ԿԱՐԴԱԼԻՔ

Փոխգնդապետ Հովիկ Գաբրիելյանի կալանքի ժամկետը 3 ամսով երկարաձգվեց

Փոխգնդապետ Հովիկ Գաբրիելյանի կալանքի ժամկետը 3 ամսով երկարաձգվեց

44-օրյա պատերազմի ժամանակ ՀՀ ՊՆ առաջին բանակային կորպուսի 2-րդ առանձին զրահատանկային գումարտակի հրամանատար Հովիկ Գաբրիելյանը կշարունակի մնալ կալանքի տակ։ Այսօր նման որոշում կայացրեց Հակակոռուպցիոն դատարանը՝ Վարդգես Սարգսյանի նախագահությամբ։ Հովիկ Գաբրիելյանը մեղադրվում է 2020 թ․ հոկտեմբերի 5-ին առանց վերադաս հրամանատարների գիտության եւ թույլտվության Ջրականի շրջանում պաշտպանության անցած ենթակա անձնակազմի հետ դեպի Հադրութ նահանջելու եւ այդ մասին աջ կողմում գտնվող յուրային ստորաբաժանումներին չտեղեկացնելու մեջ։ Մեկ տարուց ավելի կալանքի տակ գտնվող Գաբրիելյանն առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Հակակոռուպցիոն դատարանում այսօր շարունակվեց եւ ավարտվեց նաեւ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Գաբրիելյանի՝ սպառազինության գծով տեղակալ Գեղամ Ասատրյանի հարցաքննությունը։ Նա դատակոչված է որպես վկա։ Այսօրվա դատական նիստը դեռ չմեկնարկած ընդմիջվեց, քանի որ Հովիկ Գաբրիելյանը ուշացումով բերվեց դատարան։ Առաջին անգամը չէ, ոչ մեղադրյալին դատարան չբերելու խնդիր է ծագում, ընդ որում՝ ոչ միայն այս գործով․ բանն այն է, որ ոստիկանության ուղեկցող գումարտակը, ըստ պաշտոնական մեկնաբանությունների, ծանրաբեռնված է։ Ի վերջո, նիստը սկսվեց նախանշված ժամից 30 րոպե անց, երբ Գաբրիելյանը եկավ նիստերի դահլիճ։ Վկա Գեղամ Ասատրյանի հարցերի գերակշիռ մասին արդեն պատասխանել էր, ուստի այսօրվա նրա հարցաքննությունը երկար չտեւեց (հարցաքննության առաջին մասն՝ այստեղ)։ Դատավարության կողմերը նրան ընդամենը մի քանի հարց տվեցին, օրինակ՝ երբ նահանջել են, դրանից հետո Ջաբրայիլի ուղղությամբ յուրային ստորաբաժանումների գրոհին իրենց զորամիավորումը մասնակցե՞լ է, ինչին վկան դրական պատասխանեց։ Վկա Գեղամ Ասատրյանը Հանրային մեղադրող Գրիգոր Մղդեսյանը վկայից հետաքրքրվեց՝ երբ իրենց զորքը Հովիկ Գաբրիելայնի հրամանատարությամբ հայտնվեց Հադրութի շրջանում, այնտեղ հանդիպե՞ց յուրային զորքի։ - Ոչ,- պատասխանեց վկան,- Հադրութի զորամասի, երեւի, պահպանություն կազմակերպող անձնակազմն ա եղել մենակ։ - Այդ անձնակազմն անակնկալի՞ է եկել։ - Տենց չեմ կարա ասեմ, ցերեկն եմ մի քանի հոգի տեսել, իրիկունը չեմ էլ տեսել իրանց։ - Ձեզ սպասո՞ւմ էին էնտեղ։ - Չեմ կարա ասեմ։ - Իսկ Դուք տեղյա՞կ եք՝ երբ Ժիրայր Պողոսյանն իմացել է, որ դուք Հադրութում եք, ի՞նչ կարծիք է հայտնել։ (Ըստ մեղադրանքի՝ 2020թ. հոկտեմբերի 4-ի երեկոյան Գաբրիելյանը ռադիոկապով զեկույց է ներկայացրել 1-ին բանակային կորպուսի հրամանատար Ժիրայր Պողոսյանին՝ հայտնելով, որ իբրեւ իր գումարտակի աջ եւ ձախ հատվածները բաց են եւ հակառակորդի զրահատեխնիկան թեւանցել է իրեն, ուստի շրջապատման վտանգի պայմաններում թույլտվություն է խնդրել նահանջել։ Ժիրայր Պողոսյանից, սակայն,  ստացել է պաշտպանական բնագծում մնալու հրաման,- հեղ․)։ - Չգիտեմ, չեմ կարա ասեմ։ Հաջորդիվ հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ արդյոք զորքը հանդիպե՞լ է ՊԲ 18-րդ հրաձգային դիվիզիայի հրամանատար Կարեն Առստամյանին։ Վկան միանգամից չմտաբերեց, թե ով է Առստամյանը, եւ միայն Մղդեսյանի՝ Առստամյանի զբաղեցրած պաշտոնն ասելուց հետո ասաց, որ վերջինս մի անգամ է եկել իրենց մոտ, մինչեւ հոկտեմբերի 5-ի նահանջը։ Վկան, սակայն, չհիշեց, թե ում հետ է եղել Առստամյանը։ Ի պատասխան հանրային մեղադրողի հարցի՝ վկա Ասատրյանը պնդեց, որ ՊԲ ուժերը գտնվել են իրենց ստորաբաժանումից ձախ։ Այս պատասխանը, սակայն, մեղադրյալ Հովիկ Գաբրիելյանի մոտ նոր հարց առաջացրեց՝ եթե զորք եղել է իրենց ձախ կողմում, ապա ո՞ր զորքն է եղել։ - Արցախի զորամասերից ա եղել,- պատասխանեց վկան։ - Տեսել ե՞ք դուք,- հարցրեց մեղադրյալը։ - Հա, երեւում էր մեր մոտից։ Մեզ ձախից չէին կրակո՞ւմ։ Հովիկ Գաբրիելյանին վկայի պատասխանները վրդովեցրին, նրա արձագանքում դատավորը լարում նկատեց եւ զգուշացրեց, որ վկաների հետ այդ տոնով խոսելու պարագայում ստիպված է լինելու սանկցիա կիրառել։ Մեղադրյալն ասաց, որ ինքը որեւէ մեկի վրա ազդելու նպատակ չունի, այլ փորձում է իրականությունը ցույց տալ․ «Ես փորձում եմ Ձեզ մոտ իրականությունը ցույց տալ, որ համապատասխան մարդը պատերազմից շատ բաներ տեղյակ էլ չի եղել։ Տեղյակ չի եղել մի շարք բաներից, որով ինքը հիմա փորձում ա ցույց տա, որ ներկա ա եղել եւ կարողացել ա մարտ ղեկավարի։ Եթե ղեկավար լիներ, նշված պահին ինձ կօգներ, ոչ թե էսօր ստեղ կանգնած կլիներ»,- հայտարարեց Հովիկ Գաբրիելյանը։ Դատավորն ասաց, որ իրականությունը ավելի պարզ կդառնա ոչ թե վկաների պատասխանների հետ կապված մեկնաբանություններ անելով, այլ հարցեր տալով։ Հովիկ Գաբրիելյանն ասաց, որ դատարանը, այլ վկաների լսելով, շուտով կհամոզվի, որ Ասատրյանի հայտարարությունը, որ իրենցից ձախ ուժեր են եղել, սուտ է։  Վկայի հարցաքննությունն ավարտելուց հետո դատարանն անցավ վկայի խափանման միջոցի հարցին։ Հանրային մեղադրողը հայտարարեց, որ հիմնավոր կասկածներ շարունակում են առկա մնալ ինչպես փախուստի, այնպես էլ վկաների վրա անօրինական ազդեցություն գործադրելու մասով։ Մեղադրողը միջնորդեց Գաբրիելյանի կալանքի ժամկետը եւս 3 ամսով երկարաձգել։ Հակադրվելով հանրային մեղադրողին՝ Հովիկ Գաբրիելյանի պաշտպան Վրեժ Խաչիկյանը միջնորդեց իր պաշտպանյալի կալանքը փոխարինել այլընտրանքային խափանման միջոցով՝ գրավով, վարչական հսկողությամբ, տնային կալանքով։ Գրավի համար Խաչիկյանն առաջարկեց 3 մլն դրամ՝ նշելով, որ նման մեղադրանքի համար այն թեեւ քիչ գումար է, սակայն այն մեծ դժվարությամբ հավաքել են Գաբրիելյանի հարազատները։ Ինչ վերաբերում է Գրիգոր Մղդեսյանի հայտարարությանը, որ շարունակում են մնալ կալանքի հիմքեր, Խաչիկյանը նախ հայտարարեց, որ Հովիկ Գաբրիելյանը նահանջի հրաման տալու իրավասություն ունեցել է, այլ հարց է՝ ճի՞շտ էր նման հրաման տալը, թե ոչ։ Ապա պաշտպանը նշեց, որ այս քրեական վարույթը պատկանում է այն վարույթների շարքին, որոնցում հիմնականում կամ բացառապես վկաների ցուցմունքներով է ապացուցվել հանցակազմի առկայությունը․ «Սույն քրեական գործով ներգրավված են 37 վկա, նրանցից միայն 14-ն են ականտես վկաներ, մյուս 23-ը վկայություն են տվել՝ ըստ լսելու մեկ այլ վկայից կամ դատավարական կարգավիճակ չունեցող անձանցից։ 14 ականտես վկաներից միայն 5-ն են, որ Հովիկ Գաբրիելյանի կողմից ղեկավարվող գումարտակից են եղել, ենթակա են եղել, գտնվել են դեպքի վայրում եւ բացառապես նրանք են տեղեկացված զորքի բարոյահոգեբանական վիճակի, զինամթերքի առկայության մասին, իրապես կամ ենթադրաբար շրջափակման մեջ ընկնելու մասին, եւ, ընդհանրապես, այդ զորամիավորումից ձախ հատվածի բաց լինել-չլինելու մասին»,- ասաց Խաչիկյանը։ Ըստ նրա՝ արդեն հարցաքննված վկաների ցուցմունքների որոշ հատվածներ թուլացնում են հիմնավոր կասկածի առկայությունը։ Խաչիկյանը հիշեցրեց, որ վկա Ժիրայր Պողոսյանը ցուցմունքում հայտնել է, որ Հովիկ Գաբրիելյանն իրեն չի զեկուցել, եթե զեկուցեր, ինքը հրաման կտար, եւ նահանջի հրաման չի տրվել, քանի որ ամեն ինչ տեղին է եղել․ «Գրեթե նույնատիպ ցուցմունքով հանդես է եկել Համլետ Լեւոնյանը, սակայն նրա ցուցմունքներում առկա է կարեւոր հանգամանք․ հերքվեց այն, որ 2 հոգի Հովիկ Գաբրիելյանի մեղքով է զոհվել»։ Հաջորդիվ պաշտպանը հիշեցրեց վկաներից Կոլյա Դավթյանի ցուցմունքը, որ վերջինս, անկախ բազմաբնույթ ցուցմունք տալուց, չհերքեց, որ Հովիկ Գաբրիելյանը հակառակորդին դիմադրելու կարողություն չունենալու մասին զեկուցել է, բայց թե ում՝ Կոլյա Դավթյանը չի նշել․ «Չհերքեց զեկույցի մասին, չհերքեց բարոյահոգեբանական վատ վիճակի մասին, չհերքեց որոշակի զենքի բացակայության մասին։ Վկա Ասատրյանը նույնպես չհերքեց բարոյահոգեբանական վատ վիճակի մասին, չհերքեց, որ Հովիկ Գաբրիելյանի պատճառով որեւէ զինտեխնիկա չի վնասվել, չհերքեց, որ Գաբրիելյանը, որպես այդպիսին, եղել է նորմալ հրամանատար եւ փորձել է զորքին էդ վիճակից դուսր բերել, բայց չի հաջողվել»,- ասաց Խաչիկյանը՝ նշելով, որ այս հանգամանքները բարձրաձայնում է, քանի որ այժմ խոսքն այն մասին է՝ Գաբրիելյանը նման հրաման պետք է տար, թե ոչ։ Ըստ պաշտպանական կողմի՝ զորքը լավ վիճակում չէր, եւ հարց է՝ եթե մնար, կկարողանա՞ր պաշտպանվել, թե՞ ոչ։ Պաշտպան Վրեժ Խաչիկյանը Անդրադառնալով դատարանի դիտարկմանը, որ անձը անբարյացկամ վերաբերմունք է դրսեւորում վկաների նկատմամբ, պաշտպանը պարզաբանեց, որ անձը, որը քանի ամիս է՝ գտնվում է կալանքի տակ, երբ վկաներից լսում է, ըստ իրեն, ոչ ճշմարտացի տեղեկություններ, նեղսրտում է։ Պաշտպանը նկատեց, որ այդ վերաբերմունքը կարելի է դիտարկել որպես ճշմարտությանն արձագանքելու ճիգ եւ միտում։ Ինչ վերաբերում է հանրային մեղադրողի կողմից իրական համարվող թաքնվելու վտանգին, պաշտպանը հայտարարեց, որ նման միտում իր պաշտպանյալը չի ունեցել։ Արձագանքելով դատախազի դիտարկումներին՝ Հովիկ Գաբրիելյանն ինքը մեկնաբանեց, որ ինքը չի խուսափել քննությունից, դեռ ավելին, Արցախից Հայաստան գալուց հետո անձամբ է ներկայացել ոստիկանություն։ Թե ինչու վերադարձից անմիջապես հետո չի ներկայացել, այլ շուրջ 15 օր անց, Գաբրիելյանը նշեց, որ հարազատի մասունքները գտնելու, ապա հուղարկավորելու հարցերով է զբաղված եղել, ինչի մասին տեղեկացրել է ոստիկանության ծառայողին եւ ստացել նրա համաձայնությունը՝ արարողությունների հաջորդ օրը ներկայանալ, ինչը եւ արել է։ Դատավորի հարցին, թե ինչու վարույթն իրականացնող քննիչին չի հաղորդել, որ վերադառնում է Արցախ (խոսքը տեղահանությունից առաջ եղած իրադարձությունների մասին է), ապա տեղահանությունից հետո, երբ Հայաստանում է եղել, ինչու քննիչին չի հայտնել իր գտնվելու վայրի մասին, Գաբրիելյանն ասաց, որ ինքը քննիչին զանգել է, սակայն վերջինս մեկ նախադասություն լսելուց հետո հեռախոսն անջատել է եւ էլ ոչ մի անգամ չի պատասխանել իր զանգերին։ Ըստ պաշտպանի՝ հետագայում քննիչն ինքը հայտնել է, որ զբաղվածության պատճառով չի հասկացել, որ Հովիկ Գաբրիելյանի հետ է խոսում։ Խաչիկյանն ասաց, որ իր պաշտպանյալի՝ ինքնակամ ոստիկանություն ներկայանալու արձանագրությունն առկա է։ Խաչիկյանը մատնանշեց եւս մեկ հանգամանք, որ քննիչը, ունենալով Գաբրիելյանի արցախյան հեռախոսահամարը, նրան զանգել է երեւանյան համարով, հետո արդեն արցախյան ոստիկանության միջոցով է փորձել իմանալ Գաբրիելյանի գտնվելու վայրը։ Այս բոլոր հանգամանքների մանրամասն քննարկումից հետո մեղադրյալի պաշտպանը նաեւ ասաց, որ Գաբրիելյանը որոշ առողջական խնդիրներ ունի, իսկ նրա մայրը տարեց կին է, եւ ցանկալի է, որ որդին նրա կողքին լինի։  Լսելով կողմերին՝ դատարանը որոշեց 3 ամսով երկարաձգել Հովիկ Գաբրիելյանի կալանքի ժամկետը։ Հաջորդ նիստը նշանակվեց նոյեմբերի 27-ին։ Հայարփի Բաղդասարյան
22:05 - 08 նոյեմբերի, 2024
Երևանի 54 փողոց նորոգվել են առնվազն 2 անգամ, բայց փոսերը չեն վերացել

Երևանի 54 փողոց նորոգվել են առնվազն 2 անգամ, բայց փոսերը չեն վերացել

Վերջին 7 ամսիսներին Երևանի փողոցների ասֆալտապատման նպատակով քաղաքային բյուջեից ծախսվել է մոտ 6 միլիարդ դրամ, կնքվել՝ 27 պայմանագիր։ Ըստ քաղաքապետարանի տրամադրած տեղեկության` աշխատանքներն ընդգրկել են մոտ 280 փողոց ։  Ուսումնասիրելով քաղաքապետարանի կողմից տրամադրված տվյալները՝ պարզել ենք, որ այս տարվա ընթացքում նորոգված 280 փողոցից 54-ում փոսային նորոգման կամ միջին նորոգման աշխատանքներ են իրականացվել առնվազն 2 տարբեր պայմանագրերով։  Հոկտեմբերի 9-ին և 10-ին դիտարկել ենք առնվազն երկու անգամ նորոգված փողոցներից երեքը. Նոր Նորք վարչական շրջանի Թոթովենց, Կենտրոն և Էրեբունի վարչական շրջանների Խորենացի և Արաբկիր վարչական շրջանի Վաղարշյան փողոցները։  3.5 կմ երկարությամբ Խորենացի փողոցում, այս տարվա ընթացքում իրականացվել են փոսային նորոգման աշխատանքներ։ Ծախսվել է ընդհանուր առմամբ 75.8 մլն դրամ։ Չնայած դրան՝ Խորենացում կրկին փոսեր և ճաքեր են առաջացել, որոնք շարունակաբար խորանում և մեծանում են։  Մովսես Խորենացի փողոց  Նույն խնդիրն առկա է նաև Թոթովենց փողոցում, որտեղ մի քանի ամսվա ընթացքում իրականացվել են թե փոսային նորոգումների և թե միջին նորոգման աշխատանքներ։ Բայց փողոցի այն հատվածներում, որտեղ իրականացվել էին փոսային նորոգման աշխատանքներ, արդեն իսկ նոր փոսեր են առաջացել։ Թոթովենցում իրականացրել են փոսալցման և միջին նորոգման աշխատանքներ՝ ծախսելով 31 մլն դրամ։  Վահան Թոթովենցի փողոց Վաղարշյան փողոցը կրկին նորոգել են երկու անգամ՝ հատկացնելով 3.5 մլն դրամ։ Փողոցում իրականացված աշխատանքներից հետո նկատվում են ճաքեր, փոսեր և ճանապարհային ծածկի վիճակի հետ կապված այլ խնդիրներ։ Վաղարշյան փողոց Ավելի վաղ՝ 2024 թվականի մայիսին, Ինֆոքոմը հրապարակում էր արել, որում անդրադարձել էր քաղաքում իրականացվող անորակ փոսային նորոգումներին։ Դեռ այն ժամանակ արձանագրել էինք դեպքեր, երբ նորոգված փողոցների վրա նոր փոսեր էին առաջացել։  Եղած իրավիճակը հարցեր է առաջացնում նորոգման որակի և կատարված աշխատանքների վերահսկողության վերաբերյալ։ Երևան քաղաքի ճանապարհների շահագործման և սպասարկման բաժնի պետ Արսեն Իսկանդարյանը «Ինֆոքոմի» հետ զրույցում նշեց, որ քաղաքում փողոցներ կան, որոնց հիմքը ամուր չէ,  ուստի կատարված աշխատանքների արդյունավետությունը չի երևում, իսկ ընդհանուր արդյուքներից և կապալառու ընկերությունների կատարած աշխատանքից գոհ են։  «Փողոցներ ունենք, որ նույն ծրագրով, նույն շինարարը մի 3 անգամ էդ մի հատվածը անում է, մենք էլի դժգոհ ենք, բայց հասկանում ենք, որ ուրիշ լուծում չկա, քանի որ հիմքերը լավը չի, փոսային նորոգումն էլ էդ հատվածներում չի օգնում»,- ասում է Իսկանդարյանը, նշելով, որ թույլ հիմք ունեցող փողոցներում փոսային նորոգումներ իրականացնելը ռեսուրսի վատնում է, քննարկում են մյուս տարվանից զբաղվել այդ փողոցների հիմնանորոգմամբ։  «Եթե էս տեմպերով մենք շարունակենք 2026 թվականին արդեն Երևան քաղաքում կոնկրետ տենց փոսեր չենք ունենալու, ունենալուց էլ 1-2 ամսից ավել էդ փոսերը չեն մնալու»,- ասում է սպասարկման բաժնի պետը։  Իսկանդարյանի պնդմամբ շինարարները իրենց աշխատանքը ստանդարտներին համապատասխան են անում, բոլոր նմուշները ուղարկվում են լաբորատոր փորձաքննության, աշխատանքների ընթացքում միշտ ներկա են լինում տեխհսկողներն ու վարչության ինժեներները, բայց վատ կոմունիկացիաների (կոյուղու, ջրի խողովակներ) պատճառով ասֆալտը դիտահորերն է թափվում կամ դրանց կողքերը իջվածքներ է առաջանում։  Հեղինակ՝ Ջուլիետտա Հովհաննիսյան
16:48 - 08 նոյեմբերի, 2024
Դատարանը ոչ իրավաչափ է ճանաչել անձի ֆունկցիոնալությունը գնահատելիս միջավայրային գործոնները հաշվի չառնելը

