Ֆրանսիա

Ֆրանսիական Հանրապետություն, ունիտար կիսանախագահական հանրապետություն Արևմտյան Եվրոպայում՝ իր մի քանի անդրծովյան տարածքներով և կղզիներով, որոնք տեղակայված են Հնդկական, Խաղաղ և Ատլանտյան օվկիանոսներում։ Մայրցամաքային Ֆրանսիան ձգվում է Միջերկրական ծովից մինչև Անգլիական նեղուց և Հյուսիսային ծով, Հռենոսից մինչև Ատլանտյան օվկիանոս։ Տարածքը՝ 674,843 կմ², բնակչության թիվը 2020-ի տվյալներով ավելի քան 65 միլիոն է։

Ֆրանսիայի մայրաքաղաքը Փարիզն է, պետական լեզուն ֆրանսերենը։

Ֆրանսիայի կուսակցությունների առաջնորդները երկրի նախագահին են դիմել Արցախի և Հայաստանի անվտանգությունը երաշխավորելու կոչով

Ֆրանսիայի տարբեր առանցքային կուսակցությունների քաղաքական առաջնորդներ, չնայած քաղաքական տարբերվող հայացքներին, համատեղ բաց նամակ են հրապարակել Ֆրանսիայում ամենամեծ լսարանն ունեցող «Մոնդ» («Le Monde») օրաթերթում՝ հայցելով Ֆրանսիայի նախագահի միջամտությունը՝ Արցախի և Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությունը երաշխավորելու համար։ Այս մասին «Ֆեյսբուք»-ի իր էջում տեղեկացրել է Ֆրանսիայում Հայաստանի դեսպանությունը՝ ներկայացնելով նամակի թարգմանությունը. «ԱՀՆՐԱԺԵՇՏ Է ԱՊԱՀՈՎԵԼ ԼԵՌՆԱՅԻՆ ՂԱՐԱԲԱՂԻ ՀԱՅԵՐԻ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆԸ Դեկտեմբեր 12-ից ի վեր Ադրբեջանը գրավել է Արցախի / Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչությանը արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհը՝ Լաչինի միջանցքը՝ այսպիսով ստեղծելով հումանիտար մեծ աղետի վտանգ: 120 հազար մարդ, որոնց թվում 30 հազար երեխաներ, զրկված են կենսական պաշարներից, այդ թվում՝ սնունդից և բժշկական անհրաժեշտ միջոցներից: Երեք օր շարունակ Ադրբեջանը կտրել էր նաև գազի մատակարարումը՝ զրկելով Արցախի բնակչությանը ջեռուցումից ցրտաշունչ ջերմաստիճանի պայմաններում: Այս իրադարձությունը 2020 թվականի սեպտեմբերից ի վեր հայերի դեմ՝ լինեն դրանք Հայաստանի, թե Արցախի Հանրապետությունների քաղաքացիներ, Ադրբեջանի հարձակումների սրման նոր փուլի սկիզբ է և կոպիտ խախտում է հանդիսանում թե՛ միջազգային իրավունքի, թե՛ Ժնևի կոնվենցիաների և թե՛ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակում կայացած բանակցությունների, որոնք նախատեսում են ղարաբաղյան հիմնախնդրի խաղաղ հանգուցալուծում: Հիմքեր կան կարծելու, որ Ադրբեջանը կանգ չի առնելու այսպիսով և կշահագործի ցանկացած առիթ՝ իր գործելակերպով ապակայունացնելու և հալածելու համար Արցախի և Հայաստանի Հանրապետության բնակիչներին՝ հայտարարված էթնիկ զտման նպատակով: Ադրբեջանի գործողությունները՝ պատերազմական փաստագրված ոճրագործությունները, էթնիկ ատելության տարածումը, հայկական մշակութային ժառանգության ոչնչացումը, 2022թ սեպտեմբերին Հայաստանի դեմ հարձակումը և նրա ինքնիշխան