Արցախ

Արցախի Հանրապետություն կամ Լեռնային Ղարաբաղ․ 1991թ․ սեպտեմբերի 2-ին անկախացած հանրապետություն։ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից հետո Արցախում տեղակայվել են ՌԴ խաղաղապահ ուժերը։ Ներկայումս  Արցախի  վերահսկողության տակ է նախկին Խորհրդային Միության կազմի մեջ մտնող Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը՝ բացառությամբ Հադրութի շրջանի և Շուշիի շրջանի Շուշի և Քարին տակ բնակավայրերի։

Մայրաքաղաքը Ստեփանակերտն է։ Գործող նախագահը Արայիկ Հարությունյանն է։

Արցախի Հանրապետության անկախությունը դեռեւս չի ճանաչել ՄԱԿ անդամ որեւէ պետություն։

«Հայաստանն ու Ադրբեջանը ոչ թե հաշտվում են, այլ փախուստի են դիմում իրավական հարթակներից»․ Սիրանուշ Սահակյան

«Հայաստանն ու Ադրբեջանը ոչ թե հաշտվում են, այլ փախուստի են դիմում իրավական հարթակներից»․ Սիրանուշ Սահակյան

2020 թ․ 44-օրյա պատերազմից հետո Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ սկսվեց ուղիղ երկխոսություն` խաղաղության հաստատման օրակարգով։ 4 տարի անց՝ 2024 թ․-ի տարեվերջին, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ իրական խաղաղության հնարավորության պարագայում Հայաստանը պատրաստ է փոխադարձության սկզբունքով հրաժարվել Ադրբեջանի դեմ ներկայացված միջպետական գանգատներից եւ հայցերից։ Խաղաղության բանակցությունների իրավական հարցերի շուրջ «Ինֆոքոմը» զրուցել է միջազգային իրավունքի մասնագետ, «Միջազգային եւ համեմատական կենտրոնի» ղեկավար Սիրանուշ Սահակյանի հետ։ - Տիկի՛ն Սահակյան, նախ կխնդրեմ հակիրճ նկարագրեք, թե միջազգային ատյաններում Հայաստանն ու Ադրբեջանը ինչ պահանջներ ունեն իրար դեմ։ - Միջազգայնորեն գոյություն ունեն մի քանի հարթակներ, որտեղ պետությունները կարող են միջպետական բնույթի իրավական հարցեր բարձրաձայնել եւ հասնել դրանց դատական լուծման․․․ 2020 թ․ պատերազմից հետո Հայաստանի Հանրապետությունը ՄԱԿ-ի  Միջազգային արդարադատության դատարանում նախաձեռնեց վեճ ընդդեմ Ադրբեջանի՝ «Ռասայական խտրականության բոլոր ձեւերի վերացման» կոնվենցիոնալ հիմքով, եւ բարձրաձայնվեցին լուրջ խնդիրներ` կապված խտրական քաղաքականության տարաբնույթ դրսեւորումների հետ, որոնք պետական մակարդակով էին իրականացվում։ Հետաքրքրական է, որ հայցի ներկայացումից կարճ ժամանակ անց հայելային հայց ներկայացրեց Ադրբեջանը, եւ արդյունքում Միջազգային արդարադատության դատարանում մենք ունենք 1-ական գործեր։  Հայաստանը Ադրբեջանի դեմ միջպետական հայցեր նախաձեռնեց նաեւ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում։ Նախկինում այս ատյանը ակտիվորեն օգտագործում էին հայ տուժողները․ պետությունը ձեռնպահ էր մնում միջպետական գործընթացներից` ռիսկի տակ չդնելով այն քաղաքական գործընթացները, որոնք ընթանում էին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հովանու ներքո։ Սակայն 44-օրյա պատերազմից հետո այս մտահոգությունները կարծես թե կրկին փարատվեցին։ Հայաստանի հայցին կրկին հայելային մոտեցմամբ հաջորդեց Ադրբեջանի հայցը, եւ հայցերի թվաքանակը ՄԻԵԴ-ում մեծացավ․ Հայաստանը 4 միջպետական գանգատ է ներկայացրել ընդդեմ Ադրբեջանի, Ադրբեջանը 2 միջպետական գանգատ` ընդդեմ Հայաստանի։ Եվ հետաքրքրական է, որ ՄԻԵԴ-ում ներկայացրել ենք նաեւ 1 միջպետական գանգատ ընդդեմ Թուրքիայի, որը բովանդակային առումով որոշակի կապվածություն ունի Ադրբեջանի դեմ ներկայացված 1-ին հայցի հետ՝ նկատի ունենալով, որ Թուրքիան, ըստ էության, 44-օրյա պատերազմի մասնակից է եղել։  Երրորդ հարթակը, որը գործարկել է բացառապես Ադրբեջանի Հանրապետությունը, Արբիտրաժի մշտական դատարանն է։ Հենվելով Էներգետիկ խարտիայի պայմանագրի եւ Բեռնի կոնվենցիայի վրա՝ Ադրբեջանը միջպետական 2 արբիտրաժային գործընթացներ է նախաձեռնել ընդդեմ Հայաստանի։ Հայաստանը այս հարթակում խիստ պասիվ է, որեւէ հակադարձող գործընթաց նախաձեռնված չէ։ - Ձեր թվարկած հայցերից հրաժարվելը ընդհանուր առմամբ իրավակա՞ն կամ միայն իրավակա՞ն գործընթաց է, թե նախեւառաջ քաղաքական հայտարարություն, քաղաքական գործընթաց է։ - Ես հրաժարումը կապում եմ առավելապես քաղաքական գործընթացների հետ։ Դրա վառ վկայությունն է այն, որ հրաժարման վերաբերյալ դրույթը իր արտացոլումն է ստանում խաղաղությանն առնչվող պայմանագրում, որի միջոցով փորձ է արվում լուծում տալ հայ-ադրբեջանական քաղաքական օրակարգում առկա խնդիրներին, եւ այդ պայմանագրի ստորագրումն է, որ պետք է ավարտ ազդարարի այն իրավական գործընթացներին, որոնք պետք է ապահովեին հարցերի արդարացի լուծումներ եւ նպաստեին նաեւ հայ տուժողների իրավունքների վերականգնմանը։  Մենք ունենք մտահոգություններ, որ այդ պայմանները թելադրված են Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից, ինչպես թելադրվում են պայմանագրի այլ դրույթներ։ Բացի այդ, եթե կողմերը ցանկանում են բարեկամական մոտեցումներով լուծել խնդիրը, վերացնել խախտումները, ապա, որպես կանոն, դիմում են հաշտության համաձայնությունների գործընթացին, ինչը իրավական է եւ ապահովում է արդարացիության պայմանները։  Հաշտության համաձայնությունները չեն կարող միակողմանի լինել, դրանք չեն կարող ակնհայտորեն հակասել արդարադատության շահերին, դրանք վավերացվում են դատարանների կողմից, ուստի այդ արդարության սկզբունքը ապահովվում է անգամ բարեկամական կարգավորումների պարագայում։ Իսկ այս դեպքում մենք տեսնում ենք, որ Հայաստանը եւ Ադրբեջանը ոչ թե հաշտվում են եւ ցանկանում են հարցը դատարանում լուծել բարեկամական կարգավորմամբ` չխախտելով իրավունքի, արդարության սկզբունքները, այլ փախուստի են դիմում իրավական հարթակներից եւ հարցերի հանգուցալուծումը թողնում են բացառապես քաղաքական հարթակներին, որտեղ գործում են վայրի կանոններ, որտեղ մարդու իրավունքների կոմպոնենտը անտեսվում է, եւ որտեղ երաշխիքներ չեն տրամադրվում տուժած անձանց իրավունքների վերականգնման առնչությամբ։  - Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայով սահմանված է, որ դատարանը ցանկացած փուլում կարող է դադարեցնել գործի քննությունը համապատասխան հիմքերի առկայության պայմաններում, եւ դրանցից մեկն էլ էլ Ձեր նշած կողմերի հաշտությունն է։ Միեւնույն ժամանակ սահմանված է, որ եթե դատարանը հանգի այն հետեւության, որ այդ խախտումները, միեւնույն է, պիտի դատական ակտի տեսքով արձանագրվեն, կարող է անգամ կողմերի համաձայնության պարագայում հրաժարվել դադարեցնել գործի քննությունը։ Ստացվում է, որ եթե չկա հաշտություն, գործընթացը անգամ այս կարգավորմա՞նը չի համապատասխանում։ - Եվրոպական դատարանում մի քանի գործընթացներ կան․ առաջինը հաշտության համաձայնության կնքումն է, որը հաստատվում է դատարանի որոշմամբ, եւ այդ որոշումը ազդարարում է գործի ավարտը, հետագա որեւէ այլ քննություն եւ դատական ակտ չի ակնկալվում։ Կան նաեւ դեպքեր, երբ պետությունները միակողմանի հայտարարություններ են անում, փոխհատուցումներ են տրամադրում տուժողներին, եւ այս միակողմանի հայտարարությունները, որոնք կարող են չընդունվել դիմատուների կողմից, եւս հաստատվում են դատարանի միջոցով` ազդարարելով գործի ավարտը։ Եվ կա 3-րդ ընթացակարգը, երբ դիմողները դատարանին հայտնում են, որ հետամուտ չեն իրենց գործի հետագա քննությանը, այլեւս չունեն իրավական շահագրգռվածություն գործի ելքի առնչությամբ, եւ դատարանը, որպես կանոն, գործը հանում է քննության ենթակա գործերի ցուցակից։  Բայց Եվրոպական դատարանն ունի մի ստանդարտ․ հայցից հրաժարվելը կամ հետամուտ չլինելը կարող է չընդունել, եթե արդարադատության շահերը պահանջում են գործի հետագա քննություն։ Կան արձանագրված դեպքեր, երբ դիմումատուները ենթարկվել են կոպտագույն խախտումների` կյանքի իրավունքի, խոշտանգումների, եւ դատարանը գտել է, որ այդ գործերով պետք է ձեւավորվեն իրավական դիրքորոշումներ, որոնք նաեւ կկանխարգելեն համաեվրոպական համակարգում այդ խախտումների կրկնությունը։ Հիմա մենք չգիտենք, թե Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը այս մոտեցումը որքանով կիրառելի կհամարի միջպետական գործերի նկատմամբ, քանի որ այդ դրույթները հիմնականում առնչվում են անհատական գանգատներին։ Չկա մեկ դեպք, երբ պետությունը հրաժարվել է միջպետական գանգատից։ Կան արձանագրված դեպքեր, երբ հայցվոր պետությունը հաշտություն է կնքել պատասխանող պետության հետ, բայց մենք չունենք դեպքեր, երբ միջպետական գանգատի հետամուտ չլինելու հայտարարություն է արել պետությունը կամ ուղղակիորեն հայտնել է հրաժարվելու մտադրության մասին։  - Իսկ Ձեր կարծիքով՝ ինչպիսի՞ն կլինի Եվրոպական դատարանի մոտեցումը՝ հաշվի առնելով, որ այդ միջպետական գանգատներում շոշափվում են նաեւ տուժողների իրավունքները՝ անկախ անհատական գանգատներից։  - Այս գործընթացները, ըստ էության, ի շահ 3-րդ անձանց գործընթացներ են, այսինքն՝ պետությունը, միջպետական գանգատ ներկայացնելով, պաշտպանում է ոչ թե իր սուվերեն իրավունքները, այլ մարդու իրավունքները, ուստի մենք ունենք շահառու քաղաքացիներ, իրավաբանական անձինք եւ որպես կանոն, արդարադատության շահը պետք է ենթադրի տուժած անձանց դիրքորոշումների լսելիություն։ Մեր մոտեցումը այն է, որ տուժած անձինք պետք է դատարանին ներկայացնեն իրենց անհամաձայնությունը եւ պահանջեն շարունակել միջպետական գործերի քննությունը` արդարադատության շահերը պաշտպանելու նկատառումներով։ Բայց եթե դատարանը այս մոտեցումը չկիսի, ապա անհատները հրաժարումից հետո պետք է ներկայացնեն անհատական գանգատներ․․․ Շուրջ 5 տարի է անցել գանգատները ներկայացնելու պահից, եւ այս գործերը մոտենում են եզրափակիչ ակտերի կայացմանը։ Եթե հրաժարման պարագայում դիմատուները նոր գանգատներ ներկայացնեն, ապա դրանց քննության համար եւս կպահանջվի հավելյալ 5-7 տարի։ Ստացվում է այն արդարադատությունը, որը կարելի էր հասանելի դարձնել հայերին 5-7 տարվա ընթացքում, մատուցվելու է 10-15 տարի անց, ինչը հավասարեցվում է ուշացված արդարադատության, եւ այն չի կարող ունենալ այն ազդեցությունը, ինչը տեղի կունենար ժամանակային արդարադատության իրականացման դեպքում։  - Բացի այդ, պետությունը` ի դեմս միջազգային իրավական հարցերով ներկայացուցչի գրասենյակի, նաեւ քննչական, դատախազական մարմինների ահռելի աշխատանք է կատարել` ապացուցողական այդ բազան հավաքելու նպատակով։ Եթե նման բան տեղի ունենա, կստացվի, որ պետական այդ ռեսուրսը ծախսվել է ոչ մի բանի համար, այսինքն՝ չի ծառայի ի սկզբանե հռչակված նպատակին։  - Այո, նախ այստեղ կարծես թե պետական ռեսուրսների վատնման երեւույթին ենք բախվում, բազմաթիվ կառույցներ գործել են խախտումները փաստաթղթավորելու համար։ Ավելին, պետությունը վարձել է միջազգային փաստաբաններ, հսկայական միջոցներ ուղղել այս խնդիրների լուծմանը, եւ մինչեւ այս պահը գործընթացները հաջողությամբ վարվել են։ Մենք անգամ ունենք դրական միջանկյալ արդյունքներ եւ ունենք վերջնական դրական արդյունքի իրական հեռանկար։ Բայց պետությունը բաց է թողնում այդ հեռանկարը, ինչը կարող էր ապահովել իր եւ իր քաղաքացիների խախտված իրավունքների վերականգնումը։ Սա, իհարկե, թույլատրելի գործելակերպ չէ եւ չի տեղավորվում պետության կողմից իր քաղաքացիներին պաշտպանելու պարտականության տրամաբանության ներքո։ Բայց հասկանալի է, որ քաղաքական որոշման պարագայում մենք ակնկալում ենք նաեւ այս անցանկալի զարգացումը։ - Հայաստանը, վավերացնելով «Մարդու իրավունքների եւ հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիան, նաեւ «Ռասայական խտրականության բոլոր ձեւերի վերացման» կոնվենցիան, հանձն է առել պարտականություն՝ պաշտպանելու իր քաղաքացիների, իր իրավազորության ներքո գտնվող անձանց իրավունքները, որոնք սահմանված են հենց նույն կոնվենցիաներով։ Ստացվում է, որ հրաժարվելու դեպքում Հայաստանը խախտելու է իր իսկ ստանձնած պարտականություննե՞րը։ -  Հաշվի առնելով, որ իրավունքի խախտումները թույլ է տվել Ադրբեջանը՝ առաջնային պատասխանատուն հանդիսանում է հենց Ադրբեջանը, եւ Հայաստանի պատասխանատվության խնդիր թերեւս չէր առաջանա, եթե Հայաստանը չազդարարեր, որ ստանձնել է իր քաղաքացիների պաշտպանությունը։ Այդ պարագայում անհատների վրա կմնար սեփական խախտված իրավունքների պաշտպանության հարցը։ Մինչդեռ պետությունը դարձել է փոխարինող գործիք եւ վերցրել է այս պատասխանատվությունը։ Այդ պահից, երբ պատասխանատվությունը չի իրացնում եւ հուսախաբության առջեւ է կանգնեցնում տուժողների խմբին, կարծում եմ` առաջ է գալիս նաեւ Հայաստանի Հանրապետության պատասխանատվության խնդիրը։ Բազմաթիվ խմբեր այս փուլում քննարկման առարկա են դարձնում այս հարցը, եւ ես չեմ բացառում, որ հետագայում, հրաժարման գործողությամբ պայմանավորված, միջազգային գործընթացներ կնախաձեռնվեն նաեւ Հայաստանի դեմ։  - Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպանները՝ Արտակ Բեգլարյանը, Գեղամ Ստեփանյանը, արդեն իսկ հայտարարել են, որ մի խումբ արցախցիներ նման զարգացումների դեպքում պատրաստվում են անհատական գանգատներ ներկայացնել ինչպես Ադրբեջանի դեմ՝ իրենց բազմաթիվ իրավունքների խախտման առնչությամբ, այնպես էլ Հայաստանի դեմ՝ իրենց արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունքը չապահովելու առնչությամբ։ Այս գործընթացները, ընդհանուր առմամբ, ի՞նչ ազդեցություն կունենան Հայաստանի վրա։ - Առաջնային ազդեցությունը հոգեբանականն է։ Մենք ունենք Ադրբեջանի գործողություններից տուժած հարյուրհազարավոր մարդիկ, որոնք, ըստ էության, անպաշտպան եւ անօգնական են դարձել Ադրբեջանի հետ փոխհարաբերություններում։ Պետությունը ազդակ է տվել, որ իրենց իրավունքների պաշտպանությունը հանձն կառնի, բայց հետկանչը ճիշտ հակառակ հաղորդակցությունն է։ Այն երկարաժամկետ հետեւանքներ է թողնելու հանրային գիտակցության վրա, պետություն-քաղաքացի փոխհարաբերությունների վրա։ Երկրորդը, իհարկե, իրավական հետեւանքներն են։ Ստացվում է՝ Հայաստանի Հանրապետությունը խախտում է իր քաղաքացու իրավունքները, եւ մենք ունենում ենք արդեն ոչ միայն Ադրբեջանի հետ վեճ, այլ դրան զուգահեռ՝ մեր պետության դեմ վեճ։ Քաղաքականապես ոչ կոռեկտ է, որ ադրբեջանական խախտումները կարող են համակցվել Հայաստանի կողմից նույն տուժողների հանդեպ մարդու իրավունքների այլ խախտումներով, եւ սա առհասարակ կթուլացնի Հայաստանի դիվանագիտական հնարավորությունները` բարձրաձայնելու մարդու իրավունքների խնդիրները Ադրբեջանի խախտումներից, քանի որ կունենանք համանման վարքագիծ։ Այսինքն` Հայաստանը եւ Ադրբեջանը հայերի իրավունքների խախտումների մասով կդրվեն հավասար իրավիճակում, երկուսն էլ կընկալվեն որպես հայերի իրավունքների դեմ ոտնձգող կամ այդ շահերը անտեսող պետություններ։  - Դե, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը արդեն իսկ հայտարարել է, որ քննարկվում է ոչ միայն հայցերից հետ կանչումը, այլեւ առհասարակ նույն դեպքերի առնչությամբ հետագայում նոր հայցեր ներկայացնելու հարցը։ Այստեղ մեկ այլ հարց է ծագում․ եթե տեսականորեն տեղի ունենան նոր դեպքեր, նոր դեպքերի առնչությամբ եւ քաղաքական կամք ունենալու պարագայում հնարավորություն կլինի՞ դիմելու Եվրոպական դատարան, թե՞ հրաժարումը բացառում է նաեւ այդ հնարավորությունը։  - Սա մեկնաբանության տեղիք թողնող հարց է, եւ կարծում եմ` ի վնաս մեզ մեկնաբանություններ են տրվելու։ Ենթադրում է, որ պետությունը պետք է հրաժարվի արդեն իսկ առաջացած հարաբերությունների առնչությամբ ծագող վեճերից, բայց նոր միջադեպերը այս դրույթի շրջանակներում տեղավորելի չեն։ Իհարկե, կախված է, թե դրույթը ինչ հստակությամբ է ձեւակերպված լինելու․․․ Հրաժարումը կարող էր տրամաբանական լինել, եթե Հայաստանի Հանրապետությունը այլընտրանքային մեխանիզմ առաջարկեր նշված անձանց իրավունքների վերականգնման առնչությամբ։ Օրինակ՝ Հայաստանը եւ Ադրբեջանը որոշեին, որ ձեւավորելու են հանձնաժողով, որը քննարկելու է հայ եւ ադրբեջանցի տուժողների խախտումների խնդիրը եւ ապահովելու խախտված իրավունքների վերականգնումը։ Բայց նման մեխանիզմների գործարկման մասին խոսք անգամ չկա, եւ ստացվում է, որ 2 պետությունների համար միեւնույն է, թե իրենց գործելակերպը ինչ խախտումների է հանգեցրել։ Նրանք պատրաստ են միմյանց հետ հարաբերությունները բարելավելու նպատակով հրաժարվել մարդու իրավունքներին առնչվող հայցերից եւ չապահովել վերականգնման այլընտրանքային մեխանիզմներ։ Սա նաեւ զրկում է քաղաքացիներին արդյունավետ իրավական պաշտպանության միջոցներ ունենալու հնարավորությունից, ինչը թե՛ Սահմանադրությամբ, եւ թե՛ Եվրոպական կոնվենցիայով նախատեսված իրավունք է։ - Դուք հրաժարման տրամաբանությունից խոսեցիք։ Ես դարձյալ մեջբերեմ վարչապետի հայտարարություններից մեկը։ Մի առիթով նա ասել էր՝ տրամաբանական չէ՞ արդյոք, որ եթե կողմերը կնքում են խաղաղության պայմանագիր, ինչո՞ւ պիտի շարունակեն իրավական պատերազմները միմյանց դեմ։ Միգուցե այս հարցի՞ն էլ փորձենք պատասխանել։ Տրամաբանությունը ո՞րն է։ - Նախ կոնցեպտուալ անհամաձայնություն ունեմ, երբ իրավական վեճը անվանում են իրավական պատերազմ։ Հոգեբանական, տնտեսական, ռազմական պատերազմ վարելու փոխարեն պետությունները ունեն այնպիսի գիտակցում եւ խաղաղասիրական արմատացած մոտեցումներ, որ այդ խնդրի լուծումը պատվիրակում են անկախ ատյանի, ինչպիսի անուն էլ այն ունենա՝ դատավոր, արբիտր, պանել եւ այլն, եւ վերջիններս, հարգելով իրավունքը, իրավունքի սկզբունքները, արդարության սկզբունքները, մարդու իրավունքների կոնցեպտները, տալիս են այնպիսի լուծում, որը արդարացի է եւ իր հիմնավորվածությամբ պետք է իրացվի վեճի կողմերի կողմից։ Դա արդեն իսկ վկայում է, որ կա խաղաղություն, կան փոխհարաբերություններում համակեցության ընդունելի կանոններ, եւ տարաձայնությունները լուծվում են ոչ թե ագրեսիվ, վայրի մեթոդներով, սպառնալիքներով, ճնշումներով, այլ քաղաքակիրթ մեթոդներով։  Չկա տարաձայնությունները լուծելու որեւէ այլ քաղաքակիրթ մեթոդ, քան իրավական վեճերը, եւ իրավական մեխանիզմների բացակայությունն է, որ ծնում է պատերազմներ եւ արդարացնում է ագրեսիվ մեթոդների կիրառումը։ Ես դա կարող եմ շատ հստակ ապացուցել նաեւ հայ-ադրբեջանական փոխհարաբերությունների համատեքստում․ Արցախյան հակամարտությունը չի ունեցել վեճի կարգավորման իրավական մեխանիզմ, Ադրբեջանը չի ընդունել ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարանի յուրիսդիկցիան՝ լուծելու Արցախին վերաբերող հակամարտությունը։ Հայաստանը եւս չի ընդունել։ Եթե այս մեխանիզմը լիներ, միգուցե մենք ունենայինք հարցի իրավական լուծում։ Բայց իրավական հնարավորության բացակայությամբ պայմանավորված՝ հարցը տեղափոխվել է քաղաքական պլատֆորմ՝ այն պահից, երբ Ադրբեջանը սկսել է ապալեգիտիմացնել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գործունեությունը։ Ձեւավորվել է հարցի լուծման ռազմական մեխանիզմը, եւ նրանք միտումնավոր քայլեր են արել՝ վիժեցնելու քաղաքական պլատֆորմը, եւ այնուհետեւ արդարացրել են, որ վեճը չունի իրավական լուծում, եւ քանի որ քաղաքական լուծումը արդարացված չէ, ուրեմն չկա այլ միջոց, քան պատերազմի դիմելն է։ Հիմա այս փուլում եթե ոչ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության, գոնե մարդու իրավունքների խտրականության քաղաքականության վերացման առնչությամբ ունենք վեճերի լուծման քաղաքակիրթ մեթոդ, եւ այդ մեթոդը պետք է կիրառենք` փակելու համար ռազմական ճանապարհով այդ խնդիրների լուծումը։  - Ի վերջո, այսօրվա պայմաններում, երբ ամենօրյա ռեժիմով լսում ենք պաշտոնական հայտարարություններ կրակոցների մասին, երբ ամենօրյա ռեժիմով Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունը հերքում է Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության հաղորդագրությունները, երբ Ադրբեջանի զինված ուժերի ներկայացուցիչները շարունակում են գտնվել Հայաստանի ինքնիշխան տարածքում եւ տարածքային նկրտումներ ունենալ Հայաստանի Հանրապետության նկատմամբ, ինչի մասին ուղիղ տեքստով նաեւ իշխանություններն են խոսում, որքանո՞վ եք իրատեսական համարում խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը եւ պահպանումը։ - Այս պահին իրատեսական չեմ համարում, եւ պատճառը հենց ադրբեջանական կողմն է։ Նրանք չեն պատրաստվում խաղաղության, այլ ունեն բացահայտ հավակնություններ Հայաստանի Հանրապետության այլ տարածքների նկատմամբ, ուստի այդ փաստաթղթի ստորագրումը չի արտացոլում Ադրբեջանի ագրեսիվ պետական քաղաքականությունը։ Նրանք կարող են իմիտացնել գործընթաց՝ ժամանակ շահելու նպատակով, սակայն շարունակաբար առաջ քաշել անհեթեթ նախապայմաններ, որոնց բավարարումը Հայաստանի կողմից կլինի կամ անհնարին, կամ կպահանջի տեւական գործընթացներ։ Նման անհեթեթ պահանջատիրության օրինակ է ՀՀ Սահմանադրության փոփոխությունը, որը իրապես որեւէ սպառնալիք չի ներկայացնում Ադրբեջանի նկատմամբ։ Կարծում եմ՝ խաղաղությունը կարող է տեղի ունենալ ոչ թե փաստաթղթի մակարդակով, այլ երբ հասարակություններն են պատրաստված խաղաղության, երբ ունեցել են այնպիսի աճ, որը հնարավորություն է տալիս խաղաղ համագոյակցել այլ էթնիկ խմբի հետ։ Լավագույն ցուցանիշը հայերի վերաբերյալ հանրային կարծիքը Ադրբեջանում չափելն է կամ Ադրբեջանի բարձրաստիճան ղեկավարության հռետորաբանությունը ընկալելը այն թեմաներով, որոնք կարող են առնչվել հայերին։ - Օրինակ՝ «Արեւմտյան Ադրբեջան» եզրույթը, որ նրանք օգտագործում են` խոսելով Հայաստանի Հանրապետության մասին։ - Այո, դա կրկին ցուցադրում է այդ տարածքային հավակնությունները, եւ երբ հայերի մասին են խոսում, որպես ստորադաս էթնիկ խումբ են բնութագրում` ընդգծելով ադրբեջանցիների առավելությունները հայերի նկատմամբ։ Այս քաղաքականություններն են, որ հանգեցնում են ցեղասպանությունների, այսինքն՝ հասարակությունը հենց այս ուղու միջով է անցնում, որպեսզի կարողանա մասսայական կերպով ցեղասպանություն գործել։ Ադրբեջանի հռետորաբանությունը որեւէ կերպ չի փոփոխվել, ավելին, մենք տեսնում ենք նաեւ բացասական տենդենցներ։ Սա ցուցադրում է, որ Ադրբեջանի հասարակությունը պարզապես պատրաստ չէ խաղաղության, անգամ հայ պատանդների դատավարություններն են օգտագործվում հայատյացությունը խորացնելու նպատակներով։ Եթե ուսումնասիրելու լինենք դատավարություններին առնչվող հրապարակումները եւ դրանց առնչությամբ արտահայտված հանրային կարծիքները, կտեսնենք, որ այս դատավարությունները հայատյացություն սերմանող պետության կողմից հատուկ կերպով օգտագործվող գործիքներ են։ Բացի այն, որ այստեղ ունենք նախ արդար դատաքննության խախտումներ, ունենք Արցախի ինքնորոշման իրավունքի ցուցադրական դատապարտում, բեմականացված գործընթացներ, դրանք շատ հեշտ միջոցներ են ատելությունը խորացնելու նպատակով, եւ մյուսը, որ խաղաղության վերականգնման հեշտ եւ լավագույն միջոցը դա այնպիսի քայլեր ձեռնարկելն է, որոնք կարող են վստահություն ստեղծել հասարակությունների միջեւ։ Օրինակ՝ հայ հասարակության համար վստահություն կարող էր վերականգնվել, եթե մարդասիրական խնդիրները ժամանակին լուծում ստանային, ոչ թե Ադրբեջանը դրանք չլուծելու ճանապարհով հավելյալ տառապանքներ պատճառեր հայ հասարակությանը։ Այս պայմաններում, հասկանալի է, հայ հասարակության որեւէ անդամ չի կարող վստահություն ունենալ քարոզվող խաղաղության գործընթացի նկատմամբ։  - Այս համատեքստում արժե նաեւ հիշատակել, որ Հայաստանը վերադարձրեց Ադրբեջանի ռազմագերիներին եւ նաեւ այն հանցագործներին, որոնք Հայաստանում դատապարտվել էին եւ իրենց պատիժն էին կրում։  - Այո, եւ եթե Ադրբեջանը նույն գործողությունը կատարեր, կարծում եմ` միայն իմիջային առումով դրական զարգացում կլիներ, բայց նրանք այլեւս մտահոգված չեն պետության վարկանիշով եւ մարդկային ճակատագրեր խեղելով՝ վրեժխնդրությամբ փորձում են առավելություններ ձեռք բերել։ Սա խեղված հասարակությունների գործելակերպ է, որովհետեւ պետությունները կարող են ռազմական կամ այլ ոլորտներում հաղթանակ արձանագրել, բայց հաղթանակը չի կարող ամրագրվել մարդկային ճակատագրերի հաշվին։   Միլենա Խաչիկյան
18:00 - 18 ապրիլի, 2025
Այսպիսի պահվածքը, որ մենք զգում ենք մեզ օտար, անթույլատրելի է. Շահրամանյան

Այսպիսի պահվածքը, որ մենք զգում ենք մեզ օտար, անթույլատրելի է. Շահրամանյան

Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանը լրագրողների հետ զրույցում անդրադարձավ թալանի վերաբերյալ արվող տարբեր հայտարարություններին ու նշեց, որ այդ թալանը պրոյեկտում են բոլոր արցախցիների վրա, սակայն, նրա խոսքով, մի խումբ մարդիկ օգտվել են էդ ամենից, բայց արցախցիներն այսօր կրում են այդ պատասխանատվությունը բոլորի համար։ Հարցին՝ ինչ թալանի մասին է խոսքը, ովքեր են մի խումբ մարդիկ, որոնք օգտվել են այդ թալանից, Շահրամանյանը պատասխանեց, որ Ներդրումային հիմնադրամը տեղափոխվելուց հետո չի գործում, խոսքը Արցախում տեղի ուենցած գործողությունների մասին է․ «Հիմա բոլորին մեղադրում են թալանի մեջ, բայց դա պետք է ստանա իրավական գնահատական։ Ինձ մոտ եկած մարդիկ իմ ուղղությամբ որևէ մեղադրանք չեն հնչեցրել։ Ուզում եմ դիմել ժողովրդին, տարբեր քննարկումներ են գնում, որ Արցախի նախագահն ապրում է դղյակներում, ունի բիզնեսներ, տաքսի սերվիսներ, էս ամենը ճշմարտությանը չի համապատասխանում։ ես Երևանում ապրում եմ 2 սենյականոց բնակարանում, իմ հինգհոգանոց ընտանիքում»։ Շահրամանյանն ասաց, որ քրեական վարույթի շրջանակում հարցաքննվել է 2024-ի փետրվարին որպես վկա ՔԿ-ում և Հակակոռուպցիոն կոմիտեում։ Նա նշեց, որ տեղյակ չէ, թե ովքեր են «թալանողները», նրա խոսքով՝ այդ գնահատականը պետք է տա իրավապահ համակարգը։ Դիտարկմանը, որ Շահրամանյանի անունը կապվում է ԱԱԾ տնօրեն Արմեն Աբազյանի հետ, Արցախի նախագահն արձագանքեց․ «Ես երկար տարիներ ազգային անվտանգության համակարգում եմ աշխատել, պարոն Աբազյանի հետ ծանոթ ենք, գործընկերային հարաբերություններ ունենք, այդ հարաբերություններն ուղղված են նաև մեր ժողովրդի որոշակի հարցերի լուծմանը՝ հաշվի առնելով, որ պարոն Աբազյանը հանդիսանում է գերիների, անհետ կորածների հանձնաժողովի ղեկավարը»։ Հարցին՝ հրապարակելո՞ւ է այն անունները, որոնք Ներդրումային հիմնադրամից գումար են ստացել և գումարի թիվը, Շահրամանյանն ասաց, որ իրենք դեմ չեն հրապարակումներին, բայց այդ տվյալները որոշակի գաղտնիք են պարունակում։ Միաժամանակ, նա նշեց, որ նախաքննություն է ընթանում, և չեն ուզում խանգարել այդ ընթացքին։ «Ես հրավիրել եմ ակցիայի կազմակերպիչներին, պատրաստ եմ կազմակերպել իրենց հանդիպումները ուժային կառույցների ներկայացուցիչների հետ, իրենք կստանան սպառիչ պատասխաններ, կներկայացնեն հանրությանը։ Եթե ուժային կառույցները, ի դեմս Դատախազության, դեմ չեն լինի նման հրապարակումների, մենք պատրաստ ենք տրամադրել այդ տեղեկությունները»։ Հարցին, թե ՀՀ իշխանության կողմից ճնշումներ կա՞ն, Շահրամանյանը պատասխանել. «Բռնի տեղահանումից հետո մենք մինչև այսօր իշխանության ներկայացուցիչների հետ որևէ առնչություն չունենք։ Եթե դուք դա համարում եք ճնշում, ուրեմն կա ճնշում։ Ես գտնում եմ, որ մեզ հետ պետք է հաշվի նստել, բոլոր սոցիալական խնդիրներն ունեն իրենց լուծումները, մենք պատրաստ ենք այդ լուծումների շրջանակում աջակցել ՀՀ կառավարությանը, և այսպիսի պահվածքը, որ մենք զգում ենք մեզ օտար, սա անթույլատրելի է»։ Նա նաև ասաց, որ անձնական ճնշումներ չի զգում։
16:43 - 18 ապրիլի, 2025
Սոցիալական հարցերի պատասխանատվությունն իր վրա վերցրել է ՀՀ կառավարությունը․ մենք որեւէ հնարավորություն՝ ազդելու այդ որոշումների վրա չունենք․ Սամվել Շահրամանյան

