Նուբարաշեն ՔԿՀ

«Նուբարաշեն» քրեակատարողական հիմնարկը ամենամեծ քրեակատարողական հիմնարկն է Հայաստանի Հանրապետությունում։ Այն շահագործման է հանձնվել 1981 թվականին և իր կառուցվածքով չի համապատասխանում ներկայիս պահանջներին։ Հիմնարկն ունի 6 մասնաշենք, որտեղ ազատազրկվածները պահվում են փակ խցերում։ Ըստ լրակազմի «Նուբարաշեն» ՔՀԿ-ում կարող է պահվել 840 մարդ։

Դիտորդների խումբ․ Ինչքանո՞վ են իրավաչափ և համաչափ «Նուբարաշեն» ՔԿՀ-ում ազատազրկված անձանց նկատմամբ կիրառված հատուկ միջոցներն ու ֆիզիկական ուժը

ՀՀ ԱՆ քրեակատարողական հիմնարկներում և մարմիններում հասարակական վերահսկողություն իրականացնող հասարակական դիտորդների խմբի (այսուհետ՝ Խումբ) անդամները ՀՀ ԱՆ «Նուբարաշեն» ՔԿՀ կատարած այցելության ժամանակ պարզել են, որ 2020թ. օգոստոսի 23-ին ՀՀ ԱՆ քրեակատարողական ծառայության հատուկ ստորաբաժանման կողմից չնախատեսված այց է կատարվել «Նուբարաշեն» ՔԿՀ, և խուզարկություն է կատարվել 4-րդ պատժախցում, որտեղ գտնվել են կալանավորված անձինք՝ Հ.Շ.-ն և Ա.Շ.-ն: Խուզարկություն կատարելու ընթացքում, ըստ միջադեպի վերաբերյալ կազմված զեկուցագրի, նշված կալանավորված անձինք չեն ենթարկվել աշխատակիցների օրինական պահանջներին: Այդ պատճառով նրանց նկատմամբ կիրառվել են հատուկ միջոցներ և ֆիզիկական ուժ: Դիտորդները այցի ընթացքում նշված կալանավորված անձանց մարմնի տարբեր մասերում արձանագրել են ակնհայտ տեսանելի և թարմ բազմաթիվ վնասվածքներ: «Քրեակատարողական բժշկության կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի «Նուբարաշեն» ՔԿՀ-ում տեղակայված բժշկական ստորաբաժանման կողմից կողմից տրամադրված տեղեկանքի համաձայն՝ զննության արդյունքում Հ.Շ.-ի մարմնի վրա արձանագրվել են գլխի մազածածկ մասի, ճակատային հատվածի արյունազեղումներ, քթի, պարանոցի, կրծքավանդակի, թիկունքի շրջաններում արյունազեղումներ, ցուցաբերվել է առաջին բուժօգնություն: Ըստ նույն տեղեկանքի՝ Ա.Շ.-ի մարմնի վրա արձանագրվել են գլխի մազածածկ մասի արյունազեղում, ձախ ակնագնդի շրջանի սալջարդ, այտուցվածություն, քթի, պարանոցի, կրծքավանդակի, թիկունքի շրջաններում արյունազեղումներ: Ձախ հոնքի շրջանում ուղղահայաց ուղղությամբ կտրված վերք 0,5 սմ երկարության: Կալանավորված անձանց ՊՈԱԿ-ի «Նուբարաշեն» ՔԿՀ-ի բժշկական ստորաբաժանման կողմից ցուցաբերվել է առաջին բուժօգնություն, կատարվել է վերքերի մշակում: Այդուհանդերձ, մտահոգիչ համարելով կալանավորված անձանց՝ Հ.Շ.-ի և Ա.Շ.