկական անձանց կողմից, իրենք կարողանան անմիջապես ֆինանսավորել կուսակցությանը, այլ ոչ թե հիմնադրամի միջոցներով, որպեսզի չլինեն ավելորդ թղթաբանություններ։ Այդ առաջարկն արել եմ ես և դրական է ընդունվել, չնայած այս հարցը նույնպես քննարկման փուլում է: Երբ քվեարկում են զինվորականները, միշտ խնդիրներ են առաջանում։ Երբ զինվորները սպաների ուղեկցությամբ են քվեարկում, խնդրահարույց է, որովհետև որոշակի ազդեցություն է լինում զինվորների վրա: Մենք առաջարկել ենք, որ զինվորները և սպաները քվեարկեն տարբեր ընտրատարածքներում։ Այսինքն՝ զինվորներին որևէ սպա չուղեկցի, և նրանք իրենց կամարտահայտությունը ազատ կարողանան իրականացնել: - Բուռն քննարկվում է նաև կուսակցությունների ֆինանսավորման հարցը։ Դուք անդրադարձաք դրան։ Խոսվում է պետական ֆինանսավորման մասին, կխնդրեի կրկին անդրադառնալ այս հարցին: Ի՞նչ ռիսկեր կան և ֆինանսավորման ո՞ր մոդելն է Ձեզ համար ընդունելի։ Արդյո՞ք պետական ֆինանսավորումը հնարավորություն կտա տարանջատել բիզնեսը քաղաքականությունից: - Այդ հարցով առաջարկությունները հիմնականում «Լուսավոր Հայաստանից» են հնչել ,և խնդիրը դրվում էր հետևյալ կերպ, որ ըստ ստացած քվեների,մեկ քվեի հաշվով՝ նախկինում քառասուներկու դրամ էր ֆինանսավորվում, առաջարկվում է բարձրացնել այդ շեմը և կարողանալ որոշակի անկախ ֆինանսական հնարավորություն տալ կուսակցություններին:Այստեղ խնդիրը հետևյալն էր, որ մենք դիտարկում ենք, որ հնարավոր է լինի խտրական վերաբերմունք, որովհետև այն քաղաքական ուժը, որը պետք է նոր ձևավորվի կամ,որն այս պահին ավելի թույլ վիճակում է գտնվում, փաստորեն, նրան զրկում ենք մրցակցային հնարավորություններից և համատեղ քննարկման արդյունքում որոշեցինք քննարկել մի մոդել, որով հաշվի կառնվի նաև այն քաղաքական կազմակերպությունների հնարավորությունը, որոնք չեն անցել Ազգային ժողով, բայց պայմանական ասած մեկ կամ երկու տոկոս քվեներ են հավաքել: Այդտեղ իրենք մեկ քվեի դիմաց կստանան ավելի շատ գումար, քան ասենք՝ իշխող քաղաքական ուժը, որը ունենալու է կոնկրետ 70 տոկոս և այդ ֆինանսավորման առյուծի բաժինը ինքը տանելու է և ստացվի, որ կունենա մրցակցային առավելություն: Այսինքն մենք չենք ցանկանա, որ պետությունը՝ կառավարության միջոցով հովանավորի, որոշակի խտրական վերաբերմունք ձևավորվի հանրութան մոտ, որ ուժեղ կազմակերպությունը, տվյալ պայմաններում կարող է ստարտային առավելություն ստանալ մյուսների նկատմամբ: Այդ առաջարկը նույնպես քննարկման փուլում է, իհարկե լավ կլիներ, որ պետության հնարավորությունները այնքան մեծ լինեին, որ հնարավոր լիներ միայն պետական ֆինանսավորմամբ լիներ, դա կապահովվեր քաղաքական կուսակցությունների բացարձակ անկախությունը, բայց այդպես չէ և առայժմ չի սպասվում, որ մոտ ժամանակներս նման ֆինանսավորում կլինի, հետևաբար մենք պետք է դիտարկենք խառը ֆինանսավորում և տարբեր դրամահավաքների միջոցով,ֆիզանձանց միջոցով,կազմակերպությունների: Այստեղ պետք է դիտարկել նաև ոլորտային կառույցները, ասենք թե, այն քաղաքական ուժը, որը ընդունենք ավելի շատ հակված է բնապահպանական խնդիրներ լուծել, մենք պետք է քարոզենք, որ այդ գաղափարախոսությամբ բիզնեսով զբաղվողները կոնկրետ փորձեն լոբինգ անեն այն կառույցի միջոցով, որը այդ խնդիրներով է զբաղվում: Այսինքն, որոշակիորեն բերենք քաղաքակիրթ մշակույթ, որով պետք է հասկանալի լինի, թե դու որ ուժին ես ուզում ֆինանսավորել, այն ուժը, որը կրում է քո գաղափարախոսությունը, արտահայտում է քո տեսլականը: Պետք է աստիճանաբար առաջ գնալ, որպեսզի ֆինանսավորումը ոչ թե լինի ինքնանպատակ, այսինքն ֆինանսավորենք հետո կմտածենք, այլ ի սկզբանե պետք է լինի գաղափարական հենքի վրա:  - Երբ, մենք զրուցում էինք տարբեր կուսակցությունների ներկայացուցիչների հետ, կային այսպիսի կարծիքներ, որ նախ պետք է կուսակցությունների համար իջեցնել Ազգային ժողովի անցողիկ շեմը, ապա պետք է իջեցնել կառավարող ուժին տրվող 70 տոկոս մանդատը, այսինքն խուսափել միակուսակցական կառավարման համակարգից: Կիսո՞ւմ եք Դուք այս կարծիքը, թե ոչ:- Իհարկե, պառլամենտական կառավարման համակարգում բացարձակ մեծամասնությունը միշտ չէ, որ օգնում է կառավարկման համակարգի արդյունավետությանը, մասնավորապես, երբ բոլոր օրենսդրական նախաձեռնությունների դեպքում կառավարող ուժը ունի բացարձակ մեծամասնություն և կարող է ցանկացած օրենք անցկացնել, այստեղ ինքնաբավության խնդիր կարող է առաջանալ և լրջացման խնդիր առաջանալ, այսինքն քաղաքական մրցակցության տենդենցի նվազում է տեղի ունենում: Իհարկե ցանկալի է, որ կառավարման համակարգը կոալիցիոն ուժերի և հակակշիռ զսպումների մեխանիզմներ ունենա:Բացարձակ մեծամասնության դեպքում սխալների, ռիսկերի հավանականությունը