Սոցիալական հարցերի պատասխանատվությունն իր վրա վերցրել է ՀՀ կառավարությունը․ մենք որեւէ հնարավորություն՝ ազդելու այդ որոշումների վրա չունենք․ Սամվել Շահրամանյան

Մի խումբ արցախցիներ բողոքի ակցիա են իրականացնում Երևանում Արցախի ներկայացուցչության դիմաց՝ արցախցիների սոցիալական խնդիրներին լուծումներ տալու պահանջով։  Ակցիայի կազմակերպիչներից Արթուր Օսիպյանի խոսքով՝ խնդրի լուծման ճանապարհը Արցախից թալանած գումարների միջոցով է։ «Չենք կարող ամբողջ թալանն իմանալ, բայց գիտենք էդ ահռելի թալանի փաստաթղթերի մի մասը, որոնք ներկայացվել են Դատախազություն տարիուկես առաջ, որոշ դրվագներով գործեր կան հարուցված, օդից կախված, որոշ դրվագներ դեռ քննության մեջ են։ Ինձ էլ են հրավիրել Քննչականից, ներկայացրել եմ ինչպես են ձեւավերված կոռուպցիոն սխեմաները»,- ասաց Օսիպյանը։  Նա ներկայացրեց, թե ինչ են պահանջում Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանից․ «Կամ դուրս արի, ասա՝ ոնց ես էս ժողովրդի հոգսերը քաշում, կամ եթե չես կարա, մենք ենք ասում՝ ինչ անես։ Իջնում ես Դատախազություն, որպես պատասխանատու, դատախազին ժողովրդի անունից ասում, որ էդ թալանած փողերի դատաիրավական պրոցեսներն արագացնեն, որպեսզի վերադարձնեն ժողովրդին։ Էդ թալանողների անունը, էդ 467 մլն դոլարը, գնացել է 48 ընտանիքի»,- ասաց Օսիպյանը։ Ինչ-որ պահի ակցիայի մասնակիցները փորձեցին ներկայացուցչության դարպասների վրայով ներս անցնել, սակայն չկարողացան։  Ակցիայի մասնակիցների մոտ եկավ Արցախի ՄԻՊ Գեղամ Ստեփանյանը, խոսեց նրանց հետ, ակցիայի մասնակիցներից մի քանիսը մտան ներկայացուցչության շենք՝ իրենց հարցերի պատասխանները ստանալու։ Արցախցիների հետ մոտ կես ժամ հանդիպումից հետո Արցախի վերջին նախագահ Սամվել Շահրամանյանը դուրս եկավ շենքի բակ եւ բարձրախոսով դիմեց հավաքվածներին։ «Ուզում եմ տեղեկացնել էսօրվա իրավիճակի պատասխանատուների մասին։ Էսօրվա կազմակերպիչները բազմիցս հնարավորություն են ունեցել ինձ հետ հանդիպելու, ես տասնյակ անգամ հանդիպել եմ նրանց հետ, ներկայացուցչությունում, դրսում, հինգ հոգով, տասը հոգով, մանրամասն ներկայացրել իրավիճակը, նրանք ներկայացրել են այսպես կոչված թալանի վերադարձի հետ կապված խնդիրները։ Եթե ձեր ակցիան իրոք իրականում ունի նպատակ՝ վերադարձնելու այդ թալանը, ես ողջունում եմ այս ակցիայի բոլոր մասնակիցներին»,- ասաց Շահրամանյանը։ Արցախի նախագահը շեշտեց՝ ինքն էլ է ուրախ նման նախաձեռնությանը համար, ինքն էլ կողմ, որ թալանը պետք է վերադարձվի ժողովրդին․ «Այդ նպատակով 2023 թվականի նոյեմբերի 8-ին համապատասխան գրություն եմ գրել դատախազ տիկին Վարդապետյանին, դրա հիման վրա  ՔԿ-ում եւ Հակակոռուպցիոն կոմիտեում հարուցվել է քրեական գործ, ես հրավիրվել եմ որպես վկա հարցաքննության։ Առգրավվել են ներդրումային հիմնադրամի կրիչները, մինչեւ 1000 դրամ իրենք տեղյակ են՝ ինչ է կատարվել Արցախի ներդրումային հիմնադրամում։ Քրգործերի շրջանակում հարցաքննվել են նաեւ պետպաշտոնյաներ, հիմնադրամի տնօրեն եւ այլ պաշտոնյաներ»։  Ինչ վերաբերում է ակցիայի մասնակիցներին իր միանալուն, ապա Շահրամանյանը դրա անհրաժեշտությունը չի գտնում։  Նա նշեց՝ սա քաղաքացիական ակցիա է, ինքը միայն ողջունում է, որ հանրային ճնշում լինի իրավապահ համակարգի վրա՝ այս հարցերին իրավական լուծում տալու համար։ Օսիպյանը հարցրեց՝ ինչ լուծում է տեսնում Շահրամանյանը սոցիալական ծրագրերից զրկվող արցախցիների սոցիալական վիճակի հարցում։  «Տեղյակ եք, որ բռնի տեղահանվելուց հետո սոցիալական բոլոր հարցերի պատասխանատվությունն իր վրա վերցրել է ՀՀ կառավարությունը։ Մենք որեւէ հնարավորություն՝ ազդելու այդ որոշումների վրա, մշակելու, հաստատելու, չունենք։ Մենք մեր բոլոր հնարավորություններն օգտագործել ենք՝ հասցնելու, որ ժողովուրդը գտնվում է ծայրահեղ ծանր վիճակում, եւ էս 50-հազարականները դադարեցնելու դեպքում նաեւ հայտնվելու են փողոցներում։ Մենք էլ ունենք էդ խնդիրը՝ մեր ժողովրդի սոցիալական հարցերը լուծելու, բայց էդ հնարավորությունը չունենք»,- ասաց Արցախի նախագահը։ Ակցիայի մասնակիցների ու Շահրամանյանի միջեւ հարցուպատասխանից հետո նոր պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց, որ երկուշաբթի առավոտյան ակցիայի նախաձենող խումբը հանդիպում կունենա Շահրամանյանի հետ, առաջարկներ կներկայացնի։
15:37 - 18 ապրիլի, 2025
Պահանջում ենք Կամո Վարդանյանից անհապաղ հանդես գալ մարտական գործողությունների վերաբերյալ հայտարարությամբ․ զոհված զինծառայողների հարազատների բաց նամակը

Պահանջում ենք Կամո Վարդանյանից անհապաղ հանդես գալ մարտական գործողությունների վերաբերյալ հայտարարությամբ․ զոհված զինծառայողների հարազատների բաց նամակը

2023 թվականի սեպտեմբերին Արցախում զոհված զինծառայողների հարազատները բաց նամակ են հղել Արցախի պաշտպանության բանակի նախկին հրամանատար Կամո Վարդանյանին։  Արցախի տեղեկատվական շտաբը ներկայացրել է նամակը․  «Ավելի քան 9-ամսյա շրջափակումից հետո՝ 2023 թվականի սեպտեմբերին, մեր հարազատները, չխնայելով սեփական կյանքը, դիմակայել են ադրբեջանական ագրեսիային և փրկել Արցախի 120 հազար բնակչությանը՝ ցեղասպանական ոչնչացումից։ Պաշտպանության բանակի մարտիկների և աշխարհազորայինների անձնազոհության բազմաթիվ դրվագների մասին տարբեր առիթներով խոսվել է, սակայն դրան զուգահեռ մենք ականատես ենք լինում ՀՀ իշխանության տարբեր ներկայացուցիչների և նրանց սպասարկող լրատվամիջոցների կողմից տարածվող կեղծ և մանիպուլյատիվ հայտարարությունների այն մասին, թե իբր արցախցիները չեն կռվել։ Վերջին նման օրինակը ՀՀ ԱԺ պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանի անբարոյական հայտարարությունն է։ Այն ժամանակ, երբ ՀՀ իշխանության ներկայացուցիչները նման պառակտիչ և թիրախավորված ապատեղեկատվություն են տարածում, Պաշտպանության բանակի հրամանատար Կամո Վարդանյանը, որը այդ օրերին ի պաշտոնե ղեկավարել է Արցախի պաշտպանությունը, շարունակում է լռություն պահպանել՝ պաշտոն զբաղեցնելով ՀՀ պաշտպանության նախարարությունում։ Մենք՝ 2023 թվականի ագրեսիայի զոհերի հարազատներս, պահանջում ենք Կամո Վարդանյանից անհապաղ հանդես գալ մարտական գործողությունների վերաբերյալ հստակ հայտարարությամբ, որովհետև գտնում ենք, որ առաջին հերթին հենց ինքը պետք է խոսի և փաստերով լռեցի պառակտիչ և մանիպուլյատիվ այդ խոսույթը։ Բաց նամակին չարձագանքելը կհամարենք խիստ դատապարտելի հանցակցություն այդ պառակտիչ երևույթին և անարգանք իր ղեկավարած բանակի զոհված զինծառայողների և նրանց հարազատների նկատմամբ»,- նշված է նամակի մեջ։ 
14:20 - 18 ապրիլի, 2025
Արցախի իշխանությունները դատապարտել են Խաչատուր Սուքիասյանի հայտարությունը, թե «արցախցիները 2023-ին չեն կռվել»

Արցախի իշխանությունները դատապարտել են Խաչատուր Սուքիասյանի հայտարությունը, թե «արցախցիները 2023-ին չեն կռվել»

ՀՀ ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանը ներողություն է խնդրել 2023 թվականի ադրբեջանական ագրեսիայի հետևանքով զոհերի սխալ թիվ ասելու համար։  «Այսօրվա իմ հարցազրույցի ժամանակ, անդրադառնալով 2023 թվականի ադրբեջանական ագրեսիային, սխալմամբ 210 զոհի փոխարեն նշել եմ 10 զոհի մասին»,- ասվում է նրա հայտարարության մեջ։ Նրա խոսքով՝ «որևէ միտում չի եղել»։ «Խոնարհվում եմ բոլոր նահատակների հիշատակի առջև»,- նշել է Սուքիասյանը։ Երեկ 24News-ի հետ զրույցում պատգամավորը հայտարարել էր, թե արցախցիները 2023-ին չեն կռվել. «Մի 10 հոգի ղարաբաղցիա զոհվել 2023-ին, Ալեն Սիմոնյանը ճիշտ էր ասում՝ թող մնային ու կռվեին»: Արցախի տեղեկատվական շտաբը հայտարարություն է տարածել Սուքիասյանի հայտարարության վերաբերյալ՝ ընդգծելով, որ նա «հերթական հոգեբանական ահաբեկչությանն է ենթարկել 2023 թվականի սեպտեմբերին ադրբեջանական ագրեսիան հերոսաբար դիմակայած զինծառայողներին և կամավորներին, զոհվածների, անհետ կորածների և գերեվարվածների հարազատներին»: «Ընդ որում, իշխանական պատգամավորը ոչ միայն սեփական թյուր կարծիքն է արտահայտել Արցախի ժողովրդի պայքարի վերաբերյալ, այլև արդարացրել է ՀՀ ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանի կողմից նախկինում արված հայտարարությունը, թե արցախցիները պետք է մնային և կռվեին:  Արցախի իշխանությունները խիստ դատապարտում են ՀՀ ԱԺ պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանի անպատասխանատու պահվածքը, որը պարունակում է արցախցիների նկատմամբ ատելության, ներազգային պառակտման տարրեր: Ստիպված ենք կրկին հիշեցնել, որ 2023-ի սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանի կողմից Արցախի նկատմամբ սանձազերծված ռազմական գործողությունների ընթացքում զոհվել է 265 զինծառայող, 21 խաղաղ բնակիչ, անհետ կորել 14 քաղաքացի: Փառք ու պատիվ հայրենիքի նվիրյալներին…»,- նշվում է հայտարարության մեջ:
09:50 - 18 ապրիլի, 2025
Ղարաբաղյան շարժումը շարունակելու ցանկացած փորձ կործանարար է Հայաստանի պետականության համար. Նիկոլ Փաշինյան |tert.am|

