Անցումային արդարադատություն

Մարդու իրավունքների լայնամասշտաբ խախտման ժամանակաշրջանի հետ կապված ժառանգության հաղթահարման դատական և ոչ դատական մեխանիզմներ (միջոցառումներ): Նման միջոցառումները ընդգրկում են քրեական հետապնդում, իսկության պարզման հանձնաժողովներ, փոխհատուցման ծրագրեր և բազմաթիվ ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներ:

Անցումային արդարադատությունը ընդունվում է բռնության և հալածանքների համակարգից սոցիալական կայունության համակարգ քաղաքական անցման ժամանակահատվածում և ուղեկցվում է հասարակական վստահությունը և արդարադատության տապալված համակարգը վերականգնելու, կառավարման ժողովրդավարական համակարգը կառուցելու հասարակության ձգտումով:

«Վիրահատական միջամտություն»՝ դատական համակարգում [մաս 3]․ վեթինգի տրանսֆորմացիաները

Հայաստանում գործող բոլոր դատավորները պետք է ենթարկվեն, այսպես ասած, վեթինգի: Այսինքն՝ հանրությունը պետք է ամբողջական տեղեկատվություն ունենա դատավորի ունեցած քաղաքական կապերի ու ծագումնաբանության, գույքային վիճակի, դատավորի կարգավիճակում եւ նախորդ շրջանում ծավալած գործունեության, անհատական եւ պրոֆեսիոնալ հատկանիշների մասին: Նիկոլ Փաշինյան, 2019 թվական Այս տարվա մայիսի 11-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը եւ արդարադատության նախարար Ռուստամ Բադասյանը քննարկեցին վեթինգի եւ ապօրինի գույքի բռնագանձման գործընթացներին վերաբերող հարցեր։ Քննարկումից պարզ դարձավ, որ էապես փոխվել է վեթինգ անելու՝ կառավարության գործիքակազմը, որի մասին Փաշինյանը խոսում էր դեռեւս 1 տարի առաջ։ Հրապարակման առաջին մասում Infocom-ն անդրադարձել էր Մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան Կարեն Անդրեասյանի՝ 2013 թվականին հրապարակած զեկույցին, որտեղ ներկայացված էին Վճռաբեկ դատարանում կոռուպցիոն մեխանիզմները, նախկին Արդարադատության խորհրդի անդամների՝ դատարավորներին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելիս կիրառած երկակի ստանդարտները։ Երկրորդ մասում ներկայացրել էինք 2008 թվականի մարտիմեկյան դեպքերի վերաբերյալ հարուցված քրեական գործերով որոշումներ կայացրած դատավորներին։ Իսկ այս մասում կանդրադառնանք վեթինգի վերաբերյալ կառավարության՝ նախկինում տված խոստումների եւ ապագայում նախատեսվող գործողությունների տրամաբանության տարբերություններին։ Վեթինգի վերաբերյալ նոր կառավարող ուժի հայտարարություններն ու իրականությունը Դատաիրավական համակարգում բարեփոխումներ անելու խիստ անհրաժեշտության մասին վերջին շրջանում չէ, որ խոսվում է։ Դատական համակարգի հանդեպ անվտահության մասին բարձրաձայնվել է տարիներով, սակայն դրա լուծման խիստ կարեւորությունն, ըստ էության, արձանագրվել է 2018 թվականին տեղի ունեցած իրադարձություններից հետո։ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը դատական հակարգի մասին խոսեց 2018 թվականի մայիսի 19-ին՝ նշելով, որ Հայաստանում այս համակարգը հայտնվել է կաթվածահար վիճակում։ Փաշինյանը այդ վիճակը կապեց նրա հետ, որ դատարանները չգիտեն՝ ինչ անեն ու ինչպես վարվեն, քանի որ սովոր են գործել հրահանգներով․ «Բաղրամյան 26-ից դատարաններին ուղղված հրահանգներ չեն լինելու, տիկնայք եւ պարոնայք, սիրելի ժողովուրդ: Էնպես որ, դատավորները թող գործեն իրենց լիազորությունների շրջանակներում եւ նաեւ կրեն իրենց որոշումների պատասխանատվությունը: Եվ սրա համար միակ երաշխիքն այն է, որ նրանք պետք է կայացնեն օրինական, օբյեկտիվ դատավճիռներ, եւ այդ դատավճիռները պետք է ծնվեն բացառապես ՀՀ օրենսդրությամբ, միջազգային կոնվենցիաներով, նաեւ ՄԻԵԴ-ի նախադեպային վճիռներով սահմանված շրջանակում»,- ընդգծեց գործադիրի ղեկավարը։ Վարչապետն իր եզրափակիչ խոսքում նշեց, որ ՀՀ-ում կա քաղաքական կամք՝ ունենալու անկախ դատական համակարգ, եւ, ըստ այդմ, մենք կունենանք անկախ դատական համակարգ։ 2018 թվականի օգոստոսի 17-ին՝ իր պաշտոնավարման 100 օրվան նվիրված հանրահավաքի ժամանակ, Նիկոլ Փաշինյանը կրկին խոսեց դատական համակարգի խնդիրների մասին։ «Այսօր ավելի ու ավելի բարձր են հնչում տեսակետներ, որ մեր հանրապետության դատավորների մի զգալի մասը երկար տարիներ սպասարկել է կոռուպցիոն համակարգին: Այսօր ավելի ու ավելի շատ քաղաքացիներ են խոսում այն մասին, որ Հայաստանում բազմաթիվ դատավորներ եղել են կոռուպցիոն համակարգի մաս, եւ այս իմաստով դատական մարմինների նկատմամբ անվստահույթունը շարունակում է խորը մնալ: Սա, իհարկե, չափազանց նուրբ թեմա է, եւ մենք ամեն դեպքում չպետք է տրվենք դատական իշխանության գործերին խառնվելու եւ միջամտելու գայթակղությանը»,- մասնավորապես նշեց Նիկոլ Փաշինյանը՝ մյուս կողմից ընդգծելով, որ սա չի նշանակում, թե որոշ դատավորներ պետք է շարունակեն հրահանգներ ստանալ նախորդ՝ կոռումպացված իշխանության ներկայացուցիչներից: «Եվ ուզում եմ նախորդ իշխանության եւ նրանցից հրահանգներ ստացող դատական իշխանության ներկայացուցիչներին ասել շատ ուղիղ եւ կոնկրետ. խելքներդ գլուխներդ հավաքեք եւ կատակ չանեք ժողովրդի հետ: Իսկ ընդհանուր առմամբ՝ ես չափազանց կարեւոր եմ համարում, որ մենք, մեր դատական համակարգի այսօրվա վիճակն արձանագրելով, առաջիկայում լուրջ քննարկում ունենանք եւ որոշում կայացնենք անցումային արդարադատության մարմիններ ստեղծելու վերաբերյալ, որովհետեւ անցումային արդարադատության մարմինները մեզ կարող են անհրաժեշտ լինել ոչ միայն այն պատճառով, որ մեր դատական համակարգի բազմաթիվ կոռումպացված դեմքեր շարունակում են տեղը չբերել ժողովրդական հեղափոխությանը, այլեւ այն պատճառով, որ մեր օրենսդրության մեջ կան բազմաթիվ խնդիրներ»,- ընդգծեց Փաշինյանը։ Վերոնշյալ մեջբերումներից կարող ենք եզրակացնել, որ 2018 թվականին Փաշինյանը վերբալ մակարդակում խաղի նոր կանոններով շարժվելու կոչեր էր անում դատական համակարգի ներկայացուցիչներին։ Այս փուլում ինստիտուցիոնալ որեւէ փոփոխություն չեղավ, սակայն, խոսվեց անցումային արդարատության մարմիններ ստեղծելու անհրաժեշտության մասին։ Արդեն 2019 թվականի մայիսին 19-ին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ֆեյսբուքյան ուղիղ եթերով կոչ արեց հաջորդ օրը իրականացնել «Հանուն անկախ դատական համակարգի» ակցիան եւ շրջափակել հանրապետության բոլոր դատարանների ելքերն ու մուտքերը։ Հաջորդ օրը՝ 2019 թվականի մայիսի 20-ին, վարչապետը կոչ արեց ժամը 13:30-ից վերացնել բոլոր դատարանների արգելափակումը։ Նույն օրը տեղի ունեցավ դատաիրավական բարեփոխումների մասին քննարկում, որի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանն ընդգծեց, որ երկրում հաստատված են ժողովրդի վստահությունը վայելող եւ լեգիտիմ կառավարություն ու Ազգային ժողով՝ գործադիր եւ օրենսդիր իշխանություններ, սակայն վերջին մեկ տարվա իրադարձությունները շարունակաբար ի ցույց են դնում, որ Հայաստանի Հանրապետությունում ինչպես չի եղել, այնպես էլ չկա ժողովրդի վստահությունը վայելող դատական իշխանություն: Վերոնշյալ քննարկման ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանն ասաց, որ եկել է դատական համակարգում վիրահատական միջամտություններ անելու ժամանակը եւ ակնարկեց վերջինիս իրագործման 5 կարեւոր ուղենիշները․ Հայաստանում գործող բոլոր դատավորները պետք է ենթարկվեն, այսպես ասած, վեթինգի: Այսինքն՝ հանրությունը պետք է ամբողջական տեղեկատվություն ունենա դատավորի ունեցած քաղաքական կապերի ու ծագումնաբանության, գույքային վիճակի, դատավորի կարգավիճակում եւ նախորդ շրջանում ծավալած գործունեության, անհատական եւ պրոֆեսիոնալ հատկանիշների մասին: Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանի որոշումներով հաստատված՝ քաղաքացիների իրավունքների կոպիտ խախտումներով դատավճիռների հեղինակ բոլոր դատավորները պետք է հրաժարական տան, հեռանան կամ հեռացվեն պաշտոններից: Բոլոր այն դատավորները, ովքեր իրենց ներսում գիտեն, որ չեն կարող լինել անաչառ եւ օբյեկտիվ դատավորներ, պետք է հրաժարական տան՝ այդպիսով կարեւոր ծառայություն մատուցելով Հայաստանի Հանրապետությանն ու նրա ժողովրդին: Հիմա արդեն անցումային արդարադատության մեխանիզմների ներդրումը կենսական անհրաժեշտություն է Հայաստանի Հանրապետության համար, եւ մենք պետք է մեկ-երկու ամսվա ընթացքում ամփոփենք վերջին յոթ-ութ ամիսներին այս ուղղությամբ մեր կատարած աշխատանքը։ Ազգային ժողովում պետք է տեղի ունենա օրենսդրական համապատասխան աշխատանք՝ մեր երկրի համար կենսական այս օրակարգը կյանքի կոչելու եւ Հայաստանում իրապես, երաշխավորված անկախ դատական համակարգ ունենալու համար: Եթե սրա համար անհրաժեշտ լինի իրականացնել սահմանադրական փոփոխություններ, մենք պետք է գնանք նաեւ այդ քայլին, եթե պետք լինի դա անել համաժողովրդական հանրաքվեով, մենք պետք է գնանք նաեւ նման լուծումների: Վերոնշյալից կարող ենք եզրակացնել, որ դատական համակարգում վիրահատական միջամտություններն ու դրա իրականացման գործիք վեթինգը պետք է ընդգրկեին ոչ միայն դատավորի այժմյան գույքային վիճակի գնահատում եւ ապագայում տեղի ունենալիք խախտումների արձանագրում, այլ պետք է ներառեին ավելի լայն սպեկտր՝ հասկանալու դատավորի ունեցած քաղաքական կապերն ու ծագումնաբանությանը, ինչպես նաեւ նախկինում ծավալած գործունեությունը։ Սակայն անցումային արդարադատության մեխանիզմների ներդման մասին վարչապետի ասածը կարծես այդպես էլ ըստ էության չիրականացվեց․ համենայն դեպս, կառավարությունը մինչ օրս չի մշակել անցումային արդարադատության ամբողջական հայեցակարգ։ Միայն վարչապետի մեջբերված ելույթից օրեր անց՝ մայիսի 25-ին, Ազգային ժողովում անցումային արդարադատության վերաբերյալ լսումներ կազմակերպվեցին՝ Անցումային արդարադատության գործիքների կիրառման հեռանկարները Հայաստանում» խորագրով։ Լսումների ժամանակ Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի նախագահ Կարեն Զադոյանը ներկայացրել էր ասոցիացիայի պատրաստած՝ «Անցումային արդարադատության էությունը, դրա կիրառելիության հնարավորությունը ՀՀ-ում» թեմայով զեկույց, որում ներկայացվում է անցումային արդարադատության էությունը, դրա