Դատարանը ոչ իրավաչափ է ճանաչել անձի ֆունկցիոնալությունը գնահատելիս միջավայրային գործոնները հաշվի չառնելը

E-disability էլեկտրոնային համակարգով անձի ֆունկցիոնալությունը գնահատելիս միջավայրային գործոնները հաշվի չառնելու հնարավորությունը ճանաչվել է ոչ իրավաչափ։ Նման վճիռ է կայացրել Վարչական դատարանը դատավոր Աղասի Դարբինյանի նախագահությամբ՝ այդպիսով մասնակի բավարարելով «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» հասարակական կազմակերպության հայցն ընդդեմ Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության։ Ֆունկցիոնալության գնահատման նոր համակարգը ներդրվել էր 2023 թ․ փետրվարին։ Ամիսներ անց՝ օգոստոսի 25-ին, կազմակերպությունը (այսուհետ՝ հայցվոր) դատական հայց էր ներկայացրել Նախարարության դեմ (այսուհետ՝ պատասխանող)՝ վիճարկելով դրա օրինականությունը։ Մասնավորապես, հայցվորը պահանջում էր՝  ոչ իրավաչափ ճանաչել Ֆունկցիոնալության սահմանափակման աստիճանը որոշող բանաձեւ ստեղծելու այն e-disability.am էլեկտրոնային համակարգի տեխնիկական եւ գործառույթային նկարագրում տեղադրելու  եւ նույն հարթակի միջոցով հաշմանդամություն ունեցող խմբերի նկատմամբ, այդ թվում՝ առանց միջավայրային գործոնները հաշվի առնելու կիրառման հնարավորություն ստեղծելու գործողությունները։ Դատական իշխանության պաշտոնական կայքից «Ինֆոքոմը» տեղեկանում է, որ հայցի մնացած՝ առաջին երկու պահանջները դատարանի վճռով մերժվել են։ Միջավայրային գործոնների առնչությամբ դատարանն արձանագրել է, որ օրենսդիրը, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության մասին» եւ «Անձի ֆունկցիոնալության գնահատման մասին» ՀՀ օրենքներով սահմանելով հիմնական հասկացությունները եւ հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների ապահովման, խթանման եւ պաշտպանության պետական քաղաքականության հիմնական սկզբունքները, միաժամանակ սահմանել է «հաշմանդամություն ունեցող անձ» հակացությունը՝ ընդգծելով, որ հաշմանդամություն ունեցող անձ է համարվում նա, ով ֆիզիկական, հոգեկան, մտավոր եւ/կամ զգայական տեւական խնդիրների եւ միջավայրային արգելքների փոխազդեցության հետեւանքով կարող է ունենալ մյուսների հետ հավասար հիմունքներով հասարակական կյանքին լիարժեք ու արդյունավետ մանակցության սահմանափակում․ «Այսինքն՝ անձին հաշմանդամ ճանաչելու համար օրենսդիրն ընդգծել է, որ անհրաժեշտ է հաշվի առնել անձի ինչպես ֆիզիկական, հոգեկան, մտավոր եւ/կամ զգայական խնդիրները, այնպես էլ միջավայրային արգելքները՝ անձի միջավայրում այնպիսի խոչընդոտող գործոնները, որոնք սահմանափակում են անձի ֆունկցիոնալությունը եւ խանգարում են հաստակական կյանքին նրա սոցիալական ներառմանը, լիարժեք եւ արդյունավետ մասնակցությանը»։ Դատարանը շեշտել է, որ օրենսդիրը միաժամանակ սահմանել է «անձի ֆունկցիոնալության սահմանափակման» հասկացությունը՝ դրանում ընդգրկելով մարմնի կառուցվածքը («s» ծածկագիր), օրգանիզմի ֆունկցիաները («b» ծածկագիր), գործունեությունը եւ մանակցությունը («d» ծածկագիր), ինչպես նաեւ միջավայրային գործոնները («e» ծածկագիր)․ «Այսինքն՝ նշված երկու օրենքներով էլ օրենսդիրը միջավայրային գործոնները պարտադիր է համարել ինչպես հաշմանդանություն ունեցող անձ ճանաչելու, այնպես էլ անձի ֆունկցիոնալության գնահատումն  իրականացնելու գործընթացներում․․․ Իսկ ինչ վերաբերում է Պատասխանողի ներկայացուցչի այն փաստարկին, որ անձը կարող է ունենալ առողջական թեթեւ խնդիրներ, սակայն միջավայրը բավականին ոչ մատչելի լինի, եւ այդ դեպքում միջավայրային գործոնները կգնահատվեն որպես ծանր կամ խորը խնդիր, եւ կարող են որոշիչ նշանակություն ունենալ՝  արհեստականորեն բարձրացնելով հաշմանդամություն ունեցող անձանց թիվը կամ որ ֆունկցիոնալության աստիճանի գնսհատան ժամանակ գնահատվող անձը կարող է․․․ ժամանավոր ընտրել այնպիսի տուն, որը բոլորովին մատչելի չէ, Դատարանը փաստում է, որ անկախ օբյեկտիվ իրականության մեջ առաջացող հնարավոր ինդիրների լուծման եւ վերահսկման բարդությունից, նշված հանգամանքները չեն կարող հիմք հանդիսանալ հիշյալ բանաձևը «e-disability» համացանցային էլեկտրոնային հարթակի միջոցով հաշմանդամություն ունեցող խմբերի նկատմամբ կիրառելիս՝ միջավայրային գործոնները հաշվի չառնելով իրավաչար ճանաչելու համար»։ Դատարանն ընդգծել է նաեւ, որ ըստ Նախարարության ներկայացուցչի՝ առանձին ծառայությունների մատուցման համար միջավայրային գործոնները հաշվի են առնվում, այսինքն՝ առկա է դրանք հաշվի առնելու հնարավորություն, եւ դա գործնականում իրականացվում է։ Բանաձեւը ստեղծելու եւ ներդնելու առնչությամբ Դատարանն արձանագրել է, որ ՀՀ կառավարությունը, ունենալով անձի ֆունկցիոնալության գնահատման կարգը, չափորոշիչները եւ գործիքները հաստատելու իրավասություն, դրա շրջանակներում նախ սահմանել է, որ գնահատումը պետք է իրականացվի հատուկ այդ նպատակով ներդրված «e-disability» էլեկտորոնային համակարգի միջոցով, այնուհետեւ Նախարարությանը հանձնարարել է ապահովել այդ համակարգի տեխնիկական առաջադրանքի մշակումը, նախագծումը եւ ներդրումը։ «Դատարանը փաստում է, որ ՀՀ աշխատանքի եւ սոցհարցերի նախարարության կողմից ֆունկցիոնալության սահմանման աստիճանը որոշող բանաձեւ ստեղծելը եւ այն, որպես «e-disability» էլեկտրոնային համակարգի տարր, այդ համակարգի տեխիկական եւ գործառութային նկարագրում տեղադրելու գործողություններն իրավաչափ են, բխել են օրենսդրի՝ անձի ֆունկցիոնալության գնահատման նպատակով ստեղծված էլեկտրոնային համակարգի միջոցով իրականացնելու պահանջից։ Մասնավորապես՝ նախ սահմանվել է անձի ֆունկցիոնալության գնահատման նպատակով ստեղծված էլեկտրոնային համակարգի միջոցով իրականացնելու պահանջ, որից հետո այդ պահանջի շրջանակներում ՀՀ աշխատանքի եւ սոցհարցերի նախարարին հանձնարարվել է մինչեւ 2022 թվականի նոյեմբերի 1-ն ապահովել «e-disability» էլեկտրոնային համակարգի տեխնիկական առաջադրանքի մշակումը եւ համակարգի նախագծումը»։ Դատարանը չի համաձայնել հայցվորի այն փաստարկին, որ բանաձեւը չհանրայնացնելու արդյունքում խտրական մոտեցում է ցուցաբերվում հաշմանդանություն ունեցող անձանց նկատմամբ՝ նշելով, որ հաշվի է առնում հաշմանդամության ունեցող անձի կարգավիճակ տրամադրելու առանձնահատկությունները։ Մասնավորապես, այն, որ դրա նպատակն է օբյեկտիվ պայմաններ ստեղծելը, ինչը բխում է առաջին հերթին հաշմանդամություն ունեցող անձանց շահերից, քանի որ դրանով նախադրյալներ են ստեղծվում բացառելու կամ նվազագույնի հասցնելու արհեստական միջամտությամբ անձի ֆունկցիոնալության գնահատման արդյունքների վրա ազդելու հնարավորությունը։ Դատարանի այս դիրքորոշման համար հիմք է հանդիսացել նաեւ այն, որ ֆունկցիոնալության գնահատման չափորոշիչները եւ մեթոդաբանությունը հանրայնացված են, ինչը նշանակում է, որ անձանց համար պարզ է, թե ինչ չափորոշիչներով եւ յուրաքանչյուր չափորոշիչ ինչպես եւ ինչ միջավայրում է գնահատման ենթակա։ Ակտի պատճառաբանված լինելու առնչությամբ դատարանը նախ արձանագրել է, որ վարչական ակտի ինքնաշխատ ձեւավորվելու պահանջը սահմանված է ՀՀ կառավարության 28.07.2022 թվականի թիվ 1180-Ն որոշմամբ եւ ունի իրավական հիմք, ապա նշել․ «Պատախանողի ներկայացուցիչների կողմից Դատարանին ներկայացված ակտի ձեւանմուշը (նոր տարբերակը, որը Նախարարությունը խմբագրել է դատաքննության փուլում,-հեղ․) պարունակում է պաճառաբանական մաս․․․ Իսկ բանաձեւի չհանրայնացված լինելու եւ վճռորոշ ծածկագրերը չբացահայտելու հանգամանքները բավարար են վարչական ակտը պատճառաբանված գնահատելու համար,- նշել է դատարանը՝ հավելելով, որ անձը զրկված չէ «Վարչարարության հիմունքների եւ վարչական վարույթի մասին» օրենքով սահմանված կարգով բողոքարկելու հնարավորությունից»։ Ըստ Դատարանի՝ թեեւ ինքնաշխատ ձեւավորվող ակտի նախկին ձեւանմուշը չէր պարունակում «Հիմնավորում» հատված, սակայն վարչական վարույթի նյութերից պարզ է դարձել՝ որ նորմի կիրառմամբ եւ որ չափորոշիչը որքան միավոր գնահատելու արդյունքում էր ձեւավորվել ընդհանուր միավորը, ուստի բողոքարկման իրավունքի իրացման խոչընդոտ առկա չէ: Դատարանը վճռել է բավարարված հայցի մասով հօգուտ կազմակերպության նախարարությունից բռնագանձել 10․000 ՀՀ դրամ՝ որպես պետտուրքի գումար։ Վճիռը կարող է բողոքարկվել Վերաքննիչ վարչական դատարան՝ դատական իշխանության պաշտոնական կայքում հրապարակման օրվանից մեկամսյա ժամկետում։ Նշենք, որ թեեւ վճռի հրապարակման օր էր նշանակված հոկտեմբերի 28-ը, մինչ օրս վճիռը տեղադրված չէր ո՛չ Դատական իշխանության պաշտոնական կայքում՝ court.am-ում, ո՛չ էլ «Դատալեքս» դատական տեղեկատվական համակարգում։ Պաշտոնական կայքում այն հրապարակվեց միայն Վարչական դատարանի հանրային կապերի պատասխանատու Աբրահամ Աբրահամյանի հետ կապ հաստատելուց հետո։ Աբրահամյանը տեղեկացրեց, որ վճռի՝ «Դատալեքսում» հասանելի չլինելը պայմանավորված է համակարգի տեխնիկական խնդրով (տեւական ժամանակ է, ինչ դատական տեղեկատվական համակարգում մի շարք գործեր կամ դատական ակտեր հասանելի չեն, ուստի ԲԴԽ-ն դրանք ժամանակավորապես հրապարակում է իր պաշտոնական կայքում):   Միլենա Խաչիկյան
16:30 - 06 նոյեմբերի, 2024
Հասարակությունը` ուսումնասիրության օբյեկտ. լաբորատորիայից ներս ՀՌԿԿ-Հայաստանն է