տարածքի մի մասի ապօրինի օկուպացիան, քաղաքացիական բնակչության դեմ կրկնվող հանցագործությունները, այլևս անթույլատրելի բնույթ են կրում, ինչը ցանկացած այլ հանգամանքներում Ֆրանսիային կդրդեր միջամտել: Ավելին՝ վտանգված է բարեկամ մի ազգ՝ «Մեր արիասիրտ փոքրիկ դաշնակից Հայաստանը», ինչպես ասել է Ժորժ Կլեմանսոն: Ֆրանսիան և հայերը կապված են բազմադարյան մշակութային, քաղաքական, տնտեսական բազմաթիվ թելերով: Ֆրանսիայի և Հայաստանի հարաբերությունների պատմությունը դա Ֆրանսիան և Ասիային ու Մերձավոր Արևելքին կապող ճանապարհներն են (սկսած Ժակ Կյորի, Ռիշելյեի և Կոլբերի ժամանակներից), մեր տեքստիլ արդյունաբերության զարգացումն է, առաջին սրճարանը Փարիզում, Սուեզի ջրանցքը, Ֆրանսիայում որդան կարմիրի և ծիրանի հայտնվելը, մեր ժողովրդական պարահանդեսների ակորդեոնը: Ֆրանսիան և հայերը մեր դրոշի տակ Մեծ պատերազմում կռվող հայ լեգիոնն է, Դիմադրության շարժման՝ ընդդեմ բարբարոսության ըմբոստացած հերոս Միսաք Մանուշյանի ինքնազոհաբերումը: Ֆրանսիան և հայերը, վերջապես, մեր մեծ գրողների հուշն են ՝ Կորնեյից մինչև Ներվալ, Սանդից մինչև Լամարտեն, Վիկտոր Հյուգոյից, Ռոմեն Ռոլանից և Մաքս Ժակոբից մինչև Լուի Արագոն: Սակայն հնարավոր է, որ 1915 թվականին Անատոլ Ֆրանսի արտասանած խոսքերն են, որ լավագույնս են ի մի բերում այն, ինչ մեզ կապում է հայերին: «Մենք հասկացանք վերջապես, որ Արևելքի մեր քույրն էր մեռնում և մեռնում էր, որովհետև մեր քույրն էր, այն մեղքի համար, որ կիսել էր մեր զգացմունքները, որ սիրել էր այն, ինչ մենք էինք սիրում, մտածել այն, ինչ մենք ենք մտածում, հավատ տածել այն ամենի հանդեպ, ինչին մենք ենք հավատում և մեզ պես ճաշակել իմաստնությունը, հավասարությունը, բանաստեղծությունը, արվեստները: Սա էր նրա անապաշխարելի հանցագործությունը»: Կան հիմնարար արժեքներ, կան անկապտելի սկզբունքներ, որոնք միավորում են մեզ՝ ֆրանսիացի ժողովրդի ընտրած սենատորներին և պատգամավորներին՝ մեր տարաձայնություններից և քաղաքական փոխադարձ տեսլականներից անդին: Կան հիմնարար արժեքներ, կան անկապտելի սկզբունքներ, որոնք միավորում են մեզ և մեզ ազգ դարձնում. Ֆրանսիական մեծ և գեղեցիկ ազգը: Հանուն այս արժեքների և սկզբունքների, որոնք ծնվել են Մարդու և Քաղաքացու իրավունքների Հռչակագրից, հանուն հայ ժողովրդին մեզ կապող անքակտելի կապերի, Սենատը միաձայն՝ բացառությամբ մեկ ձայնի, ապա Ազգային ժողովը միաձայն սույն նոյեմբերին ընդունեցին բանաձևեր՝ ի սատար Հայաստանի, որը զոհ է մասնակի ռազմական օկուպացիայի և չդադարող հարձակումների: Այս բանաձևերը շարունակությունն էին 2020 թ նոյեմբերին ընդունած առաջին բանաձևերի, որոնք ընդունվել են նույն ձևակերպումներով հօգուտ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ճանաչման և ի պաշտպանություն Արցախի հայության ինքնորոշման իրավունքի