կիրառելիության հնարավորությունը Հայաստանում, առկա միջազգային փորձը՝ տարբեր երկրներում հաջողված եւ անհաջող օրինակներով հանդերձ, կիրառված գործիքները, մեխանիզմները եւ ինստիտուտները, ինչպես նաեւ համեմատական վերլուծական եղանակով վերհանվում է Հայաստանում անցումային արդարադատության իրականացման դեպքում նվազագույն ռիսկերով կիրառելի արդյունավետ մոդելը։ Զեկույցում առաջարկ է եղել՝ ստեղծել վեթինգային հանձնաժողով, որը կպարզի պաշտոնյաների կողմից պաշտոնական դիրքի չարաշահման դեպքերը եւ կհեռացնի նրանց։ Լսումների ժամանակ իր ելույթում արդարադատության արդեն նախկին փոխնախարար Աննա Վարդապետյանը, խոսելով ԱԱ գործիքակազմի մասին, դարձյալ հիշատակել է վեթինգը՝ գնահատման գործընթացը: Ըստ նրա՝ վեթինգը պետք է ապահովի պատշաճ հավասարակշռություն՝ իրավունքների տեսանկյունից. գործընթացն անցնող հանրային պաշտոն զբաղեցնող անձի եւ այս գործընթացից ակնկալիք ունեցող հասարակության միջեւ որեւէ դեպքում նվաստացուցիչ իրավիճակ չի ենթադրվում: Ողջամիտ գնահատումը, փոխնախարարի խոսքով, չի կարող արժանապատվությունը նվաստացնող լինել: Խորհրդարանական ծավալուն քննարկումից օրեր անց՝ մայիսի 29-ին, «Իմ քայլը» խմբակցության ղեկավար Լիլիթ Մակունցը, ԱԺ ամբիոնից դիմելով խորհրդարանական մյուս խմբակցությունների անդամներին, հայտարարեց, որ «Իմ քայլը» նախաձեռնել է վեթինգի նախագիծը մշակելու գործընթացը, որը սկսվել է դեռևս ամիսներ առաջ, եւ արդեն վերջնականացման փուլում է․ «Այդ իսկ պատճառով ես դիմում եմ կոչով իմ գործընկերներին՝ թե՛ «Բարգավաճ Հայաստան», թե՛ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունների, մեկ շաբաթվա ընթացքում գրավոր առաջարկներ ներկայացնել այն մասին, թե ինչ են ուզում, որ ներառի վեթինգի նախագիծը և իրենց մտահոգությունները»,- ասաց Մակունցը։ Խորհրդարանական ընդդիմադիր խմբակցությունների անդամներն այս հայտարարությունից հետո դժգոհություններ հայտնեցին, քանի որ նույնիսկ տեղյակ չէին, որ իշխող մեծամասնությունը սկսել է նախագծի մշակումը։ 2019 թվականի հունիսի 20-ին Ազգային ժողովում իր ելույթի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանն անդրադարձավ դատավորների աշխատավարձերի բարձրացմանը։ Նա հիշեցրեց, որ 2018 թվականին առաջին անգամ դատավորների թափուր մրցույթում տեղի ունեցավ «նեդաբոր»՝ շատ պարզ պատճառով. «Դատավորները գիտեն, որ կաշառք չպետք է վերցնեն, հակառակ դեպքում, մեծ հավանականությամբ, կձերբակալվեն: Գիտեն, որ բիզնեսով չպետք է զբաղվեն, այլապես կբացահայտվեն: Գիտեն, որ պետք է ստանան 400-600 դրամ աշխատավարձ՝ որոշ դեպքերում մարդկանց դատապարտելով ցմահ ազատազրկման: Ո՞վ կուզի նման պայմաններում ՀՀ-ում լինել դատավոր: Դուք ձեզ մի հատ տվեք այդ հարցը»։ Նիկոլ Փաշինյանն ընդգծեց, որ երբ խոսում է աշխատավարձերի բարձրացման մասին, խոսքը չի վերաբերում կոռումպացված դատավորներին, այլ նրանց, որոնք զբաղեցնելու են դատավորի պաշտոնը թափուր տեղ առաջանալու դեպքում։ Սակայն, Փաշինյանի կարծիքով, այդ պահին դեռ չէին կարող դատավորների աշխատավարձը բարձրացնել, քանի որ հանրությունը չի կարող նման որոշումն ընկալել: Փաշինյանի այս հայտարարությունից օրեր անց՝ հունիսի 24-ին, Լիլիթ Մակունցը հայտարարեց, որ վեթինգի մասին առանձին օրենք չի լինի, դատավորների բարեվարքության ստուգումն էլ կիրականացնի ԲԴԽ-ն՝ նոր ստեղծվելիք Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի հետ։ «Կան հարցեր, որոնք Բարձրագույն դատական խորհուրդը պետք է իրականացնի, քննարկի։ Վեթինգի հիմնական գործընթացը իրականացնելու է հենց Բարձրագույն դատական խորհուրդը, բայց կան հարցեր, որը նրա լիազորությունների տիրույթից դուրս է, հետևաբար, դրանք պետք է ուսումնասիրության և քննության ենթարկվեն այլ մարմնում, որը, ենթադրաբար, Կոռուպցիայի կանխարգելման մարմինն է»,- ասել էր Մակունցը: Նրա ներկայացմամբ, վեթինգի մասին նախագիծ, որպես այդպիսին, չի լինելու, բայց օրենսդրական որոշ փոփոխություններ, նախաձեռնություններ կլինեն: Հունիսի 22-ին, կառավարության նիստից հետո, սակայն, արդարադատության նախարար Ռուստամ Բադասյանը միանգամայն այլ հայտարարություն էր արել: Նա ասել էր, որ արդարադատության նախարարությունը դատաիրավական բարեփոխումների շրջանակում սկսում է վեթինգի վերաբերյալ հայեցակարգային մոտեցումների ու դրանից բխող օրենսդրական փոփոխությունների մշակումը։ Լրագրողների հարցին՝ ի վերջո, լինելո՞ւ է վեթինգի մասին առանձին օրենքի նախագիծ, նախարարը դրական պատասխան է տվել՝ դժվարանալով նշել, թե ի՞նչ նախագիծ է լինելու։ 2019 թվականի հուլիսի 17-ին Ազատություն ռադիոկայանին տրված հարցազրույցում Նիկոլ Փաշինյանն արդեն կոշտ տոնով անդրադարձավ դատական համակարգին եւ նշեց, որ վերջինս տիրոջ ստրուկ է։ «Գնացել են անկյուններում իրենց հին տերերին են փնտրում։ Դռների տակ վնգստում են՝ եկեք մեզ տիրություն արեք, բա մենք 400 հազար դրամով ո՞նց ապրենք, բա լավ չէ՞ր էն ժամանակ. մեզ փող էիք տալիս, մեզ հաց էիք տալիս, մեզ համար խաշ ու քյաբաբ էիք