Հասարակությունը` ուսումնասիրության օբյեկտ. լաբորատորիայից ներս ՀՌԿԿ-Հայաստանն է

2022-ի դրությամբ հայաստանցիների 79%-ը կարծում է, որ կարող է ազատ ասել այն, ինչ մտածում է, 84%-ը քաղաքական լուրեր ստանում է սոցիալական ցանցերից, 70%-ը չի ցանկանում լքել երկիրը․․․ «Կովկասյան բարոմետր» հետազոտության այս տվյալները ներկայացնում են, թե ինչպիսին է Հայաստանում հանրային կարծիքը այս կամ այն հարցի շուրջ։ Իսկ ինչո՞ւ բարոմետր․․․ Բարոմետրը սարք է, որը չափում է մթնոլորտային ճնշումը։ Սոցիոլոգիայում, սակայն, բառն այլ նշանակություն է ստացել։ Այստեղ ևս բարոմետրը «չափում է», բայց ոչ թե մթնոլորտային ճնշումը, այլ այն, թե ինչպես է փոխվում հանրային կարծիքը։ Առաջարկում ենք մեզ հետ տեղափոխվել լաբորատորիայից ներս ու բացահայտել, թե ինչ է հանրային կարծիքը, ովքեր և ինչպես են «չափում» այն։   Հետազոտական ռեսուրսներ ու կարողություններ Հարավային Կովկասում 2003-ին Եվրասիա համագործակցության հիմնադրամը Նյու Յորքի Քարնեգի կորպորացիայի աջակցությամբ Հայաստանում, Վրաստանում ու Ադրբեջանում հիմնադրեց քույր կազմակերպություններ՝ Հետազոտական ռեսուրսների կովկասյան կենտրոններ։ Այս կառույցների ստեղծման նպատակը երեք երկրներից յուրաքանչյուրում հասարակագիտական հետազոտական ռեսուրսների ու կարողությունների զարգացումն էր։ «Հիմնադրման օրվանից ի վեր պարզ է եղել՝ կարևոր է, որ հետազոտությունը լինի անկախ։ Հիմնադիրներն ի սկզբանե ստեղծեցին ՀՌԿԿ-ները, որ նրանք կայանան որպես անկախ հետազոտական կազմակերպություններ»,- ասում է ՀՌԿԿ-Հայաստանի գործադիր տնօրեն Սոնա Բալասանյանը։ Սոնա Բալասանյանը Ինչպես և որոշված էր,  2013-ին Վրաստանում և Հայաստանում տեղի ունեցավ ՀՌԿԿ-ների լիովին անկախացում։ Ադրբեջանում, սակայն, հետազոտական միջավայրը հնարավորություն չտվեց, որ անկախացում տեղի ունենա․ ՀՌԿԿ-Ադրբեջանը մինչև օրս էլ շարունակում է գործել Եվրասիա համագործակցության հիմնադրամի ներքո։ Մինչև 2020-ը ՀՌԿԿ-Հայաստանի համար Երևանի պետական համալսարանը (ԵՊՀ) հյուրընկալող կառույց էր․ այդ շրջանում ՀՌԿԿ-ն տեղակայված էր ԵՊՀ գլխավոր մասնաշենքում և համալսարանին ապահովում էր իր տվյալադարանով, գիտական գրականությամբ ու այլ ռեսուրսներով։ 2021-ից արդեն ՀՌԿԿ-Հայաստանը գործում է ԵՊՀ տարածքից դուրս։ Սոնա Բալասանյանը հիշում է, որ ՀՌԿԿ-Հայաստանին ծանոթ էր դեռ ԵՊՀ սոցիոլոգիայի ֆակուլտետում սովորելու և դասավանդելու տարիներին, երբ Կենտրոնը տեղակայված էր համալսարանում։  Սոնան, որ միշտ հետաքրքրված է եղել հետազոտությունների նախագծմամբ, ասում է՝ ինքը հետազոտության նախագծմանը վերաբերում է այնպես, ինչպես դիզայները տարածության ձևավորմանը։  «Մենք ճանաչում ենք սոցիալական խնդիրները, հետո հասկանում ենք մեր ձեռքի տակ ունեցած մեթոդաբանական գործիքները ու այդ գործիքներով սկսում ենք հնարավորինս արդյունավետ կերպով հասկանալ հիմնախնդիրները, դրանք վերլուծելու և լուծումներ առաջարկելու ճանապարհը»,- ասում է նա։ Հենց այս հետաքրքրությունն էլ սոցիոլոգիայի ֆակուլտետն ավարտելուց ու ասպիրանտական թեզը պաշտպանելուց հետո Սոնային տարավ Օքսֆորդի համալսարանի` կրթության գծով մագիստրատուրա։ Մագիստրոսական այս ծրագիրը վերաբերում էր կրթության մասին հետազոտությունների մեթոդաբանությանը, նախագծմանը և իրականացմանը։ 2016-ին Սոնան վերադարձավ Հայաստան ու միացավ ՀՌԿԿ-Հայաստանին՝ որպես հետազոտությունների գծով տնօրեն։ «Հիշում եմ, որ առաջին տարին էյֆորիայի մեջ էի։ Երբ ինձ հարցնում էին՝ ինչ ես անում, ասում էի՝ ես կարծես ամբողջ կյանքում սովորած լինեմ այն աշխատանքի համար, որն անում եմ»,- պատմում է նա։ Արդեն 2019-ին Սոնան ստանձնեց ՀՌԿԿ-Հայաստանի գործադիր տնօրենի պաշտոնը։ Խոսելով հետազոտական գործունեությանը զուգահեռ վարչական աշխատանք կատարելու մասին՝ նա նշում է՝ սկզբում մտահոգություններ ուներ, բայց այդ որոշման համար չի փոշմանում։ «Երբ որպես հետազոտող ուզում ես ստեղծել համապատասխան հետազոտական միջավայր և քո կենսագործունեությամբ նպաստել հետազոտության զարգացմանը, պիտի սովորես հետազոտության կառավարում, հասկանաս՝ ինչպես նախագծել հետազոտությունն այնպես, որ ֆինանսավորում բերի, ինչպես ծախսարդյունավետ կերպով կազմակերպել հետազոտողների կյանքը և հետազոտական աշխատանքները։ Երբ տեսնում ես, թե վարչական աշխատանքով ինչքան ես հետազոտությանը նպաստում, կրթում, կարողություններ զարգացնում, մարդկանց, ռեսուրսներ ներգրավում, սկսում ես այդ աշխատանքի կարևորությունը տեսնել»,- ասում է նա։ Այժմ Սոնան ՀՌԿԿ-Հայաստանը ղեկավարելուն զուգահեռ Վիեննայի համալսարանում ասպիրանտական երկրորդ կրթությունն է ստանում՝ կրթության սոցիոլոգիա ուղղությամբ։   Հանրային կարծիքի չափումները «Կենտրոնասիական բարոմետր», «Եվրոբարոմետր»․ սրանք տվյալ տարածաշրջանների երկրներն ընդգրկող հանրային կարծիքի հարցումներ են։ 2004-ից սկսած՝ այս շարքին ավելացել է նաև Կովկասյան բարոմետրը։  «Երբ ստեղծվում էին ՀՌԿԿ-ները, Կովկասում դեռ այսքան զարգացած չէր հասարակագիտական հետազոտական ներուժը, և ՀՌԿԿ-ները գալիս էին այդ զարգացումը բերելու»,- ասում է Սոնան։ Հանրային կարծիքն արտահայտում է որևէ հասարակությունում անհատների ընդհանրացված կարծիքը այս կամ այն հարցի վերաբերյալ և սովորաբար սերտորեն կապվում է ժողովրդավարական գործընթացների հետ, քանի որ այն միջոց է՝ որոշում կայացնողներին տեղեկացնելու, թե ինչ են մտածում մարդիկ հատկապես հանրային կառավարմանը վերաբերող հարցերի շուրջ։ «Սոցիոլոգները հասկացան, որ հանրային կարծիքն իրենց ուսումնասիրության օբյեկտն է, այն ժամանակ, երբ ոգեշնչվեցին բնագիտությունից և որոշարկեցին, որ պետք է լինի գիտություն, որն ուսումնասիրում է հասարակությունը։ Հասարակությունը նույն տիպի տերմին է, ինչպես տիեզերքը, ատոմը, օրգանիզմը»- ասում է Սոնա Բալասանյանը։  Նա նշում է` հանրային կարծիքն ունի և՛ որակական, և՛ քանակական դրսևորումներ.  «Քանակական հետազոտությունն ուսումնասիրում է, այպես կոչված, միջին վիճակագրական քաղաքացիներին, իսկ որակականը՝ նրանց, ովքեր դուրս են մնացել այդ հիմնական խմբերից»,- բացատրում է ՀՌԿԿ-Հայաստանի գործադիր տնօրենը։ Քանակական հետազոտության օրինակ է հենց «Կովկասյան բարոմետր»-ը, որի շրջանակում իրականացվում են հանրային կարծիքի ներկայացուցչական հարցումներ։ Հարցման այս ձևը կոչվում է ներկայացուցչական, քանի որ դրան մասնակցող մարդիկ ներկայացնում են ողջ ազգաբնակչությունը։ Նման ներկայացուցչականություն ապահովելու համար սոցիոլոգներն օգտվում են Վիճակագրական կոմիտեի ժողովրդագրական տվյալներից, որոնց հիման վրա էլ ընտրանք են կազմում։ «Կովկասյան բարոմետր»-ի վերջին հարցման փաստացի ընտրանքն, օրինակ, հետևյալն է.  55%-ը կանայք են, 45%-ը՝ տղամարդիկ, 31%-ն ապրում են Երևանում, 32-%-ը՝ այլ քաղաքներում, 37%-ը՝ գյուղերում։ Այս և մնացած չափորոշիչները՝ տարիք, կրթություն, զբաղվածություն, արտահայտում են Հայաստանի ողջ բնակչության ժողովրդագրական պատկերը։ ՀՌԿԿ-Հայաստանի՝ հետազոտության գծով տնօրենը՝ Լիլիթ Եզեկյանը, քանակական ներկայացուցչական հարցումների ընտրանքը համեմատում է ծաղկեփնջի հետ։ Եթե ազգաբնակչությունը բաժանվում է խմբերի՝ ըստ սեռի, տարիքի կամ բնակության վայրի, ապա յուրաքանչյուր խումբ ծաղկի մի տեսակ է։ Եթե հարցումներին մասնակցելու հնարավորություն ունենան բոլոր խմբերի ներկայացուցիչները (բոլոր տեսակի ծաղիկները)՝ ըստ ժողովրդագրական տվյալների համամասնության, ապա կստացվի ճիշտ ընտրանք (ծաղկեփունջ)։ «Մաթեմատիկական հաշվարկ կա, որ եթե դուք 18 տարեկան և բարձր 2.4 միլիոն հայերի շրջանում հարցում անցկացնեք և հարցում անցկացնեք 1067 հայերի շրջանում, բայց ճիշտ ընտրված ծաղկեփնջով, շեղումը լինելու է մոտ 3%, և դուք 95 % համոզվածությամբ կարող եք պնդել, որ այս 1067-ն արտահայտում է ամբողջ 2.4 միլիոն բնակչության կարծիքը»,- ասում է Լիլիթը։ Լիլիթ Եզեկյանը Կարևոր է նաև այն, որ ընտրանքի ձևավորումից հետո հարցումների համար չեն ընտրվում աշխարհագրորեն իրար մոտ տարածքներ։ Մի տնային տնտեսությունում հարցում անցկացնելուց հետո հարցազրուցավարները պետք է բաց թողնեն մոտակա մի քանի շենքերը/տները։ «Եթե, օրինակ, ես և իմ հարևաններն ապրում ենք քաղաքի որևէ մասում, գնում ենք նույն խանութը, մոտավորապես նույն այգուց, դպրոցից, մանկապարտեզից ենք օգտվում, ենթադրվում է, որ միջինում (չեմ ասում՝ ամբողջությամբ) մեր ունեցած փորձառությունները մոտ են իրար։ Դրա համար, երբ որ ընտրանք ենք կազմում, աշխատում ենք ընտրել աշխարհագրորեն իրարից հեռու տեղեր»,- ասում է Լիլիթը։ Քանակական այլ հետազոտությունների դեպքում, որոնք ներկայացուցչական չեն, խոսվում է հարցվածների, ոչ թե ամբողջ ազգաբնակչության մասին։ «Հանրային կարծիքի ուսումնասիրություններն ընկալման ուսումնասիրություններ են։ Մարդիկ սովորաբար ասում են այն, ինչ ընկալում են, ոչ թե այն, ինչ ապրում են։ Ապրելու կենսափորձը մի բան է, ընկալածը՝ մի այլ բան»,- ասում է Սոնան։ Նա հանրային կարծիքի հարցումները համեմատում է պոլարոիդով կյանքի մի ակնթարթ ֆիքսելու հետ․ ասում է՝ հարցման միջոցով սոցիոլոգները արձանագրում են, թե տվյալ պահին հանրությունն ինչպես է ընկալում այն միջավայրը, որտեղ ապրում է։ Բայց որևէ իրադարձություն՝ մեդիաարշավ, պատերազմ կամ բողոքի ակցիա, կարող է որոշ հարցերում նրանց պատկերացումները փոխել։ Քանակական ներկայացուցչական հարցումների կարևոր մասերից է հարցաշարի կազմումը։ Կովկասյան բարոմետրի հարցաշարն, օրինակ, կազմված է մի քանի տասնյակ հարցերից, որոնք վերաբերում են գրեթե ամեն ինչին՝ երջանկությանը, վստահությանը, քաղաքական գործընթացներին․․․ Կովկասյան բարոմետրի հարցաշարի հիմնական մասը մնում է անփոփոխ՝ տարիների կտրվածքով միևնույն թեմաների շուրջ հանրային ընկալման տենդենցները համեմատելու համար։ Սակայն տարեցտարի, տարբեր իրավիճակներով պայմանավորված (համավարակ, պատերազմ, տեղահանություն), նոր հարցեր են ավելանում։ Աշխատանքային տախտակ՝ ՀՌԿԿ-Հայաստանում Քանի որ Կովկասյան Բարոմետրն անցկացվում է և՛ Հայաստանում, և՛ Վրաստանում, հարցաշարի մի մասն ընդհանուր է երկու պետությունների համար, բայց կան, իհարկե, յուրաքանչյուր երկրին հատուկ հարցեր։  Սոնան նշում է՝ նմանատիպ ծավալուն հարցումներից առաջ նախ փորձագիտական պիլոտ է իրականացվում, որի ժամանակ մասնագետներն աչքի են անցկացնում հարցաշարն ու մեկնաբանություններ թողնում հարցերի վերաբերյալ․ արդյո՞ք հարցերը չափից շատ պարզ կամ բարդ չեն ձևակերպված, կա՞ն հարցեր, որոնք հարցման մասնակիցները կարող են միանշանակ չընկալել։ Իսկ հարցման հիմնական փուլը սկսելուց առաջ առնվազն 30 պիլոտային հարցում է իրականացվում՝ հասկանալու, թե ինչ խնդիրների են բախվում հարցազրուցավարները տնային տնտեսություններով շրջելիս, արդյո՞ք հարցերը հասկանալի են հարցմանը մասնակցողների համար։ Պիլոտային փուլն ամփոփելուց հետո ՀՌԿԿ-Հայաստանի թիմն անցնում է բուն հարցմանը, որը տևում է մի քանի ամիս։ Տվյալների հավաքագրումից հետո սկսվում է դրանց վերլուծության, ամփոփման, վիզուալացման փուլը, որից հետո արդեն հրապարակվում են հարցման արդյունքները։ Կովկասյան բարոմետրն իրականացվում է երկու տարին մեկ․ վերջին հետազոտությունը հրապարակվել է 2022-ին։ Առաջիկայում սպասվում է նոր հետազոտության հրապարակումը։ Հարցման արդյուքները բաց են մեդիայի, հանրային քաղաքականություն իրականացնողների և հայաստանյան ու միջազգային հետազոտողների համար։ «Աշխարհում ամենատարբեր համալսարաններից հետազոտողներն օգտագործում են Կովկասյան բարոմետրը՝ որպես Կովկասի մասին տեղեկություններ ստանալու տվյալադարան»,- ասում է Սոնան։ Ի տարբերություն Կովկասյան բարոմետրի և