մի հողում, ուր նրանք ապրում են Հնագույն ժամանակներից ի վեր: Մեկ դար հետո մենք՝ ֆրանսիացի խորհրդարանականներս, պատասխանեցինք Ժան Ժորեսի կոչին՝ հնչեցրած 1896 թվականի նոյեմբերի 3-ին, Օսմանյան կայսրությունում հայկական ջարդերի օրերին, Պատգամավորների պալատում արտասանած իր ճառում «Պետք է փրկել հայերին»: «Այսինքն, թափված այսքան արյան առաջ, այսքան անմարդկային և վայրագ արարքների առաջ, Ֆրանսիայի խոստման և մարդկային իրավունքի ոտնահարման առաջ ոչ մի ճիչ չհնչեց և ոչ մեկի շուրթերից, ոչ մի խոսք չծնվեց ձեր գիտակցությունից, և դուք լուռ, հետևաբար՝ մեղսակից, ներկա եղաք իսպառ բնաջնջման": Ազգային ժողովի և Սենատի ժողովրդավարական կամարտահայտությանը համահունչ՝ մենք խնդրում ենք Հանրապետության նախագահին անել հնարավորը՝ ապահովելու համար Արցախի/Լեռնային Ղարաբաղի հայության և Հայաստանի Հանրապետության տևական անվտանգությունը: Այն դեպքում, երբ Ադրբեջանը հայտարարել է, որ հրաժարվում է Արցախի հիմնախնդրի շուրջ ցանկացած միջազգային բանակցություններից, մենք՝ պատգամավորներս և սենատորներս, Ձեզ դիմում ենք անհապաղ միջամտել անուղղելին կանխելու համար՝ ձեռք առնելով հետևյալ միջոցները. - Դատապարտել Ադրբեջանին՝ միջազգային իրավունքի դրույթների խախտման, Հայաստանի Հանրապետության տարածքի մի մասի օկուպացիայի և պատերազմական ոճրագործությունների համար, - Արցախում նախատեսել հումանիտար ներկայություն և Հայաստանին ցուցաբերել անհապաղ տնտեսական օգնություն, - Հանդիպել Արցախի ներկայացուցիչներին, - Միջնորդել Եվրոպական Միության և Ամերիկային Միացյալ Նահանգների մեր գործընկերների մոտ, որպեսզի նրանք նույն քայլերը ձեռնարկեն, և սահմանել նրանց հետ Ադրբեջանի հանդեպ տնտեսական և քաղաքական պատժամիջոցներ, - Միջնորդել Եվրոպական Միության և Ամերիկային Միացյալ Նահանգների մեր գործընկերների մոտ՝ վերագործարկելու համար Ստեփանակերտի օդանավակայանը և ապահովել Արցախի հետ օդային կապի անվտանգությունը, - Հայց ներկայացնել Միջազգային քրեական դատարան՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի կողմից միջազգային խաղաղապահ զորախումբ ուղարկելու հեռանկարով: Պարոն Նախագահ, Դուք այսօր ի զորու եք կանխելու Պատմության կրկնությունը և ուղղելու նրա անարդարություններից մեկը: Դուք կարող եք այսօր ապացուցել Ազգերի հանրությանը, որ Ֆրանսիան մեծ է և հավատարիմ համաշխարհային արժեքներին, իր իսկ բարոյական պարտքին և պատվին: Պարոն Նախագահ, Դուք, վերջապես, կարող եք ապացուցել բոլոր մեր հայրենակիցներին, որ Ֆրանսիան ազատ է, որ նա կարող է ձերբազատվել քաղաքական կամ տնտեսական կարճատես ռազմավարություններից՝ պաշտպանելու համար իր հումանիստ իդեալները, որոնք մեր Ազգի հիմքն են»: Նամակի հեղինակներ՝ Էրիկ Սիոտի, Ֆրանսիայի Հանրապետական կուսակցության նախագահ Օլիվիե Ֆոր, Ֆրանսիայի