-ի նկատմամբ կիրառված հատուկ միջոցների և ֆիզիկական ուժի իրավաչափությունը և համաչափությունը՝ Խումբը 2020թ. օգոստոսի 25-ին թիվ 20-51 հրատապ հաշվետվությամբ դիմել է ՀՀ արդարադատության նախարարությանը՝ առաջարկելով քննության առարկա դարձնել ՀՀ ԱՆ քրեակատարողական ծառայության հատուկ ստորաբաժանման աշխատակիցների գործողությունների օրինականությունը և տրամադրել միջադեպի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանումներ: 2020թ. սեպտեմբերի 1-ին ՀՀ արդարադատության նախարարությունը պատասխան գրությամբ տեղեկացրել է, որ 2020թ. օգոստոսի 23-ին՝ ժամը 09:00-ի սահմաններում, ՀՀ ԱՆ քրեակատարողական ծառայության 3 աշխատակիցներ արգելված իրերի առկայության և դրանց օգտագործման վերաբերյալ ստացված օպերատիվ տվյալների իսկությունը ստուգելու նպատակով «Նուբարաշեն» ՔԿՀ–ի 4-րդ պատժախցում կազմակերպել և իրականացրել են չնախատեսված խուզարկություն, ինչի արդյունքում հայտնաբերել և առգրավել են մեկ զույգ անլար ականջակալ: Երկրորդ խուզարկությունը կատարվել է նույն օրը՝ ժամը 10:30-ի սահմաններում, 11 քրեակատարողական ծառայողների կողմից: Մասնավորապես կատարվել է նշված անձանց անձնական խուզարկություն, ինչի արդյունքում արգելված իրեր չեն հայտնաբերվել: Այնուհետև քրեակատարողական 5 ծառայողներ Ա.Շ–ի և Հ.Շ–ի նկատմամբ ֆիզիկական ուժ և հատուկ միջոց կիրառելուց հետո կարողացել են նրանց հանդարտեցնել և իրականացնել խցի խուզարկություն, որի ընթացքում դարձյալ արգելված այլ իրեր և առարկաներ չեն հայտնաբերվել: Արդարադատության նախարարության պատասխանի համաձայն՝ նշված խուզարկությունների տևողությունը չի արձանագրվել: Ընդ որում, օգոստոսի 23-ին 4-րդ պատժախցից և այդ խցում պահվող անձանցից բացի այլ խցերում չնախատեսված խուզարկություններ չեն իրականացվել, այլ անձինք անձնական խուզարկության չեն ենթարկվել, քանի որ այլ խցերում արգելված իրեր պահելու և օգտագործելու վերաբերյալ օպերատիվ տեղեկություններ չեն եղել: 2020թ. օգոստոսի 23-ին՝ ժամը 11.00-ի սահմաններում, Ա.Շ.-ն և Հ.Շ.-ն զննության են ենթարկվել «Քրեակատարողական բժշկության կենտրոն» ՊՈԱԿ–ի «Նուբարաշեն» ՔԿՀ–ում տեղակայված բժշկական ստորաբաժանման ղեկավարի կողմից: Նրանց ցուցաբերվել է առաջին բուժօգնություն, իսկ արտաքին զննության արդյունքներն արձանագրվել են մարմնական վնասվածքների համապատասխան մատյանում: Ի դեպ, կալանավորված անձինք մինչ դեպքի հրապարակայնացումը սկզբում նշել են, թե իբր ընկել են իրենց խցերում: Սա վկայում է ազատազրկված անձանց կողմից իրենց նկատմամբ ցուցաբերված ապօրինությունների մասին բարձրաձայնելուց հրաժարվելու խիստ մտահոգող փաստի մասին: Սա կարող է վկայել նաև դեռևս քրեակատարողական հիմնարկներում կամ քրեական ենթամշակույթի շարունակվող ազդեցության, կամ ազատազրկված անձանց բողոքների քննության իրավական մշակույթի, այդ թվում՝ բողոք ներկայացնող ազատազրկված անձի անվտանգության ոչ պատշաճ ապահովման մասին: Արդարադատության նախարարության պարզաբանմամբ՝ ընդունելության ժամանակ Հ.Շ–ին և Ա.