Հայաստան

Փաշինյանը պատասխանեց հարցին, թե արդյոք ՀՀ Սահմանադրության խախտում է Արցախն Ադրբեջանի կազմում թողնելը

Գերագույն խորհրդի որոշմամբ սահմանվել է, որ Արցախի կարգավիճակը հայ ժողովրդի տեւական նպատակներից ու իղձերից մեկն է, ինչպես նաեւ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը։ ՀՀ սահմանադրությունն էլ իր ուժը ստանում է ԳԽ որոշումից եւ Անկախության հռչակագրից։ Փաստորեն, Դուք հիմա Բրյուսելում պայմանավորվել եք Արցաը թողնել Ադրբեջանի կազմում։ Ի՞նչ եք կարծում, արդյոք սա Ձեր կողմից ՀՀ սահմանադրության խախտում չէ՞, եւ նաեւ Դուք եք բազմիցս ասել, որ Ադրբեջանը Արցախում ցանկանում է էթնիկ զտումներ, ցեղասպանություն իրականացնել, էս դեպքում ո՞նց եք պատկերացնում, որ Արցախը կարող է Ադրբեջանի հետ ինչ-որ երկխոսություններ վարել, արցախցիներն էլ էնտեղ շարունակեն ապրել։ Մամուլի ասուլիսի ժամանակ նման հարց հնչեցրեց լրագողներից մեկը, ինչին ի պատասխան Նիկոլ Փաշինյանը ասաց․ «Ադրբեջանը, մեր ընկալմամբ, ԼՂ-ում էթնիկ զտումների եւ ցեղասպանության քաղաքականություն է իրականացնում, եւ մեր խնդիրն է առաջինը ամեն ինչ անել այդ քաղաքականության իրագործումը թույլ չտալու համար, եթե հնարավոր է այդ քաղաքականությունը փոխելու ուղղությամբ՝ ոչ միայն միջազգային հանրության կողմից իրականացվող ճնշումներով, այլեւ Ադրբեջանի հետ կառուցողական բանակցությունների միջոցով, նաեւ Բաքու-Ստեփանակերտ ինստիտուցիոնալ երկխոսություն ձեւավորելու միջոցով»,- ասաց Փաշինյանը։ Վարչապետը նշեց՝ լրագրողը Սահմանադրության հետ կապված չափազանց կարեւոր հարց է բարձրացնում։ «1989 թվականին ՀՀ ԳԽ-ն եւ ԼՂ Մարզային խորհուրդը որոշում են կայացրել ԼՂ-ի եւ ՀՀ-ի վերամիավորման վերաբերյալ։ 1990թ․-ին ՀՀ-ն ընդունել է Անկախության հռչակագիր՝ հղում անելով նաեւ այդ որոշմանը։ 1991թ․-ին ԼՂ-ն հայտարարել է անկախություն։ Ումի՞ց է հայտարարել էդ անկախությունը։ Տարբերակ 1․ ՀՀ-ից, եթե էս տարբերակն է՝ ԳԽ եւ ՄԽ որոշումները խախտվել են, թե չէ, եթե խախտվել են, ինչու խախտողները պատասխանատվության չեն ենթարկվել։ Եթե Ադրբեջանից, ինչպե՞ս է, Ադրբեջանից անկախություն հռչակելու պարագայում Անկախության հռչակագիրը եւ Մարզխորհրդի որոշումը խախտվել ե՞ն, թե՞ ոչ, որովհետեւ եթե վերամիավորվել ենք ՀՀ-ի հետ, ումի՞ց ենք անկախություն հռչակում։ Սա տեղավորվում է Ձեր հարցի մեջ։ 1995-ին ՀՀ-ն ընդունել է Սահմանադրություն հանրաքվեով, 97 թվականին Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը հրապարակել է իր «Պատերազմ, թե՞ խաղաղություն․ լրջանալու պահը», որտեղ ասել է, որ ԼՂ անկախության հարցում մենք բարեկամներ չունենք, եւ, ըստ էության, ասել է, որ դա հնարավոր չէ»,- նշեց վարչապետը։ Լրագրողի ճշտող հարցին՝ այդտեղ ԳԽ որոշումը, Հռչակագիրը, Սահմանադրությունը խախտվել են, թե՞ չէ, Փաշինյանը ասաց․ «Հաջորդը, 1998թ․-ին տեղի է ունեցել իշխանության