ավելի մեծ է: Այդտեղ վտանգավոր է նաև այն որ մենք արհեստականորեն սահմանափակենք , այսինքն այն թիվը, որ ընտրվել է, որ երեսուն տոկոսը պետք է լինի ընդդիմություն , միգուցե դա դառնա երեսունհինգ, զուտ նրա համար որ սահմանադրական օրենքների անցկացնելու խնդիր լինի, այսինքն իրենց որևէ փոփխության համար փորձեն համոզել նաև ընդդիմությանը, սա մտածելու հարց է նաև պետք է ուսումնասիրել միջազգային փորձը, բայց իհարկե, առաջարկները բոլորը պետք է քննարկել և գալ կոնսեսուսի: - Քննարկումների և լսումների ընթացքում խոսվեց նաև Վերահսկիչ- վերստուգիչ հանձնաժողովի կատարած աշխատանքների մասին և կարծես դժգոհություններ կային: Հնչեց նաև առաջարկ, որ այդ լիազորությունները փոխանցվեն հակակոռուպցիոն խմբին: Ի՞նչ եք կարծում, այդ գործառույթները ավելի լավ կիրականացնի Կոռուպցիայի դեմ պայքարի կենտրոնը, ինչպե՞ս եք տեսնում այս գործընթացը:- Ճիշտն ասած, այս հարցի շուրջ առաջարկների տարբերություն կար, ես առաջարկեցի, որ դա փոխանցվի հաշվեքննիչ պալատին, քանի որ հաշվեքննիչ պալատը այլևս ունի կայացած կառույցի կարգավիճակ և շատ ավելի հեշտ կարող է այդ ստուգումները իրականացնել, բայց կառավարող ուժի ներկայացուցիչները կողմ են, որ այդ լիազորությունները տրվեն Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին: Որպես ավելի քաղաքական անկողմնակալության, կոռուպցիայի դեմ պայքարի բովանդակության իմաստով: Ես առարկություններ չունեմ, որ դա գնա կոռուպցիայի դեմ պայքարի միջոցով, բայց նաև գտնում եմ, որ մինչև կոռուպցիայի դեմ պայքարող հանձնաժողովը համապատասխան մարմիններ ձևավորի ՝ հաշվեքննիչ պալատն, որն արդեն ինքնաբավ, անկախ քաղաքական մարմին է, որևէ ուժի չի սպասարկում, կարող է ինքն իրականացնել այդ ստուգումները, վերստուգումները: Այստեղ նույնպես, սկզբունքային տարբերություն չկա, բայց կածիքների տարբերություն կա:-  Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի, յուրաքանչյուր նախորդ զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել մեր նախորդ զրուցակցին։ Մեր նախորդ զրուցակիցը «Ազգային առաջընթաց» կուսակցության անդամ Վիգեն Մովսիսյանն էր, ում հարցը հետևյալն է`  «Ինչպե՞ս եք վերաբերվում մեր ներկայիս վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի ընդդիմադիր եղած ժամանակ արած հայտարարությանը, որ այդ Սահմանադրութոյւնը Սերժ Սարգսյանի հագով կարված կոստյում է, բայց այս պահին՝ բարեփոխումների ֆոնի վրա, Սահմանադրությանը ձեռք չենք տալիս»: - Որպես ընդդիմություն քաղաքական ուժերը կարող են ունենալ կարծիքներ, որոնք իշխանական դաշտում, իշխանությունը վերցնելուց հետո որոշակի դիրքային փոփոխություններ կարող են  լինեն:Այլ հարց է, թե դու ինչ ես խոստացել ընտրողներին և ինչ ես անում: Եթե դու, ընտրողներին խոստացել ես, որ, եթե վերցնես իշխանություն պարտավորվում ես փոխել սահմանադրությունը և չես փոխում, դա իհարկե անթույլատրելի է; Բնականաբար, ցանկացած քաղաքական կուսակցություն, զարգացած երկրներում կունենա վարկանիշի խիստ անկում և դա կդիտարկվի սկզբունքային անհամաձայնություն հասարակության և քաղաքական ուժի միջև: Այս պարագայում կարծում եմ, որ փետրվարին պետք է ձևավորվի սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողով, որը կսկսի զբաղվել սահմանադրական փոփոխություններով: Չեմ բացառում, որ իր խոստումների կատարումը Նիկոլ Փաշինյանը տեսնում է այդ ընթացքի մեջ: Սերգեյ Բագրատյանի հարցը՝ «Արդյոք մենք ունե՞նք բավարար քաղաքական մշակույթ, որպեսզի կարողանանք հաջորդ ընտրությունը անցկացնել, ոչ միայն բացառիկ ժողովրդավարության պայմաններում, այլ նաև բացառենք էյֆորյայի ազդեցությունը: Գտնո՞ւմ եք, որ ընտրություններին պետք է պատրաստվել այնպես, որ հնարավոր աղդեցությունները բացաենք»:
18:09 - 11 դեկտեմբերի, 2019
RElection [#43] Եթե մենք շարունակենք կանանց ներքաշել քաղաքականության մեջ, տասը տարի անց կարիք չի լինի խոսել քվոտավորման մասին. Սրբուհի Գրիգորյան

RElection [#43] Եթե մենք շարունակենք կանանց ներքաշել քաղաքականության մեջ, տասը տարի անց կարիք չի լինի խոսել քվոտավորման մասին. Սրբուհի Գրիգորյան