քանակական այլ հետազոտությունների՝ որակական հետազոտությունները վերաբերում են առանձին անհատների կենսափորձին, մոտեցումներին։ «Եթե խոսում ենք, օրինակ, բռնության մասին, բռնության ենթարկված անձի հետ ավելի ճիշտ կլինի խորքային հարցազրույցներ անել, ընդ որում՝ անել հնարավորինս փուլային, հոգեբանական մոտեցմամբ։ Եթե, օրինակ, հետաքրքրված ենք դեռահասների՝ միմյանց հետ փոխհարաբերությամբ, կարելի է անել ֆոկուս խմբային քննարկումներ, որոնց ներկա կլինեն մինչև 10 դեռահասներ, ու մենք կհետևենք, թե ինչպես են նրանք իրար հետ կարծիք փոխանակում, ինչի վրա են զարմանում, ինչի շուրջ են բանավիճում»,- մանրամասնում է Սոնան։ Դաշտային հետազոտություններ՝ միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցությամբ ՀՌԿԿ-Հայաստանն իրականացնում է որակական և քանակական հետազոտություններ ամենատարբեր թեմաներով՝ սկսած բազմաչափ աղքատությունից մինչև կոռուպցիա։ «Այստեղ ամեն մեկը իր հետազոտական հետաքրքրություններին համապատասխան ծրագիր կարող է գտնել»,- ասում է Կենտրոնի՝ հետազոտությունների գծով փոխտնօրեն Հայկ Սմբատյանը։ Հայկ Սմբատյանը Սոնան մի քանի տեսակի կառույցներ է առանձնացնում, որոնց հետ համագործակցությամբ իրենք թեմատիկ հետազոտություններ են իրականացնում։ Որպես առաջին գործընկեր նշում է ՀՌԿԿ-Վրաստանը, որի հետ սերտ համագործակցում են հատկապես Կովկասյան բարոմետրի շրջանակում։ Սոնան նշում է՝ բացի «Կովկասյան բարոմետր»-ից՝ իրենք հանրային կարծիքի հարցումներ են անցկացրել նաև «Արժեքների համաշխարհային հետազոտության» և «Կենտրոնասիական բարոմետր»-ի շրջանակում։  ՀՌԿԿ-Հայաստանը հետազոտություններ է իրականացնում նաև միջազգային  կազմակերպությունների պատվերով, ինչպիսիք են ՄԱԿ և ԵՄ կառույցները, Համաշխարհային բանկը։ Սրանք կիրառական բնույթի հետազոտություններ են, որոնք իրականացվում են տարբեր միջազգային ծրագրերի, ընթացիկ բարեփոխումների համատեքստում (աղքատության հաղթահարումից մինչև կոռուպցիայի դեմ պայքար) և հաճախ օգնում որոշումների կայացմանը, առաջարկում լուծումներ։ Սոնայի խոսքով իրենց առնչությունը Հայաստանի պետական մամինների հետ տեղի է ունենում հիմնականում միջազգային կառույցների նախաձեռնությամբ ու մասնակցությամբ իրականացվող ծրագրերի շրջանակում կամ առանձին հետազոտական տվյալների ներկայացման անհրաժեշտությամբ։ Նա հիշում է, օրինակ, Հայաստանի մի քանի մարզերում բազմաչափ աղքատության վերաբերյալ իրենց հետազոտությունը,  որի տվյալները նաև տեղական ինքնակառավարման մարմիններին օգնեցին հասկանալու, թե որ բնակավայրերում մարդիկ հասանելիություն չունեն բժշկական ծառայություններին, և որտեղ է ամենից շատ շարժական բժշկական մեքենաների կարիք զգացվում։ Միջազգային կառույցներից բացի՝ ՀՌԿԿ-Հայաստանը համագործակցում է արտասահմանյան համալսարանների հետ։ Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի (MIT), Լոս Անջելեսի Կալիֆորնիայի համալսարանի (UCLA) և արասահմանան այլ բուհերի՝ Հայաստանին կամ տարածաշրջանին վերաբերող հետազոտությունների շրջանակում ՀՌԿԿ-Հայաստանն այստեղ իրականացնում է դաշտային հետազոտություններ։ Հաճախ համագործակցում են նաև անկախ հետազոտողների հետ։ ՀՌԿԿ-Հայաստանն այժմ ձգտում է ավելի շատ ֆինանսներ ներգրավել, որ կարողանա պատվերներով իրականացվող հետազոտություններին զուգահեռ սեփական հետազոտական ծրագրերի թիվն ավելացնել։ Սոնան ասում է՝ իրենց երազանքներից մեկն այն է, որ մի օր սկսեն ֆինանսավորում ստանալ իրենց ռեսուրսներից օգտվող հետազոտողներից։ Նա նշում է՝ «Կովկասյան բարոմետր»-ն, օրինակ, ունի ավելի քան 9000 հղում, և իրենք իրատեսական են համարում,  որ ամբողջ աշխարհում այս տվյալադրանից օգտվող հետազոտողները պատրաստ կլինեն երկու տարին մեկ որոշակի գումար վճարել դրա իրականացման համար։ Սոնայի խոսքով իրենց համար կարևոր է նաև Հայաստանի գիտական թիմերի հետ համագործակցությունը։ Այս պահին համատեղ ծրագրեր կան Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի և Ամերիկյան համալսարանի հետ։ Այժմ շարունակում են համագործակցության նոր, արդյունավետ ուղիներ փնտրել և լայնացնել տեղի ինստիտուտների հետ համատեղ հետազոտությունների շրջանակը։   Սոցիոլոգը, մարդաբանը, տնտեսագետն ու վիճակագրագետը՝ մի թիմում ՀՌԿԿ-Հայաստանը միավորում է ամենատարբեր մասնագիտությունների տեր անձանց։ «Շատ հաճելի է, երբ տարածքում կան տնտեսագետներ, որոնք քեզ կարող են բացատրել երևույթների՝ ռացիոնալ, շահի կամ գումարի վրա հիմնված կողմերը, կան մարդաբաններ և մշակութաբաններ, որոնք կարող են քեզ ցանկացած խնդրի միս ու արյունը ցույց տալ, կան վիճակագրագետներ, որոնք կարող են կոնկրետություն մտցնել քո կյանքի մեջ»,- ասում է ՀՌԿԿ-Հայաստանի՝ հետազոտության գծով փոխտնօրեն Հայկ Սմբատյանը։ Հայկը կոնֆլիկտաբան է։ Կոնֆլիկտաբանությունը նրան սկսել է հետաքրքրել Երևանի պետական համալսարանի սոցիոլոգիայի ֆակուլտետում սովորելու տարիներին։ Հայկն արդեն ԵՊՀ ասպիրանտ էր, երբ մեկնեց Շվեդիա՝ Ուպսալայի համալսարան` մասնագիտանալու կոնֆլիկտաբանության ուղղությամբ։ Ուպսալայի համալսարանում նրա մագիստրոսական թեզի թեման Արցախյան շարժումն էր․ նա Արցախյան շարժումը բացահայտում էր շարժման մասնակիցների հետ հարցազրույցների և գրականության վերլուծության միջոցով։ Հայկը վերադարձավ Հայաստան ու 2022-ի հուլիսից միացավ ՀՌԿԿ-Հայաստանի թիմին՝ որպես հետազոտությունների գծով փոխտնօրեն։  Այժմ նա աշխատանքին զուգահեռ գրում է Արցախյան շարժման թեմայով իր ասպիրանտական թեզը։ «Թեզի թեմայի հիմնական կարևոր կետը, որ եկավ Շվեդիայում սովորելու ժամանակ, այն է, որ մենք Ղարաբաղյան կոնֆլիկտ ենք ուսումնասիրում, բայց չենք հասկանում՝ այդ կոնֆլիկտի հիմքում ինչ է ընկած, ու հաճախ նաև դրա պատճառով չենք տեսնում այն, ինչ այսօր է տեղի ունենում այդ կոնֆլիկտի հետ կապված»,- ասում է նա։ ՀՌԿԿ-Հայաստանի՝ հետազոտությունների գծով տնօրեն Լիլիթ Եզեկյանը վիճակագրագետ է և տվյալագետ։ Լիլիթը մինչ ՀՌԿԿ-Հայաստանին միանալը երկար տարիներ Կենտրոնական  բանկում վերլուծական և վիճակագրական աշխատանք է իրականացրել։ Նա հիշում է՝ թիմին միացավ հատկապես այն պատճառով, որ երեք տարի առաջ իր և Սոնայի տեսլականները՝ ՀՌԿԿ-Հայաստանի զարգացման ու ապագայի վերաբերյալ, համընկան։  ՀՌԿԿ–Հայաստանի թիմը բաց է նաև ուսանողների, ասպիրանտների, կամավորների համար։ Տիգրան Մելիքյանն, օրինակ, այստեղ եկավ որպես կամավոր, այնուհետև միացավ թիմին։ Տիգրանը ծնվել է Բելգիայում և ապրել Նիդերլանդներում։ Նրա առաջին մասնագիտությունը մանկավարժությունն է։ Դեռ բակալավրիատում սովորելու տարիներին նրան սկսել էր հետաքրքրել այն հարցը, թե ինչպես են հասարակական գործընթացներն ու կրթական համակարգն ազդում երեխայի զարգացման վրա։ Հենց այս հարցերի պատասխանները գտնելու համար էլ նա որոշեց կրթությունը շարունակել սոցիոլոգիայի ուղղությամբ։  Տիգրան Մելիքյանը Մագիստրատուրայում սովորելու տարիներին Տիգրանն իմացավ «Դեպի Հայք» (Birthright Armenia) ծրագրի մասին, որի շրջանակում սփյուռքահայ երիտասարդները գալիս են Հայաստան, որոշ ժամանակ ապրում այստեղ և կամավորություն անում։ Նա մագիստրատուրան ավարտելուց հետո դիմեց ծրագրին՝ նպատակ ունենալով գալու Հայաստան և կամավորական աշխատանք կատարելու սոցիոլոգիայի ոլորտում։ «Ես, անշուշտ, հետաքրքրված էի այն փաստով, որ հնարավորություն էի ունենալու ուսումնառությունից հետո ծանոթանալու իմ ապագա մասնագիտությանը և այդ հնարավորությունն ունենալու էի հենց Հայաստանում, որտեղ չէի եղել, և որն ինձ համար դեռ շատ անծանոթ էր»,- ասում է Տիգրանը: Տիգրանի որոշումը ծնողներին հաճելիորեն զարմացրեց։ 2023-ի փետրվարին նա «Դեպի Հայք» ծրագրով եկավ Հայաստան և որպես իր կամավորության վայր ընտրեց ՀՌԿԿ-Հայաստանը։  «Երբ առաջին անգամ ծանոթացա ՀՌԿԿ թիմի հետ, հասկացա, որ սա պրոֆեսիոնալ կազմակերպություն է, որը կենտրոնացած է Հայաստանի սոցիալական, տնտեսական և քաղաքական խնդիրների վրա։ Իսկ դա հենց այն էր, ինչ ես ամենից շատն էի ուզում իմանալ Հայաստանի մասին»,- պատմում է նա։ Կամավորությունն ավարտելուց հետո Տիգրանը ՀՌԿԿ-Հայաստանից առաջարկ ստացավ միանալու թիմին։ Նա ընդունեց առաջարկը և այժմ զբաղվում է հետազոտությունների համար ֆոնդահայթայթման աշխատանքներով։ «Ջանիկ», «ցավդ տանեմ», «մեռնեմ քեզ»․․․ Տիգրանը հայերեն է սովորում, ու սրանք նրա սիրելի հայերեն արտահայտություններն են։  «Հոլանդերենում մենք նման գեղեցիկ արտահայտություններ չունենք»,- ասում է նա։ ՀՌԿԿ-Հայաստանի թիմում շատ են աշխատանքին զուգահեռ մագիստրոսական կամ ասպիրանտական կրթություն ստացող մարդիկ։ Սոնան ասում է՝ պայմաններ են ստեղծում, որ իրենց հետազոտողները կարողանան համատեղել աշխատանքն ու կրթությունը, ազատ լինեն որոշ շրջան սովորել կամ հետազոտություններ իրականացնել արտասահմանյան բուհերում ու վերադառնալ։ Ասում է՝ դա տաղանդներին պահելու և երիտասարդ հետազոտողների համար գրավիչ լինելու լավագույն ճանապարհն է։   Չորեքշաբթին ակադեմիական օր է ՀՌԿԿ-Հայաստանում չորեքշաբթին ակադեմիական օր է․ ամեն չորեքշաբթի ամբողջ թիմը հավաքվում է Ակադեմ լաբում, որը մի փոքր տարբերվում է մեր ընթերցողին մինչ օրս ծանոթ լաբորատորիաներից։ Լիլիթը հիշում է՝ Ակադեմ լաբ ստեղծելու գաղափարը ծնվեց այն ժամանակ, երբ ՀՌԿԿ-Հայաստանի թիմը Սոնայի նախաձեռնությամբ հետազոտությունների մեթոդաբանության վերաբերյալ մասնագիտական գրականություն էր կարդում և ապա քննարկում, թե ամեն մեթոդին համապատասխան ինչ հետազոտություն է իրենց մոտ իրականացվում։ Ակադեմ լաբում Հենց այդ ժամանակ ՀՌԿԿ-Հայաստանը նոր էր ավարտել «Արժեքների համաշխարային հետազոտություն»-ը, ու գաղափար ծնվեց, որ արժե դրա տվյալների հիման վրա միասին ակադեմիական հոդված գրել։ Այս գաղափարի հիմքում կար երկու պատճառ․ առաջինն այն էր, որ Հայաստանում քիչ են հումանիտար և հասարակագիտական ուղղվածության հոդվածները, որոնք մի քանի հեղինակ ունեն, երկրորդն այն էր, որ ՀՌԿԿ-Հայաստանն ունի շատ տվյալներ, բայց այդ տվյալների վերլուծությամբ թիմը ոչ շատ հաճախ է ակադեմիական հոդվածներ գրում։  Գաղափարը կյանքի կոչվեց, և Ակադեմ լաբում փորձառու հետազոտողներն ու սկսնակ մասնագետները սկսեցին միասին հոդվածներ գրել։ Այդկերպ նաև հնարավորություն ստեղծվեց, որ փորձառու մասնագետները սկսնակներին փոխանցեն իրենց՝ հոդվածներ գրելու փորձն ու գիտելիքը։ Լիլիթը նշում է՝ Ակադեմ լաբում հոդվածները տպագրության ուղարկելուց առաջ թիմը դրանք մասնագիտական խիստ քննադատության է ենթարկում, ինչն օգնում է լավացնել հոդվածների որակը։ Ակադեմ լաբն, այսպիսով, միջավայր է, որտեղ ՀՌԿԿ-Հայաստանի թիմը նվիրվում է ակադեմիական աշխատանքին ու գիտելիքի փոխանակմանը։ Ակադեմ լաբում «Ակադեմ լաբում չկա ՀՌԿԿ տնօրեն, ասիստենտ․ մենք այդտեղ պաշտոններ չունենք, մենք այդտեղ ակադեմիկներ ենք․ հավաքվում ենք, խոսում ենք գիտության զարգացումներից, խոսում ենք մեր անհատական ակադեմիական ճանապարհից»,- ասում է Սոնան: ՀՌԿԿ-Հայաստանի Հայաստանի թիմի պատկերացումներում կենտրոնի ապագան ևս ակադեմիական է։ Սոնան նշում է՝ իրենք ուզում են գնալով մեծացնել դրամաշնորհային ծրագրերով  սեփական հետազոտական աշխատանքների թիվը և բռնել են գիտահետազոտական ինստիտուտ դառնալու ճանապարհը։   «Լաբորատորիայից ներս» շարքն իրականացվում է «Երիտասարդ գիտնականների աջակցության ծրագրի» (ԵԳԱԾ) ֆինանսավորմամբ։ Հեղինակ՝ Աննա ՍահակյանԼուսանկարները և տեսանյութը՝ Սարգիս ԽարազայնիՄոնտաժը՝ Ռոման Աբովյանի  
22:19 - 02 նոյեմբերի, 2024
Կիրի հանքի փոխարեն՝ գրավված Զանգելան, ոտքով գնալու փոխարեն՝ ավտոբուսներով երթ․ Քիմիկների գործով դատաքննությունը շարունակվում է