Ղարաբաղյան շարժումը շարունակելու ցանկացած փորձ կործանարար է Հայաստանի պետականության համար. Նիկոլ Փաշինյան |tert.am|

tert.am: 1980-ականների վերջին Հայաստանի անկախության գաղափարը գեներացվել է ոչ թե հանուն անկախության ու պետականության, այլ հանուն Ղարաբաղի խնդրի լուծման: Այս մասին Աժ-ում հայտարարեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը: «Այսինքն, մենք անկախ պետություն ստեղծել ենք ոչ թե ավելի լավ կյանքի, այլ Ղարաբաղի հարցի համար: Քաղաքական իրողություն է սա, ինչը հաստատվում է հետազոտություններով: 1989-ին անկախության գաղափարը գերակշռել է այն բանի արդյունքում, որ Ղարաբաղ կոմիտեն կորցրել է ԽՍՀՄ իրավակարգի շրջանակում Ղարաբաղի հարցը լուծելու հույսը և ինչպես ասել է Ղարաբաղ կոմիտեի առաջնորդներից մեկը՝ անկախությունը հարկավոր է Ղարաբաղի հարցը լուծելու համար»,- ասաց նա: Փաշինյանը նշեց, որ, իհարկե, անկախության հռչակումից ու ձեռքբերումից հետո պետականության կայացման օրակարգը գոյոթյուն է ունեցել միշտ, բայց շուրջ 30 տարի մենք կառուցել ենք պետության մի մոդել, որը հիմնականում և առավելապես նվիրված է  եղել Ղարաբաղի հարցի լուծմանը: «Սա չեմ ասում որպես քննադատություն, այլ ասում եմ որպես իրողություն, որովհետև մենք բոլորս կամ մեծամասնությունս հաշտ ենք եղել այդ մոդելի և նպատակադրման հետ: Ինքս էլ հաշտ եմ եղել այդ մոդելի հետ, մինչև այն պահը, երբ որպես ՀՀ վարչապետ, փաստերին ու տեղեկություններին հասանելիություն ստանալուն զուգընթաց, կամաց-կամաց, քայլ-քայլ, սկզբից աղոտ, ապա առարկայորեն հասկացել եմ՝ եթե մեզ համար անկախությունը, պետականությունը միջոց են Ղարաբաղի հարցի մեր պատկերացրած լուծման համար, մի շարք արտաքին դերակատարների համար Ղարաբաղի հարցը միջոց է մեր անկախությունը, պետականությունը, զարգացումը բարեկեցեությունը թույլ չտալու, ապա և մեր պետականությանը վերջ դնելու համար: Այդ վերջնանպատակի իրագործումը մեկնարկած է եղել արդեն 2018 թվականին և եզրափակիչ փուլ մտավ 20-ի սեպտեմբերին: Գագաթնակետին հասավ 2021 թվականի մայիսին և այդ վերջնանպատակը գործակիցներ ունի նաև Հայաստանում: Այդ գործակիցները կարծում են, որ Ղարաբաղի հարցն է կարևոր և ոչ թե անկախությունն ու պետականությունը»,- հայտարարեց նա: Նրա խոսքով՝ այսօր գաղափարական այս դարակազմիկ բախման երկրորդ արարն է տեղի ունենում: «Կառավարող մեծամասնությունը, անձամբ ես ասում եմ՝ Ղարաբաղյան շարժումը շարունակելու ցանկացած փորձ կործանարար է, որովհետև այն եղել ու լինելու է գործիք Հայաստանի պետությունը, անկախությունը, ինքնիշխանությունը թույլ չտալու համար: Մենք սա, ցավոք, շատ ուշ ենք հասկացել: Ընդդիմությունն, ըստ էության, ասում է՝ Հայաստանի պետականությունը մի նպատակ ու իմաստ է ունեցել և ունի՝ Ղարաբաղյան շարժում, Ղարաբաղի հարց, ուրեմն ղարաբաղյան շարժումը պետք է շարունակել անկախ նրանից, թե դա ինչ հետևանքներ կունենա»,- ասաց Փաշինյանը: Նա շեշտեց, որ 2018 թվականի ոչ բռնի, թավշյա հեղափոխությամբ Հայաստանի կառավարման ղեկին հայտնված քաղաքական թիմը դաժան փորձությունների ու հարվածների տարափի ներքո, ինտուիցիա ու արիություն է ցուցաբերել՝ կարողանալով քայլ առ քայլ, կտոր-կտոր առերեսվել այն փաստի հետ, որ Ղարաբաղյան շարժումը օբյեկտիվորեն վաղուց ավարտվել է, և այն շարունակելու մեր հավաքական ջանքը ընդամենն օգտագործվում է Հայաստանի՝ առանց այն էլ թուլացած անկախությանն ու պետականությանը վերջ դնելու համար: Փաշինյանի խոսքով՝ 29 հազար 743 քառակուսի կիլոմետր տարածքով Հայաստանի Հանրապետությունը «ոչ թե ավելի մեծ հայրենիք ունենալու միջոց է, այլ մեր երազանքների հայրենիք-պետությունն է և մեր վերջնական հանգրվանը՝ որպես ժողովուրդ»։
15:55 - 17 ապրիլի, 2025
Կառավարությունը պատրաստ է ևս երկու ամսով երկարաձգել 40,000 դրամի աջակցությունը
 |civilnet.am|

Կառավարությունը պատրաստ է ևս երկու ամսով երկարաձգել 40,000 դրամի աջակցությունը |civilnet.am|

civilnet.am:  Կառավարությունը պատրաստ է ևս երկու ամսով երկարաձգել Արցախից բռնի տեղահանվածների համար տրվող 40,000 դրամ աջակցությունը։ Փոխվարչապետ Տիգրան Խաչատրյանի հետ հանդիպումից հետո այս մասին լրագրողներին հայտնել է Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի անդամ, «Արցախի երիտասարդական թև» ՀԿ նախագահ Նժդեհ Իսկանդարյանը։ «Կառավարությունը պատրաստ է ձևավորել մասնագիտական խմբեր, քննարկել սոցիալական ծրագրի վերաբերյալ հարցեր, բնակարանային ծրագրի վերաբերյալ հարցեր և այլն», - նշել է Իսկանդարյանը։ Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի անդամներն արդեն երրորդ անգամ են հանդիպում փոխվարչապետ Տիգրան Խաչատրյանի հետ։ Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի անդամներն այսօր մտադիր էին հանրահավաք հրավիրել, սակայն փոխվարչապետի հետ հանդիպումից հետո որոշել են երկու- երեք օր սպասել, ապա հայտարարությամբ հանդես գալ։ «Երկու-երեք օրից մեր անելիքների մասին կհայտարարենք», - նշել է Նժդեհ Իսկանդարյանը։ Իսկանդարյանն ընդգծել է, որ վրանը մնալու է Ազատության հրապարակում, և դրա հեռացման մասին խոսք լինել չի կարող։ Նա նաև հավելել է, որ կառավարությունը պատրաստ չէ չեղարկել իր ընդունած որոշումները։ Ապրիլի 1-ից մեծապես կրճատվել է տեղահանված արցախցիների բնակվարձի աջակցության ծրագիրը, որը ունի ոչ պաշտոնական «40+10» անվանումը։ Այն տեղահանված յուրաքանչյուր անձի համար նախատեսում էր 40,000 դրամ բնակվարձի և 10,000 դրամ՝ կոմունալ վարձերի համար։ Մարտի 29-ին Արցախցիների իրավունքների պաշտպանության խորհրդի՝ Երևանի Ազատության հրապարակում կազմակերպած մեծ հանրահավաքին ներկայացվել էր 12 կետից կազմված պահանջագիր՝ ուղղված ՀՀ իշխանություններին և միջազգային հանրությանը: Այդ պահանջների թվում էր՝ չկրճատել բնակվարձի աջակցության ծրագիրը և մշակել բնակապահովման նոր ծրագիր։
17:52 - 15 ապրիլի, 2025
Արցախյան հիմնախնդիրը լուծված չէ, բանակցային գործընթացը պետք է վերադառնա պետության արտաքին քաղաքական օրակարգ. ՀՀԿ

Արցախյան հիմնախնդիրը լուծված չէ, բանակցային գործընթացը պետք է վերադառնա պետության արտաքին քաղաքական օրակարգ. ՀՀԿ

Հայաստանի Հանրապետական Կուսակցության խորհուրդը ուղերձ է տարածել, որում ասվում է․ «Հայաստանի հանրապետական կուսակցությունը, իր հիմնադրման 35-ամյակին նվիրված խորհրդի նիստում, հիմք ընդունելով կուսակցության տասնամյակների գործունեությունը և անցած ճանապարհի այս հանգրվանում անդրադառնալով հռչակած նպատակներին՝ ԱԶԳԱՅԻՆ ԱՐԺԵՔՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԱՅԼ ՀԱՆՁՆԱՌՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ • Վերահաստատում է իր նվիրվածությունն ու հավատարմությունը ազգային պահպանողական արժեքների վրա հիմնված հայ ազգային գաղափարախոսությանը, որով առաջնորդվել է հիմնադրման օրվանից: • Պատիվ է համարում, որ Հանրապետական կուսակցությունը՝ ծնված անկախության համար պայքարից և Արցախյան ազատագրական շարժումից, շարունակում է ծառայությունը Հայաստանի ինքնիշխանության և անվտանգության ապահովման պատվախնդիր գործին՝ ամուր կանգնած մնալով ազգային շահերի պաշտպանության դիրքերում: • Երախտագիտությամբ է հիշում և հարգանքի տուրք մատուցում կուսակցության հիմնադիրների և առաջնորդների՝ Աշոտ Նավասարդյանի, Անդրանիկ Մարգարյանի և Վազգեն Սարգսյանի հիշատակին, ովքեր կայացրին ու պահպանեցին Հանրապետական կուսակցությունը՝ որպես ազգային արժեքների պաշտպան կառույց և ազատ, անկախ, ինքնիշխան հայկական պետականության պաշտպանության դիրքերում ամուր կանգնած քաղաքական կազմակերպություն: ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐԿԱ ԱՂԵՏԱԼԻ ՎԻՃԱԿԻ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ • Արտահայտում է իր խոր մտահոգությունը 2018 թվականից ի վեր՝ վերջին յոթ տարիներին,Հայաստանի իշխանությունների արկածախնդիր քաղաքականության հետևանքով հայ ժողովրդին և հայոց պետականությանը պատուհասած աղետների, մասնավորապես՝ Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը չպաշտպանելու, Արցախը թշնամուն ամբողջությամբ հանձնելու և հայ ժողովրդի երեք տասնամյակի զոհողությունների ու պայքարի արդյունքը ի չիք դարձնելու, Ադրբեջանի կողմից էթնիկ զտման ենթարկված արցախահայության քաղաքական, իրավական, սոցիալական իրավունքներիպաշտպանությունից հրաժարվելու և Արցախյան հիմնախնդիրը Հայաստանի արտաքին քաղաքականության օրակարգից հանելու ուՀայոց ցեղասպանության փաստը կասկածի տակ դնելու թշնամաբարո քաղաքականության վերաբերյալ: • Կտրականապես մերժում է ՀՀ ներկայիս իշխանությունների կապիտուլյացիոն քաղաքականությունը, որը լրջորեն խարխլել է Հայաստանի ինքնիշխանության հիմքերը, թուլացրել անվտանգությունը և ոտնձգությունների ենթարկել մեր ազգային արժեքները: • Դատապարտում է պատերազմական գործողությունների հետևանքով անհայտ կորած մեր հայրենակիցների որոնողական աշխատանքների, Արցախի պատանդառված քաղաքական և ռազմական ղեկավարության ու Բաքվի բանտերում ապօրինաբար պահվող՝անմարդկային վերաբերմունքի, խոշտանգումների ենթարկվող բազմաթիվ հայ գերիների ազատ արձակման ուղղությամբ ՀՀ իշխանությունների անգործությունն ու անտարբերությունը, ինչպես նաև միջազգային ազդեցիկ դերակատարների, համապատասխան կառույցների ու կազմակերպությունների, իրավապաշտպան հանրության ոչ բավարար հետևողականությունն ու առ այսօր անարդյունավետ քայլերը: ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱՔԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋՆԱՀԵՐԹՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ • Պնդում է, որ Հայաստանի արտաքին և ներքին քաղաքականությունը պետք է հիմնված լինի բացառապես ազգային շահերի վրա՝ մերժելով ցանկացած այլ մոտեցում: • Վերահաստատում է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցվող «խաղաղության համաձայնագիր» կոչվող փաստաթուղթը, որի ամբողջական բովանդակությունը առ այսօր գաղտնի է պահվում հայ հասարակությունից, չի պաշտպանում Հայաստանի կենսական շահերը, ավելին՝ վտանգում և լրջագույն հարվածի տակ է դնում Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանությունն ու հայ ժողովրդի ապագան: • Համոզված է, որ իշխանափոխության արդյունքում նոր բանակցողով և միջազգային հեղինակավոր միջնորդներով դեռևս կարելի է շտկել իրավիճակը: • Ընդգծում է, որ Արցախյան հիմնախնդիրը լուծված չէ, և բանակցային գործընթացը պետք է վերադառնա պետության արտաքին քաղաքական օրակարգ, իսկ գործող վարչախմբի գործողություններն արժանան նաև համարժեք իրավական գնահատականի։ • Արձանագրում է, որ ՀՀԿ կառավարման տարիներին որդեգրված արտաքին հավասարակշռված քաղաքականության արդյունքում հնարավոր է դարձել հաջողությամբ պահպանել փոխշահավետ հարաբերություններ միաժամանակ թե՛ Եվրասիական տնտեսական միության, թե՛ Եվրոպական միության հետ՝ ամուր գրավական դառնալով Հայաստանի տնտեսությունը ոչ միայն փլուզումից փրկելու, այլև զարգացման հեռանկարներ ու լայն հնարավորություններ բացելու տեսանկյունից: ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԱՌԱՋՆԱՀԵՐԹՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ • Հաստատակամորեն ամրագրում է իր տեղն ու դերը ազգային արժեքները ոտնահարող և պետական շահերն ուրացող ներկա կառավարիչների դեմ անհաշտ պայքարում։ • Հրամայական է համարում կապիտուլյանտ իշխանություններից օր առաջ ազատվելը՝ ի շահ Հայաստանի Հանրապետության, Արցախի և ողջ հայության ազգային նպատակների պաշտպանության,որի շուրջ պետք է միավորվեն բոլոր հայրենասեր ուժերը՝ մի կողմ դնելով առկա տարաձայնությունները: • Սահմանում է երեք առաջնահերթություն իշխանափոխությունից հետո՝ 1) երկրի ներսում համերաշխության մթնոլորտի ստեղծում՝ որպես ազգային անվտանգության տեսանկյունից կարևորագույն խնդիր՝անպատիժ չթողնելով ավանտյուրիստներին և ներկայիս կապիտուլյանտների ռեժիմի աններելի հանցագործությունները, 2) ՀՀ Զինված ուժերի մարտունակության վերականգնում՝ 21-րդ դարի մարտահրավերներին համապատասխան, 3) մասնագիտական բարձր որակի դիվանագիտական կորպուսի ձևավորում և Հայաստանի Հանրապետության դաշնակիցների ու գործընկերների հետ հարաբերությունների վերականգնում՝ տարբերակելով գործընկերներին դաշնակիցներից՝ վերարժևորելով ու նոր իմաստ հաղորդելով ՀՀարտաքին հարաբերությունների քաղաքական, տնտեսական և անվտանգայինբաղադրիչներին: ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԱՐԴԻԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԵՎ ԲԱՐԵՓՈԽՈՒՄՆԵՐԻ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ • Ընդունում է, որ ՀՀ քաղաքական կազմակերպությունները, այդ թվում՝ Հանրապետական կուսակցությունը, պետք է աշխատեն վերականգնել հանրային վստահությունը՝ սկզբունքային գործողությունների և ազգային շահերին իրապես նվիրվածության ճանապարհով: • Հաստատում է, որ Հանրապետական կուսակցությունը, ի տարբերություն որոշ այլ քաղաքական դերակատարների, երբեք չի ունեցել և չի ունենա առաջնորդի պաշտամունք, և ՀՀԿ յուրաքանչյուր անդամ առաջնորդվել ու առաջնորդվելու է համոզվածությամբ, որ կուսակցությունը պատկանում է իր բոլոր անդամներին, այլ ոչ թե որևէ անհատի կամ խմբի: • Ծրագրում է ներդնել կուսակցության արդիականացման եռահենասյուն մոտեցում՝ 21-րդ դարի մարտահրավերներին դիմակայելու նպատակով: • Ամրագրում է, որ բարեփոխումների հիմքում ընկած են լինելու հետևյալ հենասյուները՝ 1) կուսակցական կառույցների արդիականացում, 2) գաղափարական հիմքերի ամրապնդում՝ նոր իրողություններին համահունչ, 3) այլընտրանքային ծրագրերի մշակում: • Առաջնորդվում է այն մոտեցմամբ, որ այս ճանապարհին հիմնվելու է «Ազգայինը համամարդկային է, պահպանողականությունը՝ արդիական, արարչականը՝ իրական» սկզբունքի վրա։ • Հանձնառություն է ստանձնում ստեղծել կուսակցության բարեփոխումների և արդիականացման հանձնաժողով, որը կմշակի գալիք համագումարին այս մասով ներկայացվելիք առաջարկությունները՝ կուսակցության հետագա գործունեության և գործողությունների համար անհրաժեշտ բոլոր ուղղություններով: • Պատրաստվում է հերթական համագումարում, ընդունված կարգով, մանրամասն քննարկել կուսակցական ծրագրերը՝ մրցունակ, իրատեսական, ժամանակակից և այլընտրանքային լուծումներով ծրագրերի համատեքստում, ինչպես նաև վերլուծել իրականացված աշխատանքը, անդրադառնալ խնդիրներին, թերություններին և դրանց շտկման հնարավորություններին: ԱՄՓՈՓԵԼՈՎ ՎԵՐՈՀԻՇՅԱԼԸ՝ ՄԵՆՔ. • Վերահաստատում ենք մեր դերը՝ որպես հայկական պետականության և ազգային արժեքների պաշտպանության հիմքերում կանգնած քաղաքական ուժ, որպես մեր Հայրենիքի արտաքին և ներքին բոլոր սպառնալիքների դեմ ամուր պատվար: • Կոչ ենք անում կուսակցության բոլոր անդամներին՝ առաջնորդվել պատվախնդրությամբ և հավատով՝ առաջին հերթին սեփական ուժերի նկատմամբ, քանի որ այս վճռորոշ ժամանակաշրջանում մենք դիմակայում ենք մեր ժողովրդի և պետության առաջ ծառացած ծանրագույն մարտահրավերների: • Խնդրում ենք մեր բոլոր հայրենակիցներին՝ Հայաստանում և սփյուռքում մերժել պառակտվածությունը, փոխադարձ անհանդուրժողականությունը և ատելությունը, որոնցով վարակվել է մեր հասարակությունը, և միավորվել ընդհանուր ազգային նպատակների շուրջ: • Պարտավորվում ենք համառորեն շարունակել մեր պայքարը՝ անկախ դժվարություններից, հիշելով, որ «ընկնելը մեղք է, հոգնելը՝ ամոթ»»։
10:19 - 15 ապրիլի, 2025
ԱՄՆ-ի կրոնական ազատության 2025 թվականի տարեկան զեկույցն անդրադարձել է Լեռնային Ղարաբաղում Ադրբեջանի կողմից հայկական հուշարձանների ոչնչացման շարունակվող դեպքերին |monumentwatch.org|