Շ–ին ներկայացվել է ՀՀ արդարադատության նախարարի 2020թ. հունվարի 14-ի թիվ 10-Լ հրամանով հաստատված խոշտանգման և վատ վերաբերմունքի այլ ձևերի հետ կապված բժշկական հետազոտությունների իրականացման և դեպքերի արձանագրման ձևով փաստաթուղթը, որից նրանք կտրականապես հրաժարվել են: Արդարադատության նախարարության կողմից Խմբի հրատապ հաշվետվության մեջ բարձրացված հարցերին ի պատասխան չի ներկայացվել որևէ պարազաբանում, թե որոնք են ազատազրկված անձանց՝ հակաիրավական որակված գործողությունների նկարագրությունը և դրանց կոնկրետ դրսևորումները: Նաև անդրադարձ չկա այն հարցին, թե ինչու է անհրաժեշտ եղել հակաիրավական գործողություններ կատարած երկու ազատազրկված անձանց նկատմամբ 11 անձից բաղկացած օպերատիվ խմբի կողմից հարկադիր միջոցներ կիրառել։ Չի ներկայացվել նաև կիրառված միջոցների մանրամասն նկարագրությունը: Նախարարությունից տեղեկացրել են սակայն, որ փաստի առթիվ «Նուբարաշեն» ՔԿՀ–ում նախապատրաստվել են նյութեր, որոնք 2020թ. օգոստոսի 25-ի թիվ Ե40/18-10-3349 գրությամբ ուղարկվել են Էրեբունի և Նուբարաշեն վարչական շրջանների դատախազություն: Խումբը խիստ մտահոգիչ է համարում ինչպես 2020թ. օգոստոսի 23-ին ՀՀ ԱՆ «Նուբարաշեն» ՔԿՀ-ում տեղի ունեցած միջադեպը, այնպես էլ դրա վերաբերյալ իրավասու մարմնի՝ ՀՀ արդարադատության նախարարության կողմից ոչ սպառիչ տեղեկատվության տրամադրումը: Քրեակատարողական համակարգում օպերատիվ տեղեկությունների հիման վրա կատարվող ցանկացած գործողություն պետք է լինի իրավաչափ և համաչափ հետապնդվող նպատակի նկատմամբ՝ բացառելով ազատազրկված անձանց մարդու իրավունքների որևէ խախտում: Խումբը գտնում է, որ նշված միջադեպը պետք է գտնվի իրավասու մարմինների ուշադրության կենտրոնում, ինչպես նաև դեպքի առնչությամբ պետք է իրականացվի արդյունավետ և օբյեկտիվ քննություն՝ վատ վերաբերմունքի բոլոր հանգամանքները պարզելու նպատակով՝ ինչպես մեղավոր պաշտոնատար անձանց պատասխանատվության ենթարկելու, այնպես էլ հետագայում նմանատիպ խախտումները կանխելու համար։

10:24 - 02 սեպտեմբերի, 2020

Նախարարությունը հերքում է կալանավորի նկատմամբ պատշաճ հսկողություն չկազմակերպելու մասին պնդումները

ՀՀ արդարադատության նախարարությունը պարզաբանել է Արթուր Սաքունցի պնդումները՝ կալանավորված անձ Վ.Ա-ի նկատմամբ պատշաճ հսկողություն չկազմակերպելու վերաբերյալ և ընդգծել, որ դրանք որևէ աղերս չունեն թե՛ օբյեկտիվ իրականության և թե՛ դեպքի վերաբերյալ հայտնի փաստական հանգամանքների հետ։ Նշվել է նաև, որ ՀՀ արդարադատության նախարարությունը և Քրեակատարողական ծառայությունը վճռականությամբ գործելու և հավատարիմ են մնալու քրեական ենթամշակույթի դեմ պայքարին, որն անշրջելի է դարձնելու քրեակատարողական ծառայության համակարգում իրականացվող արմատական բարեփոխումները։ Այս մասին տեղեկացրին ՀՀ ԱՆ տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչությունից։ «Այսօր «Մեդիա կենտրոն»-ում տեղի ունեցած «Սպանության փորձ ՔԿՀ-ում իրավապահ մարմինների աջակցությամբ. ինչպես է քրեական աշխարհը համագործակցում ՔԿՀ աձնակազմի հետ» թեմայով մամլո ասուլիսի ընթացքում բանախոս Արթուր Սաքունցի կողմից հնչեցվել են մի շարք պնդումներ, որպիսիք որևէ աղերս չունեն թե՛ օբյեկտիվ իրականության և թե՛ դեպքի` մինչ այս պահը հայտնի փաստական հանգամանքների հետ։ Մասնավորապես, բանախոսը ՀՀ արդարադատության նախարարության քրեակատարողական ծառայությանը մեղադրել է տևական ժամանակ կալանավորված անձ Վ.