Կիրի հանքի փոխարեն՝ գրավված Զանգելան, ոտքով գնալու փոխարեն՝ ավտոբուսներով երթ․ Քիմիկների գործով դատաքննությունը շարունակվում է

2020 թ․ հոկտեմբերի 21-ին Կապան–Կովսական ավտոճանապարհին ծառայություն իրականացնող բոլոր ոստիկանները տեղյա՞կ էին, որ Քիմիկների զորամասի՝ այդ ճանապարհով մարտական օպերացիայի մեկնող անձնակազմը պետք է իրենց անցակետում կայաներ եւ ոտքով շարունակեր դեպի Կիրի հանք, այլ ոչ թե ավտոբուսներով խորանար մինչեւ Կովսական։ Այս հարցը այսօր երկար քննարկվեց Քիմիկների զորամասի վերաբերյալ՝ Հակակոռուպցիոն դատարանում քննվող քրեական գործի շրջանակում։ Ըստ գործի նյութերի՝ Կովսական (Զանգելան) հասնելու հետեւանքով անձնակազմը ընկել է շրջափակման մեջ, 5 զինծառայող գերեվարվել է, 12-ը՝ սպանվել, 23-ի եւ 1 վարորդի գտնվելու վայրն անհայտ է առ այսօր։  Այս հանգամանքների, դրանց նախորդած եւ հաջորդած իրադարձությունների մասին դատարանում ժամեր շարունակ հարցաքննվեց 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Կապանի ռազմական ոստիկանության պետի՝ օպերատիվ աշխատանքների գծով տեղակալ Արմեն Հովհաննիսյանը։ Վերջինս նշեց, որ դատավարության մասնակիցներից ճանաչում է միայն գեներալ–լեյտենանտ Անդրանիկ Մակարյանին։ ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ պետի նախկին տեղակալ Անդրանիկ Մակարյանն այժմ մեղադրվում է ռազմական դրության պայմաններում իշխանության անգործության, իսկ Քիմիկների զորամասի նախկին հրամանատար, փոխգնդապետ Արսեն Աբգարյանը՝ իշխանության անգործության եւ ծառայության նկատմամբ անփույթ վերաբերմունքի մեջ։ Նրանք առաջադրված մեղադրանքները չեն ընդունում։ Ըստ վկայի՝ Անդրանիկ Մակարյանը տեղյակ էր, որ հակառակորդն արդեն Կովսականում է Արմեն Հովհաննիսյանը դատարանում պատմեց, որ հոկտեմբերի սկզբին արագ արձագանքման խումբ է ստեղծվել, որի կազմում ներգրավված է եղել նաեւ ինքը։ Գեներալ–լեյտենանտ Անդրանիկ Մակարյանի կողմից խնդիր է ստացել իր անձնակազմի եւ սակրավորների հետ միասին գնալ Կովսականի շրջանի Միջնավան քաղաք՝ կամուրջն ականապատելու։ Թե երբ է խնդիրը ստացել, վկան չէր հիշում, ասաց՝ դեպքից մոտ 4 օր, մինչեւ 1 շաբաթ առաջ։ Ճանապարհին, սակայն, դիտարկումից վերադարձող հրետանավորներից տեղակացել են, որ հակառակորդը արդեն Զանգելանում է, կուտակված է դպրոցի եւ քաղաքապետարանի արանքում, ուստի իրենք մնացել են Կերեն գյուղում՝ հանքից մոտ 3 կմ հեռավորության վրա։ Հանրային մեղադրող Դավիթ Նավասարդյանի հարցին՝ վերադաս հրամանատարությանը հակառակորդի՝ Զանգելանում գտնվելու մասին տեղեկացրե՞լ են, վկան դրական պատասխան տվեց՝ նշելով, որ հրետանավոր Սերյոժա Գեւորգյանն է գնացել՝ զեկուցելու։ Ձախից՝ դատախազներ Դավիթ Նավասարդյանը, Արշակ Մարտիրոսյանը – Անձամբ Անդրանիկ Մակարյանը տեղյակ եղե՞լ է, որ հակառակորդը Զանգելանում է,– ճշգրտեց մեղադրողը։ –Կարծում եմ՝ այո, որովհետեւ իրեն զեկուցվել է Սերյոժայի կողմից։ –Ձեր ներկայությա՞մբ։ –Այո, – պատասխանեց վկան։ Դրանից հետո Հովհաննիսյանի անձնակազմին խնդիր է տրվել տեղակայվել ճանապարհի ամենանեղ հատվածում, որպեսզի ապահովեն ականներ տեղադրող սակրավորների անվտանգությունը։ Դա, ըստ նրա, ենթադրում էր թույլ չտալ, որ առանց հրամանի որեւէ մեկը՝ մեքենայով կամ առանց, իրենց անցակետով առանց հրամանի անցնի։ Բացի այդ, դա ենթադրում էր կասեցնել հակառակորդի առաջխաղացումը եւ այդպիսի փորձի դեպքում փակել ճանապարհը պայթեցման միջոցով։ Անցակետում եղել է 3 հերթափոխ՝ մեկը՝ բաղկացած Կապանի ռազմական ոստիկանության ծառայողներից, մյուս երկուսը՝ ոստիկանության ծառայողներից, որոնք իրար փոխարինել են 2 ժամը մեկ։ ՌՈ խմբի ղեկավարը եղել է ինքը, ոստիկաններինը՝ Զախար Մինասյանը։ Հովհաննիսյանի խոսքով՝ իրենք տեղակայվել են աղբյուրի մոտ՝ ճանապարհի երկու կողմում՝ քողարկված վիճակում, իսկ հերթափոխն ավարտած խումբը հանգստացել է բաց տարածության մեջ կայանած իրենց մեքենաներում՝ ծառերի տակ։ Զորքի՝ ճանապարհը ոտքով շարունակելու հրահանգի մասին վկան մյուսներին չի հայտնել Դեպքի նախորդ օրը՝ հոկտեմբերի 20-ին, ոստիկանական հենակետ է եկել Կապանի ինքնապաշտպանական խորհրդի նախագահի 1-ին տեղակալ, պահեստազորի գնդապետ Վարդան Ալեքսանյանը (նրա հարցաքննությունը՝ այստեղ)․ «Մեքենայով է եկել, ում հետ՝ չեմ կարող ասել, ասաց՝ վաղը լուսադեմին զորքը գալու է՝ խնդիր կատարելու, տեղյակ եղեք, որ չխոչընդոտեք անցնել։ Թե կոնկրետ ինչ զորք է եղել, քանի հոգի է գալու, ուր է գնալու, ինչ խնդիր է կատարելու, ես տեղյակ չեմ, նույնիսկ եթե ասել է, չեմ հիշում, ասել է՝ գալու են, աղբյուրի մոտ իջնեն, ոտքով գնան»,– պատմեց վկան։ Հարցին, թե ինչպե՞ս պիտի հասկանային՝ կոնկրետ որ ավտոբուսներին, ում պիտի թողնեին անցնել, վկան հստակ պատասխան չտվեց, նշեց՝ գիտեին, որ ուրիշ անձնակազմ չէր գալու խնդիր կատարելու։ Ի պատասխան մեղադրողի մյուս հարցին, թե այդ խոսակցությանը ով է ներկա եղել, վկան հիշատակեց միայն Զախար Մինասյանին՝ նշելով, որ նա ընթացքում է միացել խոսակցությանը։ Արձագանքելով այն դիտարկմանը, որ Զախար Մինասյանը դատարանում ցուցմունք է տվել, որ տեղյակ չի եղել, որ ավտոբուսները պիտի կանգնեին՝ վկան ասաց, որ խոսակցության այդ հատվածում նա դեռ եկած չի եղել։ Սկզբում նշեց՝ չի հիշում՝ ինքն այդ մասին Մինասյանին հայտնել է թե ոչ, ապա ասաց՝ ոոչ։ Տեւական ժամանակ մեղադրողը փորձում էր հասկանալ, թե ինչու ոչ։ Վկայի պարզաբանումն այն էր, որ Վարդան Ալեքսանյանի հրամանը, ըստ էության, զորքի անցումը չխոչընդոտելն էր, բայց ավտոբուսների, տեխնիկայի անցումը արգելելու ուղիղ հրաման չի եղել։ Ձախից՝ ամբաստանյալ Արսեն Աբգարյանը, պաշտպան Դավիթ Դավիդյանը, ամբաստանյալ Անդրանիկ Մակարյանը, պաշտպան Ամրամ Մակինյանը – Խնդրի քննարկում չի՞ եղել՝ որտեղ են ավտոբուսները կանգնելու․․․ – Ոչ, խնդրի կատարման մանրամասները պարտադիր չէ՝ անցակետի ծառայողը իմանա։ – Էական չէ՞ ավտոբուսներով պիտի թողնեիք թե առանց։ – Էականն այն է, որ գալու է, անցնի, բայց մեքենայով թե ոտքով՝ էական չէ, որովհետեւ իմ իմանալով, Ալեքսանյանի ասելով՝ հանք պիտի գնային, [ոչ թե Զանգելան]։ – Ինչո՞վ պիտի գնային, խնդիրը դրանում է։ – Դե, ինձ ասաց՝ մենք թողնենք, գնան, բայց գուցե խնդիր է փոխվել, մենք տեղյակ չենք եղել։ Արմեն Հովհաննիսյանը նշեց, որ զրույցից հետո իր հետ հերթապահող 4 ոստիկաններին փոխանցել է հրամանի մասին, ասել՝ զորք է գալու, անցնի՝ դարձյալ չկոնկրետացնելով, որ գալու է, կանգնի, ոտքով անցնի։ Հանրային մեղադրող Արշակ Մարտիրոսյանը փորձեց հասկանալ՝ Վարդան Ալեքսանյանի այդ հրահանգը Անդրանիկ Մակարյանի կամ վերադաս այլ հրամանատարի հետ վկան քննարկե՞լ է։ Վերջինս բացասական պատասխանեց․ – Շատ է եղել, որ Ալեքսանյանի կամ այլ անձի միջոցով է հրահանգ տրվել։ – Վարդան Ալեքսանյանը Ձեզ վերադա՞ս էր։ – Իմ հասկանալով՝ այո, կոնկրետ չեմ հիշում՝ ինչ պաշտոն էր զբաղեցնում, բայց ինձնից կոչումով բարձր էր, բացի այդ, արագ արձագանքման շտաբի հրամանատարական կազմի մեջ էր մտնում։ Մեղադրողի հարցը, թե որտեղի՞ց իրեն այդ տեղեկությունը, մնաց անպատասխան։ Վկան չէր հիշում՝  խորհրդակցության ժամանակ Ալեքսանյանին կցվելու, ենթակա լինելու հրահանգավորում եղել է թե ոչ։ – Ալեքսանյանը ինքնապաշտպանական խորհրդի նախագահի տեղակալն էր, տեղյա՞կ եք՝ ինքնապաշտպանական ջոկատ ինչ է նշանակում։ – Զինված ուժերում նման ջոկատ չի լինում։ – Եթե գիտեք, որ չի լինում, որտեղի՞ց այն տվյալը, որ Ձեզ վերադաս է եղել։ Կարո՞ղ էր զինվորական չհանդիսացող անձը ղեկավարել զինվորական ստորաբաժանմանը, նման կոնցեպտով դեպք Ձեր առնվազն 20-ամյա պրակտիկայում հանդիպե՞լ եք։ – Երբ պատերազմի ժամանակ մոբը հավաքվում է, բոլորը դառնում են զինվորական,– կարծիք հայտնեց վկան։ Զորքը անցակետ է հասել վկայի հանգստի ժամին Հոկտեմբերի 20-ի լույս 21-ի գիշերը Արմեն Հովհաննիսյանի խումբը հերթապահել է 2-4 ընկած ժամանակահատվածում։ Ժամը 4-ից հերթափոխը ընդունել է ոստիկանության անձնակազմը, իսկ իրենք գնացել են՝ հանգստանալու (ճանապարհից 5 մ հեռավորության վրա)։ Ժամեր անց, երբ Քիմիկների զորախումբը հասել է անցակետ, Հովհաննիսյանը քնած է եղել։ – Երբ զորախումբը եկել է, որտե՞ղ եք եղել։ – Մեքենայի մեջ քնած եմ եղել, հոգնածության պատճառով չեմ զգացել, արթնացել եմ կրակոցների ձայնից,– պատասխանեց վկան՝ հավելելով, որ հրաձգային զենքեր էին, պայթյունների ձայներ, որոնք ինտենսիվ տեւել են մոտ մեկ ժամ։  – Իսկ ինչո՞ւ Ձեզ չեն արթնացրել, հրահանգավորե՞լ էիք, որ արթնացնեին։ – Ոչ։ Վկա Արմեն Հովհաննիսյանը Այդ ժամանակ վկան նկատել է, որ ավտոբուսներից մեկն է հետ եկել, արագ, խառնված անցել, չի էլ կանգնել։ Հարցին՝ իրենք ինչո՞ւ չեն կանգնեցրել, գուցե հակառակորդի անձնակազմն էր ներսում, վկան պատասխանեց՝ նախ մարդ չկար, միայն վարորդն էր, հետո էլ ինքը հասկացել է, որ նույն ավտոբուսն է, որով տղաներին տարել էին։ – Որ ավտոբուսը եկավ, անցավ, ի՞նչ արեցիք։ – էնքան խառն էր, որ ոչ մի բան, լարված մյուս կողմի վրա էինք․․․ – Դիտարկո՞ւմ էիք անում։ – Ճանապարհի վրա, որ թշնամին չգար։ Դրանից հետո, ըստ վկայի, ժամանել է ինքնապաշտպանական ջոկատից ոմն գնդապետ Արարատ Մանուչարյան եւ ասել՝ իր տղաներից որեւէ մեկին տա, որպեսզի միասին գնան քիմիկների մոտ։ – Նպատակը ո՞րն էր։ – Ասաց՝ մտնեմ էնտեղ, որ տեսնեմ զորքը ոնց է, սկսեմ օգնել, խնդիր կատարել, ես իմ տղաներին չուղարկեցի, անձամբ գնացի, մտանք, հասանք առաջին տների մոտ, մեր վրա սկսեցին կրակել նռնականետով, դիրքավորվեցինք, որ հասկանանք՝ ինչ է կատարվում, բայց թշնամին չէր երեւում։ Էդտեղ Մանուչարյանն ասեց՝ հետ ես գնում, չես թողնում՝ զորք գա, որ անտեղի չընկնի ծուղակի մեջ, ես օպերատիվ վիճակը հասկանամ։ Դրանից հետո վկան վարորդի հետ վերադարձել է, շարունակել ծառայությունը իր անցակետում։ Մոտ 3 ժամ անց եկել է նաեւ Վարդան Ալեքսանյանը, հետաքրքրվել, թե ուր է Մանուչարյանը։ Իմանալով, որ գնացել է զորքի ուղղությամբ, գնացել է նրա հետեւից։ Դրանից 2 ժամ հետո երկուսով միասին վերադարձել են։ – Զանգելանից ո՞վ է առաջինը դուրս եկել (նկատի ունի՝ վերադարձող քիմիկներին,–հեղ․)։ – Սկզբից խմբով եկան, հետո սկսեցին անհատական գալ, խառնված էին, թրջված, գետով էին եկել, պատմում էին, որ ընկել են ծուղակի մեջ, մի կերպ դուրս եկել։ – Սպա կա՞ր,– հարցրեց մեղադրողը՝ ըստ ամենայնի, ակնարկելով զորամասի հրամանատար Արսեն Աբգարյանին։ – Չեմ հիշում, էնքան խառն էր, էդ օրն էլ, հաջորդ օրն էլ դեռ դուրս են եկել։ – Հարցրի՞ք՝ ինչ եղավ, ինչի եղավ այսպես։ – Իրենք էնքան խառնված էին, ոչ կարողանում էին խոսել․․․ – Հարցրի՞ք՝ վիրավոր կամ թաքնված զինծառայողներ դեռ կա՞ն։ – Եկողները ասում էին՝ մենք էլ չգիտենք։ Վկայի անորոշ պատասխանները զայրացրին տուժողների իրավահաջորդներին Դատական նիստի ավարտին վկային հարցեր հղեցին նաեւ տուժողների իրավահաջորդները, պաշտպանական կողմի հարցերին հերթը այդպես էլ չհասավ։ – Զորքը որ գնացել է, մեջը՝ բավականին էրեխեք, տղա էրեխեք, հրամանատարորեն–ոչ հրամանատարորեն չե՞ք հետաքրքրվել՝ ինչ է լինելու էնտեղ, եթե գիտեիք, որ Զանգելանը գրավված է։ Զուտ մարդկային առումով Ձեր քներակը իրար չի՞ եկել, թե ինչ կարող էր էդտեղ լինել։ Ինչ–որ գործողություն, մեկին հարցնել, Արսենին տեսնել․․․ Որ ասում եք՝ զորքը հետ է եկել, ես՝ անգրագետ, Դուք՝ խելացի զինվորական, զորք ասելով՝ ես հասկանում եմ 8-ից ավելի, ասացիք՝ երեկոյան են դուրս եկել, ո՞նց է երեկոյան դուրս եկել Արսենը, եթե իր հետի տղերքը ցերեկն են դուրս եկել, նրանք, ովքեր չեն մասնակցել մարտական գործողությանը, մի հատ էլ հասցրել են նկարվել են,– հարցրեց անհետ կորած զինծառայողներից մեկի կինը։ Դատավոր Սարգիս Դադոյանը Դատավորը վերաձեւակերպեց հարցը՝ ասելով, որ տվյալներ կան, որոնց համաձայն՝ մեծամասնությունը ցերեկային ժամերին է դուրս եկել։ – Ես Արսենին չեմ տեսել, իսկ տղաները տարբեր ճանապարհներով են եկել, ես մեր մոտով եկածներին եմ տեսել, բայց չեմ կարող անուններով նշել։ Հիմնականը մթնշաղով են եկել։ –Լավ, հաջորդ հարցը։ Իմացաք, որ մարտական գործողություններ են, Դուք ներկա եք եղել, քար չեք, որ կորեիք, բանական մարդ եք, Ձեր աչքերն էլ տեսնում են։ Տեսե՞լ եք՝ Մակարյանի գլխավորությամբ, ինչ–որ ուրիշ զինվորականի գլխավորությամբ ինչ–որ գործողություններ եղե՞լ են, որ գնան էդ էրեքխի հետեւից, տեսնեն՝ ինչ եղավ, ինչ արեցին։ Հստակ, զինվորական, մարտական պատրաստված գործողություն եղե՞լ է, ոչ թե Ձեր [ասածի] նման՝ «գնամ, տեսնեմ՝ ինչ է եղել»։ Հստա՛կ պատասխան [տվեք], որեւէ զինվորականի անունով, ամեն ինչով` հաջորդ օրը, նույն օրը, մի ժամ հետո։ Ձեր մոտով ինչ–որ մեկը գնացե՞լ է։ Մինչ վկան կպատասխաներ, կինը ավելի զայրացավ․ –Ձեր չհիշելու հետ կապված հիմա որ ասեմ, կասեք՝ վիրավորանք․ բանական մարդը կենդանուց ինչո՞վ է տարբերվում, հստակ հարց եմ տալիս։ Հստակ մի հատ բառ, ասեմ՝ հիշողությունով, բանականությամբ։ Մի՛ ասեք՝ չեմ հիշում, դուք անասուն չեք, որ չեք հիշում, երկրորդն էլ, պարտավոր եք հիշելու։ Ձեր անփութության պատճառով ես էսօր լիքը–լիքը խնդիր ունեմ աշխարհի հետ, իմ էրեխու հետ, իմ ամուսնու հետ, ամեն ինչի հետ։ Դատավորը փորձեց հանդարտեցնել դահլիճում գտնվողներին, ապա դիմելով վկային՝ հարցրեց՝ պա՞րզ էր հարցը։ – Պարո՛ն դատավոր, գործողություններ եղել են, բայց ես էսօր անտեղի մարդկանց անուններ հո չե՞մ կարող տալ, եթե չեմ հիշում։ – Օգնության մասին ի՞նչ տեղեկություններ գիտեք։ – Էդ անցակետով մինչեւ Մանուչարյանի, Ալեքսանյանի հետ գալը այլ անձ, այլ խումբ չի գնացել օգնության, իրենցից հետո գնացել են, բայց ով էր, կոնկրետ չեմ կարող հիշել։ Նույն օրը չի եղել։ Կարողա ուրիշ տեղով եղել է։ Վկայի հարցաքննությունը կշարունակվի նոյեմբերի 26-ին։   Միլենա Խաչիկյան
22:27 - 30 հոկտեմբերի, 2024
Ճամբարակի համայնքապետին առնչվող ընկերությունը հաղթում է համայնքապետարանի գնումներում