Relelction նախագծի շրջանակներում ընտրությունների ընթացակարգի, հաճախ հանդիպող իրավախախտումների մասին զրուցել ենք Ազգային ժողովի «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Սրբուհի Գրիգորյանի հետ: - Դուք ընտրությունների ժամանակ եղել եք հանձնաժողովի նախագահ: Հետաքրքիր է՝ Ձեզ համար ինչպես անցան 2018 թվականի ընտրությունները, և ընդհանրապես ի՞նչ մեխանիզմներ պետք է կիրառել, որ ընտրություններն անցնեն բացարձակ թափանցիկ: - Ասեմ, որ լրագրող եղած տարիներին երկար տարիներ լուսաբանել եմ, թե ինչպես են անցնում ընտրությունները, բայց երբևէ հանձնաժողովի անդամ չէի եղել՝ մինչև նախագահ նշանակվելը: Ընտրությունների նախորդող գիշերը մի քիչ անհանգստանում էի, թե ոնց պետք է լինի, իմ հանձնաժողովն էր, պատասխանատվության մեծ զգացում, որ պետք է ամեն ինչ կարգին լինի: «Լուսավոր Հայաստան»-ը Սիսիանում ուներ երեք նախագահի տեղ, երկուսը՝ այլ վստահված անձանց էի նշանակել, նաև նշանակումներն էի ես անում, և պատասխանատվության ահռելի զգացում կար ՀՀԿ-ի ժամանակ ամեն ինչ անել, որպեսզի ընտրողի քվեն պահվեր: Ես ընտրեցի Սիսիանի շրջանի ամենաբարդ տեղամասը, որտեղ միշտ անօրինություններ են լինում: Դա Շաքի գյուղի ընտրատեղամասն էր, որը ընտրողների թվով փոքր էլ չէր: Եղա այդ տեղամասում և տեսա, թե ինչ էր տեղի ունեցել մինչև այդ: Վստահված անձինք առաջ էին շարժվում մինչև քվեախուց և տեսնում էին, թե ոնց են քվեարկում: Ես դա անմիջապես նկատեցի և հետ հրավիրեցի վստահված անձին: Հանձնաժողովի անդամներից մեկն ասաց՝ ինչ էլ անես, մեկ է, իրենք այսպես են առաջնորդվելու, վերահսկողություն իրենց կողմից պետք է լինի: Ասացի, որ դա բացառվում է: Փոքրիկ կպչուն ժապավեն կար, ես այն խփեցի մեկ ու կես մետր առաջ (դե բոլոր տեղամասերը չեն հարմար կահավորման համար} և հայտարարեցի, որ ով անցնի այդ հատվածը, բացի ընտրողից, ոստիկանության միջամտությամբ դուրս է հրավիրվելու: Այդ հարցը կարգավորեցինք և մյուս խնդիրներն էլ: Թեկնածուն իրավունք չունի ներկա գտնվել ընտրության ընթացքին, բայց ավանդույթ էր խառը մտնել և ինչ ուզել, անել: Իհարկե, բոլոր կանոնները պահպանվեցին, նաև ընտրատարածքայինի նախագահը, երբ եկավ, տեսավ, որ ես անգամ ամբողջ օրը չեմ նստել, որովհետև լարված էի պատասխանատվության մեծ զգացումով: Ասեմ, որ ես բացահայտեցի նաև կրկնակի քվեարկության դեպք, կանխեցինք, տեղում արձանագրություն կազմեցի այդ երիտասարդի նկատմամբ: Փոքր միջավայրում դժվար է, քանի որ այդ երիտասարդի պապիկը եկավ և սկսեց կռիվ անել, ասաց՝ առաջին անգամ եկել ես մեր գյուղ ու այնպես ես անում, որ թոռանս բռնեն: Իսկ ես ասացի, որ երիտասարդը խախտել է օրենքը, և կապ չունի, թե ում թոռն է, գնացե՛ք և պատասխա՛ն տվեք, ի վերջո պետք է երկրում օրենքը գերակա լինի: Շատ հաճախ ասում են, որ հեղափոխությունը տեղի ունեցավ անցած տարի, բայց ես այդ մտքին չեմ, որովհետև մենք ամենքս մեր տեղերում աստիճանաբար պատրաստել ենք ժողովրդին, որ մենք վերջապես կարող ենք ունենալ օրենքի, մաքուր և հեղափոխված երկիր, եթե ոտքի կանգնենք և յուրաքանչյուրս պահենք մեր իրավունքը. ես դա արել եմ իմ օրինակով: Եվ ամեն ինչ նորմալ էր: Հիմա ասում են որ անցած ընտրությունները անցան արդար, լեգիտիմության առումով ես որևէ խնդիր չեմ տեսնում, որովհետև, այո՛, ժողովուրդը ընտրել է այս իշխանությանը: Որքան իշխանությունն է լեգիտիմ, այդքան էլ մենք ենք լեգիտիմ, այդուհանդերձ որոշակի խնդիրներ կային, որոնք ես նկատել էի: Տեղական ինքնակառավարկման մարմիններում հրահանգ էր տրվել, որ ձեզ չեն արգելի, չեն սպառնա, բայց նախապատվությունը տվեք «Իմ քայլին»: Փոքր համայնքներում խոսակցությունները գալիս, տեղ են հասնում, նույնիսկ հստակ նշվում էր, թե «Իմ քայլից» կոնկրետ ում: Ներկա վարչապետը պետք է դա հաշվի առնի, որովհետև եթե մենք ուզում ենք ունենալ իրոք ընտրված լեգիտիմ իշխանություն և Ազգային ժողով, լեգիտիմ ընդդիմություն, մենք պետք է ամեն մանրուք հաշվի առնենք: Ես այդտեղի թեկնածուն էի «Լուսավոր Հայաստանից» և ստիպված ընտրություններին պայքարում էի Փաշինյանի հետ, այլ մրցակից չունեի, քանի որ մենք «Ելք»-ից էինք մի շրջան, և սիսիանցին նաև ինձ ու իրեն համարում էր մի թիմի անդամ, որվհետև ինձ և իրեն տեսել էին փողոցներում քայլելիս, «Ելք կա» բղավելիս։ Փաշինյանը շատ հստակ անուններով կարդաց, թե ովքեր են իր թիմից, դա շատ տեղեր չէր արվել, Սիսիանում արվեց՝ միտումնավոր: Ես պետք է ազնվորեն ասեմ, որ որևէ տեղ չեմ ասել, որ ես Փաշինյանի թիմից եմ, ես ասել եմ, որ ես գնում եմ «Լուսավոր Հայաստանով», որ գնում եմ որպես ընդդիմություն: Ես շատ լավ հիշում եմ, որ գյուղերից մեկում մի պապիկ իմ խոսքը հավանել էր, բայց ասաց՝ ափսոս Փաշինյանի թիմից չես: Այսինքն այդ էյֆորիկ վիճակը կար այն ժամանակ, եղան նաև օրինախախտումներ: Տեսեք, ոչինչ չբացահայտվեց, աղմուկ էլ չհանվեց, բայց նախկին իներցիոն վիճակը շարունակվում էր: Ես պետք է նորից անդրադառնամ կանանց և տղամարդկանց քարոզչություն անելու տարբերություններին․ տղամադրիկ կային, որ իրենք կարող էին 20000 դրամ տալ թաղում հավաքված տղամարդկանց և ասել՝ գնացեք կերեք խմեք, բայց կընտրեք ինձ: Կամ գառներ էին տանում գյուղ, տալիս էին,որ ուտեն-խմեն, բայց էլի ընտրեն իրենց: Կինը նման ձև չի մտնում պայքարի մեջ, և արդյունքում եղավ այն, ինչ եղավ: Այդ խնդիրները չհաշված՝ ունենք լեգիտիմ իշխանություն: - Ներկայում հանձնաժողովի կազմն ընտրում են կուսակցությունները, բայց կա նաև այլ ձևաչափ, երբ պետության կողմից է ընտրվում ընտրատեղամասի հանձնաժողովի կազմը: Դուք ի՞նչ եք կարծում, ո՞ր մոդելը կտանի ավելի որակյալ գործընթացների: - Հիմա, ըստ քվոտաների, Ազգային ժողով անցած թիմը իրավունք ունի ընտրելու հանձնաժողովի անդամ, բայց ունի նաև Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը: Որքանով որ ես եմ մասնակցել ընտրություններին, ԿԸՀ-ում հիմանականում նախկին ՀՀԿ-ից պատրաստված թիմերն էին, շատ քիչ բացառությամբ, նույնիսկ իրենք փորձում էին այդ մարդկանց սղացնել մեր հանձնաժողովներ, իհարկե, ես դա հասկանում էի և թույլ չէի տալիս: Այսինքն, փորձում էին հին գործելաոճով գալ։ Իրենք այնքան էին հմտացել այդ մախինացիաների մեջ, որ ընտրատեղամասում աչքով-ունքով խոսում էին ընտրողի հետ: Ի դեպ, ասեմ, որ երբ ես Շաքիում էի, տեղում գրեթե ոչ մի ընտրախախտում չեղավ, բայց յուրաքանչյուր ընտրողին մոտենում էր գյուղապետի կինը ու ընտրողին ասում էր ՝ վաղը մեզ կայցելես, այսինքն, դրսում ինչ-որ բան արվել էր, իսկ հանձնաժողվի նախագահը չի կարող դա վերահսկել: Ես չէի կարող հաջորդ օրը գնալ, տեսնել, թե ով ում հետ հանդիպեց, դրսում միանշանակ ինչ-որ բաներ արվել էին, չգիտեմ դա ընտրակաշառք էր, թե բնամթերքով ինչ-որ բան էր, չեմ կարող ասել, բայց այն, որ ինչ-որ բան արվել էր, հաստատ: Նույն բանը տեղի ունեցավ, երբ ես քաղաքապետի թեկնածու էի, և իմ շտաբի պետը հայտարարություն էր տվել ոստիկանությանը, որ կան կոնկրետ խախտումներ: Լինեն հանձնաժողովի անդամներ, նախագահ, թե վստահված անձինք, մենք այդ ինստիտուտը կարող ենք կայացնել միայն այն դեպքւոմ, եթե բոլորս դեմ կանգնենք ցանկացած անարդարության: Ցանկացած դեպքում, անկախ նրանից, թե ինչ են բաժանում, մի վերցրեք, որովհետև դուք հիմա տեսնում եք, թե այդ 20000 դրամ տված պատգամավորը ինչպես է աշխատում, չպետք է նման բաներ արվեն: Ազգային ժողով պետք է գան այնպիսի մարդիկ, ովքեր իրապես ուզում են ու կարող են աշխատել: Մենք չենք եկել Ազգային ժողով կռիվ-կռիվ խաղալու համար, մենք պետք է մեր ժամանակը ռացիոնալ օգտագործենք: - Մեր նախորդ զրուցակիցներից մի քանիսը, ովքեր նաև զբաղվել էին դիտորդական առաքելությամբ, այն կարծիքին էին, որ շատ հաճախ հանձնաժողովի կազմը պատրաստ չի լինում ընտրություններին, իրենք չեն անցնում որոշակի դասընթաց, չեն իմանում իրենց իրավունքներն ու պարտականությունները: Շեշտը դրվում էր այն հանգամանքի վրա, որ հանձնաժողովների քարտուղարները ավելի պատրաստված են լինում, քան նախագահը: Դուք երբևէ հանդիպել եք նման խնդրի և արդյո՞ք կիսում եք այս կարծիքը: - Երբ ես նշեցի Շաքի գյուղի օրինակը և ասացի, որ հանձնաժողովի կազմից մեկը ասաց, որ ինչ ուզում ես՝ արա, մեկ է այստեղ այդ խախտումները լինելու են: Ինքը գիտի օրենքը, բայց այդ խախտումները կանխելու ցանկություն չունի կամ մեկ-երկու անգամ փորձել է, հետո նահանջել է: Ես դա եմ տեսել, չպատրաստված հանձնաժողովի անդամներ միգուցե կան, բայց ես նրանց չեմ հանդիպել այն ժամանակ, երբ լրագրող էի: Իմ մասով պետք է ասեմ, որ մինչև քննություն տալն էլ շատ լավ պատրաստվել եմ, այդ ամենը գալիս է մարդուց և իր պատասխանատվության զգացումից: Ես նախորդ օրն էլ կարդացել եմ այդ ուղեցույցը: Հաջորդ տարին էլ եկա Երևան, դա այն ժամանակն էր, երբ Նիկոլ Փաշինյանը քաղաքապետի թեկնածու էր, եղել եմ վստահված անձ: Որտեղ եղել եմ,  նման խնդիր չեմ տեսել, բայց նորից եմ ասում, որ դա պատասխանատվության հարց է, պետք է բացառել նման դեպքերը, քննությունները անցնեն նորմալ:  - Կարելի՞ է ասել, որ վստահված անձանց իստիտուտը խանգարում է ընտրական գործընթացին: Կան կարծիքներ, որ այդ ինստիտուտը ընդհանրապես պետք է վերանա, որովհետև այդ մարդկանց ներկայությունը ընտրատեղամասում կարող է կաշկանդել, նրանք կարող են ազդեցություն ունենալ: Ո՞րն է Ձեր կարծիքը հարցի վերաբերյալ: - Ժողովրդավարության առումով ես պետք է ասեմ, որ չպետք է խոչընդոտենք, չպետք է փակենք այդ ինստիտուտը։ Թող լինեն վստահված անձիք, բայց ովքեր պետք է աշխատեն օրենքի մեջ, անկախ նրանից, թե ով են: Ուղղակի փոքր համայնքներում նաև այսպիսի խնդիր կար․ նախկինում այնպես էին դասավորել, որ հանձնաժողովների քարտուղարները բոլորը լինում էին գյուղապետերի կանայք: Այսինքն, այդ աչքով անելու կամ «վաղը ինձ կտեսնես»-ի մեխանիզմը իրենք մշակել էին, գյուղում գյուղապետը ազդեցիկ դեմք է, և գյուղացիները հաճախ անգամ չգիտեն գյուղապետի գործառույթները, մատծում են, որ գյուղապետն իրենց շեֆն է: Այդ ամենը  պետք է հասկանան բոլոր ինստիտուտները և աշխատեն ինքնուրույն գործել: Վստահված անձիք էլ կեղծ են եղել, այսինքն՝ սրա-նրա