Ինֆոքոմ

Սահմանային վերահսկողությունն ամբողջությամբ երրորդ պետությանը հանձնելը խոսում է ինքնիշխանության նվազման մասին․ Նարեկ Գալստյան

Հայ-ադրբեջանական սահմանի ողջ երկայնքով ռուս սահմանապահների տեղակայմամբ հայկական կողմը կփորձի զսպիչ գործոն ստեղծել կողմերի միջև՝ սահմանային միջադեպերը բացառելու նպատակով, քանի որ ռուս սահմանապահների ուղղությամբ արձակված գնդակը կլինի հենց Ռուսաստանի վրա կրակոց։ Այս մասին Infocom-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Նարեկ Գալստյանը՝ անդրադառնալով վարչապետի պաշտոնատար Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությանը։ Հիշեցնենք՝ Փաշինյանը հուլիսի 29-ի կառավարության նիստի ընթացքում ասել էր, որ իմաստ ունի դիտարկել հայ-ադրբեջանական սահմանի ողջ երկայնքով ռուս սահմանապահների տեղակայման հարցը։ Նարեկ Գալստյանի խոսքով՝ հայկական կողմը ռուս սահմանապահների հնարավոր տեղակայումը բացատրում է համապատասխան ռեսուրսներ չունենալով․ «Հայկական կողմը հայտատարում է, որ առայժմ կարողություններ չունի հայկական Զինված ուժերով, ապա նաև սահմանապահ զորքերով ամբողջ սահմանագծին տեղակայվելու համար։ Պատճառաբանությունն այն է, որ պատերազմի արդյունքում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանը երկարել է, և հիմա կարիք կա այնտեղ նոր դիրքեր սարքելու, կահավորելու, մարդկանց տեղակայելու։ Նաև այսպիսի տեխնիկական բացատրություն է տրվում»։ Քաղաքագետն ասում է՝ եթե հայկական կողմի այս պատճառաբանությունը համապատասխանում է իրականությանը, ապա ռուս սահմանապահների տեղակայումը արդարացված է՝ ընդգծելով, սակայն, որ այս քայլը խոսում է ինքնիշխանության նվազման մասին․ «Եթե այս պահին ինքդ չես կարող քայլեր ձեռնարկել՝ ադրբեջանական զորքերի հետագա առաջխաղացումը, սահմանային միջադեպերը բացառելու համար, ապա այո՛, ռուս սահմանապահների տեղակայումը լավ է, բայց եթե ընդհանուր առմամբ դիտարկենք, ապա սա լավ երևույթ չէ։ Պետությունը փաստացի իր սահմանային վերահսկողությունը ամբողջությամբ հանձնում է երրորդ պետությանը։ Սա, իհարկե, խոսում է ինքնիշխանության նվազման մասին։Ինչ կլինի հետո, չեմ կարող ասել, որովհետև իրադարձությունները շատ արագ են զարգանում, և ներկայիս իշխանությունների գործողությունները ոչ միշտ են երկարաժամկետ պլանավորման տպավորություն թողնում, կարծես թե ավելի շատ իրավիճակին հարմարվելու, իրավիճակում կողմնորոշվելու հարց են լուծում»։ Նարեկ Գալստյանի խոսքով՝ ռուս սահմանապահների տեղակայումը տեսականորեն և տեխնիկական տեսանկյունից հնարավոր է, բայց մանրուքներով հարուստ խնդիրներ կան․ «Հասկանալի է, որ ռուսական կողմը հենց այնպես դա չի անում, դրա դիմաց ինչ-որ բաներ է ակնկալում։ Օրինակ, գիտենք, որ Սյունիքում ռուսական կողմը ունի հենակետեր։ Նմանատիպ հենակետեր գուցե Տավուշում, Գեղարքունիքում լինեն։ Ռուսական կողմը պետք է ունենա իր ռազմական հենակետերը այն վայրերում, որտեղ տեղակայվում է, բազայանման ինչ-որ բաներ՝ օպերացիոն խնդիրներ լուծելու համար։ Պետք է հստակեցնել նաև, թե ով է լուծում, օրինակ, ռուս սահմանապահների սննդի, հագուստի, աշխատավարձի հարցերը։ Պետք է հասկանալ՝ ինչ ենք մենք տալիս դրա դիմաց և ինչ ենք ստանում, պետք է հասկանալ դրա կարճաժամկետ, միջնաժամկետ և երկարաժամկետ հետևանքները։ Այսինքն՝ շատ արագ կարող են պայմանավորվածություն ձեռք բերել և զորքը տեղակայել, մյուս խնդիրները առաջանալու են դրանից հետո»։ Ադրբեջանական զորքերի՝ Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզեր ներթափանցելուց հետո՝ մայիսի 27-ին, հրավիրված Անվտանգության խորհրդի նիստում Փաշինյանը առաջարկել էր Սոթք-Խոզնավար հատվածում տեղակայել միջազգային դիտորդների՝ Ռուսաստանի և կամ ԵԱՀԿ Միսնկի խմբի համանախագահության երկրներից։ Անդրադառնալով հարցին, թե արդյոք միջազգային դիտորդների տեղակայման վերաբերյալ մերժում ստանալուց հետո է Հայաստանը դիտարկում ռուս սահմանապահների տեղակայման տարբերակը՝ քաղաքագետն ասում է՝ մերժում ստանալու վերաբերյալ տեղեկություններ չկան՝ շեշտելով, սակայն, որ ռուսական կողմին դուր չէր գա որևէ այլ պետության ներկայությունը։ «ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության մասին էր խոսվում։ Հիշենք, որ Ֆրանսիան բազմիցս, այդ թվում՝ պատերազմի օրերին, իր աջակցությունը և օգնելու պատրաստակամությունն է հայտնել տարբեր ձևաչափերով։ Ես չգիտեմ՝ այդ հարցը (միջազգային դիտորդների տեղակայման հարցը- խմբ․) քննարկվե՞լ է, օրինակ, Ֆրանսիայի հետ, և արդյոք հայկական կողմը ստացե՞լ է բացասական պատասխան Ֆրանսիայի կողմից։ Հաշվի առնելով աշխարհաքաղաքական իրողությունները և այն, ինչ տեղի է ունենում մեզ մոտ, ես վստահ եմ, որ ռուսական կողմին դուր չէր գա, որ բացի իրենից որևիցե մեկը այդտեղ լիներ։ Եթե հաշվի առնենք, թե այս պահին ով ունի ավելի մեծ ազդեցության լծակ և գնալով աճող ազդեցության լծակ Երևանի վրա, վստահ կարող ենք ասել, որ դա ռուսական կողմն է։ Միգուցե չի էլ հասել այդ աստիճանի, որ դիմի և ստանա բացասական արձագանք, և գուցե ռուսական կողմը հուշել է՝ ինչու՞ դիմել որևիցե մեկին, եթե ես այստեղ եմ և ինքս էլ կանեմ այդ քայլը»։ Անդրադառնալով նրան, որ Հայաստանը ստանձնելու է ՀԱՊԿ նախագահությունը (այդ մասին հուլիսի 29-ին հայտարարել էր Փաշինյանը)՝ քաղաքագետն ասում է, որ դա գործնական առումով Հայաստանին ոչինչ չի տա։ «ՀԱՊԿ-ի յուրահատկությունները հաշվի առնելով՝ որոշ թեմաներ, որոնք մեզ մտահոգում են, ավելի հաճախ քննարկվեն այստեղ (օրինակ՝ ավելի ակտիվ ներգրավվածությունը ներկայիս իրադարձություններին, կամ ՀԱՊԿ անդամ պետությունների կողմից Ադրբեջանի հետ ռազմական ոլորտում համագործակցությունը, այդ թվում՝ զենք-զինամթերքի առքուվաճառքը): Հայկական կողմը կօգտվի իր որոշակի արտոնություններից, բայց խնդիրները լուծում չեն ստանա, ինչպես