ԱՄՆ-ի կրոնական ազատության 2025 թվականի տարեկան զեկույցն անդրադարձել է Լեռնային Ղարաբաղում Ադրբեջանի կողմից հայկական հուշարձանների ոչնչացման շարունակվող դեպքերին |monumentwatch.org|

monumentwatch.org: 2025 թվականի ԱՄՆ-ի կրոնական ազատության տարեկան զեկույցի 46-48-րդ էջերը ամբողջությամբ նվիրված են Ադրբեջանում կրոնական ազատության խախտումներին, ինչպես նաև հայկական հուշարձանների ոչնչացմանը և այլ խնդիրներին։ Այս մասին հայտնում է Monument Watch-ը։  «Զեկույցի սկզբում նշվում է, որ Ադրբեջանում կրոնական ազատությունը գտնվում է վատթար վիճակում։ Այն նաև ընդգծում է Լեռնային Ղարաբաղում հայկական հուշարձանների ոչնչացման դեպքերը՝ ի մասնավորի նշելով, որ «Կովկասյան Ժառանգության մշտադիտարկում» (CHW) կազմակերպությունը արբանյակային նոր տվյալներ է հրապարակել Լեռնային Ղարաբաղում և դրա շուրջ կրոնական ժառանգության վտանգված վայրերի վերաբերյալ՝ հրապարակելով ժառանգության ոչնչացման նոր դեպքերի մասին, այդ թվում՝ 19-րդ դարի եկեղեցի, երկու գերեզմանոց և այլ մշակութային արժեքներ։ Իսկ 2024 թվականի հունիսին ԱՄՆ-ում տեղակայված Freedom House կազմակերպությունը հրապարակել է, որ Ադրբեջանը 2020 և 2023 թվականների ռազմական գործողությունների ընթացքում իրականացրել է «համապարփակ, համակարգված ռազմավարություն՝ Լեռնային Ղարաբաղը հայ ազգաբնակչությունից և պատմամշակութային ներկայությունից դատարկելու ուղղությամբ»։ Կազմակերպությունն այս գործողությունները գնահատել է որպես պատերազմական հանցագործություններ և մարդկության դեմ ուղղված հանցագործություններ։   Զեկույցն անդրադարձել է նաև ԱՄՆ գործողություններին նշելով, որ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը պետք է՝▪ Ադրբեջանին շարունակի պահել Հատուկ Վերահսկման Ցանկում (Special Watch List)՝ համաձայն Կրոնական ազատության միջազգային օրենքի (International Religious Freedom Act, IRFA), այն հիմքով, որ պետությունը թույլ է տալիս  կրոնական ազատության լուրջ խախտումներ։▪ Կիրառի թիրախային պատժամիջոցներ Ադրբեջանի պետական մարմինների, այդ թվում՝ Ներքին գործերի նախարարության կազմի մեջ ընդգրկված Կազմակերպված հանցագործության դեմ պայքարի գլխավոր վարչության (Bandotdel) և այն պաշտոնյաների նկատմամբ, որոնք պատասխանատու են կրոնական ազատության լուրջ խախտումների համար▪ Աջակցի անկախ միջազգային դիտորդների Լեռնային Ղարաբաղ և հարակից տարածքներ այցի կազմակերպմանը, օրինակ՝ ՄԱԿ-ի (Միավորված ազգերի կազմակերպության) կողմից՝ նպատակ ունենալով ստուգել, փաստագրել մշակութային արժեքները և գույքագրել դրանք։ Զեկույցն անդրադառնում է նաև ԱՄՆ քայլերին, շեշտելով,որ ԱՄՆ Կոնգրեսը պետք է՝ ▪ Կազմակերպի լսումներ Սենատի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովում և/կամ Ներկայացուցիչների պալատի Արտաքին գործերի հանձնաժողովում՝ նպատակ ունենալով լուսաբանել կրոնական ազատության խախտումները Ադրբեջանում՝ հիմնվելով Թոմ Լանտոսի Մարդու իրավունքների հանձնաժողովի կողմից կազմակերպված լսումների արդյունքների վրա։ Զեկույցն առանձին բաժնով  անդրադառնում է նաև միջազգային հարաբերություններին և արդեն իսկ արված գործողություններին։ Ի մասնավորի նշելով, որ  եվրոպական կառույցներն ու մարդու իրավունքների պաշտպանության միջազգային կազմակերպությունները բազմիցս արտահայտել են մտահոգություն Ադրբեջանի մարդու իրավունքների վիճակի, այդ թվում՝ կրոնական ազատությունների խախտումների վերաբերյալ։ 2024 թվականի հունվարին Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը (ԵԽԽՎ) մերժել է Ադրբեջանի պատվիրակության մանդատների հաստատումը՝ մասնավորապես, խղճի բանտարկյալների հետ կապված մարդու իրավունքների խախտումների և Լեռնային Ղարաբաղում Ադրբեջանի ռազմական հարձակման պատճառով։ Նույն ամսին ԵԽԽՎ-ն ընդունել է բանաձև, որով դատապարտել է Ադրբեջանի կողմից ենթադրյալ համակարգված և լայնածավալ խոշտանգումների և այլ դաժան վերաբերմունքի կիրառումը։ Բացի այդ, Եվրոպայի խորհուրդը, ՄԱԿ-ի Խոշտանգումների դեմ կոմիտեն, Եվրոպական արտաքին գործողությունների ծառայությունը և Եվրոպական խորհրդարանը դատապարտել են Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղում հայկական կրոնական և մշակութային ժառանգության կազմակերպված ոչնչացումը, ինչպես նաև քաղաքացիական հասարակության նկատմամբ ճնշումները։ 2024 թվականի հունիսին ԱՄՆ Կոնգրեսի ավելի քան 40 անդամներ նամակ են հղել Պետքարտուղար Բլինքենին՝ կոչ անելով Ադրբեջանի պաշտոնյաների հետ բոլոր հանդիպումների ընթացքում բարձրացնել Լեռնային Ղարաբաղում ոչնչացված հայկական մշակութային ժառանգության հարցը՝ ընդգծելով այդ երկրի գործողությունները եկեղեցիների, վանքերի և կրոնական արժեքների դեմ։ 2024 թվականի սեպտեմբերին Նյու Ջերսիից հանրապետական կոնգրեսական Քրիս Սմիթը նախագահել է Թոմ Լանտոսի մարդու իրավունքների հանձնաժողովի լսումները՝ նվիրված Ադրբեջանում մարդու իրավունքների, այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղում վտանգված կրոնական վայրերի խնդիրներին։ 2023 թվականի դեկտեմբերի 29-ին ԱՄՆ Պետական դեպարտամենտը հերթական անգամ ընդգրկել է Ադրբեջանը Միջազգային կրոնական ազատությունների մասին օրենքով (IRFA) սահմանված Հատուկ դիտարկվող երկրների ցուցակում՝ կրոնական ազատությունների կոպիտ խախտումների հիմքով»։ 
10:16 - 14 ապրիլի, 2025
Պատերազմ և խաղաղություն․ հաղթանակի հակադիր նարատիվները Հայաստանում և Ադրբեջանում | Հանրագիտ

Պատերազմ և խաղաղություն․ հաղթանակի հակադիր նարատիվները Հայաստանում և Ադրբեջանում | Հանրագիտ