փոփոխություն, եւ ՀՀ-ն բանակցային գործընթացից դուրս ա թողել ԼՂ-ին, որից հետո բանակցություններին որպես հիմք ընդունվել է «Ընդհանուր պետություն» տարբերակը, որտեղ արձանագրված է, որ ԼՂ-ն ինչ-որ տիպի միավորվում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության շրջանակում (ես բառերը անգիր չեմ հիշում, բայց իմաստների մեջ վստահ եմ հարյուր տոկոսով)․ սրանով Սահմանադրությունը խախտվե՞լ է, թե՞ չի խախտվել։ Որից հետո քննարկվել է ՀՀ-ի եւ Ադրբեջանի միջեւ տարածքների փոխանակման բանակցային փաթեթը, որը հրապարակված է, բոլորդ տեղյակ եք՝ Մեղրիի շրջանը հանձնելու դիմաց ԼՂ-ն ստանալ․ սա Սահմանադրության խախտու՞մ է, թե՞ չէ։ Որից հետո ընդունվել է «Մադրիդյան սկզբունքները», որի առանցքային, անկյունաքարային դրույթներից մեկը, եւ դե ֆակտո, եւ դե յուրե, այն է, որ ԼՂ կարգավիճակի ճշգրտման հարցը պետք է համաձայնեցվի Ադրբեջանի հետ՝ ապագայում տեղի ունենալիք հանրաքվեով․ հարց․ Սահմանադրությունը, Հռչակագիրը, 89 թվականի որոշումը խախտվել ե՞ն, թե՞ ոչ։ Որովհետեւ եթե անցյալում, ըստ նարատիվի մեր, հանրաքվե է տեղի ունեցել, եւ կարգավիճակը ճշգրտվել է, ապագայում ի՞նչ հանրաքվե է տեղի ունենալու, եւ ապագայում տեղի ունենալիք հանրաքվեի մասին համաձայնությունը զրոյացրել է անցյալում տեղի ունեցած հանրաքվեն, որովհետեւ եթե դու ասում ես կարգավիճակը պետք է որոշովի ապագայում տեղի ունենալիք հանրաքվեն, էդ նշանակում է անցյալում տեղի ունեցած հանրաքվեով կարգավիճակը չի որոշվել․ 89թ․ որոշումը, Հռչակագիրը, Սահմանադրությունը խախտվե՞լ են, թե՞ չեն խախտվել։ Հաջորդը․ ասում է, որ պոտենցիալ հանրաքվեն չի կարող սահմանափակել (հայկական կողմի դիրքորոշումն է եղել) ԼՂ-ի որեւէ կարգավիճակ։ Սա նշանակում է, որ էդ համաձայնությամբ ԼՂ-ն կարող էր լինել Ադրբեջանի մաս, ընդ որում Ադրբեջանի կազմում առանց որեւէ կարգավիճակի։ Եթե ասում ենք, որ կարգավիճակի որեւէ սահմանափակում չի կարող լինել, ուրեմն չի կարող լինել կարգավիճակի սահմանափակում, որ ԼՂ-ն Գյանջայի շրջանի մաս է։ Հիմա, էդ սկզբունքն ընդունելով, 89թ․ որոշումը, Անկախության հանրաքվեն, Սահմանադրությունը խախտվե՞լ են, թե՞ չեն խախտվել։ Հաջորդը․ երբ ասվել է, որ հանրաքվեն պետք է տեղի ունենա կողմերի միջեւ համաձայնեցված ժամկետներում, կողմերն էլ Հայաստանն ու Ադրբեջանն են, եթե ինքնորոշվել է, եթե չենք համարում Ադրբեջանի մաս, ինչի՞ ենք Ադրբեջանի հետ համաձայնեցնում ժամկետներ, դրանով խախտվե՞լ է, թե՞ չի խախտվել Սահմանադրությունը»։ Լրագրողը արձագանքեց․ «Ձեր նշած էդ ենթադրյալ խախտումներից որեւէ մեկի պարագայում դրանցից որեւէ մեկը միս ու արյուն չի ստացել, դրանք եղել են բանակցային պրոցեսներ, իսկ Դուք պատրաստվում եք Արցախի վրա վերջնական խաչ քաշել։ Ձեր նշած դեպքերում Արցախն ուներ Պաշտպանության բանակ, պետական ինստիտուտներ, որոնք աշխատում էին, եւ Դուք պատրաստվում եք վերջնական Արցախը ճանաչել