Ճամբարակի համայնքապետին առնչվող ընկերությունը հաղթում է համայնքապետարանի գնումներում

Ճամբարակի համայնքապետ Վազգեն Ադամյանին առնչվող «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ն մասնակցում և հաղթում է նույն համայնքի գնումներում։ Իսկ համայնքապետի հայրը չի հայտարարագրել իրեն պատկանող շինտեխնիկան, որը վարձակալությամբ տվել է այդ ընկերությանը։ Մինչև վերջերս Ճամբարակի համայնքապետ Վազգեն Ադամյանի պաշտոնական կենսագրության մեջ կարող էիք կարդալ, որ նա 2014 թ․ հիմնադրել է  «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ն։ Համայնքապետի հիմնադրած ընկերությունը ակտիվ մասնակցում և հաղթում է Ճամբարակի պետական գնումներում։ Վերջին 6 տարում համայնքապետարանն ընկերության հետ կնքել է ավելի քան 479 մլն դրամի 19 պայմանագիր: 2018 թվականից սկսած՝ «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ն Ճամբարակում իրականացրել է համայնքի բնակավայրերի ճանապարհների հարթեցման, փոսալցման, մանկապարտեզներից մեկի վերանորոգման, ջրամբարների նորոգման և նոր ջրագծի կառուցման, ներքին ցանցի ջրամատակարարման համակարգի վերակառուցման և շինարարական այլ աշխատանքներ։   Ըստ գնումների էլեկտրոնային համակարգի տվյալների՝ 2018-2024 թթ․ ընթացքում  Ճամբարակի համայնքապետարանը իրականացրել է 195 գնման ընթացակարգ, որից 41-ին «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ն հայտ է ներկայացրել, իսկ 19-ում ճանաչվել հաղթող մասնակից։ Միևնույն ժամանակ, համակարգի «Պայմանագրեր» բաժնում հրապարակված է սույն ընկերության և Ճամբարակի համայնքապետարանի միջև կնքված ընդամենը 7 պայմանագիր։ Համայնքապետարանից խնդրել էինք տրամադրել չհրապարակված պայմանագրերը։ Մեր հարցմանն ի պատասխան՝ համայնքապետարանից նշել են․ «Տեխնիկական պայմաններից ելնելով՝ «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ի հետ կնքված պայմանագրերի մի մասը դեռևս չի տեղադրվել www.armeps.am  համակարգում, որի գործընթացը ընթացքի մեջ է։ Ինչ վերաբերում է նշված 14 ծածկագրերով մրցույթների պայմանագրերը տրամադրելու վերաբերյալ, ապա դրանց, ծավալուն լինելու պատճառով, կարող եք ծանոթանալ Ճամբարակի համայնքապետարանում»։ «Գնումների մասին» օրենքի համաձայն՝ գնման պայմանագիր կնքելուց յոթ աշխատանքային օրվա ընթացքում պատվիրատուն գնման գործընթացի մասին լիազորված մարմին է ներկայացնում հաշվետվություն: Ֆինանսների նախարարությունից մեզ հայտնեցին, որ այդ հաշվետվությունը ենթադրում է նաև, որ պայմանագրերը պետք է գնումների էլեկտրոնային համակարգ ներբեռնվեն։  Համայնքապետարանը «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ի հետ վերջին անգամ պայմանագիր է կնքել այս տարվա սեպտեմբերի 20-ին՝ 61․2 մլն դրամով։ Ըստ պայմանագրի՝ «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ն «Վիռա» ՍՊԸ և Ճամբարակի ՃՇՇՁ-ի հետ համատեղ պետք է իրականացնի Ճամբարակ քաղաքի Նժդեհ փողոցի սկզբնամասում գտնվող հենապատի և փլված կամուրջի վերանորոգման աշխատանքներ։  «Վիռա» ՍՊԸ-ի հիմնադիրը Ճամբարակի համայնքի ավագանու նախկին անդամ Թաթուլ Դումանյանն է։ Նրա մահվանից հետո ընկերության հավատարմագրային կառավարումն իրականացնում է կինը՝ Նարինե Հարությունյանը։  Այս ընկերությունն էլ 2018-2024 թթ․ մասնակցել է համայնքի իրականացրած գնման 195 ընթացակարգերից 25-ին, որոնցից 12-ում հաղթող է ճանաչվել՝ կնքելով ընդհանուր մոտ 250 մլն դրամի պայմանագրեր։   Համայնքապետը չի էլ հիշում՝ ում է օտարել ընկերությունը. ենթադրում է Ճամբարակի աշխատակազմի քարտուղարը «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ն ստեղծվել է 2013 թվականի սեպտեմբերի 6-ին։ Այժմ միակ մասնակիցը և տնօրենը Նվեր Նադարյանն է։ Ոչ կազմակերպության նախկին մասնակիցների,  ոչ իրական շահառուների ցանկում Ճամբարակի համայնքապետ Վազգեն Ադամյանի անունն առկա չէ։ Ճամբարակի համայնքապետարանի աշխատակազմի քարտուղար Արտակ Ստեփանյանը նշեց, որ այդ ընկերությունը կապ չունի համայնքապետի հետ։ Հարցին, թե այդ դեպքում ինչու է համայնքապետն իր կենսագրական տվյալներում նշել, որ հիմնադրել է մի ընկերություն, որի հետ կապ չունի, աշխատակազմի քարտուղարը պատասխանեց․  «2017 թվականից, ինչ համայնքի ղեկավար է ընտրվել, միգուցե դրանից առաջ հիմնադրել է, բայց դրանից հետո փոխկապակցված չի եղել, միգուցե օտարել է, բայց փայ ու մասնաբաժին չունի ընտրվելուց հետո։ Ինքը երբեք էլ ընկերության իրական շահառու չի հանդիսացել, ընկերության տվյալներում գործադիր տնօրեն, մասնակիցներ, բոլորն այլ մարդիկ են, հաշվետվություններում էլ կարող եք տեսնել։ Դե, հավանաբար, օտարել է ընկերությունը և դրանից հետո նույնիսկ չի էլ հիշում, թե ում է օտարել, ընդամենը հիմնադրել է, և դրանից հետո որևէ փոխկապակցվածություն չունի ընդհանրապես»։ Աշխատակազմի քարտուղարի հետ զրույցից հետո, համայնքապետի՝ ընկերություն հիմնադրելու մասին տեղեկությունը հեռացվեց կայքից։ Ճամբարակի համայնքապետի պաշտոնական կենսագրության մեջ տեղի ունեցած փոփոխությունը տեսնելու համար գծիկը տեղաշարժեք ձախ, այնուհետև աջ։Ավելի ուշ՝ սեպտեմբերի 11-ին, այս թեմային առնչվող մեր գրությանը պատասխանեց ինքը՝ համայնքապետ Վազգեն Ադամյանը. «Ճամբարակ համայնքի պաշտոնական կայքում նշված գրառումը, որ իբրև ես եմ հիմնադրել «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ն, իրականության հետ կապ չունի: Կատարված գրառումը տեխնիկական սխալի արդյունք է եղել, որը հետագայում շտկվել է»։ Նշենք, որ նույն «տեխնիկական սխալը» կարծես թե ի հայտ է եկել նաև Գեղարքունիքի մարզպետարանի պաշտոնական կայքում, քանի որ համայնքապետի՝ ընկերություն հիմնադրելու մասին տեղեկությունն առկա է նաև մարզպետարանի կայքի՝ «Ճամբարակ խոշորացված համայնքի ղեկավարի մասին» ենթաբաժնում։ Բացի համայնքի պաշտոնական կայքում տեղադրված, իսկ հետո հեռացված տեղեկությունից՝ համայնքապետի և «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ի միջև կապի մասին է փաստում ևս մի հանգամանք։ Հրապարակային ծանուցումների պաշտոնական կայքում՝ azdarar.am-ում, առկա է համայնքապետի հոր՝ Արարատ Ադամյանին սեփականության իրավունքով պատկանող շինարարական մեքենայի տեխանձնագրի կորստի մասին մի հայտարարություն։ «2022 թվականի սեպտեմբերին Վազգեն Ադամյանի հոր՝ Արարատ Ադամյանին պատկանող էքսկավատորը Վարդենիսում մնում է ադրբեջանցիների վերահսկողության տակ անցած տարածքում  և այդպես էլ կորում է»,- մեզ հետ զրույցում պատմեց Ճամբարակի համայնքապետարանի աշխատակազմի քարտուղար Արտակ Ստեփանյանը։ Հայտարարության մեջ նշված է Վազգեն Ադամյանի հոր բնակության հասցեն (համընկնում է համայնքապետի բնակության հասցեին), հեռախոսահամարը և  [email protected] էլ․հասցեն։  Այս նույն էլ. հասցեն նշված է նաև Ճամբարակ համայնքի գնումներին «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ի ներկայացրած 3 հայտերում։ Մեր հարցին, թե ինչպես է ստացվել, որ նույն էլեկտրոնային հասցեն կիրառում են թե՛ իր հայրը, թե՛ «իր հետ կապ չունեցող» ընկերությունը, համայնքապետը պատասխանեց․ «Իմ հորը՝ Արարատ Ադամյանին պատկանող շինարարական տեխնիկայի տեխանձնագրի կորստյան վերաբերյալ հայտարարության մեջ նշված էլփոստի հասցեն նշված է «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ի հասցեն, քանի որ նախկինում տվյալ տեխնիկան վարձավճարով շահագործվել է «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ի կողմից»: Վազգեն Ադամյանին խնդրեցինք տրամադրել ընկերությանը տրամադրված շինտեխնիկայի վարձակալության պայմանագրերը։ Համայնքապետը պատասխանեց, որ իր հորը պատկանող տեխնիկան «Շինտեխնիկա» ՍՊԸ-ին վարձակալությամբ տրամադրվել է շուրջ 8 տարի առաջ, և այժմ հնարավոր չէ ճշտել՝ այդ շինտեխնիկան ինչ գումարի դիմաց է աշխատել և ինչքան ժամանակով, որովհետև փաստաթղթերը չեն պահպանվել։ Հատկանշական է, որ նշված շինտեխնիկան համայնքապետի հայրը չի հայտարարագրել 2022 թվականի իր տարեկան հայտարարագրում, իսկ  2021 թվականի հայտարարագիրը նա չի ներկայացրել։    Համայնքապետի հայրը իր տարեկան եկամուտները գերազանցող արժեքով ավտոմեքենա է գնել Ճամբարակի համայնքապետի հայրը՝ Արարատ Ադամյանը, 2023 թվականին 8 մլն դրամ արժողությամբ  Տոյոտա մակնիշի ավտոմեքենա է գնել՝ տարվա ընթացքում ունենալով ընդամենը 2․6 մլն դրամ եկամուտ։ Արարատ Ադամյանը 2023 թվականի դրությամբ չի ունեցել նաև բանկային ավանդներ և այլ դրամական միջոցներ։ Այսինքն՝ նրա գնման 6.4 մլն դրամը հայտարարագրված եկամուտներով չի հիմնավորվում։ Համայնքապետ Վազգեն Ադամյանին հարցրինք, թե ինչպես է իր հայրը գնել ավտոմեքենա, որն, ըստ վերջինիս հայտարարագրած եկամտի, չէր կարող գնել։ Համայնքապետը պատասխանեց, որ ավտոմեքենայի արժեքի մեծ մասը վճարվել է իր գործարար եղբոր՝ Պավլիկ Ադամյանի կողմից, իսկ մի մասը ընտանիքի՝ նախկին տարիներից գոյացած խնայողությունների հաշվին։  Սակայն նախկին տարիների խնայողությունները, եթե չեն ծախսվել և առկա են եղել նաև 2023 թվականին, պետք է արտահայտված լինեին Վազգեն Ադամյանի և նրա ընտանիքի անդամների հայտարարագրերում՝ բանկային հաշիվների մնացորդների, առկա կանխիկի, բանկային ավանդների կամ հանձնված փոխառությունների ձևով։ Մենք ուսումնասիրեցինք նաև Վազգեն Ադամյանի, նրա կնոջ և մոր 2023 թվականի տարեկան հայտարարագրերը, որտեղ վերոնշյալ դաշտերում հայտարարագրված միջոցներ առկա չէին։  Ավելին՝ համայնքապետի եղբոր՝ ավտոմեքենայի համար վճարած գումարը պետք է արտացոլված լիներ համայնքապետի հոր՝ Արարատ Ադամյանի 2023 թվականի հայտարարագրի եկամուտներում՝ որպես որդուց ստացած նվիրատվություն։ Նման նշում, սակայն, հայտարարագրում առկա չէ։ Նշենք նաև, որ համայնքապետի ընտանիքի անդամները չեն ներկայացրել մի շարք հայտարարագրեր։  Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը, մեր հարցման հիման վրա իրականացրած ուսումնասիրության արդյունքում հայտնաբերելով օրենքով սահմանված կարգով և ժամկետում հայտարարագրեր չներկայացնելու փաստեր՝ գրավոր ծանուցումներ է ուղարկել Վազգեն Ադամյանին և նրա ընտանիքի անդամներին։ Ըստ դրանց՝ Վազգեն Ադամյանը և նրա ընտանիքի անդամները չեն ներկայացրել 6 հայտարարագիր։ Ծանուցումներից հետո ևս հայտարարագրերը չեն ներկայացվել, ինչի արդյունքում Հանձնաժողովի Հայտարարագրերի վերլուծության վարչության կողմից 2024 թվականի հոկտեմբերի 15-ին կազմվել են վարչական իրավախախտման վերաբերյալ արձանագրություններ և փոխանցվել Վարույթների և իրավական ապահովման վարչություն՝ գործի հետագա ընթացքը լուծելու նպատակով: Սուսինա Խաչատրյան
19:48 - 30 հոկտեմբերի, 2024
Զորամասի հրամանատարի տեղակալը նահանջի օրը լսել է Ջաբրայիլի գրավման մասին, հետո իմացել, որ այն գրավվել է հաջորդ օրը