Սոցիալիստական կուսակցության Գլխավոր քարտուղար, Ֆրանսիայի Ազգային ժողովի պատգամավոր Հերվէ Մարսեյ, Ֆրանսիայի Միավորված ժողովրդավարների և անկախների կուսակցության նախագահ, Սենատի անկախների խմբակցության նախագահ Ֆաբիեն Ռուսել, Ֆրանսիայի Կոմունիստական կուսակցության Գլխավոր քարտուղար Քրիստիան Կամբոն, Ֆրանսիայի Սենատի Արտաքին հարաբերությունների, պաշտպանության և զինված ուժերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Բրունո Ռըտայո, Ֆրանսիայի Սենատի «Հանրապետականներ» խմբակցության և Սենատի Լեռնային Ղարաբաղի մասին միջազգային իրազեկության խմբի նախագահ Էլիան Ասասի, Ֆրանսիայի Սենատի Կոմունիստական խմբակցության նախագահ Գիյոմ Գոնտար, Ֆրանսիայի Սենատի Բնապահպանության, համերաշխության և տարածքային կառավարման խմբակցության նախագահ Պատրիկ Կաններ, Ֆրանսիայի Սենատի Սոցիալիստական և Բնապահպանության հանրապետական խմբակցության նախագահ Ժիլբեր-Լյուկ Դըվինազ, Ֆրանսիայի Սենատի «Ֆրանսիա-Հայաստան» բարեկամության խմբի նախագահ Պիեռ Ուզուլիա, Սենատոր

09:26 - 28 դեկտեմբերի, 2022

Ադրբեջանցիները չեն ուզում Արցախը հայերով, Արցախն իրենց պետք ա առանց հայերի․ քայլերթ Երեւանում՝ հանուն Արցախի կյանքի ճանապարհի

Երեւանի Ազատության հրապարակից, որ այդքան հանրահավքներ է տեսել, հազարավոր բղավոցներ ու անթիվ պաստառներ, հարյուրավոր քաղաքացիներ այսօր համախմբված քայլքով շարժվեցին դեպի ՌԴ եւ Ֆրանսիայի դեսպանատներ։ Ցուրտ էր, իսկապես շատ ցուրտ, երեւանյան խոնավ ձմեռ, երեխաներին դուրս չհանելու եղանակ։ Բայց մարդիկ ընտանիքով, ընկերներով, երեխաների հետ, որը՝ սայլակի մեջ, որը՝ գրկներին, եկել էին մասնակցելու «Հանուն Արցախի կյանքի ճանապարհ» քայլերթին։ Երկու փոքրիկների ու ամուսնու հետ քայլերթի ընթացքին համաչափ շարժվում է Սյուզաննան, որն ընտանիքի հետ Երեւանում է մնացել ադրբեջանցիների կողմից Արցախը Հայաստանին կապող միակ ճանապարհը փակելու պատճառով։ Լավ է՝ այստեղ մտերիմներ ունեն, մնալու տեղ ունեն, բայց նրանց ծնողները, հարազատները Արցախում են՝ բլոկադայի մեջ, ու այս իրողությունը Սյուզաննային ու իր ամուսնուն՝ Աշոտին, հանգիստ տալ չի կարող։ Բայց նրանք թեւաթափ չեն, հավատում են, որ լավ կլինի։ Սյուզաննա Առուշանովան Սյուզաննայի մեծ տղան՝ 5-ամյա Հայկը, մորն օգնում է՝ փոքրիկ թաթիկներով հրելով եղբոր՝ մեկ տարեկան Հովհաննեսի մանկասայլակը։ Նրա մեկ տարեկանը Երեւանում է լրացել, առաջին ատամիկն էլ է այստեղ դուրս եկել․ «Առողջական հարցերով էինք եկել Երեւան, ու որ պիտի գնայինք, առավոտյան զարթնեցինք, ու պարզվեց՝ փակվել ա ճանապարհը։ Ահավոր անհանգիստ էինք, սկսեցինք զանգել բոլորին՝ ինչ ա կատարվում, ինչ վիճակ ա։ Սկզբից շշմած էինք ուղղակի, որովհետեւ մտծում էինք՝ մի քանի ժամ ա, կբացվի, որովհետեւ էլ էր եղել, բայց էդ օրն անցավ, հասկացանք, որ կարող է երկար