երբևէ չեն ստացել»,-ասում է քաղաքագետը՝ հիշեցնելով՝ առաջին անգամ չէ, որ Հայաստանը ստանձում է ՀԱՊԿ նախագահությունը, և այդ կարգավիճակը երբևէ որևէ ստրատեգիական խնդիր Հայաստանի համար չի լուծել։ Անդրադառնալով Փաշինյանի՝ ՀԱՊԿ մոնիթորինգային առաքելությունը ՀՀ սահմանին տեղակայելու վերաբերյալ հայտարարությանը՝ Նարեկ Գալստյանն ասում է, որ պետք է հստակեցնել, թե ինչպես է հայկական կողմը պատկերացնում մոնիթորինգի տեխնիկական գործընթացը․ «Համաշխարհային պրակտիկայում մի քանի ձևեր կան։ Դա կարող է լինել կոմբինացված, այսինքն՝ մի քանի բաղադրիչներ ունեցող։ Օրինակ, տարբեր երկրների ներկայացուցիչներ գան, ինչ-որ պարբերականությամբ դիտարկումներ անցկացնեն, բարձրանան սահման, տեսնեն՝ ինչն ինչոց է, և վերադառնան։ Գուցե դա ենթադրում է մշտական մոնիթորինգ, այսինքն՝ համապատասխան տեխնիկական սարքավորումների, կահավորանքի տեղակավորում և այլն։ Հնարավոր է նաև այս երկու տարբերակները ներառել։ Սա շատ լուրջ ֆինանսական խնդիրների հետ է կապված, բայց պետք է հասկանալ, որ այս հարցը նոր չէ։ Շատ վաղուց կա այդպիսի պայմանավորվածություն։ Ավելին՝ Ապրիլյան պատերազմից հետո այնտեղ երկու համաձայնություն ձեռք բերվեց, և դրանց մեջ ևս հիշատակվում էր այս հանգամանքը․ ըստ էության, սա նոր թեմա չէ, պարզապես այն ժամանակ իրավիճակը նշանակալիորեն այլ էր»։ Քաղաքագետի խոսքով՝ հիմա ուրիշ հարցեր են ի հայտ եկել, սահմանագծման, սահմանազատման խնդիր կա․ «Ամեն ինչ գնացել է նրան, որ, իբր, հստակ չէ, թե ՀՀ-ի և Ադրբեջանի միջև սահմանը որտեղով է անցնում։ Մինչև այսպիսի հարցերը չպարզվեն, այստեղ մոնիթորինգի հարց չեն կարող քննարկել։ Պայմանականորեն կարող են ասել, որ շփման գիծն են մոնիթորինգ անում, ոչ թե բուն սամանը, և երբ ճշտենք՝ սահմանը որն է, այդ ժամանակ էլ սահմանը կմշտադիտարկենք և այլն, բայց սա էլ առայժմ արագ լուծվող հարցերից չէ»։ Նարեկ Գալստյանը նաև ասում է, որ ՀԱՊԿ մոնիթորինգային առաքելության տեղակայման հարցի սրությունը էականորեն կնվազի ռուս սահմանապահների տեղակայման պարագայում․ «Հայկական կողմին կասեն, որ այնտեղ տեղակայված են համանախագահներից մեկի սահմանապահ զորքերի ստորաբաժանումները, մոնիթորինգի խիստ անհրաժեշտություն չկա, և կարող են փակել այս հարցը։ Իհարկե, իդեալական տարբերակում խնդիրը չէր լինի, եթե հայկական կողմը ունենար բավարար կամք, բավարար կարողություն՝ այս բոլոր հարցերը ի սկզբանե կանխելու, ոչ թե թույլ տար, որ ամեն ինչ հասներ այս իրավիճակին։ Ամեն դեպքում, այս պահին ունենք այն, ինչ ունենք։ Ես չեմ կարող գնահատել մեր կարողությունները՝ թե՛ նյութատեխնիկական առումով, թե՛ բանակի հետ կապված։ Չեմ կարող վստահ գնահատել մեր բարոյահոգեբանական մթնոլորտը։ Ամեն դեպքում, պարտված կողմը միշտ էլ ավելի խոցելի հոգեբանություն է ունենում, ու նաև հանգամանքներ կան, որոնք նախկինում, իհարկե, կային, բայց այսքան սուր չէին։ Ուժային բալանսի փոփոխություն կա ռեգիոնում և այլն։ Այս բարդ իրավիճակում թույլ պետություն ունենալը սարսափելի վտանգավոր է։ Դա կարող է հանգեցնել հեռուն գնացող հետևանքների, այսինքն՝ պետք է հասկանալ, որ առաջնահերթությունը պետության կարողությունների ուժեղացումն է»։ Նարեկ Գալստանի խոսքով՝ պետության կարողությունների ուժեղացման հնարավորություն հայկական կողմը ունի․ «Որոշ բաներ անել, իհարկե, հնարավոր է։ Ես չեմ պատկերացնում՝ դիրքերի ամրացման աշխատանքները ինչ կապ ունեն Ռուսաստանի, Ամերիկայի կամ Ֆրանսիայի հետ։ Ցեմե՞նտ չունենք, տեխնիկական միջոցնե՞ր չունենք, թե՞ մանսագետներ չունենք այդ դիրքերի կահավորման, ամրացման համար։ Բաներ կան, որ մենք կարող էինք շատ ավելի շուտ արած լինել։ Իհարկե, կողքից նայելիս ավելի հեշտ է թվում այդ պրոցեսը, բայց 9 ամսում այսօր առկա խնդիրների զգալի մասը կարելի էր մեղմել կամ լուծել»։ Նանե Ավետիսյան

21:23 - 31 հուլիսի, 2021

Հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով ռուս սահմանապահների տեղակայումն ուղիղ ճանապարհ է դեպի տապալված պետություն․ Արեգ Քոչինյան

Թե օրվա կառավարությունն ինչպես է եկել եզրահանգման, որ հայ-ադրբեջանական սահմանի ողջ երկայնքով ռուս սահմանապահների տեղակայման հարցն իմաստ ունի դիտարկել, անհասկանալի է, քանի որ երկարաժամկետ առումով դա ուղիղ ճանապարհ է դեպի տապալված պետություն, երբ քո բոլոր սահմաններն, ըստ էության, ինչ-որ ուժային կենտրոն է վերահսկում, ոչ թե դու, երբ դու այդ աստիճան կախված ես լինում մեկ ուժային կենտրոնից։ Այս մասին Infocom-ի հետ զրույցում ասաց ռազմաքաղաքական հարցերով փորձագետ Արեգ Քոչինյանը։ Հայ-ադրբեջանական սահմանին ռուս սահմանապահների տեղակայման հարցը դիտարկելու մասին երեկ խոսել էր ՀՀ վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանը՝ կառավարության նիստի ժամանակ։ Նա կարծիք էր հայտնել, որ դա հնարավորություն կտա սահմանազատման եւ սահմանագծման աշխատանքներն իրականացնել առանց ռազմական բախումների ռիսկի։ Արեք Քոչինյանի դիտարկմամբ՝ սահմանապահներ կարող են կանգնել հստակ ճշտված սահմանի երկայնքով, այսինքն՝ այն պահից սկսած, երբ որեւէ գծով կանգնեն ռուս սահմանապահները, դա հետագայում դառնալու է դեմարկացիայի, դելիմիտացիայի գիծը, իսկ Ադրբեջանն, ինչպես նկատեց մեր զրուցակիցը, այս փուլում հետ չի քաշվելու այն հատվածներից, որտեղ խորացել է․ խոսքը ոչ միայն Գեղարքունիքի ու Սյունիքի սահմանային հատվածների մասին է, այլ նաեւ այլ տարածքների, որտեղ հակառակորդն առաջ է եկել դեռ 90-ականներին․ «Եթե հիմա այդ երկայնքով կանգնեն ռուս սահմանապահները, դա դառնալու է դեմարկացիայի, դելիմիտացիայի գիծը»,- ընդգծեց փորձագետը։ Փաշինյանի հայտարարությունից հետո ՌԴ նախագահի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը լրատվամիջոցների հետ զրույցում ասել էր, որ Ռուսաստանը շարունակում է շփումները Երեւանի եւ Բաքվի հետ՝ եռակողմ համաձայնագրերի լիարժեք իրականացումն ապահովելու համար։ Նա, ըստ էության, չէր արձագանքել սահմանապահների տեղակայման վերաբերյալ Փաշինյանի դիտարկմանը։ Չէր արձագանքել նաեւ Հայաստանի ղեկավարի այն հայտարարությանը, ըստ որի՝ ՀԱՊԿ մոնիթորինգային առաքելության տեղակայումը հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով կարող է լինել Ադրբեջանի եւ մեր փոխադարձ մեղադրանքների իսկությունը պարզելու հարցում հնարավոր լուծումներից մեկը, իսկ նման առաքելությունը իրականացնելու անհնարինության պայմաններում, Փաշինյանի խոսքով, կարող են լինել միջազգային այլ ընդունելի ֆորմատներ՝ ներառյալ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահությունը։ ՌԴ-ից այս ելույթներին չարձագանքելն, ըստ Արեգ Քոչինյանի, նշանակում է, որ այդ սահմանապահների տեղակայումը գին ունի, որը ՌԴ-ն ակնկալում է մեզնից եւ դեռ չի ստացել երաշխիքներ, որ մենք պատրաստ ենք այն վճարել։ Անդրադառնալով ՀԱՊԿ մոնիթորինգային առաքելության հնարավոր տեղակայմանը հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով, մեր զրուցակիցն ասաց․ «Բանն այն է, որ երբ ասում ենք ՀԱՊԿ, նկատի ունենք Ռուսաստան, որովհետեւ անգամ այդ մոնիթորինգային խմբավորման մասին խոսելիս մի քիչ դժվար է պատկերացնել, որ, օրինակ, Ղազախստանից, Ղրղզստանից կամ Բելառուսից այստեղ ինչ-որ կոնտինգենտ է բացազատվելու մոնիթորինգ անելու համար։ Դա լավագույն դեպքում կարող է լինել ռուսական մոնիթորինգային խումբ՝ գուցե ՀԱՊԿ-ի դրոշի ներքո։ Նաեւ էական է վարչապետի ասածի շարունակությունը, որ եթե նման առաքելություն իրականացնելու անհնարինություն լինի, կարող են դիտարկվել նաեւ միջազգային այլ ընդունելի ֆորմատներ»,- ասաց փորձագետը՝ հավելելով, որ սա, ըստ էության, մեր՝ ՀԱՊԿ-ի առջեւ ունեցած պարտավորությունների վերջնական արձանագրումն է եւ դրանց իրականացումը․ «Այսինքն՝ մենք առաջինը դիմում ենք ՀԱՊԿ-ին, ու եթե անգամ այս հարցում որեւէ աջակցություն չենք ստանում, դա արդեն իսկ նշանակում է, որ այդ պահից սկսած ազատ ենք ՀԱՊԿ-ից դուրս որեւէ աջակցություն փնտրելու գործում»։ Թե ինչ հնարավոր աջակցության մասին կարող է խոսք լինել, Քոչինյանի գնահատմամբ, փոքր ինչ բարդ հարց է, որովհետեւ դրան պատասխանելու համար անհրաժեշտ է տիրապետել դիվանագիտական այն խողովակներին ու քննարկումներին, որոնք, ինչպես հույս է հայտնում փորձագետը, այս ընթացքում եղել են․ «Այդ բանակցություններն, առաջին հերթին, պետք է որ ընթանային Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների հետ, այսինքն՝ ԱՄՆ-ի եւ Ֆրանսիայի, ընդ որում՝ գոյություն ունեցող երաշխիքներին, որ տվել է ռուսական կողմը, երբ այստեղ բացազատվել է, իրականում ի վիճակի է փոխարինել բացառապես Միացյալ Նահանգները։ Քանի որ երբ ասում ենք փոխարինել, նկատի ունենք, օրինակ, դա անել ժամերի ընթացքում։ Հիմա ԱՄՆ-ն այն երկիրն է, որն իրեն կարող