Զորամասի հրամանատարի տեղակալը նահանջի օրը լսել է Ջաբրայիլի գրավման մասին, հետո իմացել, որ այն գրավվել է հաջորդ օրը

Ես՝ Գեղամ Ասատրյանս, ցուցմունք տալիս ասելու եմ ճշմարտությունը, ողջ ճշմարտությունը եւ չեմ ասելու ոչինչ, բացի ճշմարտությունից։ Հակակոռուպցիոն դատարանում այսպես երդվելով սկսվեց 44-օրյա պատերազմի ժամանակ ՀՀ ՊՆ առաջին բանակային կորպուսի 2-րդ առանձին զրահատանկային գումարտակի հրամանատարի սպառազինության գծով տեղակալի հարցաքննությունը։ Նա որպես վկա է դատակոչված պատերազմի ժամանակ իր հրամանատարին՝ Հովիկ Գաբրիելյանին առնչվող գործի շրջանակում։  Գաբրիելյանը մեղադրվում է 2020 թ․ հոկտեմբերի 5-ին առանց վերադաս հրամանատարների գիտության եւ թույլտվության Ջրականի շրջանում պաշտպանության անցած ենթակա անձնակազմի հետ դեպի Հադրութ նահանջելու եւ այդ մասին աջ կողմում գտնվող յուրային ստորաբաժանումներին չտեղեկացնելու մեջ։ Նա առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Գեղամ Ասատրյանը, սակայն, ճշմարտությունն ամբողջությամբ չէր մտաբերում եւ հարցերին հիմնականում պատասխանում էր «չգիտեմ, չեմ հիշում, կարող էր լինել» եւ նման այլ բառերով։ Վկան դատարանին նախ հայտնեց, որ ամբաստանյալ Գաբրիելյանին ճանաչում է, բայց նրա հետ հարաբերություններ չունի՝ ոչ թշնամություն, ոչ բարեկամություն։ Բանն այն է, որ պատերազմից կարճ ժամանակ առաջ է Ասատրյանը նշանակվել Գաբրիելյանի տեղակալ, մինչ այդ նա տասը տարի ծառայության չի եղել, վերականգնվել է 2020թ․ սեպտեմբերի 1-ին։  Զորամասի հրամանատարի տեղակալը չի մտաբերում՝ զորքը հոկտեմբերի 4-ին, թե 5-ին է Ջաբրայիլից նահանջել Հադրութ Ասատրյանը հիշեց, որ սեպտեմբերի 27-ին զորամասը տագնապով տեղափոխվել է Ջրականի/Ջաբրայիլի շրջանի Բանաձորի հատված՝ երկրորդ գիծ։ Հրամանատարի պարտականություններն այդ ժամանակ կատարել է Հովիկ Գաբրիելյանի տեղակալ Կոլյա Դավթյանը, իսկ Գաբրիելյանը մի քանի օր հետո է միացել զորքին (Հովիկ Գաբրիելյանը պատերազմի սկսվելու ժամանակ «Կովկաս 2020» զորավարժությանը մասնակցելու նպատակով գտնվել է Ռուսաստանում)։ Վկան մտաբերեց, որ հրամանատար Գաբրիելյանից նահանջի հրաման է ստացել, բայց օրը հստակ չհիշեց՝ հոկտեմբերի 4 կամ 5, գիշերվա ժամի, զորքը Բանաձորից Հադրութ է քաշվել։ Վկան հստակ չէր հիշում, թե զորամասն ինչ ստորաբաժանումներից է կազմված եղել, քանի զինծառայող է ունեցել։ Մոտավոր հիշեց, որ զրահատանկային 3 գումարտակ է եղել, հրետանային գունդ, հետախուզական գումարտակ, բայց չհիշեց՝ այդ ստորաբաժանումները ամբողջությամբ համալրվա՞ծ են եղել, թե՞ թերի։ Պատճառաբանեց, որ նոր էր այնտեղ, դեռ տեղյակ չէր։ Հանրային մեղադրող Գրիգոր Մղդեսյանը վկայից հետաքրքրվեց, թե որտեղով է անցել 1-ին բանակային կորպուսի բնագիծը։ Ասատրյանը պատասխանեց «երեւի»-ով՝ Հորադիզից մինչեւ Ֆիզուլի։ Բայց հստակեցրեց, որ իրենց պաշտպանության շրջանը եղել է Բանաձորի խաչմերուկից 3-5 կմ առաջ։ Նրա խոսքով՝ առաջին եւ երկրորդ բնագծերը իրարից հեռու պետք է լինեն 10-15 կմ, եւ երբ հանրային մեղադրողը ճշտող հարց տվեց՝ այսինքն՝ երբ զորքը մշտական տեղակայման վայրից դուրս է եկել եւ բնագիծ զբաղեցրել, նշանակում է՝ հակառակորդն առնվազն 15 կմ առա՞ջ է եղել, վկան ասաց՝ կարող է մի քիչ քիչ, կարող է՝ մի քիչ շատ։ Խրամատները հին են եղել, մաքրելու կարիք են ունեցել, իսկ բահերը քիչ են եղել Հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց, թե իրենց զբաղեցրած բնագիծն ինչ կահավորում է ունեցել։ Վկան պատասխանեց՝ սովորական, խրամատները փորված են եղել։ Միաժամանակ նա ասաց, որ անձրեւների պատճառով դրանք ջրով ու ցեխով են լցված եղել եւ մաքրելու կարիք ունեցել։ Ըստ նրա՝ զորքն ունեցել է բահեր, բայց այնպես չէ, թե դրանք բավարար են եղել․ - Որեւէ պակասի դեպքում դիմել ե՞ք 1-ին բանակային կորպուսի հրամանատարությանը, որ անհրաժռշտ միջոցներով ապահովեն,- հարցրեց հանրային մեղադրողը։ - Ես չեմ դիմել, դա իմ գործը չի եղել, չգիտեմ՝ ուրիշը դիմել ա, թե չէ։ - Իսկ անհրաժեշտությունը եղե՞լ ա։ - Միշտ էլ անհրաժեշտություն լինում ա։ Այս պատասխանից հետո դատավոր Վարդգես Սարգսյանը վկային դիտողություն արեց՝ հարցերին պատասխանել ոչ թե տեսականորեն, այլ ըստ էության եւ հստակ։ Դատավորը հարցրեց՝ մինչեւ բնագծից նահանջելը՝ ինչ կարիքներ են ունեցել եւ արդյոք սպառազինության գծով պատասխանատուներ եկե՞լ են՝ հարցնեն՝ ինչի անհրաժեշտություն կա։ Վկան պատասխանեց, որ բահի, քլունգի եւ այլնի անհրաժեշտություն եղել է։ Ասաց, որ ինքն է նկատել՝ հին փորված խրամատներ են եղել, ժամանակի ընթացքում լցվել են, դրանք մաքրելու կարիք է եղել, այլ պակաս բաներ էլ են եղել, բայց չէր հիշում՝ դրա համար որեւէ մեկը դիմե՞լ է պատասխանատու անձանց, թե ոչ։ Վկան պնդում է, որ զորամասը մոբով համալրվել է, բայց ինքը տեսել է միայն վարորդների Հանրային մեղադրողի հստակ հարցին՝ զորամասը մոբով համալրվե՞լ է, վկա Ասատրյանը հստակ պատասխան տվեց՝ այո։ Հետագայում, սակայն, նա ասաց, որ ինքը միայն վարորդներին է տեսել․ - Մի երեք օր հետո մոբն ա եկել, բայց շոֆերները շուտ են եկել, զինամթերքը բարձել են իրենց ավտոները, եկել,- ասաց վկան։ - Մոտ քանի՞ հոգի է եղել մոբի անձնակազմը,- հարցրեց մեղադրողը։ - Քանակը չգիտեմ, շոֆերների քանակը գիտեմ, որ 11-12 մեքենա ա եղել։ Հետագայում, երբ մեղադրյալ Հովիկ Գաբրիելյանը մոբի մասին նույն հարցը տվեց, վկան դարձյալ պատասխանեց, որ ինքը վարորդներին է տեսել։ Ըստ վկայի՝ զորքը հակառակորդի հետ ուղիղ առճակատում չի ունեցել Վկա Գեղամ Ասատրյանը, պատասխանելով հանրային մեղադրողի հարցին, ասաց, որ մինչեւ ենթադրյալ նահանջը հակառակորդի հետ ուղիղ առճակատման մեջ չի եղել։ Նա ասաց, որ ի սկզբանե իրենց առաջ եղել են յուրային ստորաբաժանումներ, մոտավոր հիշեց, որ 2 թե 3 գումարտակ է եղել, ասաց՝ մեր կորպուսից երեւի։ Ասատրյանի խոսքով՝ իրենց բնագիծը պատերազմի սկսվելուց մոտ մեկ շաբաթ հետո է դարձել առաջնագիծ, Հովիկ Գաբրիելյանի վերադառնալուց մոտ 2-3 օր հետո․ - Մինչեւ առաջնագիծ դառնալը՝ ձեր զորամիավորումից ուժեր ուղարկվե՞լ են այլ ստորաբաժանման օգնության,- հարցրեց մեղադրողը։ - Այո։ - Ի՞նչ ուժեր են ուղարկվել, քանի՞ հոգի։ - Ականանետային մարտկոցը։ 7 մեքենա ա եղել, երեւի մի քսանքանի հոգի, տենց տոչնի չեմ կարա ասեմ։ - Ո՞ւմ են օգնության գնացել։ - 25-րդ գումարտակին։ - Էդ ուժերը տեղ հասե՞լ են, թե՞ ոչ։ - Տեղ հասնելուց պես բացազատվելու պահին ինքնաթիռները ռմբակոծել են, 2 զոհ ենք ունեցել։ Վկայի խոսքով՝ 25-րդ գումարտակն իրենցից 7-10 կմ է հեռու եղել։ Նա հիշեց, որ մինչ 25-րդ գումարտակին օգնություն ուղարկելը՝ իրենց զորքը բնագծում ռմբակոծության տակ հայտնվել է եւ 2 զոհ ու 1 վիրավոր ունեցել։ Մինչ ենթադրյալ նահանջը այլ զոհեր չեն ունեցել։ Վկան չհիշեց, թե իրենց զբաղեցրած դիրքից աջ եւ ձախ ինչ ուժեր են տեղակայված եղել, կրկին մոտավոր ասաց՝ կորպուսից ուրիշ զորամաս։  Ասատրյանը ճշգրիտ չհիշեց՝ որքան սպառազինություն են ունեցել իրենց տրամադրության տակ եւ Հովիկ Գաբրիելյանի գալու օրը դրա քանի տոկոսն են սպառել, բայց ասաց, որ ինչ սպառել են, բերել լրացրել են։ Ըստ նրա՝ հրաձգային զենքերից կրակ չեն վարել, քանի որ հակառակորդն այդքան մոտ չի եղել, հետեւակի մարտական մեքենաներից են կրակ բացել, խոցվածները լրացրել են։ Նա ասաց, որ մինչեւ Հովիկ Գաբրիելյանի գալը սպառազինության խնդիր չեն ունեցել, հաստիքով ինչ հասանելիք եղել է, ունեցել են։ Զորքը համարված է եղել նաեւ ֆագոտով, որը համալրված է եղել արկերով։ Աստարյանը հիշեց, որ 4 հատ են կրակել, բայց թիրախը չեն խոցել։ Ասատրյանի կարծիքով՝ պատճառը հեռավորությունն է եղել։ Այնինչ մեղադրյալ Գաբրիելյանն այդքան էլ այդ կարծիքին չէ։ Երբ նա հարցեր էր տալիս վկային, նաեւ ասաց՝ կարո՞ղ է ոչ թե չի հասել թիրախին, այլ կողքին է ընկել։ Գաբրիելյանը նաեւ նշեց, որ ֆագոտով 6 արկ է արձակվել, ոչ թե 4։ Հանրային մեղադրողը եւս մեկ անգամ ճշտող հարց տվեց՝ մինչեւ բնագծից նահանջելը որեւէ տեսակի սպառազինության պակաս ունեցե՞լ է զորքը, ինչին վկան բացասական պատասխան տվեց։ Սպառազինության պակասի մասին հարցերն, ըստ էության, կապ ունեն այն հանգամանքի հետ, որ մեղադրյալը պնդում է՝ մինչեւ նահանջ անելը վերադաս հրամանատարությանը տեղեկացրել է, որ զորքն ի վիճակի չէ դիմակայել հակառակորդին, օգնություն է խնդրել, սակայն չի ստացել, դրա համար ստիպված նահանջ է արել։ Վկան հրամանատարից նահանջի հրամանը բանավոր է ստացել, պատճառը չի ճշտել Վկա Գեղամ Ասատրյանն ասաց, որ նահանջի հրամանը ստացել է Հովիկ Գաբրիելյանից՝ բանավոր։  - Ձե՞զ է տրվել հրամանը,- հարցրեց մեղադրողը։ - Բոլորիս։ Ես իրա մոտ եմ եղել։ - էդ պահին, որ հրաման տվեց դուրս գալու, ձեր ուղղությամբ ճակատային գրոհ եղե՞լ է։ - Մեզանից հեռու թուրքեր եղել են, դիրքավորվում էին։ Ականանետային խումբ էլ կար, դիրքավորվում էին, մի խումբ էլ, երեւի հետախուզական, մեզանից երեւի 1-1,5կմ առաջ էր։ - Մինչեւ չդիրքավորվեին, չէի՞ն կարող գրոհել։ - Կարային, բայց չգիտեմ՝ ինչ էին մտածում, կային, երեւում էին։ - Հարցրե՞լ եք Հովիկ Գաբրիելյանին, թե ով է նահանջի հրաման տվել, ինչի համար։ - Ես մտածել եմ կորպուսի հրամանատարն ա տվել։ - Դուք Հովիկ Գաբրիելյանից ճշտե՞լ եք՝ ինչի հիման վրա է հրաման տալիս։ - Ոչ։ Վկա Ասատրյանը չկարողացավ պատասխանել հանրային մեղադրողի այն հարցին, թե ըստ Մարտական կանոնադրության՝ ինչ տեսակներ է ունենում նահանջը։ Մեղադրողը նշեց՝ կա երկու տեսակ, դրանցից մեկը հարկադրվածն է։ Մեղադրողը վկային հարցրեց՝ իրենց նահանջը հարկադրվա՞ծ էր, վկան պատասխանեց․ - Դե չէ, երեւի։ Որ ասել ա՝ հրամանով ա, ես էլ հարց չեմ տվել, կարող ա հրաման են տվել տեղափոխվել։ - Մարտական կանոնադրությամբ նաեւ սահմանվում է, որ թե սովորական, թե հարկադրված նահանջի դեպքում նահանջող ստորաբաժանումը պարտավոր է առաջին իսկ հնարավորության դեպքում ամրանալ էն հատվածում, որտեղ կարելի է ամրանալ։ Նահանջելուց հետո ամրացե՞լ եք որեւէ տեղ։ - Ոչ։ Էդ հարցին ես չեմ կարա պատասխանեմ։ - Իսկ դուք փորձե՞լ եք պարզել՝ լավ, կանոնադրությամբ կատարում ենք նահանջ, ինչի՞ չենք ամրանում։ - Չեմ պարզել։ Վկան չէր հիշում նաեւ՝ Հովիկ Գաբրիելյանը նահանջելուց առաջ հարեւան յուրային ստորաբաժանումներին, ինչպես նաեւ ավագ պետին հայտնե՞լ է նահանջի մասին, թե՞ ոչ։ Ասաց՝ չի լսել նման բան։ Բայց ասաց, որ ըստ կանոնադրության՝ պետք է հայտներ։ - Իսկ նման տեղեկություններ լսե՞լ եք, որ հեսա-հեսա շրջափակման մեջ եք ընկնելու,- հարցրեց մեղադրողը։ - Դե նման տեղեկություններ․․․ Թիկունքի կառավարման կետը եղել ա Ջաբրայիլի մոտ, էնտեղից հանվել ա, թիկունքն էլ մեզանից կտրվել ա։ - Ձեր թիկունքում թշնամի՞ ա եղել։ - Չէ, մեր թիկունքը որտեղ որ եղել ա, թուրքն ա արդեն հասած եղել ընդեղ, էդտեղ արդեն մերոնք առանձնացել են մեզնից։ - Հակառակորդը ո՞ր հատվածով էր ճեղքել, անցել։ - Մեզանից աջ,- ասաց վկան։ Նա, սակայն, չնշեց, թե ումից է ստացել այդ տեղեկությունը։ Միաժամանակ պնդեց, որ իրենք տեսել են հակառակորդի՝ Ջաբրայիլին մոտեցող ուժերը։ Մեղադրողը հստակեցրեց, որ խոսքը ոչ թե Ջաբրայիլին մոտեցող ուժերի մասին է, այլ բնագծի ճեղքման։ Մեղադրողը հիշեցրեց, որ Գաբրիելյանի աջ կողմում գտնվող զորքի հրամանատար Համլետ Լեւոնյանն իր հարցաքննության մեջ նշել է, որ մինչեւ հոկտեմբերի 5-ի առավոտյան որեւէ թշնամական զինվոր բնագիծը չի ճեղքել անցել։ Վկան արձագանքեց․ - Չեմ կարա ասեմ, որովհետեւ արդեն մեր աջը տանկերն անցած են եղել, բլրի վրա երեւացել են 3 տանկ, բայց իրենցից ձախ էլի եղել ա տեխնիկա ու զորք։ - Կարո՞ղ եք ասել, էդ տեխնիկայով հակառակորդը բլուր է՞ գրավել, թե՞ բնագիծն ա ճեղքել։ - Երեւի բնագիծը․․․ Ես չգիտեմ՝ բնագիծը ճեղքել են, թե չէ, էդ ժամանակ զրուցը գնում էր, որ Ջաբրայիլն արդեն գրավել են։ Եթե գրավել են, դառնում ա բնագիծը հատած։ - Բա էդ դեպքում ո՞նց կբացատրեք, որ Լեւոնյանն ասում է՝ բնագիծը չեն ճեղքել։ - Չեմ կարող ասել։ - Չգիտե՞ք՝ ումից եք ստացել տեղեկությունը, որ բնագիծ է ճեղքվել։ - Չեմ հիշում։ Նահանջից առաջ վկան լսել է, որ Ջաբրայիլը գրավված է, բայց թե ումից՝ չասաց Ողջ հարցաքննության ընթացքում վկան այդպես էլ չհստակեցրեց, թե ումից է իմացել Ջաբրայիլի գրավման մասին լուրը։ Նա նշեց, որ զինվորներից չէր կարող իմանալ, հետեւաբար, ենթադրվում է, որ հրամանատարությունից որեւէ մեկն է հայտնել այդ մասին։  Դատավորը վկային հարցրեց՝ ո՞ւմ հետ է շփվել, կապի մեջ եղել նահանջից առաջ, ումի՞ց կարող էր լսել այդ լուրը։ Ասատրյանը նախ ասաց, որ բոլորն էլ ասում էին, հետո ասաց՝ գումարտակից է եկել այդ լուրը։ Դատավորը ճշտեց՝ գումարտակի սպանե՞րն են ասել, վկան ասաց՝ չեմ կարող ասել։ Դատավորը անուններ տվեց՝ հրամանատարի տեղակալներ Կոլյա Դավթյանի՞ց, Հրաչ Ղազարյանի՞ց․ - Չեմ կարող հիշել։ - Բայց դա ի՞նչ հարց է, որ չեք կարող հիշել,- ասաց դատավորը։ - Դե չեմ հիշում։ - Այսինքն Ջաբրայիլը գրավելն այդպես սովորական երեւույթ էր։ - Դե հիմա սաղ ասում էին։ - Այդ երեքից բացի ուրիշ մարդ կարո՞ղ էր ասել (նկատի ունի հրամանատարին եւ տեղակալներին)։ - Դե չէ։ - Իսկ էդ երեքի մեջ կա՞ր մարդ, որ ասում էր՝ նման բան չկա, էս ինչ եք խոսում, հեքիաթ է, Ջաբրայիլը չի կարող գրավված լինել։ - Դե մենք էլ տեսել ենք, որ տեխնիկան գնում ա դեպի Ջաբրայիլ։ Հետագայում վկան ասաց, որ հրամանատարի ու տեղակալների՝ ներքին կապով խոսակցություններից նման բան չի լսել, բայց Հովիկ Գաբրիելյանը նաեւ վերադաս հրամանատարության հետ է կապի մեջ եղել, որը իր համար հասանելի չի եղել։ Ասատրյանը նաեւ ասաց, որ երբեւէ չի լսել, որ Հովիկ Գաբրիելյանը օգնություն խնդրի այլ ստորաբաժանումներից կամ վերադասներից, չգիտի նաեւ, թե իրենց նահանջի պատճառով ինչ է պատահել Լեւոնյանի եւ Վահագն Ասատրյանի զորքերի հետ, նահանջի հաջորդ օրը եւ նույնիսկ ամիսներ անց եւ շատ անցած էլ չի փորձել պարզել, թե ով է Հովիկ Գաբրիելյանին նահանջի հրաման տվել եւ այլն։ Ի վերջո, Ասատրյանի պատասխաններից պարզ դարձավ, որ Ջաբրայիլի գրավելու լուրը պտտվել է դեռ այն ժամանակ, երբ Ջաբրայիլը գրավված չի եղել։ Ինքը՝ Ասատրյանն ասաց, որ հետագայում իմացել է, որ նահանջի հաջորդ օրն է Ջաբրայիլը գրավվել։ Վկայի պնդմամբ՝ նահանջելուց հետո դիրքավորվելու համար խրամուղիներ չեն եղել Վկային հարցեր տվեց նաեւ մեղադրյալի պաշտպան Վրեժ Խաչիկյանը։ Նա հետաքրքրվեց՝ նահանջի ժամանակ տեխնիկայի կորուստը, մասնավորապես ՄԲՊ-ների՝ ցեխի մեջ մնալն ու փչանալը եղել են Հովիկ Գաբրիելյանի մեղքո՞վ (վկան ավելի վաղ նշել էր, որ եղանակն անձրեւոտ է եղել, մառախուղ ու ցեխ է եղել տարածքում)։ Ասատրյանն ասաց՝ ոչ, նշեց, որ տեխնիկան տեխնիկա է՝ կարող էր վնասվել։ - Ասացիք, որ նահանջելիս պետք է դիրքավորվեիք։ Որտեղ պետք է դիրքավորվեիք, խրամաբջիջներ, խրամուղիներ կայի՞ն կառուցված այդ տեղանում,- հարցրեց Խաչիկյանը։ - Ոչ։ - Իսկ կհասցնեի՞ք կառուցել, զորքն ի վիճակի՞ էր։ - Զորքն էդ ժամանակ լրիվ թաց էր, մոբն էլ, որ փախչում էր, հուսահատ էին։ - Այսինքն, որ հետ էիք քաշվել, էդ պայմաններում կարո՞ղ էիք պաշտպանություն իրականացնել։ - Առանց խրամուղի՝ ո՞նց։ Դատավորը վկայից հետաքրքրվեց՝ նահանջելիս ի՞նչ տարածք են գնացել մինչեւ Հադրութ քաղաք հասնելը։ Ասատրյանը պատասխանեց, որ դա լքված ու քանդված գյուղ է եղել։ Դատավորը ճշտեց՝ այդտեղ պե՞տք է խրամատ լիներ, վկան պատասխանեց՝ ոչ։ Այնուհետեւ Խաչիկյանը հետաքրքրվեց՝ իրենց ուղղությամբ գրոհի ժամանակ ինչ սպառազինություն են ունեցել, պահեստային զինամթերքը որքան հեռու է եղել, կարո՞ղ էին հրետակոծության տակ համալրել եւ այլն։ Ասատրյանն ասաց, որ մոտ 3 կմ հեռավորության վրա է եղել պահեստային զինամթերքը, եւ այո, պատերազմի ժամանակ կարող էին համալրվել։ Պատասխանելով պաշտպանի հարցին՝ նա ասաց, որ գիշերային տեսանելիության որոշ սարքեր ունեցել են, նա նշեց միայն ջերմատեսիլ սարքի առկայության մասին։ Հետագայում Հովիկ Գաբրիելյանը այս հարցը փորձեց ճշգրտել՝ հարցնելով՝ հետեւակի մարտական մեքենայի նշանառուն, հրամանատարը ունեցե՞լ են գիշերատեսիլ սարքեր, թե ոչ։ Վկան հստակ չմտաբերեց, բայց ասաց, որ նշանառուն ուներ։ Նա նաեւ չհստակեցրեց, թե որքան էր նշանոցի հեռավորությունը եւ այլ մանրամասներ, որոնք Գաբրիելյանին հետաքրքրում էին։ Ըստ վկայի՝ զորքի բարոյահեգոբանական վիճակը ծանր է եղել Պատասխանելով դատավորի հարցերին՝ վկա Ասատրյանն ասաց, որ զորքը լավ բարոյահոգեբանական վիճակում չի եղել։ Ըստ նրա՝ դրա վրա ազդել է մոբի՝ ենթադրյալ փախչելու հանգամանքը։ Դատավորը հարցրեց․ - Զորքը կաշվի վրա զգացե՞լ էր հակառակորդի գործողությունները, հակառակորդի գործողությունների արդյունքում ճնշված եղե՞լ է։ - Երեւի էլի։ - Ի՞նչ էր եղել, ԱԹՍ էր խփե՞լ․․․։ - Դե ԱԹՍ ա խփելուց եղել, Սմերչ ա խփելուց եղել։ - Քանի՞ զոհ եք ունեցել ամսի չորսին։ - Օրը չեմ հիշում, բայց մինչեւ էդ օրը ընդհանուր 4 զոհ ենք ունեցել։ - Ինչքա՞ն անձնակազմից։ - 200 քանի։ - 200 հոգու մեջ 4 զոհը պատճառ էր, որ 200-հոգանոց զորքը բարոյապես ընկճված լինե՞ր։ - Դե զոհերի պատճառով դժվար թե հուսալքված լինեն, ինձ թվում ա էդ որ հիմնականում փախնում էին, պանիկա էին գցում, դրանից էր։ - Իսկ կարող ա՞ առհասարակ զորքը հուսալքված էլ չէր, բարոյալքված էլ չէր։ - Ինձ տենց էր թվում, չգիտեմ։ Դատավորը հետաքրքրվեց՝ Ասատրյանը, հրամանատարը, տեղակալները ի՞նչ են արել զորքի բարոյահոգեբանական վիճակը բարձրացնելու համար, քայլեր ձեռնարկե՞լ են։ Ասատրյանն ասաց, որ ինքը, որ պիտի թիկունքում լիներ, եկել, զինվորների հետ առաջնագծում է եղել։ Մյուսների մասով ասաց, որ եղել է, որ Գաբրիելյանը խոսել է զորքի հետ։ Իսկ նահանջից առաջ անմիջականորեն զորքի ոչնչացման, շրջափակման մեջ ընկնելու շոշափելի սպառնալիք եղե՞լ է, հարցրեց դատավորը։ Վկան ասաց, որ ինքը տեսանելի բան չի տեսել․ - Գուցե հաջորդ օրը կարար լիներ։ - Գուցե եւ չլիներ, չէ՞։ - Կարող է, չգիտեմ,- ասաց վկան։ Եւ հարցին՝ երբ բնագիծը լքել են, քանի՞ կմ հատված է մնացել չպաշտպանված, վկան պատասխանեց՝ 2-3 կմ։ Դատավորը հարցրեց՝ - Ձեր դուրս գալով Լեւոնյանի զորքի համար խնդիրներ կարո՞ղ էինք ստեղծվել։ - Դե բոլորի համար կարող էր։ Մեկը մեկի հետ կապված էր։ - Դուրս գալուց առաջ կամ ընթացքում, նկատե՞լ եք, որ Հովիկ Գաբրիելյանը տեղեկացնի Լեւոնյանին, որ դուրս է գալիս։ - Չեմ լսել։ - Լեւոնյանի զորքում ընկերներ ունեցե՞լ եք, կամ Վահագն Ասատրյանի զորքից, մարդիկ, որոնց հետ կապի մեջ եք եղել։ - Ոչ, մարդ չէի ճանաչում։ Դարձյալ անդրադառնալով հակառակորդին դիմակայելու համար օգնություն խնդրելու թեմային՝ դատավորը հարցրեց՝ ինչո՞ւ վերադասությունից չեն պահանջել հրետանի, ԱԹՍ-ներ, եւ այլն։ Վկան իր ենթադրությունը հայտնեց՝ վերեւները տեղյակ կլինեին։ Գեղամ Ասատրյանի հարցաքննությունը կշարունակվի նոյեմբերի 8-ին։ Նշենք, որ նախորդ դատական նիստը չէր կայացել, որովհետև ուղեկցող գումարտակի ծառայողները չէին ապահովել մեղադրյալ Հովիկ Գաբրիելյանի ներկայությունը։ Դատավոր Վարդգես Սարգսյանը տեղեկացրել էր, որ երբ իր աշխատակազմը փորձել է պատճառը հասկանալ, ուղեկցող գումարտակի ծառայողները պարզաբանել են, որ առավոտյան հանձնարարություն են ստացել գնալ «Դատապարտյալների հիվանդանոց» ՔԿՀ, բայց քանի որ Գաբրիելյանը այնտեղ չի գտնվել, այլեւս հարկ չեն համարել այդ մասին դատարանի աշխատակազմին տեղեկացնելու, չեն գնացել նաեւ «Վարդաշեն» ՔԿՀ, որտեղ հիվանդանոցից առաջ պահվում էր Գաբրիելյանը։ Մինչդեռ դրա նախորդ օրը դատարանը ստացել էր գրություն «Վարդաշեն» ՔԿՀ-ի պետից, ըստ որի Գաբրիելյանը «Դատապարտյալների հիվանդանոց»-ից 14.10.24-ին ներկայացվել է «Վարդաշեն» ՔԿՀ, այսինքն՝ ծառայողներն ի սկզբանե պետք է գնային ոչ թե հիվանդանոց, այլ «Վարդաշեն»։ «Ընդ որում, երկու օր առաջ նույն իրավիճակն ունեինք մեկ այլ գործով. ուղեկցող գումարտակի ծառայողները, գնալով «Երեւան կենտրոն» ՔԿՀ եւ պարզելով, որ մեղադրյալը այնտեղ չի գտնվում, գնացել էին «Վարդաշեն» ՔԿՀ եւ կատարել էին դատարանի հանձնարարությունը՝ ապահովելով անձի ներկայությունը»,- նշել էր դատավորը՝ ընդգծելով, որ դատարանի հանձնարարությունը կոնկրետ հասցեատեր ունի, եւ դա ոչ թե «Դատապարտյալների հիվանդանոց» ՔԿ-ի պետն է, այլ ուղեկցող գումարտակի ծառայողները։ Գլխավոր լուսանկարում՝ վկա Գեղամ Ասատրյանը Հայարփի Բաղդասարյան
23:23 - 29 հոկտեմբերի, 2024
ՀՀ անձնագրերի եւ նույնականացման քարտերի թողարկումն ու սպասարկումը կիրականացնի արտասահմանյան ընկերություն

ՀՀ անձնագրերի եւ նույնականացման քարտերի թողարկումն ու սպասարկումը կիրականացնի արտասահմանյան ընկերություն