Հայաստանը հաղթանակ տարավ Արցախյան առաջին պատերազմում, Ադրբեջանը՝ Երկրորդ՝ 44-օրյա պատերազմում։ Երկու երկրների առաջնորդներն էլ իրենց ելույթներում սկսեցին զարգացնել հաղթանակի նարատիվը։  Երևանի պետական համալսարանի դասախոս, պատմական գիտությունների թեկնածու Էրիկ Դավթյանի՝ Small Wars & Insurgencies հանդեսում վերջերս հրապարակված հոդվածը ցույց է տալիս, որ երկու երկրներում հաղթանակի նարատիվները ոչ միայն նման չեն, այլև կտրուկ տարբերվում են. եթե Հայաստանի ղեկավարները 1994-ից հետո հաղթանակին նվիրում էին փոքրածավալ ելույթներ՝ խոսելով խաղաղ և փոխզիջման վրա հիմնված կարգավորման մասին, ապա Ադրբեջանի ղեկավարությունը 44-օրյա պատերազմից հետո հաղթանակին նվիրում է երկարաշունչ ելույթներ՝ անձնավորելով ու սիմվոլիզացնելով հաղթանակը, ապամարդկայնացնելով Հայաստան պետությունն ու հայ ժողովրդին։    Ադրբեջանն ավելի մեծ տեղ է տալիս հաղթանակի նարատիվի ձևավորմանը Էրիկ Դավթյանն այս հետազոտության ընթացքում ուսումնասիրել է Հայաստանի ու Ադրբեջանի ղեկավարների 60 հայտարարություններ, ուղերձներ և ելույթներ՝ նվիրված հաղթանակին։ Հայաստանի դեպքում ուսումնասիրվել է Արցախյան առաջին պատերազմի ավարտից մինչև 2020-ի 44-օրյա պատերազմն ընկած ժամանակահատվածը, Ադրբեջանի դեպքում՝ 44-օրյա պատերազմին հաջորդող ժամանակաշրջանը։ Հեղինակը հոդվածում նշում է, որ հայկական ղեկավարության՝ հաղթանակի նարատիվը եղել է հակիրճ և պարզ․ Հաղթանակի ու խաղաղության (մայիսի 9), Բանակի օրվան (հունվարի 28) նվիրված ելույթները և ուղերձները կազմված են միջինում 288 բառից, մինչդեռ ադրբեջանական ղեկավարության ուղերձները ծավալով գերազանցում են մոտ 10 անգամ։ Էրիկ Դավթյանը Էրիկ Դավթյանը «Ինֆոքոմի» հետ զրույցում նշում է՝ Հայաստանի ղեկավարությունը երբեք այնքան մեծ ուշադրություն չի դարձրել հաղթանակի նարատիվը ձևակերպելուն, մատուցելուն, որքան Ադրբեջանը։ Եվ չնայած գիտնականն այս հետազոտությամբ  դրա պատճառները գտնելու խնդիր չէր դրել, ենթադրում է՝ պատճառն այն է, որ Հայաստանի ղեկավարությունը հաղթանակի իրողությունն ինքնին հասկանալի է համարել։  «Այսինքն, եթե մենք հաղթել ենք Առաջին պատերազմում, մարդիկ այս կամ այն կերպով արդեն կհասկանան հաղթանակի խորհուրդը, կարևորությունը, իմաստը։ Ելույթները սեղմ ու ընդհանրական էին` սահմանափակվելով հաղթանակի կապակցությամբ հայ ժողովրդին ուղղված շնորհավորանքներով և խաղաղության, բարեկեցության ու բարգավաճման մաղթանքներով»,- ասում է նա։   Հաղթանակի անձնավորումը Հոդվածում նշվում է, որ  Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը 44-օրյա պատերազմին հաջորդող ելույթներում զարգացնում է հաղթանակի անձնավորված նարատիվ՝ փորձելով ընդգծել իր՝ որպես նախագահի անձնական դերը, որը «մոտ 20 տարի երկիրն առաջնորդել է դեպի հաղթանակ»։ Ալիևը նաև հղում է անում իր՝ պատերազմին նախորդած շրջանի հայտարարություններին՝ ցույց տալով, թե ինքը դեռ մինչև պատերազմն էր հավատում հաղթանակին և Արցախի նկատմամբ վերահսկողություն սահմանելու հեռանկարին։  Հաղթանակի՝ Ալիևի անձով պայմանավորելն, ըստ հոդվածի հեղինակի, արտահայտվում է նաև նրանում, որ 2020-ից հետո ադրբեջանական իշխանությունները սկսել են Իլհամ Ալիևին կոչել «Հաղթական գերագույն գլխավոր հրամանատար»: Իսկ այն բանից հետո, երբ Իլհամ Ալիևը պատերազմում հաղթանակն ու իր իշխանությունը ցուցադրելու համար բարձրացրեց բռունցքը՝ որպես ուժի նշան, այդ ժեստը դարձավ ադրբեջանական ռազմական գործողության պաշտոնական անվանումը՝ «Երկաթյա բռունցք», ինչպես նաև հաղթանակի խորհրդանիշ: Հաղթանակի նարատիվի անձնավորումը չի սահմանափակվում միայն Իլհամ Ալիևով։ Վերջինս հաղթանակը պայմանավորում է նաև իր հորով՝ Ադրբեջանի նախկին նախագահ Հեյդար Ալիևով։  «Իլհամ Ալիևը շարունակաբար պնդում է, թե հենց իր հայրն է հիմքեր դրել ապագա հաղթանակի համար՝ երկիրը տանելով զարգացման ուղով և բարեփոխելով բանակը: Այս մոտեցումը ցուցադրելու համար Հեյդար Ալիևի անունը խորհրդանշորեն կապվեց  44-օրյա պատերազմից հետո Ղարաբաղում ադրբեջանական կառավարության սկսած կառուցապատման ծրագրերի հետ: Օրինակ՝ Շուշիում երկրորդ (2023 թ.) և երրորդ (2024 թ.) բնակելի համալիրների կառուցմանը նվիրված արարողությունը կայացավ Հեյդար Ալիևի ծննդյան օրը»,- ասվում է հոդվածում։ Անդրադառնալով հաղթանակի հայկական նարատիվին՝ հեղինակը գրում է՝ անձնավորման երևույթը Հայաստանի ղեկավարներից ոչ մեկի ելույթներում չի նկատվում։  «Չնայած Լևոն Տեր-Պետրոսյանը 1980-ական թթ. վերջի Ղարաբաղյան շարժման առանցքային դեմքն էր և հետագայում՝ Հայաստանի նախագահ, իսկ Ռոբերտ Քոչարյանը և Սերժ Սարգսյանը էական դեր են ունեցել Ղարաբաղյան առաջին պատերազմի մարտական գործողություններում, նրանցից ոչ մեկը չի փորձել անձնավորել հաղթանակը»,- ասվում է հոդվածում: Էրիկ Դավթյանը մեզ հետ զրույցում նկատում է՝ հաղթանակն իր անձի հետ պայմանավորող Իլհամ Ալիևն, ի տարբերություն, օրինակ, Հայաստանի երկրորդ ու երրորդ ղեկավարների, ռազմական գործողություններին անմիջական մասնակցություն չի ունեցել։ Իսկ այն, որ Ադրբեջանում հաղթանակն անձնավորվում է, գիտնականը բնական է համարում․ պատճառն, ասում է, Ադրբեջանում անձի պաշտամունքի կերտումն է, որը հետևանք է ավտորիտար ռեժիմի։ Մինչդեռ, գիտնականի խոսքով, Հայաստանում, որևէ ղեկավարի կողմից անձի պաշտամունքի կերտման փորձ չի արվել։ Նա հիշում է, որ Ալիևի ելույթներն ուսումնասիրելիս հաճախ էր նկատում այնպիսի ձևակերպումներ, ինչպիսիք են «Ե՛Ս հրաման տվեցի անել այսինչ բանը», «Ե՛Ս նամակներ էի ստանում ժողովրդից, որ կանգ չառնեմ», Ե՛Ս որոշեցի մինչև վերջ գնալ»։   Ո՞վ է թշնամին Հոդվածից պարզ է դառնում, որ էական տարբերություն է նկատվում նաև այն հարցում, թե ինչպես են Հայաստանի ու Ադրբեջանի ղեկավարները նկարագրում թշնամուն։ Իլհամ Ալիևը հայտարարում է, թե 2020 թ․ պատերազմը պարզապես Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև չէր, և «Ադրբեջանը կռվել է մի քանի թշնամիների դեմ»: Այդ «թշնամիների» թվում են հայկական սփյուռքը, «Հայաստանի միջազգային  հովանավորները, որոնք աջակցել են Երևանին և ճնշում գործադրել Բաքվի վրա»։  Էրիկ Դավթյանը մեզ հետ զրույցում նշում է՝ այն նարատիվը, թե Հայաստանն, իբր, «փաստացի անկախ չէ և խամաճիկ է այլ երկրների ձեռքում», Ադրբեջանը վաղուց է զարգացրել։ Իսկ «այլ երկրներ» ասելով, չնայած ոչ ուղիղ ձևակերպումներին, Ադրբեջանը սկզբում ակնարկում էր Ռուսաստանին, իսկ 44-օրյա պատերազմից հետո՝ Ֆրանսիային։   Իլհամ Ալիևը որպես թշնամի է որակում նաև Ադրբեջանի ընդդիմադիր կուսակցություններին՝ մեղադրելով նրանց հաղթանակին ընդդիմանալու և Հայաստանին աջակցելու համար: Էրիկ Դավթյանն ասում է՝ Հայաստանի ղեկավարների ելույթներում ինքը չի նկատել պնդումներ այն մասին, թե Հայաստանի ներսում կան քաղաքական ուժեր, որոնք խոչընդոտել են մեր զինված ուժերի հաղթարշավին։  «Հայաստանի դեպքում եղել են, իհարկե, քաղաքական ուժեր, որոնք տարբերվող մոտեցում են ունեցել հակամարտության վերաբերյալ, բայց հաղթանակի նարատիվի մակարդակում չեմ նկատել, որ որևէ ղեկավար քննադատի կամ ինչ-որ կերպ հիշատակի ընդդիմադիր որևէ ուժի»,- ասում է գիտնականը։ Հոդվածում նշվում է նաև, որ Ադրբեջանի նարատիվը պարունակում է խիստ վիրավորական և հայատյաց լեզու՝ ներկայացնելով 2020-ի պատերազմի ավարտը որպես Հայաստանի «կապիտուլյացիայի ակտ», պահ, երբ Ադրբեջանը «կոտրեց թշնամու մեջքը և ջախջախեց նրա գլուխը՝ ստիպելով ծնկի իջնել»: Հոդվածում հղում է արվում գիտությունների դոկտոր Նաիրա Սահակյանի մի հետազոտության, որտեղ նկարագրվում է, թե ինչպես է Արդբեջանն ապամարդկայնացնում Հայաստանը՝ որպես պետություն և ազգ։ էրիկ Դավթյանի՝ հաղթանակին նվիրված ելույթների վերլուծությունը վերահաստատում է ապամարդկայնացման խոսույթը։ Ի հավելումն՝ հեղինակը նշում է, որ հաղթանակի նարատիվի համատեքստում Ադրբեջանի ղեկավարությունը թիրախավորում է ոչ միայն հայ ազգին, այլև հայկական ղեկավարությանն ու բանակին:  Հոդվածի հեղինակը մեջբերում է Իլհամ Ալիևի հայտարարություները, համաձայն որոնց՝ Ադրբեջանը «ոչնչացրել է» Հայաստանը, որը «հավերժ կապրի պարտված ազգի և պետության կնիքով», «գլուխը կախ»: Ադրբեջանի ղեկավարը Հայաստանն անվանում է «ատելի», «գարշելի», «արհամարհելի թշնամի», որն «արժանի չէ մարդկային վերաբերմունքի»: Իլհամ Ալիևը թիրախավորում է նաև Հայաստանի նախկին ղեկավարներ Սերժ Սարգսյանին ու Ռոբերտ Քոչարյանին՝ համեմատելով նրանց նապաստակների հետ, որոնք 2020-ի պատերազմի ժամանակ «փախել են Ղարաբաղից»։ Իսկ ներկայիս ղեկավար Նիկոլ Փաշինյանի մասին խոսելով՝ նշում է, թե վերջինս «թաքնվել է մկան պես» և 2020 թ․ եռակողմ հայտարարությունը «ստորագրել է արցունքն աչքերին»: Հայկական զինված ուժերն Ադրբեջանի նախագահը կոչում է «10 հազար դասալիքների բանակ», որը «դողում է Ադրբեջանի հատուկ ջոկատայինների մասին լսելիս»: Էրիկ Դավթյանը մեզ հետ զրույցում նշում է՝ հայ ժողովրդի, Հայաստանի ղեկավարության ու բանակի ապամարդկայնացումը կոնկրետ նպատակն ունի։   «Նպատակն Ադրբեջանի ժողովրդին համոզելն է, որ հայ ժողովրդի դեմ պատերազմելը արդար գործ է, ու հայ ժողովրդի դեմ պայքարելու ցանկացած գործիք կամ միջոց արդարացված է։ Նրանց մոտ ստացվեց ստեղծել այդ «զզվելի», «ատելի» հայի կերպարը, որն «ամեն վատի մարմնավորումն է», ու որին ոչնչացնելը, սպանելը բխում է Ադրբեջանի, ադրբեջանցիների շահերից։ Երբ որ դա կարողանում ես համոզել, պատերազմ սանձազերծելը ներքաղաքական որևէ խնդիր չի առաջացնում»,- ասում է գիտնականը։  Այս համատեքստում կարևոր է հիշեցնել, թե ինչպես 44-օրյա պատերազմին հաջորդեցին Վայոց ձորի և Սյունիքի հատվածում Հայաստանի ինքիշխան տարածքի օկուպացիան, Արցախի շրջափակումն ու հայաթափությունը։ Իսկ այժմ Ադրբեջանում պետական մակարդակով խոսվում է, այպես կոչված, «Արևմտյան Ադրբեջանի» մասին, հայտարարվում է, թե «ադրբեջանցիները պիտի վերադառնան իրենց պատմական հայրենիք»։ Հարցին, թե արդյո՞ք հայերի ապամարդկայնացման խոսույթն Ադրբեջանն այժմ փորձում է օգտագործել վերը նշված նպատակին հասնելու համար, Էրիկ Դավթյանը դրական է պատասխանում։ «Սրանք նախապատրաստական փուլեր են։ Դու սկզբում գեներացնում ես ատելություն մի ամբողջ ժողովրդի նկատմամբ, համոզում ես քո սեփական բնակչությանը, որ նրանք չունեն պետություն ունենալու իրավունք, բարբարոս են, քոչվոր են, հանցագործ են․․․ Դրանից հետո հիմնավորում ես նաև, որ այն տարածքը, որտեղ ապրում է հայ ժողովուրդը՝ Հայաստանի Հանրապետությունը, «Արևմտյան Ադրբեջան է»։ Մենք տեսնում ենք, որ սրանք ոչ թե ինչ-որ էպիզոդիկ բաներ են, այլ համակարգված քաղաքականություն․ օրինակ՝ ՀՀ բոլոր տեղանունների ադրբեջանական համարժեքները ստեղծել, տարածել քարտեզներ, որտեղ Սյունիքը նշված է որպես Ադրբեջան։ Նաև հայտարարությունների մակարդակում ենք տեսնում․ Ալիևն, օրինակ, ասում է՝ մենք տանկերով հետ չենք գնա, խաղաղ ճանապարհով կգնանք, բայց մենք անպայման հետ կգնանք, դա պատմական ադրբեջանական հող է»,- ասում է գիտնականը։ Էրիկ Դավթյանը շեշտում է՝ նման հայտարարություններին զուգահեռ պաշտոնական մակարդակով պահանջներ են դրվում, թե «երբ ադրբեջանցիները վերադառնան ՀՀ-ում ապրելու, պետք է այնտեղ նաև ինքնավարության իրավունք ունենան»։ Գիտնականը նշում է՝  եթե պատկերացնենք մի անհավանական սցենար, երբ ինչ-որ ադրբեջանցիներ կարող են գալ ու բնակվել Հայաստանում, մի օր էլ ադրբեջանական կողմից կարող է հայտարարվել, օրինակ, թե այդ ադրբեջանցիների իրավունքները ոտնահարվում են, ինչն էլ կարող է օգտագործվել որպես ռազմական գործողություններ սկսելու հիմնավորում։  Այսպիսով, Ադրբեջանի ղեկավարության՝ հաղթանակի նարատիվում կա հայատյացության հստակ դրսևորում, ինչը, փաստորեն, օգտագործվում է որպես գործիք՝ արդարացնելու Հայաստանի ու հայության դեմ ագրեսիան։ Հոդվածում այնուհետև անդրադարձ է կատարվում նրան, թե ինչպես էին Հայաստանի տարբեր ղեկավարներ Արցախյան առաջին պատերազմից հետո տալիս թշնամու ձևակերպումը։ Պարզ է դառնում, որ ի տարբերություն ադրբեջանական կողմի՝ հայակական կողմը չէր թիրախավորում Ադրբեջանը՝ որպես երկիր, չէր գործածում Ադրբեջանի նախագահներին ապամարդկայնացնող, դիվականացնող կամ վիրավորող բառապաշար: Հայաստանի ղեկավարները հաղթանակին նվիրված ելույթներում անգամ խուսափում էին օգտագործել «թշնամի» բառը՝ փոխարենն Ադրբեջանն անվանելով «հակառակորդ»։ Նրանք ադրբեջանցիներին որակում էին որպես ազգ, որին հայերը հարգում են, և ավելի շատ փորձում էին բացատրել հակամարտության բնույթը։ Արցախ, մայիսի 9, 2017 (լուսանկարը՝ ՀՀ նախագահի կայքից) Հետաքրքիր է, որ երկու երկրների ղեկավարներն էլ իրենց ելույթներում խոսում են ուժերի անհամաչափության մասին։ Եվ եթե Ադրբեջանը նժարը թեքում է դեպի իր կողմը՝ Հայաստանին վերաբերվելով որպես ստորադաս պետության, ապա Հայաստանը խոսում էր նյութական ուժի՝ հօգուտ Ադրբեջանի անհամաչափության մասին։  Հայկական ղեկավարությունը բազմիցս էր նշում, որ 1990-ականների սկզբին Հայաստանը մղել է պարտադրված պատերազմ, և այն իր բնույթով ազատության համար պայքար է եղել: Ուստի, Ղարաբաղյան առաջին պատերազմին մասնակցած զինվորները կոչվում էին «ազատամարտիկներ», իսկ հետպատերազմյան շրջանում Հայաստանի սահմանները պաշտպանողները՝ ազատության «առաջնային երաշխավորներ»։ Հայաստանի բոլոր չորս առաջնորդները հայտարարում էին նաև, որ Արցախյան առաջին պատերազմում Հայաստանի հաղթանակը և շփման գծի հետագա պահպանությունը նպատակ ունեին ոչ միայն պաշտպանելու Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքը, այլ նաև երաշխավորելու հայ բնակչության ֆիզիկական անվտանգությունը: Պատերազմը նրանք բնութագրում էին որպես գոյամարտ, իսկ հաղթանակը դիտարկում էին ոչ միայն որպես Լեռնային Ղարաբաղի տարածքի ազատագրում, այլ նաև ցեղասպանության կանխարգելում: Հայաստանի՝ մի քանի դար շարունակ պետականություն չունենալու փաստն, ըստ հայ ղեկավարների, Հայոց ցեղասպանությունը կանխել չկարողանալու պատճառ է եղել։ Հեղինակը մեջբերում է Սերժ Սարգսյանի ելույթներից մի հատված, որտեղ վերջինս նշում էր, թե պետականության կորստի և հետևաբար՝ բանակի բացակայության հետևանքով են տեղի ունեցել ոչ միայն 1915-ի ցեղասպանությունը, այլ նաև Սումգայիթի, Կիրովաբադի, Բաքվի ջարդերը։ Հայաստանի առաջնորդները, հետևաբար, հայտարարում էին, որ այս հաղթանակի շնորհիվ Հայաստանը այլևս երբեք նոր ցեղասպանության չի ենթարկվի: Հոդվածի հեղինակը Հայկական ղեկավարության՝ հաղթանակի նարատիվում ևս մի կետ է նկատում․ նրանք Արցախյան հակամարտությունը նկարագրում էին որպես պայքար՝ հանուն համընդհանուր արժեքների, մարդու իրավունքների պաշտպանության, հանդուրժողականության։   Հաղթանակը՝ ամրագրված օրացույցի վրա և սիմվոլներով Հոդվածում նշվում է, որ Ադրբեջանի ղեկավարությունը փորձում է հաղթանակն ամրագրել օրացույցի վրա և սիմվոլների միջոցով։ Օրինակ՝ 44-օրյա պատերազմի սկիզբը՝ սեպտեմբերի 27-ը, հռչակվեց որպես «Հիշատակի օր», նոյեմբերի 8-ը՝ Շուշին գրավելու օրը՝ «Հաղթանակի օր», իսկ Արցախի քաղաքների գրավման օրերը՝ «Քաղաքային օրեր»: Հոդվածի հեղինակը նկատում է, որ Հայաստանի դեպքում, օրինակ, մայիսի 9-ը կոչվում է «Հաղթանակի և խաղաղության օր», այսինքն՝ «հաղթանակ» բառի կողքին ավելանում է նաև «խաղաղությունը»։ Ադրբեջանի տարբեր շրջաններում 44-օրյա պատերազմից կանգնեցվեցին «Երկաթյա բռունցք» հուշարձաններ՝ որպես Ալիևի՝ ի նշան հաղթանակի բարձրացրած բռունցքի վիզուալ սիմով։ Բացի այդ՝ 2021-ին Բաքվում բացվեց Ռազմավարի պուրակը, որտեղ ցուցադրված է գրավված հայկական զինտեխնիկան։ «Երկաթյա բռունցք» հուշարձաններից մեկն Արդբեջանում Ավելին՝ Ադրբեջանը հաղթանակը «սիմվոլիզացնելու» համար օգտագործում է ենթակառուցվածքային ծրագրերը․ Արցախի հարավային դաշտավայրերը Շուշիի հետ կապող ճանապարհն, օրինակ, կոչվեց «Հաղթանակի ճանապարհ»։ Սիմվոլիզացումն ունի նաև մշակութային տարրեր․ Շուշիին շնորհվեց Ադրբեջանի մշակութային մայրաքաղաքի կարգավիճակ: Հոդված հեղինակն այնուհետև գրում է, որ Արցախյան առաջին պատերազմից հետո հայկական ղեկավարության ելույթներում և ուղերձներում չկային  ո՛չ հաղթանակն օրացուցույցի վրա ամրագրելու, ո՛չ այն սիմվոլներով ներկայացնելու տարրեր։   Հաղթանակը և հակամարտության կարգավորման հեռանկարները․ փոխզիջո՞ւմ, թե՞ ռազմական լուծում Ինչպես և կարելի էր կռահել, հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ ձևակերպումները ևս խիստ տարբերվում են երկու երկրների առաջնորդների՝ հաղթանակի նարատիվներում։ Հոդվածի հեղինակը գրում է, որ 44-օրյա պատերազմի ավարտից հետո Իլհամ Ալիևը բազմիցս հայտարարել է, թե հակամարտությունն ավարտվել է, «Ղարաբաղն անգամ գոյություն չունի որպես տարածքային միավոր»:  «Բաքվի վարքագիծը մինչև 44-օրյա պատերազմն էլ էր ագրեսիվ ու պատերազմաշունչ, սակայն պատերազմից հետո դա էլ ավելի սաստկացավ»,- ասվում է հոդվածում։  Ադրբեջանի նախագահը մերժում է Հայաստանի հետ որևէ փոխզիջումային լուծում՝ պնդելով, թե «իրենց պայմանների ընդունումը Հայաստանի համար միակ հնարավորությունն է հարմարավետ ապրելու 29 հազար քառ․ կիլոմետր տարածքում»: Իլհամ Ալիևը սպառնում է ռազմական ուժ կիրառել՝ անելով այնպիսի հայտարարություններ, ինչպիսիք են «Հայաստանը պետք է լիովին հասկանա, որ մենք կարող ենք լուծել ցանկացած ռազմական խնդիր, և ոչ ոք մեզ չի կարող կանգնեցնել», «Հայաստանը չպետք է մոռանա Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի դասերը»։ Բացի այդ՝  նա պնդում է, թե 2020 թ․ պատերազմից հետո Ադրբեջանը դարձել է տարածաշրջանի գերիշխող պետություն, ուստի «Հայաստանի դիմադրությունն անիմաստ է»: Հետաքրքիր է, որ Ադրբեջանը նաև հետպատերազմական իրողություններն է օգտագործում հաղթանակի նարատիվը զարգացնելու համար: Նա, օրինակ, հայտարարում է, թե հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանազատումն ու սահմանագծումը տեղի են ունենում ադրբեջանական պայմաններով, «ինչպես որ պետք է լիներ», և «այսուհետ այդպես կլինի»: Էրիկ Դավթյանը մեզ հետ զրույցում նշում է՝ Հայաստանի ղեկավարների ելույթներում նման երևույթ չի նկատել։ Ըստ գիտնականի՝ Ադրբեջանի ղեկավարության կողմից հետպատերազմական զարգացումները հաղթանակի նարատիվի համատեքստում օտագործելը նպատակ ունի ցույց տալու, թե  44-օրյա պատերազմից հետո Ադրբեջանը դարձել է շատ ավելի հզոր պետություն, տարածաշրջանում օրակարգ թելադրող, և հաղթանակը նրան տվել է իրավունք՝ Հայաստանի հետ խոսելու օրակարգ թելադրողի դիրքերից։ Ի հակադրություն՝ Հայաստանի ղեկավարներն Արցախյան առաջին պատերազմից հետո իրենց ելույթներում խոսում էին խաղաղության պահպանման կարևորության մասին՝ այն նկարագրելով որպես «մեծագույն հաղթանակ», «մեծագույն արժեք»: Եթե Ադրբեջանի ղեկավարությունն այժմ խոսում է տարածաշրջանում դոմինանտ լինելու մասին, Հայաստանի ղեկավարներն այն ժամանակ խոսում էին Հարավային Կովկասում խաղաղություն, կայունություն և տարածաշրջանային հավասարակշռություն երաշխավորելու մասին։ Ավելին՝ Հայաստանի ղեկավարները հաղթանակից հետո անգամ խոսում էին բանակցված խաղաղության հասնելու, փոխադարձ վստահության կառուցման և հայ ու ադրբեջանցի հասարակությունների՝ խաղաղության և հաշտեցման նախապատրաստման կարևորության մասին։ Հայաստանն, ի տարբերություն Ադրբեջանի, կարծում էր, որ հակամարտության կարգավորումը պետք է հիմնված լինի փոխզիջման վրա, և թե՛ Հայաստանի, թե՛ Ադրբեջանի շահերը պետք է հաշվի առնվեն:   Նարատիվների տարբերություններ․ պատմական և տնտեսական հիմքեր Հոդվածի հեղինակն այնուհետև հարց է բարձրացնում, թե որն է պատճառը, որ իրար շատ հարցերում նման երկու պետություններ հաղթանակ տանելուց հետո ունեցան նարատիվների նման տարբերություններ։ Հայաստանի դեպքում նա առանձնացնում է երկու պատճառ։ Առաջինը պատմական է․ պայմանավորված հայոց ցեղասպանության փաստով և Ադրբեջանի՝ 1980-ականներից սկսված ագրեսիվ վարքով՝ հայկական նարատիվում նկատվում է գոյաբանական հարցերի նկատմամբ զգայունություն։ Նարատիվի տարբերության երկրորդ պատճառն, ըստ հեղինակի, այն է, որ Հայաստանի ղեկավարությունը ցանկություն ուներ կանխելու շփման գծում հնարավոր սրացումը և բաց էր Ադրբեջանի հետ խաղաղ գոյակցության գաղափարի առջև: Սակայն արդյո՞ք միայն պատմական իրողություններով ու խաղաղության գաղափարի առջև բաց լինելով կարելի է պայմանավորել հայկական նարատիվի առանձնահատկությունները, և արդյո՞ք տնտեսական գործոնը ևս կարևոր չէ։ Պատասխանելով այս հարցին՝ Էրիկ Դավթյանը մեզ հետ զրույցում նշում է՝ տնտեսական ու ռազմական անհամաչափությունն, իհարկե, դեր խաղացել է։  «Նույնիսկ Արցախյան առաջին պատերազմում պարտությունից հետո Ադրբեջանն ասում էր, որ ռազմական ու տնտեսական ուժի առումով ասիմետրիա կա՝ հօգուտ իրենց, որովհետև նավթ ունեն, բնակչությունը մի քանի անգամ ավելի շատ է և այլն։ Հայաստանում էլ են միշտ ընդունել դա․ երբեք չի հերքվել, որ ասիմետրիա կա՝ ի վնաս մեզ»,- ասում է նա։ Գիտնականը շեշտում է ևս մի հանգամանք. Հայաստանի ղեկավարները միշտ հույս են ունեցել, որ հնարավոր է փոխզիջումային լուծման գնալ Ադրբեջանի հետ, թեկուզ միջնորդների օգնությամբ կամ ճնշմամբ: «Մտածել են՝ եթե մենք ինչ-որ բան զիջենք, դրա դիմաց Ադրբեջանն ի վերջո կհամաձայնի հակամարտությունը լուծել։ Ու անընդհատ խոսել են խաղաղության մասին, փոխզիջման կարևորության մասին, փորձել են ագրեսիվ ու պատերազմաշունչ հռետորաբանությունից խուսափել, որ առիթ չտան Ադրբեջանին գնալու որևէ պրովոկացիայի»,- ասում է նա։ Էրիկ Դավթյանը նշում է՝ հաշվի առնելով, որ տնտեսական ու ռազմական անհամաչափությունը գնալով խորացել է՝ պայմանավորված հատկապես Ադրբեջանի նավթային գործարքներով, Հայաստանի ղեկավարները հասկացել են, որ Հայաստանն այլ տարբերակ չունի, քան գնալ որևէ կոմպրոմիսային լուծման։ Այս համատեքստում հարց է առաջանում, թե արդյո՞ք ոչ կոշտ հռետորաբանությանը և փոխզիջմանը պատրաստ լինելուն զուգահեռ բավարար աշխատանք է տարվել տնտեսական ու ռազմական անհամաչափությունը վերացնելու ուղղությամբ։ Էրիկ Դավթյանը կարծում է, որ Հայաստանում ավելի շատ եղել է համակերպվածություն եղած վիճակի հետ։  «Չի տարվել այնպիսի քաղաքականություն, որ հնարավոր լինի այդ ասիմետրիան որևէ ձև շտկել, այսինքն՝ գույքագրել այն ինտելեկտուալ, նյութական ռեսուրսները, որ ունենք, և փորձել որևէ ռազմավարություն ու դրան համապատասխան քաղաքականություն մշակել։ ․․․․ Կա՛մ հույսը դրվել է արտաքին միջամտության վրա, կա՛մ, եթե չլինի արտաքին միջամտություն, ամեն կերպ Ադրբեջանին համոզել, որ գնան փոխզիջումային լուծման։ Պարզապես այնպես ստացվեց, որ Ադրբեջանն այդ փոխզիջմանն էլ համաձայն չէր։ Երևի թե նրանք էլ հասկացան, որ ինչ-որ մի պահի կկարողանան ուժով ստանալ այն, ինչը բանակցություններով չէին կարող»,- ասում է գիտնականը։ Հետաքրքիր է, որ երբ գիտությունների դոկտոր Նաիրա Սահակյանն ուսումնասիրել էր Իլհամ Ալևի հոր՝ Հեյդար Ալիևի հռետորաբանությունը, նկատել էր, թե ինչպես է վերջինիս՝ Արցախյան հակամարտությանը վերաբերող խոսույթում, Ադրբեջանի տնտեսական զարգացմանը զուգահեռ, սկսում ձևավորվել հակամարտությունը ռազմական ճանապարհով լուծելու նարատիվը։ Այսպիսով, Էրիկ Դավթյանի հետազոտությունը ցույց է տալիս, թե ինչպես կարող են երկու պետություններ պատերազմում հաղթելուց հետո զարգացնել հաղթանակի՝ իրարից կտրուկ տարբերվող նարատիվներ՝ պայմանավորված պատմական համատեքստով, հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ պատկերացումներով և այլ գործոններով։   Գլխավոր լուսանկարը՝  ազատագրված Շուշիում, 1992, աղբյուրը՝ aniarc.am Հեղինակ՝ Աննա ՍահակյանԼուսանկարները՝ Ռոման Աբովյանի Կարդացեք նաև «Հանրագիտ» շարքի նախորդ հոդվածը՝ «Հայ որբերի «Տուն» ամսագիրը՝ ազգային ինքնությունը վերագտնելու և ցեղասպանական տրավմաները հաղթահարելու միջոց | Հանրագիտ»   «Հանրագիտ» շարքն իրականացվում է «Երիտասարդ գիտնականների աջակցության ծրագրի» (ԵԳԱԾ) ֆինանսավորմամբ։      
19:46 - 12 ապրիլի, 2025
Ինչու և ով է հովանավորում արցախցիների դեմ ատելության արշավը
 |civilnet.am|