Ա-ի նկատմամբ պատշաճ հսկողություն չկազմակերպելու, այն է` նրա անվտանգության ապահովման հարցում անգործություն դրսևորելու մեջ, մինչդեռ Վ.Ա-ն 2018 թվականի հունվարի 20-ից, հանդիսանալով «Նուբարաշեն» քրեակատարողական հիմնարկի կալանավոր, 2019-2020 թվականների ընթացքում թե՛ անձամբ և թե՛ իր պաշտպանների, հարազատների կամ այլ անձանց միջոցով երբեք չի բարձրաձայնել քրեակատարողական հիմնարկում իրեն սպառնացող որևէ վտանգի մասին։ 2020 թվականի փետրվարի 25-ին տեղի ունեցած դեպքի կապակցությամբ Վ.Ա-ն հայտարարել և պնդել է, որ մարմնական վնասվածքներն ստացել է սայթաքելու և վայր ընկնելու պատճառով։ Հատկանշական է, որ մինչ այս պահն էլ Վ.Ա.-ի կողմից հակառակի մասին վկայող տեղեկություններ չեն բարձրաձայնվում, անգամ նրա պաշտպաններն են հերքում, որ Վ.Ա-ն տվյալներ է հայտնել իրեն ծեծի ենթարկելու մասին։ Նման պայմաններում Վ.Ա-ի նկատմամբ տեղի ունեցածի նախնական պատկերը բացահայտվել է բացառապես Քրեակատարողական ծառայության կողմից ձեռնարկված օպերատիվ միջոցառումներով, ինչն ակնառու վկայում է քրեակատարողական հիմնարկներում քրեական ենթամշակույթի և բռնության դեպքերի բացառմանն ուղղված Քրեակատարողական ծառայության հետևողականության մասին։ Համապատասխան օպերատիվ տեղեկություններ ստանալուց անմիջապես հետո Վ.Ա-ի կողմից մարմնական վնասվածքներ ստանալու դեպքի առթիվ «Նուբարաշեն» քրեակատարողական հիմնարկում նախապատրաստվող նյութերը ՀՀ արդարադատության նախարարի գրությամբ ուղարկվել են ՀՀ գլխավոր դատախազություն` սահմանված կարգով հետագա ընթացքը լուծելու համար։ Ընդ որում, նյութերն ըստ ենթակայության ուղարկելու հանգամանքը պայմանավորված է եղել ոչ միայն դեպքի փաստական հանգամանքների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման նպատակով անհետաձգելի մի շարք գործողություններ կատարելու, այլև հիշյալ քրեակատարողական հիմնարկի համապատասխան պաշտոնատար անձանց կողմից առերևույթ պաշտոնեական հանցագործություններ կատարելու հանգամանքը քննության առարկա դարձնելու անհրաժեշտությամբ։ Վերոհիշյալը ևս վկայում է Քրեակատարողական ծառայության և ՀՀ արդարադատության նախարարության` բոլոր մեղավոր անձանց պատասխանատվության ենթարկելու ուղղությամբ բավարար ջանասիրություն և հետևողականություն դրսևորելու մասին։ Ավելին՝ անգամ նյութերը ՀՀ գլխավոր դատախազություն ուղարկելուց հետո Քրեակատարողական ծառայությունը հետամուտ է եղել կատարվածի ամբողջական պատկերը լիարժեք բացահայտելուն, ինչի շնորհիվ օպերատիվ տեղեկություններ են ստացվել, որ Վ.