Ադրբեջանի կազմում եւ հենց էդ վերջնական ակտն էլ լինելու է ՀՀ սահմանադրության խախտումը, Ձեր նշած կետերը ինձ համար ուղղակի բանակցային դրվագներ են եղել, որոնք այդպես էլ կյանքի չեն կոչվել, շատ դեպքերում նաեւ Ադրբեջանի անհամաձայնության պայմաններում»։ Նիկոլ Փաշինյանը նշեց՝ ինքն էլ է վկայակոչում ԳԽ որոշում եւ Սահմանադրություն․ «Իմ ասածի եւ Ձեր ասածի մեջ բացարձակ տարբերություն չկա։ Կտրականապես համաձայն չեմ Ձեր այս դիտարկման հետ, որ մենք Արցախի կամ ԼՂ-ի վրա խաչ ենք քաշում։ Որ ասում եք եղել են բանակցային բովանդակություն, էդ բովանդակությունը հո չի՞ ցնդել, դա միջազգային ըմբռնում է ձեւովորում բանակցությունների վերաբերյալ, դրանք հո վակուումի մեջ գոյություն չունե՞ն, դրանք կան՝ որպես միջազգային ընկալման մաս։ Ես ասում եմ՝ մենք եկել ենք եւ պատկերի կեսն ենք ներկայացրել, երբ խոսում էինք, եւ հիմա էլ փորձ ենք անում պատկերի կեսը ներկայացնել՝ ասելով ինքնորոշում, հանրաքվե եւ այլն։ Մենք պետք է հստակ գծենք առաջնահերթությունները․ որո՞նք են մեր առաջնահերթությունները, մենք պիտի կողմորոշվենք մեր ռազմավարական մոդելի վերաբերյալ, մեր պետության վերաբերյալ։ Ես կարծում եմ, որ առաջնահերթությունը խաղաղության օրակարգն է, որովհետեւ դա է բխում ՀՀ-ի եւ հայ ժողովրդի շահերից։ Եւ մեր կառավարությունը գնում է էդ քաղաքականության հետեւից, ինչը փաստ չի, որ մեզ մոտ կստացվի, ինչպես եւ փաստ չի, որ էդ ամեն ինչը, որ նախկինում հնչել է, կստացվի։ Է թող լիներ, ո՞վ էր դեմ»,- ասաց Փաշինյանը։

15:24 - 22 մայիսի, 2023

Չափազանց կարևոր է, որ ՀՀ-ն շարունակի հանդես գալ Արցախի ժողովրդի իրավունքների պաշտպանության դիրքերից». ԱՀ ԱԳ նախարար |artsakhpress.am|

artsakhpress.am: Արցախի Հանրապետության Արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Ղազարյանը պատասխանել է «Արցախպրես»-ի հարցերին, որոնք վերաբերում են միջազգային դերակատարների միջնորդական բանակցային ռազմավարության արդյունավետությանը, միջազգային հանրության կողմից արցախյան հիմնախնդրի քաղաքական կարգավորման և դրա միջոցով Ադրբեջանի ռազմատենչ նկրտումները զսպելու գործում անելիքներին ու պարտավորություններին: -Պարոն նախարար, տարիներ շարունակ արցախյան փորձագիտական հանրույթի կողմից և երբեմն էլ պաշտոնական որոշակի մակարդակով կարծիք է հայտնվել, որ պետք է փոխվեն բանակցային գործընթացի մեթոդաբանությունն ու փիլիսոփայությունը։ Համաձայն ե՞ք, որ կարգավորման հիմքում պետք է դրվեին ոչ թե հակամարտության և դրա ռազմական զարգացման հետևանքները, իմա՝ տարածքների հարցը, այլ հակամարտության բուն պատճառը՝ Արցախի կարգավիճակը։ Ըստ Ձեզ, ինչքանո՞վ էր ճիշտ և արդարացված միջնորդների բանակցային ռազմավարությունը: - Արցախի կարգավիճակը միշտ էլ եղել է ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հայկական կողմերի օրակարգի առանցքային կետը։ 1994 թ․ Արցախի, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հրադադարի կնքումից ի վեր և բանակցային գործընթացի ողջ ընթացքում Արցախի և Հայաստանի իշխանությունները հանդես են եկել ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ և փոխզիջումային կարգավորման օգտին, որի առանցքում պետք է լիներ Արցախի վերջնական կարգավիճակի որոշումը: Այնինչ Ադրբեջանը, թաքնվելով բանակցային գործընթացի ետևում և ժամանակ ձգձգելով, բացահայտ կերպով պատրաստվում էր հիմնախնդրի ռազմական ճանապարհով լուծմանը: Տարիներ շարունակ միջնորդների կողմից արված այն հայտարարությունները, որ հակամարտությունը ռազմական լուծում չունի, անարդյունավետ դուրս եկան այն պարզ պատճառով, որ բանակցային գործընթացում Ադրբեջանի ապակառուցողական դիրքորոշումը, հրադադարի ռեժիմի կանոնավոր խախտումները և ուժի կիրառման դեպքերը միջնորդ երկրների կողմից չէին արժանանում համարժեք դատապարտման և արձագանքի։ Մինչդեռ Ադրբեջանը, որպես միջազգային հանրության անդամ և բանակցային կողմ, ստանձնել էր հակամարտությունը խաղաղ ճանապարհով լուծելու հստակ պարտավորություն: Հետևաբար, այսօր Ադրբեջանի կողմից հնչող այն պնդումները, թե ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտությունը լուծված է, չեն համապատասխանում իրականությանը, ինչն արտացոլված է նաև գործընթացում ներգրավված դերակատարների դիրքորոշումներում։ Միջազգային մակարդակով Արցախի կարգավիճակի հարցը մնում է չլուծված, և մենք ակնկալում ենք, որ միջազգային հանրությունը և, առաջին հերթին, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրները, լրացուցիչ ջանքեր կգործադրեն Արցախի լիիրավ մասնակցությամբ բանակցային գործընթացի վերակագնման ուղղությամբ, առանց որի անհնար կլինի հասնել հակամարտության վերջնական և համապարփակ կարգավորմանը։ -Իսկ ինչպե՞ս կբնորոշեիք Արցախի շրջափակումը, ի՞նչ երևույթ է սա։ Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից -Արցախի 120 հազար բնակիչների ավելի քան 5 ամիս տևող շրջափակումը ոչ այլ ինչ է, քան Ադրբեջանի կողմից 2020 թ. սեպտեմբերին սանձազերծված ագրեսիվ պատերազմի շարունակություն, որի նպատակն է ուժի կիրառման, պարտադրանքի և էթնիկ զտման հետևողական քաղաքականության միջոցով հասնել Արցախի հայաթափմանը և ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության հարցի միջազգային օրակարգից դուրսբերմանը: Ակնհայտ է, որ Արցախի ժողովրդի հիմնարար իրավունքների զանգվածային խախտումներով, Արցախում բնականոն կյանքի համար անտանելի պայմաններ ստեղծելով՝ ռազմաքաղաքական շանտաժի և պարտադրանքի քաղաքականությամբ պաշտոնական Բաքուն ձգտում է հասնել իր հիմնական և առաջնային նպատակներից մեկին. ստիպել արցախցուն անորոշությունից և վախից ելնելով լքել սեփական հայրենիքը: -Ինչպե՞ս եք գնահատում արցախյան հիմնախնդրի քաղաքական կարգավորման և դրա միջոցով Ադրբեջանի ռազմատենչ նկրտումները