բարեկամներն են եղել և շուստրի բարեկամները (ուրիշ բառ չգտա), որ այդպես գան, հասնեն մինչև քվեախուց և վերահսկեն: Գյուղացիներին հաճախ վախեցրել են, որ նպաստը կկտրեն: Ես գյուղացիներին հարցրել եմ՝ դուք ինչի՞ց եք վախենում, դուք չեք աշխատում աշխատավարձով, ձեր հողը վարում եք, ձեր անասունը պահում եք, հարկերը վճարում եք, ինչի՞ց եք վախենում, որ ձեզ պարտադրում են որևէ մեկին ընտրել, ասում են՝ նպաստից կզրկեն, սա հիմնական պատասխանն էր: Փոքր համայնքներում դա էր հիմանական զենքը: - Խոսեցիք նաև ընտրատեղամասերի կահավորման մասին, որն իսկապես խնդիր է, քանի որ շատ հաճախ հաշմանդամություն ունեցող մարդիկ չեն կարողանում ինքնուրույն կատարել իրենց ընտրությունը, և առաջ են գալիս օգնող մարդիկ, ովքեր կարող են ընտրությունը կատարել` ըստ իրենց կամքի: Նման խնդրի հետ առնչվե՞լ եք: - Դա նույնպես շատ մեծ խնդիր է, որովհետև շատ հաճախ դժվարանում ես նույնիսկ հասկանալ` այդ մարդը իրո՞ք ունի կարիք, թե՞ ոչ: Այդ մեխանիզմն էլ երկար տարիներ օգտագործվել էին։ Երբ ես Երևանում նախագահ էի, նկատեցի, որ նույն մարդն էր ընտրատեղմաս բերում խնդիրներ ունեցող անձանց, ոչ թե ինքն էր օգնում, այլ բերում էր մինչև տեղամասի դուռը: Մենք մի քանի անգամ նկատեցինք, և ես դուրս եկա և ասեցի, որ չանեն նման բաներ, բայց ես դա տեսնում էի մինչև դուռը, ես չգիտեի, թե ինչ է կատարվում դարպասից այն կողմ, որովհետև ես չէի կարող դուրս գալ: Իսկ ոստիկաններն այն ժամանակ պատշաճ չէին կատարում իրենց գործը: Այո՛, թեքահարթակներ պետք է լինեն, և անհրաժեշտ այլ պայմաններ ստեղծվեն: - Ըստ RElection նախագծի ձևաչափի` յուրաքանչյուր զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել հաջորդին: Մեր նախորդ բանախոսը «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Շաքե Իսայանն էր, ում հարցը հետևյալն է. «Ինչպիսի՞ գործնական քայլեր պետք է արվեն, որպեսզի այլևս մենք կուսակցությունների կամ Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների մասին խոսելիս չմտածենք կանանց քվոտավորման տոկոսային հարաբերությունները բարձրացնելու մասին, այն իմաստով, որ դրա կարիքը չի լինի: Հույս ունեմ, որ Ձեր զրուցակիցը կնշի նաև այդ քայլերից մի քանիսը»: - Դրա համար ժամանակ է պետք․ այս փուլում, երբ կանայք խուսափում են քաղաքականութjունից տարբեր պատճառներով, մենք քվոտաներ չսահմանելու մասին վաղ է, որ խոսենք: Եթե այս ձևով մենք շարունակենք կանանց ներքաշել քաղաքականության մեջ, որ կանայք տեսնեն նաև իրենց աշխատանքի օգտակար գործողության գործակիցը, իրենք կգան քաղաքականություն, և մոտավորապես տասը տարի հետո կարիք չի լինի խոսել քվոտավորման մասին: Եթե մենք` որպես ընդդիմադիր խմբակցության կին պատգամավորներ, խոսենք, իսկ կառավարությունը ոչինչ չանի, անգամ այդպես մենք օգնելու ենք կին քաղաքական գործիչներին, այսինքն, դա պետք է հաշվի առնի նաև կառավարությունը, պետք է ակտիվ աշխատեն այն կանայք, ովքեր եկել են Ազգային ժողովում աշխատելու: Առաջինները լինելը դժվար է, բայց պատասխանատու է նաև այն առումով, որ եթե դու ճիշտ աշխատես, քո հետևից կգան, եթե սխալ աշխատես, չեն գա: Այդ դեպքում տղամարդիկ կասեն՝ տեսեք կանայք ձախողում են, դուք գնում եք`  ինչ անեք: Այսինքն, նախ կանայք պետք է լավ աշխատեն, որոշակի շրջան պետք է սահմանենք քվոտաներ, հետո կգա շրջան, որ մենք կանանց և տղամարդկանց հետ կորոշենք այն խոչընդոտները, որ կային կանանց առաջ, և պետք չեն լինի այդ քվոտաները: Ես ինքս չեմ ուզում, որ տարբերակում մտցվի, երբեմն շեշտում ենք կին պատգամավոր, տղամարդ պատգամավոր, բայց դա ինքնաբերաբար ստացվում է, և դեռ ոչ բոլոր կարծրատիպերն են կոտրված: Կարծրատիպերից շատերը կոտրվել են: Իհարկե, մենք կին քաղաքական գործիչներով շատ բան ենք արել, նաև տղամարդիկ են մեզ օգնել, բայց դեռ կան պատնեշներ, որոնք պետք է հաղթահարվել: Սրբուհի Գրիգորյանի հարցը` հաջորդ բանախոսին «Ես կուզենայի, որ հաջորդ բանախոսը ուղղակի օրինակներ բերեր վերջին շրջանում հանդիպած փոքրիկ ընտրախախտումների վերաբերյալ»:
16:17 - 11 դեկտեմբերի, 2019
RElection [#42]Քվոտավորման սկզբունքի վերաբերյալ մենք առաջարկում ենք 40/60 տոկոս համամասնությունը, բայց հանձնաժողվի քննարկման սեղանին դրված է՝ 30/ 70 համամասնական շեմը. Շաքե Իսայան

RElection [#42]Քվոտավորման սկզբունքի վերաբերյալ մենք առաջարկում ենք 40/60 տոկոս համամասնությունը, բայց հանձնաժողվի քննարկման սեղանին դրված է՝ 30/ 70 համամասնական շեմը. Շաքե Իսայան