ուղարկում։ Այդ դատական համակարգը՝ սկսած Սահմանադրական դատարանից մինչեւ վերջ, անհամատեղելի է նոր Հայաստանի հետ», - մասնավորապես նշեց Փաշինյանը։ Ինչպես տեսնում ենք, Փաշինյանն այս շրջանում կրկին անդրադարձել է դատական համակարգի կախյալ գործելաոճին եւ կոռումպացվածությանը՝ պատճառների թվում նշելով արդեն ոչ միայն նախկին իշխանությունների ազդեցությունը, այլ նաեւ դատավորների աշխատավարձի ցածր չափը։ Արդեն այս տարվա մայիսի 11-ին, երբ Արդարադատության նախարար Ռուստամ Բադասյանը եւ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը քննարկում էին վեթինգի իրականացման գործընթացը եւ ապօրինի գույքի բռնագանձման կարգավորումները, Ռուստամ Բադասյանը նշեց, որ դատավորների համատարած վեթինգի իրականացում հնարավոր չէ՝ առանց Սահմանադրություն փոխելու։ Նախարարն այսպես պատասխանեց Փաշինյանի այն հարցին, թե ինչպես անել, որ «վատ» դատավորները գնան համակարգից, ինչն էլ հենց ենթադրում է վեթինգը։ Նախարարը ներկայացրեց, որ առաջին անգամ Դատական օրենսգրքով դատավորի՝ հայտարարագիր չներկայացնելը, ներկայացման դեպքում դրա վերլուծության արդյունքում կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի՝ գույքի ավելացման կամ պարտավորությունների նվազեցման դեպքում պատշաճ բացատրություն չներկայացնելը արձանագրվում է որպես վարքագծի կանոնի խախտում։ Միաժամանակ, Ռուստամ Բադասյանը նշեց, որ վեթինգի Ալբանական մոդելի օրինակով գնալու եւ դատավորներին համատարած ստուգելու դեպքում՝ ՀՀ-ն կունենա դատավորների պակաս՝ վեճերի քննության համար։ Infocom-ը Արդարադատության նախարարությունից փորձեց տեղեկանալ՝ ի վերջո ի՞նչ քայլեր են իրականացվելու վեթինգի իրականացման համար, եւ արդյոք 2018 թվականից առ այսօր որեւէ քայլ իրականացվե՞լ է առհասարակ դատական համակարգի առողջացման ուղղությամբ։ Նախարարությունից մեր հարցմանն ի պատասխան հայտնեցին, որ 25.03.2020 թվականին ընդունված եւ 02.05.2020 թվականին ուժի մեջ մտած «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքով եւ հարակից օրենքներով 2015 թվականի փոփոխություններով Սահմանադրության շրջանակներում դատավորների կարգավիճակին վերաբերող դրույթների եւ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վարույթի վերանայումը, դատավորների բարեվարքության ստուգման եւ նրանց գործունեության գնահատման մեխանիզմների ներդրումը հնարավորություն կտա երաշխավորել անկախ, անաչառ, կոռուպցիայից զերծ եւ արդյունավետ գործող դատական իշխանություն ունենալու տեսլականը: Մասնավորապես, այս փուլում վեթինգի իրագործումը, ըստ ԱՆ-ի, հնարավոր է հետեւյալ գործողությունների իրականացմամբ. 1) Էթիկայի եւ կարգապահական հարցերի հանձնաժողովի ձեւավորում, որը կընդգրկի ոչ միայն դատավոր անդամների, այլեւ հասարակական կազմակերպությունների առաջադրած անդամների: Այս հանձնաժողովը կարգապահական խախտումներ, այդ թվում` մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած միջազգային պարտավորությունների խախտում արձանագրող՝ Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ միջազգային դատարանի կամ այլ միջազգային ատյանի կայացրած ակտի ուսումնասիրության արդյունքում առերեւույթ կարգապահական խախտման հատկանիշներ պարունակող արարք հայտնաբերելու դեպքում դատավորի նկատմամբ հարուցելու է կարգապահական վարույթ: 2) Դատավորների գործունեության գնահատման հանձնաժողովի ձեւավորում, որը կընդգրկի ոչ միայն դատավոր անդամների, այլեւ իրավաբան-գիտնականների: Հանձնաժողովը պարբերաբար իրականացնելու է դատավորների գործունեության գնահատում` դատավորի աշխատանքի որակն ու արդյունավետությունը, ինչպես նաեւ դատավորի արհեստավարժությունն ու վարքագիծը բնութագրող հստակ չափանիշների գնահատման միջոցով: Դատավորների գործունեության գնահատումը կնպաստի առաջխաղացման ենթակա դատավորների թեկնածուների ցուցակները կազմելիս լավագույն թեկնածուների ընտրությանը, դատավորի աշխատանքի արդյունավետությունը բարելավելու ուղիների բացահայտմանը, դատավորի ինքնակատարելագործմանը, ինչպես նաեւ դատարանի գործունեության արդյունավետության բարելավմանը։ Դատավորների գործունեության գնահատման արդյունքում կարգապահական խախտման հատկանիշներ հայտնաբերելու դեպքում, հանձնաժողովը կարգապահական վարույթ հարուցելու համար դիմում է Էթիկայի եւ կարգապահական հարցերի հանձնաժողովին: 3) Կարգապահական վարույթ հարուցելու իրավունք ունեցող մարմինների շարքում է նախատեսվել նաեւ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը, որը կիրականացնի դատավորի գույքային դրության ստուգում, որը կարող է հանգեցնել դատավորի կարգապահական, վարչական կամ քրեական պատասխանատվության: 4) Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին վերապահել է նաեւ լիազորություն՝ Սահմանադրական դատարանի դատավորների, Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամների թեկնածուների, դատավորների, դատախազների, քննիչների թեկնածուների հավակնորդների բարեվարքության վերաբերյալ ուսումնասիրություններ իրականացնելու եւ իրավասու մարմին խորհրդատվական եզրակացության ներկայացնելու: 5) Կարգապահական նոր տույժի տեսակը, ինչպիսին է դատարանի նախագահի կամ Վճռաբեկ դատարանի պալատի նախագահի պաշտոնից ազատելը, հնարավորություն կտա կարգապահական խախտում թույլ տված դատավորին ազատելու այդ պաշտոններից: Վերոնշյալից բացի՝ նախարարությունից հայտնել են, որ, հիմք ընդունելով հանգամանքը, որ վեթինգի իրագործման այլ եղանակների իրականացումը հնարավոր է միայն սահմանադրական բարեփոխումների իրականացմամբ, 10.10.2019 թվականին հաստատված դատական եւ իրավական բարեփոխումների ռազմավարությամբ որպես ռազմավարական նպատակ է նախատեսվել ՀՀ Սահմանադրության փոփոխությունների իրականացումը: Ըստ այդմ, նշված նպատակին հասնելու համար ձեւավորված սահմանադրական բարեփոխումների հանձնաժողովի կողմից այժմ քննարկվում են վեթինգի իրագործման այլ հնարավոր ուղղությունները: Այսպիսով, կարող ենք եզրակացնել, որ 2 տարի շարունակ նոր կառավարության եւ կառավարող քաղաքական ուժի ներկայացուցիչները տարբեր առիթներով հայտարարել են դատական համակարգում բարեփոխումների՝ այդ թվում վիրահատական միջամտությամբ փոփոխությունների մասին, հայտարարել են մշակվող նախագծերի մասին, սակայն դրանք, ըստ էության, մինչ օրս վերջնականացված չեն։ Դեռեւս մշակված չէ անցումային արդարադատության ամբողջական հայեցակարգ, անցումային արդարադատության ընդհանուր կիրառման մասին նույնիսկ դադարել է խոսվել, վեթինգի մասին առանձին օրենք չի լինելու, իսկ դատավորների բարեվարքության ստուգմամբ զբաղվելու է Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնանժողովը, որը, բոլոր դեպքերում, ուսումնասիրում է պաշտոնյաների ունեցվածքը՝ անկախ վեթինգի մեխանիզմի ներդրումից։ Բացի այս՝ 2 տարվա ընթացքում իրավապահ մարմինների ուշադրության կենտրոնում չի եղել նաեւ ըստ էության հանցագործության մասին հաղորդումներ պարունակող՝ Մարդու իրավունքների նախկին պաշտպանի ծավալուն եւ փաստական զեկույցը։ Արփի Ավետիսյան, Հայարփի Բաղդասարյան

21:41 - 01 հուլիսի, 2020

«Վիրահատական միջամտություն»՝ դատական համակարգում [մաս 2]․ Մարտի 1․ արդարացված քաղաքացիներին դատապարտած պաշտոնավարող դատավորները

«Դատավորը մայրիկիս ասել էր՝ գոնե էսքանը պետք ա տանք, վերեւից պատվեր ա, հա՛մ մայրիկիս էր ասել, հա՛մ հորեղբորս, որ հնարավոր չի ոչ մի բան անել, վերեւից պատվեր է։ Անգամ Աղվան Հովսեփյանի անունն է տվել, որ կեթաք էսքան կուզեք։ Հլը նույնիսկ ասում էր՝ 5 պետք ա ուզեի, էս փոքր երեխու համար 4 տվեցի։ Դատախազը՝ Փիլոյանն էլ էր ասել, որ պատվեր է, ես ոչ մի բան չեմ կարող անել»։ Կարեն Թարխանյան, Մարտի 1-ից հետո 2 ոստիկանի ցուցմունքով 4 տարվա ազատազրկման դատապարտված, 2019թ․-ին արդարացված ՀՀ քաղաքացի Այս տարվա մայիսի 11-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը եւ արդարադատության նախարար Ռուստամ Բադասյանը քննարկեցին վեթինգի եւ ապօրինի գույքի բռնագանձման գործընթացներին վերաբերող հարցեր։ Քննարկումից պարզ դարձավ, որ էապես փոխվել է վեթինգ անելու՝ կառավարության գործիքակազմը, որի մասին Փաշինյանը խոսում էր դեռեւս 1 տարի առաջ։ Նախորդ հրապարակմամբ Infocom-ն անդրադարձել էր Մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան Կարեն Անդրեասյանի՝ 2013 թվականին հրապարակած զեկույցին, որտեղ ներկայացված էին Վճռաբեկ դատարանում կոռուպցիոն մեխանիզմները, նախկին Արդարադատության խորհրդի անդամների՝ դատարավորներին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելիս կիրառած երկակի ստանդարտները։ Հրապարակման այս մասում կանդրադառնանք 2008 թվականի մարտիմեկյան դեպքերի վերաբերյալ հարուցված քրեական գործերով որոշումներ կայացրած դատավորներին, որոնց մի մասն այսօր էլ շարունակում է աշխատել դատական համակարգում։ Մարտի 1-ի տասներորդ տարելիցին ընդառաջ՝ Հայ ազգային կոնգրես կուսակցությունը հրատարակեց մի գիրք՝ «Մարտի 1-ի ոճրագործությունը» վերնագրով, որտեղ ներկայացված են 2008թ. մարտի 1-ին խաղաղ ցուցարարների նկատմամբ իրականացված անօրինականություններին վերաբերող տարբեր բնույթի փաստաթղթեր։ Այս գրքում ներկայացված են շուրջ 4 տասնյակ դատավորների անուններ, որոնք, ինչպես նշված է գրքում, անարդար ու ապօրինի որոշումներ են կայացրել Մարտի 1-ին առնչվող քրեական գործերով, այդ թվում՝ մեկ ոստիկանի ցուցմունքի հիման վրա կայացրել են մեղադրական դատավճիռ։ Այդ դատավորներից որոշների անունները հիշատակվում են նաեւ Մարդու իրավունքների երրորդ պաշտպան Կարեն Անդրեասյանի արտահերթ զեկույցում։ Նրանցից ոմանք շարունակում են պաշտոնավարել։ Ստորեւ կներկայացնենք այդ դատավորներից մի քանիսին առնչվող հրապարակումներ, որտեղ ներկայացված են նրանց կայացրած ենթադրյալ ապօրինի ակտերն ու անարդար որոշումները։ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի դատավոր Եվա Դարբինյան․ վերջինս թեեւ այլեւս չի պաշտոնավարում համակարգում, սակայն նրա վերաբերյալ հրապարակումները քիչ չեն։ 2008 թվականի նոյեմբերին Երեւանի քրեական դատարանի