Ինչու և ով է հովանավորում արցախցիների դեմ ատելության արշավը |civilnet.am|

civilnet.am: Մարտի 29-ին Երևանի Ազատության հրապարակում արցախցիների հանրահավաքից հետո նրանց դեմ ատելության արշավ է սկսվել։ Ապրիլի 1-ից կրճատվել է Արցախից տեղահանվածներին կառավարության աջակցությունը և շահառուների թիվը։ Աջակցությունը շարունակելու ապաքաղաքական պահանջին հետևեց նրանց դեմ ատելության լայն արշավը, որին անմասն չեն բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, իշխանամերձ լրատվականներ ու գործիչներ։ Տարատեսակ վիրավորանքներ, թիրախավորում և ատելության խոսք կարելի է տեսնել սոցցանցերում ինչպես առանձին օգտատետերի գրառումներում և մեկնաբանություններում, այնպես էլ պաշտոնյաների հայտարարություններում և լրատվամիջոցներում։ Ամենացցուն օրինակը վարչապետի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալ Տարոն Չախոյանի գրառումն էր. «Ընդդիմությունը իշխանության գալու համար որպես «մսացու» օգտագործում է ԼՂ-ից բռնի տեղահանվածներին»։ Ո՞վ է կազմակերպում քարոզչական այս արշավը և ի»նչ նպատակով են տարածվում այս պատումները։ ՍիվիլՆեթի զրուցակիցները հիմնականում համակարծիք են՝ արշավն ուղղորդում է իշխանությունը՝ քաղաքական նպատակներով։ «Ամեն անգամ, երբ ներքաղաքական բնույթի խնդիրներ են առաջանում, իշխանությունները փորձում են այդ բաժանարար, պառակտիչ նարատիվները դաշտ մտցնել։ Եվ սա ակնհայտ էր 2023-ի սեպտեմբերի բռնագաղթի ժամանակ, երբ մարդիկ դեռ Լեռնային Ղարաբաղում էին։ Այդ ժամանակ արդեն իշխանական քարոզչական մեդիան ինչ-որ կեղծ պատմություններ էր տարածում, ատելության քարոզ անում։ Ինձ համար առնվազն այդ պահից պարզ էր, որ ներքաղաքական տարբեր սրացումների դեպքում այս գործիքը օգտագործվում է»,- ասում է քաղաքագետ Տիգրան Գրիգորյանը, որի ընտանիքը ևս Արցախից բռնի տեղահանված է։ Երևանի մամուլի ակումբի փորձագետ Հակոբ Կարապետյանի կարծիքով՝ գործող իշխանության ներկայացուցիչները կամ նրանց աջակիցները արցախցիներին փորձում են ներկայացնել որպես երկրի կայունությանը և զարգացմանը խանգարող գործոն և առնվազն որոշակի վարքագիծ են ակնկալում արցախցիներից՝ հավաքական իմաստով։ Արցախի նախկին Մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանն ասում է, որ իրենց դիտարկումները վկայում են տեղահանված արցախցիներին արցախյան ծագմամբ Հայաստանի նախկին նախագահներին կապելու քարոզչության մասին։ «Եթե արցախցի ես, ուրեմն նրանց կողմնակիցն ու հետևորդն ես»,- նշում է Ստեփանյանը արցախցիների դեմ իրականացվող արշավի պատումների մասին։ Հակոբ Կարապետյանը շեշտում է իշխանության կողմից կիրառվող քաղաքական մի գործիքի մասին, այն է՝ ձևավորել «խանգարող օտարի» կերպար՝ հասարակությունը միավորելու և իշխանության շուրջ համախմբելու համար։ «Պատահական չէ, որ արցախցիներին վերագրվում են կապեր օտարերկրյա ուժերի, մասնավորապես Ռուսաստանի հետ։ Նրանց ներկայացնում են որպես կամակատարներ, որպես տպավորության տակ ընկնողներ։ Բայց 120,000 պայմանական արցախցին չի կարող նույն կերպ մտածել, նույն քաղաքական կարծիքի լինել»,- հավելում է Կարապետյանը։ Ըստ նրա՝ հենց այս կերպարի դեմ պետք է պայքարի ժողովրդավարական արժեքներ դավանող «ազնիվ հայաստանցին»։ Վերը նշվածի վառ ապացույցն են իշխանական, մերձիշխանական լրատվամիջոցներում վերջին օրերին հրապարակված նյութերը։ Օրինակ՝ իշխող Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցությանը պատկանող Civic.am կայքը անանուն հոդված էր հրապարակել «Ղարաբաղյան կլանն անցել է Հայաստանի պետականության ոչնչացման պլան Բ-ին»– վերնագրով։ Հոդվածում սոցիալական խնդիրների լուծման պահանջով արցախիների բողոքին ի պատասխան այս կայքը գրել է, թե արցախցիները թող «ականջներին օղ անեն, որ սա իրենց ավտորիտար Ղարաբաղը չէ՝ ֆեոդալ Բակոներով, Արայիկներով, դաշնակ Իշխանյանով»։ Այսօրինակ հոդվածների և հարձակումների պակաս չկա նաև մերձիշխանական այլ լրատվամիջոցներում, այդ թվում՝ վարչապետի ընտանիքին պատկանող Հայկական ժամանակ օրաթերթում։ Ատելության արշավի խնդրին անդրադարձել է Հայաստանի Մարդու իրավունքների պաշտպանը՝ խտրականության և ատելության խոսքի տարատեսակ դրսևորումները համարելով «խիստ անթույլատրելի»։ Շարունակությունը՝ սկզբնաղբյուր կայքում
15:45 - 10 ապրիլի, 2025
Ինչու են ՀՀ քաղաքացիության համար դիմած արցախցիների անձնագրում որպես ծննդավայր նշում Ադրբեջան. ՆԳՆ-ն պարզաբանում է
 |tert.am|

Ինչու են ՀՀ քաղաքացիության համար դիմած արցախցիների անձնագրում որպես ծննդավայր նշում Ադրբեջան. ՆԳՆ-ն պարզաբանում է |tert.am|

tert.am: Tert.am-ը բողոքներ է ստացել, որ ՀՀ քաղաքացիության համար դիմած արցախցիների անձնագրում որպես ծննդավայր նշվում է Ադրբեջանը, թեպետ արցախցիները համարվում են ՀՀ քաղաքացիներ և անձնագրում հենց այդպես էլ նշված է: Tert.am-ը դիմեց ՆԳՆ՝ հասկանալու համար, թե ինչու են բռնի տեղահանված մեր հայրենակցիների անձնագրերում որպես ծննդավայր նշում Ադրբեջանը: «Անձը հաստատող փաստաթղթերում տվյալների ամրագրումը կատարվում է միջազգային ստանդարտին համապատասխան։ Մեքենաընթերցվող անձը հաստատող/ճամփորդական փաստաթղթերի թողարկման ոլորտը կարգավորվում է ICAO (Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպություն) 9,303 ստանդարտով, որում նշվում է, որ ծննդյան վայրը նշման դաշտը կարգավորվում է ISO 3166 ստանդարտով։ Վերջինս, ըստ պետությունների, ամրագրում է այն աշխարհագրական միավորները, որոնց վերաբերյալ նշումն ընդունելի է անձնագրում։ Ըստ այդմ՝ ոլորտի լիազոր մարմնի՝ ՆԳՆ միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության կողմից կատարվող ցանկացած նշում, որը վավերացված չէ միջազգային կարգավորման շրջանակում, խնդրահարույց է սահմանային անցման կետերում։ Տարբեր երկրների սահմանային վերահսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից նման բազմաթիվ ահազանգեր են ստացվել ՆԳՆ միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայությունում։ Ծառայության ամենօրյա գործունեության ընթացքում նշված խնդիրները գործընկերային ճանապարհով հնարավորինս կարգավորվում են։ Հարցի իրավաչափ կարգավորման նպատակով անձի նոր փաստաթղթավորման դեպքում ծառայությունը բացառապես առաջնորդվում է միջազգային ստանդարտով»,- ասված է Tert.am-ին տրված ՆԳՆ պատասխանում:
13:08 - 08 ապրիլի, 2025
Բաքվում պահվող հայ գերիները կարող են դուրս մնալ «խաղաղության համաձայնագրից».  BBC
 |hy.armradio.am|