RElection նախագծի շրջանակներում զրուցել ենք ԱԺ «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Շաքե Իսայանի հետ ՝Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների և կուսակցությունների ներառականության բարձրացման թեմայով  - Սկզբում կուզեի խոսել «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության դիրքորոշման մասին։  Այս բարեփոխումների գործընթացը ի՞նչպես կգնահատեք: - Եթե անկեղծ ասեմ, իմ անձնական տեսակետը․ ոչ այնքան իմ պատկերացրածի նման են ընթանում գործընթացները։ Զուտ նաև գուցե այն պատճառով, որ այժմ քննարկվում է միայն կուսակցությունների մասին օրենքի փաթեթը և, այնուհետև, այս աշխատանքները ավարտելուց հետո պետք է անցնենք Ընտրական օրենսգրքի նախագծի քննարկմանը: Քանի որ և՛ իմ, և՛ մեր խմբակցության դիրքորոշումն այն է, որ այս երկու փաթեթները սերտաճված են և մենք կարծում էինք, որ պետք է միասնական քննարկվեր հարցը։  Այնուամենայնիվ հանձնաժողովը որոշեց, որ առաջնային պետք է քննարկվի քաղաքական կուսակցությունների մասին օրենքի նախագիծը, ակնկալվող բարեփոխումները, ապա նոր Ընտրական օրենսգիրքը: Ես աշխատանքների ֆորմատը մի փոքր այլ ձևաչափով էի պատկերացնում։ Ինչևէ գուցե կարողանանք հունի մեջ ընկնել Ընտրական օրենսգրքի փաթեթը քննարկելիս: Մեր խմբակցության դիրքորոշումը այդ հանձնաժողովում ներկայացնում է պատգամավոր Սերգեյ Բագրատյանը։ Տեղյակ եմ, որ նա ակտիվ մասնակցություն է ունեցել հանձնաժողովում, առաջարկներ է ներկայացրել: Դրանք հիմնականում մի քանի դրութների մասով են: Առաջին դրույթը վերաբերում է կուսակցությունների գրանցման կարգին, քանի որ ակնկալվող բարեփոխումների մասին կուսակցությւոնների գրանցման գործընթացը ևս ներառված էր։ Առաջարկել ենք, որ կուսակցությունների հիմնադիր համագումարը ունենա առնվազն 50 անդամ, պետական գրանցման պահին՝ ոչ պակաս, քան 500 անդամ։ Գործող օրենքով պետք է 2000 անդամ ունենար, իսկ համագումարի մասնակցության թիվը, եթե չեմ սխալվում 500-ն է, այսինքն՝ այս թվերի նվազեցում է տեղի ունեցել։ Սա նաև այն հիմքով է արվում որպեսզի այն կուսակցությունները, որոնք նոր են մուտք գործում քաղաքականություն, իրենց շեմերը իջեցնելով, հնարավորություն տրվի: Գիտեմ, որ առաջարկ է հնչել մեր խմբակցության կողմից՝ քվոտավորման սկզբունքի վերաբերյալ։ Պարոն Բագրատյանն առաջարկել է 40/60 տոկոս համամասնությունը, բայց ես որքանով տեղյակ եմ հանձնաժողովի քննարկման սեղանին է դրված 30/70 տոկոս համամասնական շեմը: - Կա՞ն մեխանիզմներ, որոնք հնարավորություն կտան մեծացնել կուսակցությունների ներառականությունը: - Ճիշտն ասած, ես որքանով տեղյակ եմ , նաև այս հարցն է դրված հանձնաժողովի քննարկման աշխատանքներում և, հատկապես, հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց համար փորձում ենք որոշակի գործիքներ գտնել, որպեսզի կարողանանք օրենքով ամրագրել այդ գործիքը: Եթե ես դարձյալ իմ անկեղծ տեսակետը ասեմ, այդ հարցում նկատում եմ որոշակի տեղաշարժեր վերջին տարիներին Հայաստանում գործող կուսակցություններում։ Ինչ խոսք  այն բավարար ցուցանիշը չէ: Եթե խոսենք ազգային փոքրամասնությունների մասին, ես տեսնում եմ, որ գրեթե բոլոր կուսակցություններում փոքր ի շատե այս պահանջը կարծես թե գործում է։ Ինչ վերաբերում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց, իրապես խնդիր կա և մենք պետք է մեր ջանքերը ներդնենք, որպեսզի կարողանանք գտնել այդ մեխնաիզմները, որ և՛ կարողանանք ներգրավվել այդ մարդկանց կուսակցություններում, և՛  կարողանանք այդ գործիքները ամրագրել օրենքով, որպեսզի կուսակցությունները հետագայում չկարողանան զերծ մնալ դրանից: - Նախկինում արտասահմանում բնակվող Հայաստանի քաղաքացիները հնարավորութուն ունեին մասնակցել հայաստանյան ընտրություններին, բայց այդ ընթացակարգը հանվել է: Արդյո՞ք հնարավոր է այս փոփոխությունների ընթացքում այն կրկին ներառել և ի՞նչ եք կարծում՝ պետք է, որ այդ մարդիկ էլ ունենան ընտրելու հնարավորություն, թե միայն Հայաստանում ապրող քաղաքացիները կարող են ճիշտ ընտրություն կատարել: - Չգիտեմ, թե նշվածները որքանով կներգրավվեն վերջնական ակտում, բայց գոնե քննարկումների մակարդակում այս հարցերը դրված են, որովհետև մեզ՝ որպես պատգամավորներ շատ են դիմում այս հարցով։ Հատկապես, երբ գործուղումներով մեկնում ենք, շատ են մոտենում և հարցնում,քանի որ այս հարցը մտատանջում է: Իսկ եթե մոտենում և հարցնում են, ուրեմն դրա պահանջարկը կա։ Ես ինքս կողմ եմ, որ այդ հնարավորությունը վերականգնվի, բայց թե ինչ որոշման կգա Ազգային ժողովը և թե ինչ ձևաչափով կորոշվի, այս տարբեակը չեմ կարող ասել: Չէի շտապի որևէ բան ասելու առումով, որովհետև որոշակի մտահոգություններ այս հարցի շուրջ տեսնում եմ։ Ինչպես ասում են ՝ ապագան ցույց կտա, ամեն դեպքում այս հարցը նույնպես մեր խմբակցության ուշադրության կենտրոնում է : - Անդրադառնանք ընտրությունների բուն ընթացակարգին։ Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանում ընտրությունները որոշակի իրավախախտումներով են ընթանում և դեռ ոչ ամբողջկան մշակված մեխանիզմներ կան դրանք վերացնելու համար: Նաև այսպիսի դիրքորոշում կա, որ Հայաստանում մարդիկ ընտրում են անձերին և ոչ թե կուսակցությունների գաղափարախոսությունը: Կիսու՞մ եք այս կարծիքը, թե ոչ և այս պարագայում ի՞նչ պետք է անել, որպեսզի ընտրությունները որակապես փոխվեն: - Այն, որ հայաստանյան իրականությունում կուսակցությունների դերը մի փոքր ավելի երկրորդական է, քան անձերինը, չեմ կարող չհամաձայնվել, բայց ես կարծում եմ, որ այստեղ հենց անելիք ունեն կուսակցությունները։ Այսինքն՝ գուցե նաև նախկին բարքերի և նախկին ձևավորված համակարգի արտացոլումն է: Այժմ, եթե մեր նպատակը այն է, որ մենք որդեգրում ենք բազմակուսակցություն, բազմակարծություն և կուսակցությունների դերի և կշռի բարձրացում, մենք պետք է նաև բոլոր ջանքերը ներդնենք կուսակցության գաղափարը, տեսլականը տարածելու։  Այս օրենքի փաթեթներում, որում մենք որոշակի գործիքներ ենք քննարկում, իսկապես հիմքում դնում ենք այն թեզը, որ կուսակցության դերը և կշիռը բարձրանա: Նմանատիպ գործիքներով, օրենքներով, փաթեթներով պետք է բարձրացվի, բայց նորից եմ ասում․ այն Ազգային ժողովի և Կառավարության համատեղ ակնկալվող բարեփոխումն ու արդյունքն է: Բայց, իհարկե, յուրաքանչյուր կուսակցություն իր ներսում և առավել ևս նոր ձևավորվող կուսակցությունները, իհարկե նաև երկար տարներ գործող կուսացությունները պետք է հասկանան, որ վաղ թե ուշ այս մոդելին են անցնելու, որովհետև այժմ ամբողջ աշխարհում կուսակցությունների դերի բարձրացումն է պրոպագանդվում: Կուսակցությունների ներսում էլ ես վերջերս նկատում եմ, որ թիրախավորված անձային կերպարներից անցնում են կուսակցության գաղափարների, կուսակցության քաղաքական դպրոցների, արհմիությունների և այլն: Այսինքն՝ կուսակցությունների ներսից եկող կուսակցական գաղափարների տարածումը ամենալավ օրինակն է և ամենաարդյունավետ միջոցը, որը  հետագայում նաև կարտացոլվի և՛ Ազգային ժողովում, և՛ համապետական ընտրություններում, և՛ հասարակությունը ինքնին կսկսի կուսակցություններին առաջնային տեղ և դեր տալ: - Արդյո՞ք պատճառն այն է, որ հաճախ կուսակցությունները ստեղծվում են մեկ անձի շուրջ, հաճախ, անգամ հստակ գաղափարախոսություն և ժողովրդավարություն ունենալով, համախմբվում են մեկ անձի շուրջ և ոչ թե գաղափարի կամ ծրագրի: -Ես կարծում եմ, որ բոլորովին այդպես չէ, այն երևացող կողմն է։ Նախկինում գործում էր ռեյտինգային ընտրակարգ, որով փաստացի անցկացվեցին նաև 2018 թվականի համապետական ընտրությունները, որոնք ևս մեկ անգամ եկան ապացուցելու, որ, եթե մենք ուզում ենք անցնել ավելի շատ կուսակցությունների դերի բարձրացմանը, ապա պետք է բացառենք այդպիսի կարգերը: Ի՞նչ է ենթադրում իրենից ռեյտինգային ընտրակարգը․ դու գնում ես և անձին ես քո ձայնը տալիս։ Մենք չենք կարող մեղադրել ընտրողին, որ տվյալ անձին է ընտրել, որովհետև այսօրվա օրենքը  թույլ է տալիս, և, բանականաբար, անձի շուրջ են համախմբվում։ Երբ օրենսդրությամբ այն կարգավորվի, բացառվի և լինեն համամասնական ցուցակներ, ես կարծում եմ, որ նման արտացոլումները ինքնին հետ կմղվեն, որովհետև կուսակցության դերն ավելի կկարևորվի: Ինչ վերաբերում է կուսակցության լիդերներին, ապա կարծում եմ, որ այստեղ էլ պետք չէ թիրախավարել, որ որևէ կուսակցությունում չպետք է լինի ընդգծված կուսակցական լիդեր։ Սա նույնպես կուսակցության որոշելիքն է, սա ևս գալիս է շատ ավել խորքից։ Եթե մենք կարողանանք օրենսդրական մակարդակում գալ այն բանին, որ կուսակցության դերը բարձրանա, ես կարծում եմ, որ նոր ձևավավորվող կուսակցություններում անձին թիրախավորելու, անձով պայմանավորված կուսակցություններ ձևավորելու խնդիր չի առաջանա: Ըստ Relection  նախագծի, յուրաքանչյուր զրուցակից հնարավորություն ունի հարց ուղղել հաջորդ բանախոսին։ Մեր նախորդ զրուցակիցը պատգամավոր Տարոն Սիմոնյանն էր, ում  հարցը հետևյալն է ՝ «Այսօրվա հասարակությունում, այս քաղաքական միջավայրում և ընդհանրապես մշակութային միջավայրում ի՞նչպես է պատկերացնում հասարակության զարգացումը քաղաքական իմաստով, այդ թվում՝ ատելության խոսքի վերացման եղանակները: Ի՞նչ պետք է անենք մենք, որպեսզի կարողանանք զարգացնել հասարակությանը՝ քաղաքական դաշտում իր ձայնը բարձրացնելու մակարդակի»։ -Նախ շնորհակալ եմ պարոն Սիմոնյանին, իսկապես արդիական հարցեր է ուղղել: Ես ինքս՝ որպես ընդդիմադիր խմբակցության պատգամավոր կարծում եմ , որ այս հարցերը հենց Ազգային ժողովի տիրույթում են։ Խոսքս հատկապես վերաբերում է ատելության խոսքի կառավարման և հնարավոր գործիքների մշաակմանը։ Այս փուլում ես տեղյակ եմ, որ ԱԺ-ում գրծող երեք խմբակցություններում