դատավոր Եվա Դարբինյանը «Մարտի 1»-ի գործով 4 տարվա ազատազրկման էր դատապարտել Գեւորգ Մանուկյանին, որը նախագահական ընտրությունների ժամանակ Էջմիածնում Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի վստահված անձն էր: 29-ամյա Մանուկյանին բռնությամբ ուղեկցվող զանգվածային անկարգություններ կատարելու մեղադրանք էր առաջադրված: Մեղադրող կողմը 5 տարվա ազատազրկում էր պահանջել նրա համար: Մանուկյանի պաշտպան Ինեսա Պետրոսյանը հայտնել էր, որ իր պաշտպանյալը կալանավորված էր մայիսի 10-ից` երեք վկաների ցուցմունքների հիման վրա, որոնցից երկուսը Էջմիածին քաղաքի բնակիչներ են, մեկը` ոստիկանության Վաղարշապատի բաժնի աշխատակից: Փաստաբանի վկայությամբ` վկաներից մեկը հոգեկան հիվանդ էր: 2013 թվականի սեպտեմբերին ՀԱԿ կուսակցության փոխնախագահ, այդ ժամանակ ԱԺ պատգամավոր Լեւոն Զուրաբյանը, որն անձնական երաշխավորություն էր հայտնել դատարանին՝ քաղբանտարկյալ Տիգրան Առաքելյանի խափանման միջոց կալանքը վերացնելու խնդրանքով, նաեւ հայտարարել էր․ «Հիմա կոնկրետ խոսում եմ դատավոր Եվա Դարբինյանի մասին, ով հայտնի է նրանով, որ Մարտի 1-ով անցնող մեր քաղբանտարկյալ ընկերների գործերով բազմաթիվ անարդար վճիռներ է կայացրել: Նա շատ մեծ մեղքեր է գործել արդարադատության դեմ ու նրան եմ ուղղում խոսքս։ Այդ կինը մեղքի մեծ բեռից ազատվելու մի հնարավորություն ունի, եթե, անսալով մեր կոչին, ճիշտ որոշում ընդունի, ու բռնապետի կողմից ճնշված դատավորի մեջ արթնանա իր կոչմանը արժանի դատավորը»,- ասել էր Զուրաբյանը։ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի դատավոր Գագիկ Ավետիսյան․ նրա լիազորությունները դադարեցվել են չորս տարի առաջ։ Ըստ մամուլի հրապարակումների՝ կաշառք ստանալուց հետո առանձնապես խոշոր չափերով գողություն կատարելու մեջ մեղադրվող անձին դատապարտել է երկու տարվա ազատազրկման, այնինչ՝ այս արարքի համար նվազագույն պատիժը 4 տարի է։ Մասնավորապես, 2010 թվականի սեպտեմբերին «Հետք» պարբերականը մի հրապարակում արեց, որտեղ նշված էր, որ այդ ժամանակ նախագահի աթոռը զբաղեցնող Սերժ Սարգսյանը Լոնդոնից նամակ է ստացել, որտեղ միջազգային հանցավոր խմբի պարագլուխ, Ռումինիայի քաղաքացի Օլիվեր Ռադուկու Մարիանը գրել է իր հայաստանյան արկածների մասին՝ ինչպես են այստեղ հսկայական գումարներ հափշտակել, երկրից դրանք հանել դուրս, ինչպես են ձերբակալվել ու կաշառքի դիմաց արժանացել մեղմ պատժի: 2008 թվականին ԱԱԾ-ն վնասազերծել էր միջազգային հանցավոր խումբ, որը նույն տարվա օգոստոսին հայաստանյան 4 բանկերի բանկոմատներից կեղծ պլաստիկ քարտերով հափշտակել էր ավելի քան 80 մլն դրամ: 2010-ին հիշյալ խմբի անդամներից ընդամենը երկուսն էին անազատության մեջ: Մյուսները տարօրինակ կերպով արժանացել էին իրավապահների մեղմ վերաբերմունքին: Օլիվեր Մարիանի գործը քննել է ԱԱԾ-ի ավագ քննիչ Արտյոմ Գրիգորյանը, մեղադրող-դատախազը եղել է Հովսեփ Սարգսյանը, դատավորն էլ` Գագիկ Ավետիսյանը։ Վերջինս, ինչպես նշեցինք վերեւում, Մարիանին դատապարտել էր ընդամենը 2 տարվա ազատազրկման։ Դատավոր Գագիկ Ավետիսյանն այս բացառիկ մոտեցումը հիմնավորել էր նաեւ այն հանգամանքով, որ Օլիվերը նախկինում ոչնչով արատավորված, մասնավորապես` դատված չի եղել: Սա այն դեպքում, երբ նույն քրեական գործում առկա է Մեծ Բրիտանիայի Ինտերպոլի տեղեկանքը, ըստ որի` Օլիվեր Մարիանը խարդախության համար երկու անգամ դատապարտվել է եւ անցնում է իրենց երկրի քրեական հաշվառումներով: Իսկ Սերժ Սարգսյանին ինքը` հանցավոր խմբի պարագլուխ Օլիվեր Մարիանը գրել է, որ ինքն ընդունել է մեղքը, դատապարտվել է 2 տարվա ազատազրկման եւ դատավարությունից 7 ամիս անց բանտից ազատվել ու լքել է Հայաստանը։ Գագիկ Ավետիսյանն այս արարքի համար նույնիսկ նկատողության չի արժանացել։ Երեւան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի գործող դատավոր Գագիկ Պողոսյան․ վերջինս հայտնի է ՀԱԿ ակտիվիստների դատապարտման գործով․ 2011 թվականի օգոստոսի 9-ին Կարապի լճի մոտ տեղի ունեցած միջադեպով սկսված ՀԱԿ ակտիվիստների աղմկահարույց գործը 1 տարի անց ավարտվել է դատավոր Գագիկ Պողոսյանի վճռով, համաձայն որի՝ Տիգրան Առաքելյանը դատապարտվել է 6, Արտակ Կարապետյանը՝ 3,5, Սարգիս Գեւորգյանն ու Դավիթ Քիրամիջյանը՝ 2-ական տարվա ազատազրկման: Ուշագրավ է, որ վերջինիս համար մեղադրող դատախազ Հակոբ Մարտիրոսյանը 2 տարի պայմանական ազատազրկում է պահանջել, սակայն Գագիկ Պողոսյան ավելի խիստ պատիժ է սահմանել՝ անտեսելով դատախազի պայմանական ազատազրկման պահանջը եւ երկու տարի տալով երիտասարդ ընդդիմադիր գործչին։ Ինչպես բազմիցս նշել են դատավարության ընթացքին հետեւող իրավապաշտպանները, լրագրողները եւ անհատները, Պողոսյանը շատ անգամ նիստերի ընթացքում չի լսել եւ ոչ մի կողմին, ու աթոռին նստած կամ ճոճվել է, կամ քնել: Ի դեպ, 2010 թվականին ՀՀ արդարադատության նախարարի 09.08.2010 թվականի թիվ 163-Ա հրամանով դատավոր Գ. Պողոսյանի նկատմամբ կարգապահական վարույթ է հարուցվել, որի առիթ է հանդիսացել ՀՀ գլխավոր դատախազի տեղակալի 