է նման բան թույլ տալ թե՛ տեխնիկապես, թե՛ ֆինանսապես, թե՛ քաղաքականորեն։ Իսկ, օրինակ, Ֆրանսիայի դեպքում մի փոքր կասկածելի է, մի տարվա ընթացքում դա իրականացնելը պատկերացնելի է, բայց մենք չունենք այդ մեկ տարվա հնարավորությունը։ Եթե այդ երաշխիքները տրվում են մեզ, ապա դրանք պետք է իրականանալի լինեն ժամերի ընթացքում»։ Իսկ եթե դիտարկում ենք Մինսկի խմբի համանախագահությունից զատ, ապա, մեր զրուցակցի խոսքով, հնարավոր տարբերակ է նաեւ Չինաստանի աջակցությամբ Իրանը․ «Բայց այստեղ շատ ավելի լուրջ աշխատանք պետք է կատարված լինի մինչեւ այս պահը եւ շատ ավելի լուրջ աշխատանք պետք է շարունակել անել, որովհետեւ այդ գաղափարն այս պահին շատ հում է»։ Արեգ Քոչինյանը համակարծիք է, որ մեր ունեցած ժամանակը քիչ է, իսկ Ադրբեջանը, բնականաբար, շարունակելու է սադրանքները՝ իր նպատակներին հասնելու համար․ «Ասեմ ավելին, Ադրբեջանն իր խնդիրները լուծելու համար ոչ միայն սադրանքների է պատրաստ, այլ, չեմ բացառում, պատրաստ է նաեւ պատերազմի։ Իսկ սադրանքները միայն ավելանալու են ու ուժեղանալու։ Իսկ ինչ է ուզում Ադրբեջանը․ Ադրբեջանն ուզում է 44-օրյա պատերազմում իր գրանցած արդյունքների լեգիտիմիզացիա, ուզում է թուղթ, ուզում է՝ հայկական կողմը ստորագրի այդ թուղթը, որը պետք է պարունակի մինիմում դելիմիտացիա, դեմարկացիա եւ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչում՝ Արցախն էլ հետը, իսկ մաքսիմում՝ անկլավները, միջանցքը եւ այլն»,- ասաց փորձագետը՝ նկատելով՝ մենք սրան դեռեւս դիմադրում ենք։ Նրա համոզմամբ՝ խնդիրն այն չէ, որ Ադրբեջանը սա ուզում է, խնդիրն այն է, որ սրանում Ադրբեջանին աջակցում է Թուրքիան, եւ որ առնվազն կա թողտվություն Ռուսաստանից, եթե ոչ աջակցություն։ Իսկ ի՞նչը պետք է լինի մեր անելիքը․ Արեգ Քոչինյանի կարծիքով՝ այս փուլում մեր անելիքը պետք է լինի իրավիճակի սառեցումը, այսինքն՝ մենք պետք է հասնենք նրան, որ ոչինչ չստորագրենք․ «Իսկ այս եռակողմ բանակցությունների ֆորմատը՝ Հայաստան-Ռուսաստան-Ադրբեջան, պետք է վերացվի։ Մենք պետք է վերադառնանք Մինսկի խմբի համանախագահության ֆորմատին ու մեր արեւմտյան գործընկերներից մեր առաջնային ակնկալիքը, որն իրականում շատ իրատեսական է, բավականաչափ քաղաքական, նաեւ տնտեսական ճնշումն է Ադրբեջանի, եթե պետք է՝ նաեւ Ռուսաստանի վրա, որպեսզի վերսկսվեն բանակցությունները ՄԽ համանախագահության բանաձեւով։ Եթե աջակցության այդ ձեւն այս պահին այնքան էլ իրատեսական չէ, ապա գոնե ՄԽ համանախագահության բանաձեւի վերականգնումը բավարար ճնշման պարագայում լրիվ իրատեսական է»,- ասաց մեր զրուցակիցը՝ հավելելով, որ այս փուլում դա կտա այն սառեցումը, որը մեզ պետք է եւ որը ժամանակ կտա մեզ՝ այլ ձեւաչափերում անվտանգային նոր երաշխիքներ ստանալու ֆորմատների վրա աշխատելու։ Վերադառնալով դեմարկացիային եւ դելիմիտացիային՝ Քոչինյանն ասաց, որ այդ գործընթացն անելու համար պետք է