զսպելու գործում միջազգային ջանքերը։ Մասնավորապես, ի՞նչ պետք է անի, ըստ Ձեզ, միջազգային հանրությունն այս դեպքում։-Միջազգային հանրությունն ունի հստակ քաղաքական և իրավական պարտավորություններ և մեխանիզմներ՝ կանխելու մարդու իրավունքների զանգվածային խախտումները, հատկապես դրանց այնպիսի ծայրահեղ դրսևորումները, ինչպիսիք են մարդկության դեմ հանցագործությունները և ցեղասպանությունը։ Արցախի շրջափակումն այն կարմիր դրոշակն է, որը պետք է ահազանգի միջազգային հանրությանը հնարավոր զանգվածային հանցագործութունների մասին։ Արցախի ժողովրդի դեմ հնարավոր զանգվածային հանցագործությունները կանխելու պարտավորության շրջանակներում, միջազգային հանրությունը, քաղաքական և դիվանագիտական գործիքներ կիրառելուց բացի, պետք է համապատասխան իրավական գնահատականներ տա Ադրբեջանի հանցավոր գործողություններին։ Բանակցային գործընթացում իրական առաջընթաց ապահովելու ուղղությամբ միջնորդների և այլ դերակատարների կողմից գործադրվող ջանքերը չեն կարող և չպետք է փոխարինեն այն հստակ քայլերին ու գործողություններին, որոնք միջազգային հանրությունը՝ ի դեմս ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի անդամ երկրների պարտավոր է ձեռնարկել՝ կանխելու ցեղասպանությունը, մարդկության դեմ հանցագործությունները և էթնիկ զտումները աշխարհի ցանկացած կետում, առանց քաղաքական, տնտեսական, աշխարհագրական կամ այլ նկատառումներ հաշվի առնելու։ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը նաև այն մարմինն է, որը պետք է ապահովի Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումների կատարումը։ 2023 թ․ փետրվարի 22-ի ՄԱԿ-ի բարձրագույն դատական մարմինը որոշում է ընդունել Ադրբեջանի նկատմամբ կիրառել միջանկյալ միջոց՝ պարտավորեցնելով վերջինիս ապահովել Արցախի ապաշրջափակումը և Լաչինի միջանցքով երկու ուղղություններով ազատ տեղաշարժը։ Այդ որոշումը տրամաբանական շարունակությունն է մինչ այդ՝ 2021 թ․ դեկտեմբերի 7-ին կայացված միջանկյալ միջոցների վերաբերյալ որոշման, որով դատարանը պարտավորեցրել է Ադրբեջանին ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները` կանխելու հայ ազգային կամ էթնիկ ծագում ունեցող անձանց դեմ ռասայական ատելության և խտրականության հրահրումը և խթանումը, այդ թվում` պաշտոնյաների և պետական հաստատությունների կողմից։ Նույն որոշմամբ դատարանը պարտավորեցրել է Ադրբեջանին ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները` կանխելու և պատժելու հայկական մշակութային ժառանգության, ներառյալ՝ եկեղեցիների, պաշտամունքի վայրերի, հուշարձանների և գերեզմանատների նկատմամբ վանդալիզմի և պղծման գործողությունները: Այս առումով մենք ակնկալում ենք ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի համապատասխան գործողությունները՝ ապահովելու այդ որոշումների իրականացումը։ -Կարելի է փաստել, որ Ադրբեջանի