տեւել»,- պատմում է Սյուզաննան՝ ասելով, որ թեեւ այստեղ էլ բարեկամներ ունեն, հարազատ միջավայր է, բայց մեկ է՝ «ուզում ես քո տուն գնալ»․ «Անհամբեր սպասում էինք, որ մեր պուճուրը պիտի մի տարեկան դառնար, ընկերներով հավաքվեինք, հայավարի նշեինք։ Էստեղ էլ նշեցինք, այն չէ, ինչ մեր տանը կլիներ»,- պատմում է նա, իսկ փոքրիկը տաք փաթաթված լավ դիմադրում է ցրտին։ Սյուզաննայի ամուսինը՝ Աշոտը, պատմում է, որ Արցախում մնացած մեր հայրենակիցները պինդ են, չեն կոտրվում։ Թեեւ այնտեղ արդեն լուրջ հումանիտար խնդիրներ կան․ «Ճիշտ ա՝ դժվար ա, արդեն լուրջ խնդիր կա, շուկաները դատարկ են, ոչ թե քիչ ա, այլ չկա։ Ոչ մեկը գործի համար վառելիք չի կարող վերցնել, միայն շտապօգնության մեքենաները, ԱԻՆ-ը։ Երեխաները չեն կարողանում նորմալ դասի հաճախել, դա պրոբլեմ ա, մարդիկ հիվանդնաոցում․․․ Մեկը մահացել ա, եթե չեմ սխալվում։ Լուրջ ա էլի արդեն»։ Աշոտ Բալայանը Աշոտը համոզված է՝ այս օրերի ակցիաները չեն կարող արդյունք չտալ․ «Համենյան դեպս, ոչինչ չանելն էլ սխալ ա էլի»,- շեշտում է նա՝ ասելով որ այսօր ամեակարեւորն այն է, որ մեր ժողովուրդը հասկանա՝ մեր ուժը մեր միասնության մեջ է․ «Մենք նավթ չունենք, որ վաճառենք աշխարհին ու լիազորություններ ունենանք, մեր միակ ռեսուրսը մեր մշակույթն ու ինտելեկտուալ ռեսուրսն են, որոնք ցավոք էսօր լրիվ անտարբերության են մատնված թե՛ Արցախում, թե՛ Հայաստանում։ Հիմա ամեն մեկը պետք ա փորձի հասկանալ, որ մենք մենակ գաղափարով կկարողանանք հաղթել»։ Ինչ վերաբերում է ադրբեջանցիների քայլերին՝ Աշոտի կարծիքով՝ նրանց միակ նպատակն Արցախը հայաթափելն է, եւ վստահաբար ոչ էկոլոգիական «խնդիրը»․ «[Ադրբեջանցիները] չեն ուզում Արցախը հայերով, Արցախն իրենց պետք ա առանց հայերի, բայց չի կարելի հանձնվել, որովհետեւ դա մեր հազարամյակների մշակութային, արժեհամակարգային սեփականությունն ա, ո՞նց տենց կլինի, մեր պապերը դարերով պահել են․․․»,- ասում է Աշոտն ու հիշում ադրբեջանցի «բնապահպան» կնոջ ձեռքում «սպանված աղավնին»՝ ասելով, որ որեւէ նորմալ մարդ, որը իրոք մտածում է բնության մասին, երբեք չի փակի մարդկանց հումանիտար ճանապարհը․ «Դա պարադոքս ա, չի կարող լինել նման բան․․․»։ Մինչ մենք զրուցում ենք Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ, քայլերթի մասնակիցները շարժվում են ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակ։ Աշոտի ընտանիքի հետ մենք էլ ենք քայլում այդ ուղղությամբ, զրուցում։ Նրանցից իսկապես ընկաճվածություն չի զգացվում, եւ դա հուսադրում է, շատ է հուսադրում։ Եւ հուսադրում է նաեւ մարդկանց այսօրվա թիվը․ նախորդ օրերի համեմատ՝ այսօր ավելի շատ մարդ էր դուրս եկել փողոց՝ աջակցություն հայտնելու Արցախի մեր հայրենակիցներին։ (ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակի մոտ հնչած ելույթներն այս հրապարակման մեջ չեմ գրում, հավանաբար արդեն լսել կամ ընթերցել եք)։ ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակի մոտ իր ընկերների հետ կանգնած է նաեւ Նինա Տիտանյանը, որն Արցախից չէ, ու եկել է հայրենակիցներին աջակցելու․ «Ես ուզում եմ, որ արդարությունը վերականգնվի, ու ես չեմ կարող տանը նստել՝ իմանալով, որ էնտեղ փակ ա։ Եթե ինչ-որ բանով կարող եմ օգտակար լինել, պետք ա գայի։ Ու միացա ընկերներիս։ Ես հավատում եմ, որ կլինի ինչ-որ բան, համենյան դեպս մարդիկ հասկանում են, որ ստեղ անհանգստություն ա տիրում․․․ Լսելի կդառնանք, հավատում եմ, որ գոնե մի փոքր տոկոսով լսելի կլինենք»,- ասում է Նինան։ Նա այս դժվարին իրավիճակում կարեւորում է մեր ժողովրդի միասնականությունը, ասում է՝ «մի բուռ ենք մնացել», պիտի իրար սատարենք․ «Իհարկե, ամեն մեկն իր ձեւով ա մտածում մեր երկրի մասին, բայց հույս ունեմ, որ բոլորիս գաղափարները կմիանան, կդիմակայենք։ Մենք ունենք մեզ, Հայաստանը ունի մեզ՝ հայերիս, ու միասնական լինելով պետք ա առաջ գնանք»։ Նինա Տիտանյանը ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակի շենքում լույսեր չեն վառվում։ Բայց մարդիկ վստահ են՝ իրենց լսում են։ Բակում հավաքվածների հեռախոսների լույսերն են վերեւ պարզված։ Արցախի Ամարասի վանքի քահանան՝ Տեր Սեպուհը, աղոթք է հնչեցնում։ Կողքիս կանգնած երիտասարդը հանում է գլխարկը, սկսում շշնջալ բառերը՝ «Հայր մեր, որ երկնքում ես․․․»։ Հետո այս քայլերթի կազմակերպիչներից մեկը՝ երգիչ Արտեմ Վալտերը, որն Արցախից է, երգում է Արցախի Հանրապետության օրհներգը, ու մարդիկ սկսում են ձայնակցել․ «Ազատ ու անկախ Արցախ, քո տուն-ամրոցը կերտեցինք, Պատմությունը մեր երկրի մեր սուրբ արյամբ մենք սերտեցինք․․․»: Արտեմ Վալտերը մասնակցել է նախորդ օրերի ակցիաներին էլ։ Ասում է՝ այսօրվա ակցիան կազմակերպելու միտքն ինքնըստինքյան է ծագել, եւ, ասում է, խնդիրն այն է, որ այդ միտքը միանգամից բոլորի մոտ չի առաջացել․ «Ես ու ընկերներս ասացինք՝ եթե ոչ ես, ապա ո՞վ, եթե ոչ մենք, ապա ո՞վ, ու միահամուռ որոշվեց, որ էս ամենը պետք ա արվի։ Իսկ մեր գլխավոր նպատակն էն ա, որ միջազգային հանրությունն անհապաղ խառնվի, բացի Արցախի կյանքի ճանապարհը, եւ որ արցախցին հասկանա, որ մենակ չէ, մենք նրանց կողին ենք մինչեւ վերջ, ու Արցախի հարցում սասանում չկա»։ Արտեմ Վալտերը Երբ ես շնորհակալություն եմ հայտնում Վալտերին՝ րոպե տրամադրելու համար, նա էլ շնորհակալ է լինում լուսաբանելու համար, այլայլվում եմ, որովհետեւ արդյո՞ք սա շնորհակալության առիթ է։ Մինչ կպտտվի՝ գնա, հասցնում եմ ասել, որ սա ոչ միայն իմ աշխատանքն է, այլեւ շատ կարեւոր է ինձ համար։ Հ․ գ․ Ո՞նց կարող է կարեւոր չլինել։ Արցախցի բոլորին, իմ ընկեր Աստղիկին, որ ուսուցիչ է Մոխրաթաղում․ միտքս՝ ձեզ հետ։ Ճամփան բացվի՝ կգամ։Հայարփի Բաղդասարյան

02:47 - 21 դեկտեմբերի, 2022