24.05.2010 թվականի հաղորդումը: Նշվել է, որ Պողոսյանն արդարադատություն իրականացնելիս դատավարական օրենքների նորմերի ակնհայտ եւ կոպիտ խախտումներ է թույլ տվել: Արդարադատության խորհուրդը, սակայն, որոշել է մերժել արդարադատության նախարարի միջնորդությունը եւ կարճել Պողոսյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ գործը: Գագիկ Պողոսյանն իր գույքը եւ եկամուտների հայտարարագիրը ներկայացրել է 2011 թվականից սկսած։ Այդ ժամանակ Պողոսյանը հայտարարագրել է 7 մլն ՀՀ դրամ եւ 6000 ԱՄՆ դոլար։ 2019 թվականի հայտարարագրում Գագիկ Պողոսյանը ներկայացրել է 3 բնակարան՝ համատեղ սեփականությամբ, որոնք ձեռք են բերվել 1993, 1995 եւ 2005 թվականներին։ 2019 թվականի վերջի դրությամբ Պողոսյանի բանկային հաշվում առկա է 2 մլն 481 հզ ՀՀ դրամ եւ 5200 ԱՄՆ դոլար։ Դատավորը հայտարարագրել է նաեւ 18 մլն ՀՀ դրամ եւ 9000 ԱՄՆ դոլար կանխիկ գումար։ Ուշագրավ է, որ Գագիկ Պողոսյանը 4 մլն 521 հզ ՀՀ դրամ մնացորդով փոխառություն ունի՝ տրված «Միկշին» ՍՊԸ-ին, որը պատկանում է ԱԱԾ նախկին պետ Գրիգոր Հարությունյանի եղբոր՝ Միախիլ Հարությունյանի որդուն՝ Տիգրան Հարությունյանին։ Ընդհանուր իրավասության դատարանի գործող դատավոր Գայանե Խաչատրյան․ 2019 թվականի մայիսին փստաբան Հակոբ Ճարոյանը վարչապետին է ներկայացրել դատավորի կողմից հանցավոր արարք կատարելու վերաբերյալ դիմում։ Փաստաբանը նման հաղորդում է ներկայացրել նաեւ վերաքննիչ քրեական դատարանի դատավոր Կարեն Մարդանյանի վերաբերյալ։ Հաղորդումը կրկին հանցավոր արարք կատարելու մասին է. «Հանցավոր արարքը նրանց երկուսի դեպքում էլ ակնհայտ անարդար դատական ակտ կայացնելն է։ Նրանք երկուսն էլ ակնհայտ անարդար դատական ակտ են կայացրել եւ ենթակա են քրեական պատասխանատվության»,-ասել է Ճարոյանը՝ հավելելով, որ երկու դեպքում էլ դատախազությունը իր հաղորդումները համարել է անհիմն, եւ քրեական գործ չի հարուցվել: Գայանե Խաչատրյանը 2011 թվականի դրությամբ հայտարարագրել է 12 մլն ՀՀ դրամ եւ 25000 ԱՄՆ դոլար դրամական միջոցներ։ Դատավորն այդ տարում գույք եւ եկամուտ չի հայտարարագրել։ 2019 թվականի հայտարարագրում Խաչատրյանը ներկայացրել է բնակարան, որտեղ միանձնյա սեփականատեր է եւ, ըստ հայտարարագրի, ժառանգության իրավունքով է ստացել՝ 2010 թվականին։ Դատավորը հայտարարագրել է նաեւ շարժական գույք՝ Mercedes Benz մակնիշի ավտոմոբիլ, որը գնվել է 2007 թվականին։ Դատավորը հայտարարագրել է նաեւ 15 մլն 500 հզ ՀՀ դրամին եւ 10000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք դրամական միջոցներ։ 2020 թվականի մայիսին Հայաստանի Վճռաբեկ դատարանը արդարացրեց Մարտի 1-ի գործով տարիներ առաջ ազատազրկված 9 անձի՝ Արմեն Ավագյան, Մասիս Այվազյան, Կարեն Թարխանյան, Դավիթ Աղայան, Վարդան Ջհանգիրյան, Արման Շահինյան, Դավիթ Մաթեւոսյան, Խաչիկ Գասպարյան, Սամվել Հարությունյան, իսկ Արամ Բարեղյամյանի մասով դիմումը բավարարվել է մասնակի։ Մեղադրական դատավճիռների դեմ բողոք էր ներկայացրել ՀՀ դատախազությունը։ Մարտի 1-ի արյունալի իրադարձություններից հետո այս 9 անձանց դատարանները մեղավոր էին ճանաչել տարբեր հոդվածներով՝ իշխանության ներկայացուցչի նկատմամբ ոչ վտանգավոր բռնություն գործադրել, բռնությամբ զանգվածային անկարգությունների մասնակցել, Արամ Բարեղամյանի դեպքում նաեւ՝ դիտավորությամբ առողջությանը ծանր վնասվածք պատճառել։ Այս անձանց դատավորներից մեկն էլ ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի դատավոր Կարինե Ղազարյան, մյուս արդարացվածներին դատել են Ռուբեն Ափինյանը, Գագիկ Ավետիսյանը, Գայանե Կարախանյանը, գործող դատավոր Ալեքսանդր Ազարյանը։ Երեւան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Մնացական Մարտիրոսյան․ այս դատավորն էլ հայտնի է Մարտի 1-ից հետո «7»-ի գործի քննությամբ ու խնդրահարույց դատավճիռներով: Նա քննել է նաեւ Նիկոլ Փաշինյանի, ապա նաեւ ՀԱԿ ակտիվիստների գործը՝ բոլոր գործերով արձակելով մեղադրական դատավճիռներ: 2015 թվականին ՀՀ ՄԻՊ Կարեն Անդրեասյանը դիմել է դատավորների ընդհանուր ժողովի էթիկայի եւ կարգապահական հարցերի հանձնաժողովին Երեւանի Կենտրոն եւ Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Մարտիրոսյանի նկատմամբ վարույթ հարուցելու վերաբերյալ: Դիմումի համար հիմք է հանդիսացել դատապարտյալ Արթուր Այվազյանի պաշտպան Հայկ Ալումյանի բողոքը, որով փաստաբանը դատարանից խնդրել էր իր պաշտպանյալի մասով վերացնել ՀՀ արդարադատության նախարարության քրեակատարողական ծառայության կենտրոնական մարմնի տեղաբաշխման հանձնաժողովի համապատասխան որոշումը, որով մերժվել էր փոխել Այվազյանի ռեժիմը միայն այն պատճառով, որ նա դատապարտված լինելու ժամանակ կրկին հանցագործություն է կատարել եւ բացի դրանից՝ պատիժը կրելու ընթացքում 9 անգամ ենթարկվել է կարգապահական տույժի, չի խրախուսվել: Այս որոշման դեմ Ալումյանը վերաքննիչ բողոք է բերել, եւ Վերաքննիչ քրեական դատարանը հուլիսի 1-ին մասնակիորեն բավարարել է Ալումյանի բողոքը՝ փոխելով առաջին ատյանի դատարանի որոշումը եւ տեղաբաշխման հանձնաժողովին պարտավորեցնելով վերացնել ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի որոշմամբ արձանագրված դատապարտյալի իրավունքի խախտումը: Օմբուդսմենը համարել է, որ առաջին ատյանի դատարանի դատավոր Մնացական Մարտիրոսյանը դուրս է եկել օրենքով իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակից եւ թույլ է տվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 429-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 358-րդ հոդվածի դրույթների ակնհայտ եւ կոպիտ խախտում, ինչի հետեւանքով խախտվել են նաեւ Սահմանադրության 5-րդ, 18-րդ եւ 19-րդ հոդվածներով սահմանված դրույթները: Բացի այդ, Օմբուդսմենը կարծում է, որ դատապարտյալի պաշտպանի բողոքի մերժման որոշումը պատշաճ պատճառաբանված չի եղել: Ի դեպ՝ Մնացական Մարտիրոսյանը հանդիսացել է հենց նույն կարգապահական հանձնաժողովի անդամ, եւ ենթադրվում էր, որ դժվար թե այդ հանձնաժողովը նրան կարգապահական պատասխանատվության ենթարկեր: Մնացական Մարտիրոսյանն իր առաջին՝ 2011 թվականին հրապարակված հայտարարագրում ներկայացրել է 4 մլն ՀՀ դրամ, 17000 ԱՄՆ դոլար եւ 3950 եվրո դրամական միջոցներ։ 2019 թվականին Մնացական Մարտիրոսյանը հայտարարագրել է 25 տոկոս բաժնային սեփականությամբ 1 բնակարան եւ 25 տոկոս բաժնային սեփականությամբ ավտոտնակ, որոնք ձեռք են բերվել 2019 թվականին։ Դատավորը հայտարարագրել է նաեւ Toyota մակնիշի 1 ավտոմեքենա, որը ձեռք է բերվել 2015 թվականին։ 2019 թվականի վերջի դրությամբ Մնացական Մարտիրոսյանի հաշվին եղել է 581 հզ ՀՀ դրամ եւ 267 եվրո։ Դատավորը հայտարարագրել է 10 մլն ՀՀ դրամ, 17 000 ԱՄՆ դոլար եւ 5000 եվրո կանխիկ դրամական միջոցներ։ Վճռաբեկ դատարանի նախկին նախագահ Արման Մկրտումյանը 2013-ի հոկտեմբերին դիմել է ՀՀ դատարանների նախագահների խորհրդի էթիկայի հանձնաժողով` Վերաքննիչ քրեական դատարանի՝ արդեն նախկին դատավոր Աիդա Հովհաննիսյանի հարցը քննարկելու եւ համապատասխան որոշում ընդունելու միջնորդությամբ: Նման դիմումի առիթ էին դարձել մամուլի հրապարակումները։ Մամուլի միջոցներով հրապարակվել են տարբեր քաղաքացիների դժգոհությունները` կապված դատավոր Աիդա Հովհաննիսյանի կողմից քաղաքացիների հետ տարբեր քաղաքացիաիրավական վեճեր ունենալու եւ դրանց շրջանակում Աիդա Հովհաննիսյանի կողմից դատավորին արգելված վարքագիծ դրսեւորելու մասին: Դատական դեպարտամենտն ուսումնասիրել է մամուլի միջոցներում տեղ գտած հրապարակումները, դրանց մանրամասները եւ արդյունքները ներկայացրել ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահին: Դրանից հետո՝ 2013 թվականի նոյեմբերին Սերժ Սարգսյանը դադարեցրել է Հովհաննիսյանի լիազորությունները։ Մարտիմեկյան իրադարձություններից հետո դրանց վերաբերյալ դատական ակտեր կայացրած բոլոր դատավորներին մանրամասն անդրադառնալու դեպքում այս հրապարակումը շատ երկար կլիներ, այդ պատճառով ներկայացրինք միայն առավել ուշագրավ կենսագրություն ունեցողներին։ Նախորդ տարի՝ 2019 թվականի մայիսի 24-ին, խորհրդարանում անցումային արդարադատության վերաբերյալ լսումների ժամանակ Հայ ազգային կոնգրես կուսակցության փոխնախագահ Արամ Մանուկյանը ԱԺ ամբիոնից ներկայացրեց հիշյալ՝ Մարտի 1-ի ոճրագործությունը գիրքը՝ հայտարարելով, որ այն ուղարկել է նաեւ Հատուկ քննչական ծառայության պետ Սասուն Խաչատրյանին․ «42 դատավորի, 27 դատախազի անուն կա գրքում, որոնց նկատմաբ հարկավոր է ոչ թե վեթինգ իրականացնել, այլ քրեական հետապնդում: Դրանք այն մարդիկ են, որոնք 1 ոստիկանի ցուցմունքով մարդկանց 6-7 տարի հոդված են տվել»,- ասաց Արամ Մանուկյանը: Infocom.am-ը ՀՀ գլխավոր դատախազությունից տեղեկացավ, որ գիրքը Մարտի 1-ի քրեական գործով քննության առարկա է։ Գրքում հիշատակված դատավորները, դատախազները կամ քննիչները գործի շրջանակներում հարցաքննվե՞լ են, թե՞ ոչ, դատախազությունից չհայտնեցին։ Ստորեւ ներկայացնում ենք վերևում հիշատակված դատավորների ներկայացրած առաջին ու վերջին հայտարարագրերի տվյալները, եւ որպեսզի դրանք համեմատելի լինեն իրենց ստացած աշխատավարձերի հետ, ներկայացնում ենք նաեւ դատավորների ամսական աշխատավարձերի փոփոխությունները՝ 2011 թվականից առ այսօր։ Այստեղ պետք է հաշվի առնել, որ աշխատավարձի նշված չափերը ներառում են նաև եկամտային հարկը, ինչպես նաեւ այն, որ ամսական այսքան եկամուտ ստանալիս յուրաքանչյուր դատավոր նաեւ ունեցել է եւ/կամ ունի ծախսեր։ Միաժամանակ նշենք, որ մինչև 2014 թվականի հուլիսի 1-ը դատավորներ պաշտոնային դրույքաչափերը սահմանվել են տվյալ տարվա պետական բյուջեի մասին օրենքով և այդ շրջանում գործող Դատական օրենսգրքով։ 2014 թվականի հուլիսի 1-ից հետո դատավորների պաշտոնային դրույքաչափերի հաշվարկման գործակիցները սահմանվել են «Պետական պաշտոններ եւ պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն եւ մինչ այժմ փոփոխության չեն ենթարկվել։ «Վիրահատական միջամտություն»՝ դատական համակարգում [մաս 3]․ վեթինգի տրանսֆորմացիաները Արփի Ավետիսյան, Հայարփի Բաղդասարյան

19:46 - 01 հուլիսի, 2020