կողմից շարունակվող շրջափակումը և վերջին տարիների բոլոր հանցագործությունները հետևանք են վերջինիս ագրեսիվ և ապակառուցողական քաղաքականությանը պատշաճ գնահատականի և արձագանքի բացակայության, և եթե հակամարտությունը համապարփակ և կայուն լուծում չստանա, ապա նման հանցագործությունները, ամենայն հավանականությամբ, շարունակվելու են: Այս առումով Դուք տեսնու՞մ եք հեռանկարը, և ի՞նչ լուծում պետք է ստանա հակամարտությունը, ի՞նչ սկզբունքներով և ի՞նչ ձևաչափերով, որպեսզի այն լինի արդարացի և արդյունավետ: Եվ արդյո՞ք Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորմանն ուղղված բանակցություններն կարող են բերել ադրբեջանա-արցախյան հակամարտության կարգավորմանը, և ինչպիսի՞ն է Արցախի Հանրապետության դիրքորոշումը այս հարցում:-Արցախի ժողովրդի և իշխանությունների դիրքորոշումն այս հարցում միասնական է. միայն Արցախի ժողովրդի կողմից իրացված ինքնորոշման իրավունքի ճանաչումը կարող է հիմք հանդիսանալ հակամարտության կայուն կարգավորման և տարածաշրջանում երկարաժամկետ և արդար խաղաղության ու կայունության հաստատման համար։ Մենք պատրաստ ենք հակամարտության համապարփակ և փոխընդունելի լուծման շուրջ բանակցություններ սկսել Ադրբեջանի հետ՝ համաձայնեցված և միջազգայնորեն ճանաչված բանակցային ձևաչափով, կողմերի իրավահավասարության և պարտավորությունների իրականացման միջազգային ամուր երաշխիքների հիման վրա։ Նախքան հակամարտության վերջնական և համապարփակ կարգավորման ուղղությամբ լիարժեք ձևաչափով բանակցությունների համար պայմանների ստեղծումը՝ նպատակահարմար է հումանիտար և տեխնիկական հարցերի շուրջ երկխոսության հաստատումը Ստեփանակերտի և Բաքվի միջև, որը սակայն չպետք է և չի կարող փոխարինել քաղաքական հարցերի շուրջ բանակցություններին։ Այս համատեքստում անհրաժեշտ է ընդգծել, որ Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորումը, սահմանազատումը և սահմանագծումը չեն կարող կանխորոշել ԼՂ հիմնախնդրի հանգուցալուծումը և Արցախի վերջնական կարգավիճակը։ Միևնույն ժամանակ առանց ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման, ասել է թե՝ կիսատ մոտեցմամբ հնարավոր չէ պատկերացնել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների վերջնական կարգավորումն ու կայուն խաղաղության հաստատումը: Չնայած առկա դժվարություններին՝ չափազանց կարևոր է, որպեսզի Հայաստանի Հանրապետությունն իր հերթին շարունակի հանդես գալ Արցախի ժողովրդի իրավունքների պաշտպանության դիրքերից։ Եթե այսօր հնարավոր չէ հասնել Արցախի կարգավիճակի շուրջ բանակցային լուծման, ապա պետք է ընդունել այս խնդրի առկայությունը և հետաձգել որոշման ընդունումը մինչև դրա համար ստեղծվեն բարենպաստ պայմաններ՝ միաժամանակ այդ ընթացքում ապահովելով Արցախի ժողովրդի անվտանգության և ինքնիշխանության արդյունավետ և հուսալի միջազգային երաշխիքներ։

10:45 - 21 մայիսի, 2023