Ա-ի ծեծն ուղղորդված և կազմակերպված է եղել արտերկրում բնակվող քրեական աստիճանակարգության բարձրագույն կարգավիճակ ունեցող, ազգությամբ հայ անձանցից մեկի կողմից, որը, ի դեպ, մամլո ասուլիսի ընթացքում բանախոսի կողմից հիշատակված անձը չէ։ Բանախոսը մի քանի անգամ հիշատակել է նաև Վ.Ա-ին դանակահարելու միջոցով նրա նկատմամբ սպանության փորձ կատարելու մասին, որպիսի փաստական հանգամանքները ևս չեն համապատասխանում իրականությանը. Վ.Ա-ն ոչ թե դանակահարվել է, այլ ծեծի ենթարկվել։ Ընդ որում, նրա մարմնական վնասվածքները կյանքի հետ անհամատեղելի չեն եղել, Վ.Ա-ն քրեակատարողական հիմնարկում գանգատներ է ներկայացրել միայն մինչ այդ` տարիներ առաջ, ձեռքի շրջանում ստացած վնասվածքի ցավերից։ Քրեակատարողական ծառայությունը վերահաստատում է իր դիրքորոշումը, որ քրեական ենթամշակույթի դեմ պայքարը լինելու է անզիջում, և նման երևույթի դրսևորումներում ներգրավված բոլոր անձինք, այդ թվում` քրեակատարողական ծառայողները, արժանանալու են համարժեք գնահատականի և խիստ պատժի։ Սակայն նաև այդ գործընթացը կատարվելու է բացառապես օրենքի պահանջների խստիվ պահպանմամբ։ Քրեակատարողական հիմնարկների պետերի փոխատեղումները համակարգում կրել և շարունակելու են կրել պարբերական բնույթ, իսկ պաշտոնից նրանց ազատելու կամ պաշտոնավարումը ժամանակավորապես դադարեցնելու գործընթացները կարգավորվում են «Քրեակատարողական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի ու ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի համապատասխան դրույթներով, որոնցով նախատեսված հիմքերի առկայության կամ առաջին իսկ ստացման դեպքում անհապաղ կձեռնարկվեն համարժեք և ամենախիստ միջոցները։ Սկզբունքորեն անընդունելի համարելով քրեակատարողական հիմնարկներում քրեական ենթամշակույթի ցանկացած դրսևորման առկայությունը` ՀՀ արդարադատության նախարարի և Քրեակատարողական ծառայության ղեկավարության կողմից անհապաղ ձեռնարկվել են նաև իրավակազմակերպական բնույթի այլ միջոցառումներ` նշանակվել է ծառայական քննություն, քրեակատարողական բոլոր հիմնարկների պետերի մասնակցությամբ անց են կացվել խորհրդակցություններ, որոնց ընթացքում մեկ անգամ ևս կարևորվել և շեշտադրվել է քրեական ենթամշակույթի և կոռուպցիայի դեմ պայքարի անհրաժեշտությունը, ազատությունից զրկված անձանց միջև ոչ կանոնադրական և աստիճանակարգված հարաբերություններով պայմանավորված բռնության դեպքերի բացառումը։ Նման միջոցառումները կրելու են շարունակական բնույթ, ՀՀ արդարադատության նախարարությունը և Քրեակատարողական ծառայությունը վճռականությամբ գործելու և հավատարիմ են մնալու քրեական ենթամշակույթի դեմ պայքարին, որն անշրջելի է դարձնելու քրեակատարողական ծառայության համակարգում իրականացվող արմատական բարեփոխումները»,- ասվում է պարզաբանման մեջ։

19:28 - 06 մարտի, 2020