Բաքվում պահվող հայ գերիները կարող են դուրս մնալ «խաղաղության համաձայնագրից». BBC |hy.armradio.am|

hy.armradio.am: BBC-ի կովկասյան թղթակից Ռեյհան Դեմիտրին ծավալուն հոդված է հրապարակել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հնարավոր «խաղաղության պայմանագրի» և, այդ համատեքստում,  Բաքվում  պահվող Ռուբեն Վարդանյանի ու հայ գերիների ճակատագրի մասին՝ նշելով, որ նրանք «կարող են դուրս մնալ խաղաղության համաձայնագրից»: Ստորև թարգմանաբար  ներկայացվում է հոդվածը՝  որոշ կրճատումներով. «Ռուբեն Վարդանյանը Հայաստանի ամենահարուստ մարդկանցից մեկն է, սակայն նրա միլիոնները  օգուտ  չունեն այժմ, երբ նա հարևան Ադրբեջանում ցմահ բանտարկության հեռանկարի առջև է կանգնած: Կովկասի այս երկու հարևան երկրները համաձայնվել են Լեռնային Ղարաբաղի տարածքի շուրջ տասնամյակներ տևող հակամարտությունը դադարեցնելու համաձայնագրի տեքստի շուրջ, սակայն Վարդանյանը և Ղարաբաղի էթնիկ հայկական ղեկավարության մյուս 15 նախկին անդամները ընդգրկված չեն այս համաձայնագրում։ Նրանք դատվում են Բաքվի ռազմական դատարանում՝ մեղադրվելով պատերազմական հանցագործությունների մեջ: … Ռուբեն Վարդանյանի համար ամեն ինչ փոխվեց 2022 թվականի սեպտեմբերին, երբ նա որոշեց տեղափոխվել Լեռնային Ղարաբաղ՝  տարածաշրջան, որը պատմականորեն բնակեցված էր էթնիկ հայերով, բայց  Խորհրդային Ադրբեջանի մաս էր կազմել։ Վարդանյանը հրաժարվեց իր ռուսական քաղաքացիությունից և դարձավ Լեռնային Ղարաբաղի դե ֆակտո վարչապետը, որը հայերը կոչում են Արցախ։ Նա օգտագործեց իր անունը, կապերը և անգլերենի իմացությունը ՝ բարձրաձայնելու Ղարաբաղի հայերի դժվարին վիճակի մասին։ «Ղարաբաղի նկատմամբ միջազգային  այդ ուշադրությունը ակնհայտորեն գրգռում էր Ադրբեջանին»,- BBC-ին պատմել  է Ռուբեն Վարդանյանի որդին՝  Դավիթ Վարդանյանը։ Եղել են ենթադրություններ, որ Վարդանյանը տեղափոխվել է այնտեղ՝ խուսափելու Ռուսաստանի միլիարդատերերի նկատմամբ կիրառվող միջազգային պատժամիջոցներից, ովքեր կապեր ունեն Կրեմլի հետ։ Բաքվի կառավարությունը նրա՝ այդ պաշտոնը զբաղեցնելու որոշումը համարում էր անօրինական։ Նրա որդին պնդում է, որ նա առաջնորդվում էր տեղի հայերին օգնելու ցանկությամբ. «Մեր վերջին հանդիպման ժամանակ մենք վիճ ունեցանք. ես լիովին դեմ էի նրա որոշմանը, որը վտանգի տակ էր դնում  իրեն ու ամբողջ ընտանիքին։ Նա ասաց, որ չի կարողանա ապրել՝ իմանալով, որ ոչինչ չի արել Ղարաբաղի հայերի համար»։ Նրա հոր երկարամյա ընկեր Արման Ջիլավյանն ասում է, որ էթնիկ հայերին իրենց նախնիների հողում պահելու հարցում օգնելու նույնիսկ ամենահեռավոր հնարավորությունը  բավարար էր նրա համար։ «Ոմանք կասեն, որ սա իռացիոնալ  էր, ոմանք ասում են, որ սա հաշվարկված քաղաքական քայլ էր։ Կարծում եմ՝ դրանցից ոչ մեկը ճիշտ չէ»,- ասում է նա: Ռուբեն Վարդանյանն արդեն երկու անգամ հացադուլ է հայտարարել՝ որպես  բողոք ոչ պատշաճ դատական գործընթացի՝ խոշտանգումների մեղադրանքների ֆոնին։ Ղարաբաղի նախկին ղեկավարության մյուս 15 անդամները նույնպես դատվում են Բաքվի ռազմական դատարանում՝ 1980-ականների վերջից մինչև հիմա իրագործած պատերազմական հանցագործությունների մեղադրանքով։ Ադրբեջանը պնդում է, որ դատվարությունը համապատասխանում է միջազգային իրավական չափանիշներին և իրավասու է դատել  պատերազմական հանցագործություններ կատարելու մեջ կասկածվողներին։ Սակայն անցյալ ամիս Բաքվի կառավարությունը հանձնարարեց  փակել Միջազգային Կարմիր Խաչի տեղական գրասենյակները՝ միակ միջազգային կազմակերպության, որը մուտքի հնարավորություն ուներ հայ բանտարկյալների մոտ։ …Խաղաղության համաձայնագրի մանրամասները դեռ չեն հրապարակվել, բայց պաշտոնյաները նշում են, որ նախագծի տեքստը չի ներառում բանտարկյալների հարցը կամ Լեռնային Ղարաբաղի էթնիկ հայերի՝ իրենց տները վերադառնալու իրավունքը։ Բանտարկյալների մասին չհիշատակելը քննադատության է արժանացել Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարության նկատմամբ երկրի ներսում և արտերկրում:  Սակայն «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության ներկայացուցիչ Արսեն Թորոսյանը կարծում է, որ այս հարցը պետք է լուծվի առանձին։ «Սա հակամարտող երկրների միջև խաղաղության պայմանագիր է։ Ես անձամբ կարծում եմ, որ միայն այս խաղաղության պայմանագրի ավարտը կամ ստորագրումը կարող է հիմք ստեղծել քաղաքական բանտարկյալների հարցը լուծելու համար»։ Վարդանյանը  բանտից զգուշացրել է, որ սա սխալ է։ «Սա ոչ միայն իմ և մյուս 15 հոգու դատավարությունն է, այլ բոլոր հայերի դատավարությունը», — ասել է նա աջակիցներին ուղղված ձայնագրության մեջ»։
12:32 - 08 ապրիլի, 2025
40+10 հազար դրամ ծրագիրը խոչընդոտում է ԼՂ-ից բռնի տեղահանվածների բնակարանային աջակցության երկարաժամկետ ծրագրի իրագործմանը․ փոխվարչապետ |armenpress.am|

40+10 հազար դրամ ծրագիրը խոչընդոտում է ԼՂ-ից բռնի տեղահանվածների բնակարանային աջակցության երկարաժամկետ ծրագրի իրագործմանը․ փոխվարչապետ |armenpress.am|

armenpress.am: Բնակարանային վարձի աջակցության ծրագիրը (40+10 հազար դրամ աջակցության ծրագիր) իր նպատակային գործառույթից շեղվել է՝ դառնալով ժամանակավոր սոցիալական օգնություն, ինչը խոչընդոտում է Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց համար նախատեսված երկարաժամկետ բնակարանային աջակցության ծրագրի իրականացմանը։ Այս մասին Հանրային հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում հայտարարել է ՀՀ փոխվարչապետ Տիգրան Խաչատրյանը։  Նրա խոսքով՝ կառավարությունը դեռ 2023 թվականի հոկտեմբերին գործարկել է ժամանակավոր բնակարանային աջակցության ծրագիր՝ 50 հազարական դրամի չափով ամսական աջակցություն տրամադրելով յուրաքանչյուր շահառուի։ Սակայն ժամանակի ընթացքում այդ ծրագիրը հանրության մի մասի կողմից ընկալվել է որպես անժամկետ սոցիալական աջակցություն։  «Մենք ունենք կարծիք, որ այս սոցիալական օգնության տպավորություն թողնող միջոցառումը ժամանակի ընթացքում դարձավ գործոն, որով մարդիկ նախընտրում են այդ ծրագրի աջակցությունից օգտվել, բայց չդիմել երկարաժամկետ բնակարանային ապահովության ծրագրին, որտեղ մենք սեփական իրավունք ենք խոստանում ընտանիքներին, յուրաքանչյուր անդամի հաշվով 3-4 կամ 5 միլիոն դրամի աջակցություն ենք ցուցաբերում, որպեսզի մարդիկ վերջնականապես որոշեն իրենց երկարաժամկետ բնակության վայրը և տեղը։ Եվ մենք հասկացել ենք, որ այս ժամանակավոր սոցիալական բնույթ ունեցող բնակարանային վարձի աջակցության ծրագիրը դարձել է խանգարող գործոն երկարաժամկետ աջակցության ծրագիրը իրականացնելու հարցում»,- ասաց Խաչատրյանը։ Փոխվարչապետը պարզաբանեց՝ հենց այդ պատճառով կառավարությունը 2024 թվականի նոյեմբերին որոշել էր վերանայել ծրագրի պայմանները՝ 2025 թվականի ապրիլից աջակցությունը տրամադրելով միայն խոցելի խմբերին՝ երեխաներին, կենսաթոշակային տարիքի անձանց, հաշմանդամություն ունեցողներին և կերակրողին կորցրած ընտանիքներին։ Աջակցության չափը կկազմի ապրիլ-հունիսին՝ 40 հազար, իսկ հուլիսից մինչև տարեվերջ՝ 30 հազար դրամ մեկ անձի հաշվով։ 
11:01 - 08 ապրիլի, 2025
Արցախի սահմանադրությամբ որևէ պաշտոնյա, այդ թվում՝ երկրի ղեկավարը, լիազորված չէ լուծարել հանրապետությունը․ Արցախի տեղեկատվական շտաբ

Արցախի սահմանադրությամբ որևէ պաշտոնյա, այդ թվում՝ երկրի ղեկավարը, լիազորված չէ լուծարել հանրապետությունը․ Արցախի տեղեկատվական շտաբ

Արցախի տեղեկատվական շտաբը անդրադառնալով ՀՀ ԱԳՆ-ի «Լեռնային Ղարաբաղի հայության բռնի տեղահանության և Լեռնային Ղարաբաղի լուծարման վերաբերյալ հրամանագրի հրապարակումից հետո խնդիրը դուրս է եկել Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև միջպետական հարաբերությունների կարգավորման օրակարգից» հայտարարությանը նշել է, որ Արցախի Հանրապետության սահմանադրությամբ որևէ պաշտոնյա, այդ թվում՝ երկրի ղեկավարը, լիազորված չէ լուծարել հանրապետությունը: Հետևաբար, ոչ ոք չի կարող լուծարել համաժողովրդական հանրաքվեով ստեղծված պետությունը: Այդ լիազորության իրավատերը Արցախի ժողովուրդն է, և այն անբաժանելի է նրանից:«Հարգելի՛ հայրենակիցներ, Անդրադառնալով ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության կողմից սույն թվականի ապրիլի 5-ի հայտարարությանը, այն է. «Լեռնային Ղարաբաղի հայության բռնի տեղահանության և Լեռնային Ղարաբաղի լուծարման վերաբերյալ հրամանագրի հրապարակումից հետո խնդիրը դուրս է եկել Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև միջպետական հարաբերությունների կարգավորման օրակարգից», հարկ ենք համարում ընդգծել, որ այն որևէ իրավական հիմք չունի և իրական խնդիրներից հասարակության ուշադրությունը շեղելու անհաջող փորձ է: Բռնի տեղահանությունից հետո Արցախի իշխանությունները ցուցաբերել են զսպվածություն՝ փորձելով խուսափել ավելորդ շահարկումներից և ներազգային խնդիրներից: Սակայն, տեղեկատվական դաշտում պարբերաբար տեղ գտած սադրիչ հայտարարություններին չարձագանքելը հարուցում է հասարակության արդարացի դժգոհությունը: Ստացվում է այնպես, որ ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունը, հղում անելով Արցախի իրավական դաշտում երբևիցե գոյություն չունեցած փաստաթղթին, միաժամանակ անտեսում է Արցախի Հանրապետության անկախության մասին հռչակագիրը, սահմանադրությունը և օրենքները՝ նույն կերպ վարվելով Հայաստանի՝ Արցախի և նրա ժողովրդի նկատմամբ ունեցած պարտավորությունների պարագայում, այդ թվում՝ որպես անվտանգության երաշխավորի: Արցախի Հանրապետության սահմանադրությամբ որևէ պաշտոնյա, այդ թվում՝ երկրի ղեկավարը, լիազորված չէ լուծարել հանրապետությունը: Հետևաբար, ոչ ոք չի կարող լուծարել համաժողովրդական հանրաքվեով ստեղծված պետությունը: Այդ լիազորության իրավատերը Արցախի ժողովուրդն է, և այն անբաժանելի է նրանից: Արցախի Հանրապետության՝ այսպես կոչված լուծարման հրամանագիրը ստորագրվել է Ադրբեջանի լայնածավալ հարձակման հետևանքով ստեղծված ծանրագույն իրավիճակում, երբ Արցախը միայնակ մնալով հակառակորդի՝ տասնյակ անգամներ գերազանցող զինված ուժերի դեմ, երբ Ադրբեջանի գրոհային ստորաբաժանումները ներխուժում էին Ստեփանակերտ, շրջկենտրոններ և այլ բնակավայրեր, երբ բոլոր միջպետական ճանապարհները վերահսկվում էին նրանց կողմից, իսկ պաշտպանության բանակի մեծ մասը հայտնվել էր շրջափակման մեջ, և կար զինծառայողների ու Արցախի խաղաղ բնակչության ֆիզիկական ոչնչացման ուղիղ սպառնալիք, ինչպես նաև Ադրբեջանի կողմից արգելափակված ՀՀ-ի հետ կապող միակ ճանապարհի բացման խիստ անհրաժեշտություն՝ Արցախի ժողովրդի անվտանգ դուրս բերումն ապահովելու նպատակով: Հիմնականում հայկական որոշ շրջանակների կողմից պարբերաբար հիշատակվող այդ թուղթը չէր կարող կոչվել փաստաթուղթ, քանի որ այն հակասահմանադրական էր, նաև հակասում էր «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» Արցախի Հանրապետության օրենքին, որի համաձայն՝ նորմատիվ իրավական ակտերն ուժի մեջ են մտնում դրանցում սահմանված ժամկետներում, սակայն ոչ շուտ, քան դրանց պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվանից՝ բացառությամբ այն դեպքերի, երբ օրենքով սահմանված է, որ տվյալ նորմատիվ իրավական ակտն ուժի մեջ է մտնում հրապարակվելուց հետո՝ անմիջապես: Վերոնշյալ օրենքի 28-րդ հոդվածը նաև սահմանում է, որ նորմատիվ իրավական ակտերի հրապարակումն իրականացվում է նորմատիվ իրավական ակտերի հրապարակման միասնական կայքում (arlexsis.am) հրապարակելու միջոցով: Այսպես կոչված հրամանագիրը՝ որպես փաստաթուղթ, տեղ չի գտել նորմատիվ իրավական ակտերի հրապարակման միասնական կայքում և չի հրապարակվել պաշտոնապես, այլ վերջինիս վերաբերյալ ադրբեջանական կողմի պահանջով մամուլի հաղորդագրություն է տարածվել Արցախի տեղեկատվական շտաբի էջերով, ինչը չի կարելի համարել փաստաթղթի պաշտոնական հրապարակում: Հաշվի առնելով հետագա հնարավոր շահարկումները՝ Երևան տեղափոխվելուց օրեր անց նախագահ Սամվել Շահրամանյանի հրամանագրով նույն հարթակում անվավեր է ճանաչվել 2023 թվականի սեպտեմբերի 26-ի հրամանագիրը, որի չհրապարակումը մեր կողմից ևս պայմանավորված էր մի շարք հանգամանքներով: Ելնելով այս պարզ իրողությունից՝ ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունը որևէ իրավական խոչընդոտ չունի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև միջպետական հարաբերությունների կարգավորման օրակարգ բերել Արցախի և նրա տեղահանված բնիկ ժողովրդի հարցը: Այդ նպատակով պատրաստ ենք ՀՀ կառավարությանը տրամադրել բոլոր հիմնավոր փաստաթղթերը, իսկ անհրաժեշտության դեպքում՝ դրանք հրապարակել: Հերթական անգամ կոչ ենք անում զերծ մնալ Արցախի իրավական դաշտում երբևէ գոյություն չունեցած փաստաթղթի շահարկումից», - նշված է հայտարարությունում։
21:25 - 07 ապրիլի, 2025