էլ աշխատնանքներ են տարվում այս մասով և նաև պատգամավոր Արման Բաբաջանյանը թեմային որոշակիորեն առնչվող նախագիծ է ներկայացրել: Աշխարհի մակարդակով, ցավոք սրտի, չկա մշակված որևէ գործիքակազմ, որը մենք կարող ենք այսպես տեղայնացնել և այս դաշտը կարգավորել: Այն ,որ այս դաշտը բաց է և այդ դաշտի զոհն է թե՛ ընդդիմությունը, թե՛ իշխանությունը և թե՛ առհասարակ արտախորհրդարանական բոլոր ուժեր, քաղաքականությունում ներկայացվածություն ունեցող ցանկացած անձ, սա բոլորս գիտենք: Փորձում ենք որոշակի մոդելներ ուսումնասիրել։ Կոնկրետ մեր խմբակցության մասով էլ կարող եմ ասել․ Գերմանիայում մի այդպիսի փորձ է կատարվել, որը հենց Գերմանիայում էլ միանշանակ չի ընդունվել։ Փորձում ենք այլ երկրների փորձից ելնելով՝ որոշակի էլեմենտներով փորձել մեր Հայաստանում կիրարկվող, հանարավոր կիրառվող գործիքակազմ մշակել։ Առայժմ, ցավոք սրտի, չենք կարողանում իրավական ակտի վերածել, բայց հուսով եմ և վստահ եմ որ առաջիկայում կունենանք նման օրենքի փաթեթ՝ եթե ոչ մեր կողմից, ապա Աժ-ի կողմից անպայման: Մինչ այդ օրենքի փաթեթի լինելը, ես կարծում եմ, որ առաջնային խնդիրը, որը մենք կարող ենք լուծել՝ յուրաքանչյուրս, որպես նաև հանրային մարդիկ՝ մեր խոսքում, մեր հայտարարություններում, ֆեյսբուքյան էջերում, մեր բոլոր կոչերում հնարավորինս զուսպ մնալն է ատելության խոսք պարունակող թեզից: Այս թեման ինձ շատ հետաքրքիր է նաև այն պատճառով, որ ես մարդու իրավունքների պաշտպանության և հանրային հարցերի հանձնաժողովի նախագահ եմ և մենք պարբերաբար այս թեման քննարկում ենք։ Քննարկումներ ենք ունենում նաև Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման ԹԱաթոյանի հետ: Շատ նուրբ է սահմանը ազատ խոսքի և ատելության խոսքի անցման, բայց, այնուամենայնիվ, մենք՝ որպես ԱԺ պատգամավորներ, պետք է հնարավորինս զերծ մնանք նմանատիպ կոչերից և հնարավոր ատելության խոսք պարունակող հայտարարություններից: Ինչու չէ, նաև մենք հետևենք մեր ֆեյսբուքյան էջերում նմանատիպ գրառումների, որոնք պարունակում են՝ ատելության խոսք, վիարավորանք, հայհոյանք, դրանով իսկ օրինակ ծառայելով հանրության այլ խմբերի, ԶԼՄ ներկայացուցիչների և ամենատարբեր ուժերի համար: Յուրաքանչյուրս պետք է սկսենք մեզնից: Ինչ վերաբերում է կրթվածությանը և մշակութային զարգացվածությանը, ես իսկապես շատ եմ կարևորում կուսակցություններում քաղաքական դպրոցների առկայությունը։ Հեղափոխությունից հետո նկատում եմ, որ նորից կուսակցություններում այս պրոցեսը տեղի է ունենում և յուրաքանչյուր քաղաքական դպրոց փորձում է որոշակի ծրագրեր իարականացնել: Ուրախությամբ պետք է փաստեմ, որ վերջերս վերակազմավորված Բարգավաճ Հայաստան խմբակցության քաղաքական դպրոցը մի հետաքրքիր մոդել է մշակել, որով քաղաքական դպրոցում հրավեր են ստանում դասախոսելու և՛ իշխանության ներկայացուցիչները, և՛ ընդդիմադիր այլ ուժերի ներկայացուցիչներ, և՛ առհասարակ այն մարդիկ, ովքեր իրապես այս երկրում որևէ ասելիք ունեն և որևէ տեսլական ունեն երկրի զարգացման, այս բարեփոխումների, ռեֆորմների հետ կապված։ Այո՛, կուսակցությունները նույնպես պետք է կարողանան իրենց ներսում սա հաղթահարել։ Որքան էլ որ տվյալ դասախոսը քո քաղաքական տեսակետի կիսողը կամ դրան հարողը չէ, այնուամենայնիվ, եթե նա՝ որպես պետական գործիչ ունի որևէ տեսակետ, կարծում եմ,որ քաղաքական դպրոցները պետք է հնարավորություն տան և  բազմակուսակցականությունը սկսվում է հենց նմանատիպ բաներից: Մշակույթի առումով ես իրապես կարծում եմ, որ յուրաքանչյուր կուսակցություն՝ հատկապես կայացած կուսակցությունները,պետք է կարևորեն քաղաքական դպրոցների դերը և մեծ ռեսուրսներ ներգրավեն: Ես վստահ եմ, որ այդ քաղաքական դպրոցների սաներն են վաղը լիենլու պաշտոնյաներ, պատգամավորներ, նախագահներ։ Հենց իրենք պետք է ամուր գիտելիքների վրա հենված լինեն: Շաքե Իսայանի հարցը հաջորդ բանախոսին՝ «Ի՞նչպիսի գործնական քայլեր պետք է արվեն, որպեսզի այլևս մենք կուսակցությունների կամ Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների մասին խոսելիս չմտածենք կանանց քվոտավորման տոկոսային հարաբերությունները բարձրացնելու մասին, այն իմաստով, որ դրա կարիքը չի լինի: Հույս ունեմ, որ Ձեր զրուցակիցը կնշի նաև այդ քայլերից մի քանիսը»:
15:08 - 10 դեկտեմբերի, 2019
RElection [քննարկում #2] Ինչպիսի՞ն պետք է լինեն կուսակցությունները, ինչպե՞ս իրականացնել կուսակցությունների հանրային ֆինանսավորումը. Միքայել Նահապետյան և Խաչիկ Հարությունյան

RElection [քննարկում #2] Ինչպիսի՞ն պետք է լինեն կուսակցությունները, ինչպե՞ս իրականացնել կուսակցությունների հանրային ֆինանսավորումը. Միքայել Նահապետյան և Խաչիկ Հարությունյան

20:00 - 08 դեկտեմբերի, 2019