հասկանալ, թե մենք ինչի վրա ենք հենվում․ եթե հենվում ենք խորհրդային այս կամ այն տարվա որոշակի պատկան մարմինների որոշումների վրա, ապա կան որոշումներ, որոնք մեզ են շահեկան, որոշումներ, որոնք հակառակորդին են շահեկան․ «Այստեղ, ըստ էության, ամենաարդարացի լուծումը երկու կողմերի համար կարող է լինել միջազգային դիտորդական կամ մոնիթորինգային, կամ, այսպես ասած, իրավարար վճիռ տալու ունակ որեւէ մարմնի ստեղծումը, որի մասնակցությամբ փոխզիջումային տարբերակով տեղի կունենան դեմարկացիան ու դելիմիտացիան։ Երկրորդը՝ այդ գործընթացները որեւէ կապ չպիտի ունենան Արցախի հիմնահարցի հետ եւ Արցախի ու Լաչինի կարգավիճակին դրանք որեւէ կերպ չպիտի անդրադառնան, այսինքն՝ այդ գործընթացը վերաբերելի պիտի լինի բացառապես ՀՀ եւ Ադրբեջանի պետական սահմանների ճշգրտմանը, եւ երրորդը՝ դեմարկացիան եւ դելիմիտացիան պետք է արվեն ավելի ուշ, որովհետեւ, երբ պատերազմում պարտված կողմ ես, ընդ որոււմ՝ պարտված այնպես, որ քեզ ուղղակի մեջքի վրա պառկեցրել են, բնական է, որ դու զիջելու ես, զիջելու ես այնքան, ինչքան դիմացինն ուզի, դրա համար մեզ պետք է ժամանակ ձգել, մեր ԶՈՒ-երը կարգի բերել, նոր խոսել այդ գործընթացների մասին»,- ասաց փորձագետը՝ շեշտելով՝ դրանք պիտի լինեն շատ լուրջ միջազգային ատյանի վերահսկողության ներքո, պետք է բացառվի ուժի կիրառումը կամ ուժի կիրառման սպառնալիքը, պետք է տեղի ունենա դեէսկալացիա, տեխնիկան պետք է հետ քաշվի սահմաններից, գործընթացը լինի հանգիստ․ «Հիմա զենքի սպառնալիքի տակ արված դեմարկացիան ու դելիմիտացիան մեզ համար պատուհաս են, որովհետեւ որեւէ կերպ չեն կարող բխել մեր շահերից»։ Անդրադառնալով գլոբալ փոխահարբերություններին՝ փորձագետը նկատեց՝ տեղի է ունենում ռուս-թուրքական պայմանավորվածություն՝ տարածաշրջանի վերաբաժանման վերաբերյալ։ Վերաբաժանում, որը տարածաշրջանը բերելու է Ռուսաստանի եւ Թուրքիայի քաղաքական շրջանակների միջեւ բաժանման եւ այստեղից դուրս է մղելու արեւմուտքը․ «Բնական է, որ արեւմուտքը դրա հետ չի կարող համակերպվել, բայց այստեղ մի քանի հարց կա․ արդյոք այս տարածաշրջանն այնքան կարեւո՞ր է արեւմուտքի համար, որ վերջինը հանուն այս տարածաշրջանի գնա այնպիսի լուրջ քայլերի, ինչպիսին այստեղ կոնտինգենտի բացազատումն ու երաշխքիների տրամադրումն է, թե՞, օրինակ, դիվանագիտական ճնշման մակարդակի կարեւորություն ունի։ Ըստ իս՝ երկրորդն է, բայց դա էլ այն ոլորտն է, որտեղ ժամանակ է պետք»,- ասաց մեր զրուցակիցն ու ամփոփելով նշեց՝ մեզ պետք է ամեն ինչ անել՝ ժամանակ ձգելու համար, թույլ չտալու, որ իրավիճակը դուրս գա վերահսկողությունից, իսկ զուգահեռ վարել ակտիվ բանակցություններ, ակտիվ աշխատել մեր արեւմտյան գործընկերների հետ, որպեսզի բանակցությունները հնարավորինս շուտ սկսվեն եւ սկսվեն ՄԽ համանախագահության վերագործարկմամբ ու այդ մարմնի շրջանակներում։ Հայարփի Բաղդասարյան

20:27 - 30 հուլիսի, 2021