Օրեր առաջ՝ հոկտեմբերի 10-ին, ՀՀ կառավարությունը հայտարարեց կենսաչափական անձնագրերի եւ նույնականացման քարտերի նոր համակարգի ներդրման մրցութային երկրորդ փուլը։ Դեռ նախորդ տարի՝ դեկտեմբերի 28-ին, Կառավարությունը հաստատել է Ներքին գործերի նախարարության օրենսդրական նախագիծը, ըստ որի՝ նոր կենսաչափական անձնագրերի եւ էլեկտրոնային նույնականացման քարտերի թողարկման եւ սպասարկման գործառույթը իրականացվելու է մասնավոր ընկերության հետ համագործակցությամբ։ Այդ նպատակով այս տարվա մարտի 12-ին մեկնարկել է մասնավոր ընկերության ընտրության առաջին՝ որակավորման փուլը, հայտ է ներկայացրել 5 դիմումատու` AUGENTIC GmbH and Imprensa Nacional - Casa da Moeda, S.A. (Գերմանիա, Պորտուգալիա) IDEMIA Identity & Security France SAS and A.C.I. S.a.r.1. (Ֆրանսիա) Muhlbauer ID Services GmbH  (Գերմանիա) Zetes SA - Space Hellas - Cross Group (Հունաստան) VERIDOS. GmbH  (Գերմանիա) Գնահատող հանձնաժողովը (կազմը՝ ՆԳ նախարարի տեղակալ, Միգրացիոն ծառայության, ԱԱԾ-ի, Արդարադատության, Բարձր տեխնոլոգիաների, Արտաքին գործերի նախարարությունների, Կենտրոնական բանկի, ԷԿԵՆԳ-ի, «Հայաստանի տեղեկատվական համակարգերի գործակալություն» հիմնադրամի ներկայացուցիչները) ուսումնասիրել է հայտերի համապատասխանությունը որակավորման պահանջներին, վերլուծել նրանց ֆինանսական, տնտեսական, տեխնիկական եւ մասնագիտական կարողությունները։ Արդյունքում, որակավորվել են 5 դիմումատուներից առաջին երեքը՝ գերմանական եւ ֆրանսիական ընկերությունների 1-ական կոնսորցիում (երկու կամ ավելի ընկերությունների միավորում) եւ գերմանական 1 ընկերություն։ Ըստ «Պետություն–մասնավոր գործընկերության մասին» ՀՀ օրենքի՝ որակավորման հարցման փուլին հաջորդում է առաջարկի հարցման փուլը, որի ժամանակ որակավորված ընկերությունները ներկայացնում են  իրենց առաջարկները՝ ըստ պետության սահմանած չափորոշիչների եւ պահանջների։ Այս փուլի հաղթող թեկնածուն Հայաստանում գրանցելու է իրավաբանական անձ, որն էլ մատուցելու է համապատասխան ծառայությունները։  Կառավարությունն այս փոփոխության անհրաժեշտությունը հիմնավորում է կենսաչափական անձնագրերի եւ նույնականացման քարտերի՝ գործածության ավելի քան 10 տարիների ընթացքում քաղաքացիների վատ փորձառությամբ, անձը հաստատող եւ ճամփորդական ժամանակակից եւ անվտանգ փաստաթղթերի օգտագործման ցածր մակարդակով, ինչպես նաեւ ոչ արդյունավետ գործընթացներով եւ վերհանված գործառնական ռիսկերով։ Ըստ այդմ, ծրագրի հիմնական նպատակը Հայաստանի թվային փոխակերպմանն աջակցելն ու բնակչությանը բարձրորակ ծառայություններ մատուցելն է։  Կնքվելիք պայմանագրի շրջանակը ներառում է անձնագրերի եւ նույնականացման քարտերի տրամադրման հետ կապված առնվազն հետեւյալ ծառայությունները․ Ֆիզիկական ենթակառուցվածքների նախագծում, ներդրում, շահագործում եւ տեխնիկական սպասարկում։ Նույնականացման եւ փաստաթղթերի կառավարման ինտեգրված տեղեկատվական համակարգի մշակում, իրականացում եւ շահագործում, ներառած բոլոր սարքավորումները, ծրագրակազմը, որոնք անհրաժեշտ են քաղաքացիներին ճանապարհորդական փաստաթղթեր եւ նույնականացման քարտեր տրամադրելու համար՝ սկսած ընդունելության գրանցումից մինչեւ փաստաթղթերը քաղաքացուն հասցնելը: Գրանցման գործառնությունների մշակում եւ իրականացում (առջեւի գրասենյակի (front office) հաճախորդների սպասարկման համալիր գործողություններ նախնական գրանցումից մինչեւ քաղաքացուն փաստաթղթերի տրամադրում (առաքում), ներառյալ բոլոր անհրաժեշտ ռեսուրսները եւ օժանդակ գործընթացները): Անհատականացման գործողությունների նախագծում եւ հանձնում (անհատականացման հարցումից մինչեւ քաղաքացուն փաստաթղթերի հանձնումը, սպասարկումը, ներառյալ՝ բոլոր անհրաժեշտ ռեսուրսները, որոնք օժանդակում են գործընթացներին): Ճամփորդական փաստաթղթերի եւ նույնականացման քարտերի ձեւաթղթերի նախագծում, արտադրության եւ մատակարարման (լոգիստիկայի) գործառնությունների իրականացում: Ներկայումս այս գործընթացով զբաղվում են ՆԳՆ առընթեր Միգրացիոն ծառայությունը (ճամփորդական եւ նույնականացման փաստաթղթերի թողարկում), Արտաքին գործերի նախարարությունը (դիվանագիտական անձնագրերի եւ արտերկրում անձնագրերի թողարկում) եւ ԷԿԵՆԳ՝ Էլեկտրոնային կառավարման ենթակառուցվածքների ներդրման գրասենյակը (նույնականացման քարտերի հավաստագրեր է տրամադրում՝ իսկորոշման եւ էլեկտրոնային ստորագրության համար):  Հայտերի ներկայացման վերջնաժամկետը 2025 թ․ հունվարի 8-ն է։ Թեմայի շուրջ «Ինֆոքոմը» զրուցել է ՀՀ ՆԳՆ միգրացիայի եւ քաղաքացիության ծառայության պետի տեղակալ Նելլի Դավթյանի հետ։ - Ինչո՞ւ է ի սկզբանե որոշվել այս գործընթացում ներգրավել մասնավոր ընկերության, այլ ոչ թե պետական ինստիտուտը ներսից վերազինել եւ այդկերպ բարեփոխել համակարգը։  - Այդ հիմնավորումը՝ տեխնիկատնտեսական ուսումնասիրությունը, մեծ փաստաթուղթ է, անգլերենով՝ 103 էջ։ Դրանում կան շատ հաշվարկներ, տնտեսագիտական վերլուծություններ, կանխատեսումներ եւ գնահատականներ։ Բայց այն հրապարակման ենթակա չէ։ Ես հիմա շատ ավելի հանրամատչելի կբացատրեմ՝ ինչու է սա ամենահարմար տարբերակը համակարգը մոդեռնիզացնելու։ - Իսկ ինչո՞ւ հրապարակման ենթակա չէ։ - Մենք ունենք ոլորտը կարգավորող իրավական ակտեր, խոսքը «Պետություն-մասնավոր գործընկերության» օրենքի մասին է եւ Կառավարության՝ 2022 թվականի 1183 որոշման, որոնք էլ ծրագրի իրականացումը այդպես են նախատեսում։ Անկախ նրանից՝ ծրագիր կիրականացվի կենսաչափական անձնագրերի ոլորտում, թե բոլորովին այլ, լինում է ծրագրի իրականացման ձեւաչափի վերաբերյալ որոշում։ Տվյալ դեպքում այդ որոշումը կայացվել է Ներդրումային կոմիտեի՝ վարչապետի մոտ տեղի ունեցած նիստում, եւ դրա հիման վրա սկսվել է ուսումնասիրությունը․․․ Տեսեք, ամբողջ ենթակառուցվածքը մի շղթա է՝ տարբեր բաղադրիչներից, որը սկսվում է սերվերային տնտեսությունից եւ ավարտվում է ծառայությունների մատուցման օղակով։ Այստեղ կան մի քանի շերտեր՝ սերվերային տնտեսությունը՝ իր անվտանգային բաղադրիչներով, այնուհետեւ տպագրական մեքենաները, տպագրական տեխնոլոգիաները, նոր սերնդի ենթակառուցվածքը, այնուհետեւ ծրագրային ապահովումը, հետո ֆիզիկական պայմանները, որտեղ ծառայություն է մատուցվում եւ վերջին շղթան՝ մարդկային ռեսուրսները։ Այս բազմաշերտ պրոցեսը մոդերնիզացնելու համար դրանցից յուրաքանչյուրը պետք է հիմնովին փոխել։ Միայն ոստիկանության շենքերից բոլոր գրասենյակները դուրս բերելը եւ արժանապատիվ սպասարկում ենթադրող գրասենյակային պայմաններ ապահովելը, կարող եք ենթադրել, ինչ բեռ կլիներ պետբյուջեի համար։ Ինչ վերաբերում է մարդկային ռեսուրսներին եւ առհասարակ, սպասարկման որակին, մենք չունենք, այսպես ասած, front desk-ի մշակույթ, եւ դա վերաբերում է պետական ապարատի տարբեր օղակներին։ Յուրաքանչյուր լիազոր մարմին ինքն իր կանոնակարգն է մշակում, թե ինչպես ծառայություններ մատուցել, սրանք բոլորը ունեն, այսպես ասած, հովանոցային կանոնակարգ, որը քաղծառայության բարեվարքության կտորն է։ Բայց բարեվարքությունը շատ ընդհանրական է եւ շատ քիչ է որակյալ ծառայությունների մատուցումն ապահովելու համար։ Մեր ոլորտում երբեւէ չի եղել ծառայությունների մատուցման ստանդարտ, այսինքն՝ վարչարարությունը կանոնակարգված է միլիմետրի ճշգրտությամբ, բայց թե ինչպես մատուցենք ծառայությունը, որեւէ կերպ կանոնակարգված չէ։ Եվ դա մի ընթացակարգ գրելու խնդիր չէ, որ շատ հեշտ իրականանալի լինի, այդ ընթացակարգերին նախ պետք է տալ իրավական ուժ, դրանք դարձնել իրատեսական, իսկ իրատեսական դարձնելու համար պետք է լինի կատարողականի գնահատման մեխանիզմ, որը մեր քաղծառայության տրամաբանության մեջ չի տեղավորվում։ - Այսի՞նքն։ - Այսինքն՝ քաղծառայող համարվող front desk-ի աշխատակիցը ե՛ւ աշխատավարձի իմաստով, ե՛ւ մնացած բոլոր իմաստներով նույն պայմաններում է աշխատում, ինչ ոչ սպասարկող անձնակազմը, ոչ մի տարբերություն չկա, թե, օրինակ, գլխավոր մասնագետը գրասենյակային պայմաններում իր հետազոտական աշխատանքն է իրականացնում, թե այդ նույն գլխավոր մասնագետը քաղաքացի է սպասարկում եւ սպասարկող անձնակազմ է համարվում։ Եվ անկախ նրանից՝ տվյալ աշխատակիցը օրվա ընթացքում սպասարկում է 10 թե 110 քաղաքացի, դա ոչ մի կերպ ոչ մի տեղ չի դրսեւորվում, աշխատակիցը չունի ոչ մի մոտիվացիա՝ ավելի բարեհամբույր սպասարկելու կամ ավելի մեծ թվով քաղաքացիներ սպասարկելու կամ ավելի հարթ սպասարկելու համար։ Այդպիսի գործիքակազմ ստեղծելը միայն Միգրացիայի եւ քաղաքացիական ծառայության օղակում հնարավոր չէ, դա ամբողջ քաղծառայության տրամաբանությունը փոխելու խնդիր է․ պետք են ոչ միայն ընթացակարգեր, այլեւ դրանք պահպանելու համար մոտիվացնող գործիքակազմ (օր․՝ կատարողականի հիման վրա գնահատվող աշխատավարձ), դրանք խախտելու համար զսպող գործիքակազմ, որի հնարավորությունը, կներեք, պետությունը չունի։ Սպասարկման ոլորտը ունի իր կանոնները, անկախ նրանից՝ դա պետական ապարատում է, թե մասնավոր։  - Այդ դեպքում ինչպե՞ս է, որ այլ ոլորտներում պետությունն ինքն է այդ սպասարկումը իրականացնում՝ առանց մասնավորի ներգրավման։ - Ես հիմա շատ մերկապարանոց հայտարարություններ չեմ անի, բայց մի ընդհանրական նկատառում․ հենց դրա՝ քաղծառայության ոչ ճկուն ու սահմանափակ կարգավորումների պատճառով է, որ մենք պետական ապարատի որեւէ օղակում չունենք այնպիսի արժանապատիվ որակ եւ ծառայությունների մատուցում, ինչպիսին դուք տեսնում եք, օրինակ, բանկերում կամ հեռահաղորդակցության ընկերությունների կողմից։ Եվ անցնելով հաջորդ՝ ավելի խորքային շերտերին, դա ծրագրային ապահովումն է, դա կենսաչափական համակարգն է, դա սերվերային տնտեսությունն է, դա նոր սերնդի տեխնոլոգիան եւ տպագրական մեքենաներն են։ Դրանցից յուրաքանչյուրը մեզ մոտ ունի տասնյակ տարիների մաշվածություն, օրինակ՝ մեր նույնականացման քարտը տպագրող մեքենաները ունեն երաշխավորված 10 հազար ժամ աշխատանքի ծավալ։ 2 մեքենա են, 2-ն էլ աշխատել են արդեն 18 հազար ժամ, եւ այն խափանումները, որոնք տեղի են ունենում գերօգտագործման եւ հնամաշ ենթակառուցվածքի հետեւանքով, այլեւս վերանորոգման ենթակա չեն․ դրանք գերմանական արտադրության սարքեր են, ազատ շուկայում չեն վաճառվում, վաղուց արտադրությունից դուրս են եկել, եւ  շատ մեծ ջանքեր կպահանջվեն մաս առ մաս դրանք փոխարինելու համար։ Դրանց աշխատանքը նույնիսկ առողջական վնաս է պատճառում այդ բաժնում աշխատող մեր աշխատակազմին, որովհետեւ արտանետում է ոչ թույլատրելի նյութեր։ - Ես ճի՞շտ եմ հասկանում, որ մասնավոր ընկերության տիրույթում են լինելու ե՛ւ ենթակառուցվածքներ նախատեսելը, ե՛ւ ծրագրային ապահովումը, ե՛ւ սպասարկման գործընթացը։ - Ծրագրի նպատակը հենց դա է, որ մասնավորը բերի ենթակառուցվածքը, բայց կառավարումը, պատկանելությունը, հասանելիությունը, հսկողությունը 100 %–ով պետությունն է իրականացնելու։ Սերվերային տնտեսությունը գլխամասային գրասենյակում է լինելու, եւ այնպիսի շենքում, որտեղ տեղակայված կլինի մեր ողջ աշխատակազմը։ Մեր գլխամասի գրասենյակային պայմանները միջազգային ստանդարտներով սերվերային տնտեսություն ունենալուն չեն համապատասխանում, եւ տպագրական տեխնոլոգիան եւս այս շենքում հնարավոր չէ իրականացնել։ Մենք ամբողջ աշխատակազմով տեղափոխվելու ենք նոր շենք, որտեղ կտեղակայվեն ե՛ւ արտադրական պրոցեսները, ե՛ւ սերվերային տնտեսությունը։  - Բայց նաեւ լինելու են անձնագրային գրասենյակներ Հայաստանի տարբեր տարածքներում, ինչպես որ հիմա է, ճի՞շտ է։ - Այո, ըստ չափորոշիչի՝ մասնավորը պետք է յուրաքանչյուր մարզում բացի նվազագույնը 1, իսկ Երեւանում՝ 3 գրասենյակ (վերջնական քանակը, որ չպիտի պակաս լինի 12-ից, ընկերություններն են իրենց առաջարկի մեջ ներկայացնելու,-հեղ․), բայց տպագրությունը իրականանալու է մի կետից՝ Երեւանում, եւ առաքումը նույնպես կազմակերպելու է այդ նույն կետից։ Այսինքն՝ պետությունը ոչ միայն ունենալու է ծրագրային եւ ֆիզիկական հասանելիություն, այլեւ հենց պետության ենթակայությամբ է գործելու այդ ողջ ենթակառուցվածքը։ - Իսկ ինչու՞ են դիմումատուները միայն արտասահմանյան ընկերություններ։ Ի սկզբանե Հայաստանն է մրցույթն այդպես հայտարարել, թե՞ միայն նրանք են դիմել։ - Ով կցանկանար եւ ով կհամապատասխաներ հրապարակված չափորոշիչներին, կարող էր մասնակցել։ Տեղական շուկայում չկա նմանօրինակ փորձառություն ունեցող ընկերություն, եւ դա ակնհայտ Է։   - Ինչպե՞ս է ընտրվել պայմանագրի գործողության 11 տարի ժամկետը։ - Պետություն-մասնավոր գործընկերության ընդունելի ձեւաչափ է, ավելի կարճ ժամկետում ուղղակի հնարավոր չի լինի իրականացնել օպերացիոն ներդրումները եւ կապիտալ ծախսերը։ Բայց եթե Դուք պայմանագիրը աչքի եք անցկացրել, կարող եք տեսնել՝ ինչքան շատ իրավիճակներում 11 տարին կարող է շատ ավելի կարճ տեւել (նկատի ունի՝ նախատեսված են պայմանագրի կասեցման կամ լուծման դեպքեր-հեղ․)։ Նախկին  խմբագրությամբ տեքստում 10 տարի էինք սահմանել, այժմ՝ 11՝ հետեւյալ տրամաբանությամբ՝ 1 տարի՝  կապիտալ ներդրումների համար, 10 տարի՝ եկամուտը գեներացնելու։ Իմ նշած խնդիրների համատեքստում 1-1․5 տարին իսկապես շատ կարճ ժամկետ է ողջ ենթակառուցվածքը բոլոր բաղադրիչներով մոդերնիզացնելու համար։ Մեր գնահատմամբ՝ պետության ռեսուրսով դա մի քանի տարի կտեւեր եւ հսկայական ծանրաբեռնվածություն կլիներ բյուջեի վրա։ - Ազգային անվտանգության տեսանկյունից ռիսկային չէ՞ արդյոք բնակչության անձնական տվյալների այդպիսի մեծ բազան մասնավոր, այն էլ արտասահմանյան ընկերությանը հասանելի դարձնելը։ - Նախ նկատի ունեցեք, որ ծրագրի գնահատման հանձնաժողովի կազմում տարբեր գերատեսչություններից 1-ակական անդամ է ներգրավված, իսկ Ազգային անվտանգության ծառայությունից՝ 2։ Ազգային անվտանգության ռիսկերը կառավարող այլ կարգավորումներ եւս կան առաջարկի հարցման փաստաթղթում, եւ դա հրապարակված է։ Իսկ ինչ վերաբերում է անձնական տվյալների պաշտպանությանը, ապա այդ իմաստով մեր գործիքակազմը հիմա շատ թույլ է, իսկ ծրագրի իրականացման արդյունքում մենք կունենանք միջազգային ստանդարտներով տվյալների պաշտպանություն։ Ավելի պատկերավոր նկարագրեմ՝ հիմա մեր բնակչության անձնական տվյալները պաշտպանված են այնքանով, որքանով մեր սպասարկող անձնակազմը վիզուալ նույնականացնում է դիմումատուի՝ բնակչության ռեգիստրում առկա նկարը անձի հետ, իսկ նոր ենթակառուցվածքով արդեն մարդկային գործոնը հավասարեցված է զրոյի, եւ անձի նույնականացումը ամբողջությամբ նորագույն տեխնոլոգիաներով է արվում՝ բիոամետիկ տվյալներ, մատնահետք, աչքի տվյալներ, եւ դրանք կեղծելը կամ անձի ինքնությունը գողանալը գրեթե անհնար է։ - Հարցս ոչ այնքան նույնականացման մասին է, որքան տվյալների արտահոսքի։  - Տվյալների արտահոսքի իմաստով կարող եք ուսումնասիրել տեխնիկական պահանջները, ծրագրային կարգավորումները ներառում են այդ անվտանգային մեխանիզմները։ Բոլոր հարցումները դեպի բնակչության պետական ռեգիստր գնում են Middle way-ի՝ ծրագրային միջանկյալ լուծման միջոցով, որը պարբերաբար դատարկվում է: Այսինքն՝ այստեղ տվյալ չի պահվում, իսկ այն, ինչ պահվում է որպես դիմումների ընդունման շտեմարան, ամբողջությամբ գաղտնագրված է, եւ միայն բողոքների դեպքում կոնկրետ ամսաթվով, ժամով դեպքերը կարող են դուրս բերվել եւ ուսումնասիրվել։  - Այսինքն՝ անձնական տվյալները մասնավոր ընկերությանը մշտապես հասանելի չեն լինելու, բայց երբ քաղաքացին մոտենա, օրինակ, անձնագրի վերաթողարկման համար, այդ բոլոր տվյալները ընկերության հետ միասին են լրացվելու, ճի՞շտ է։ - Այո, բայց անձնագրի տրամադրումից հետո տվյալները գաղտնագրվում են։ Բացի դրանից, նկատի ունեցեք նաեւ այն, որ բնակչության պետական ռեգիստրին ուղիղ հասանելիություն մասնավորը չի ունենալու: Շատ ապատեղեկատվություն կա այն մասով, որ բնակչության պետական ռեգիստրը մասնավորին է տրվում։ Ես ընդգծում եմ՝ բնակչության պետական ռեգիստրը կա եւ շարունակում է մնալ պետության բացառիկ տվյալների շտեմարանը՝ բացառիկ հեղինակային իրավունքով։ Այսինքն՝ միայն տեխնիկական գործառույթներն են արտապատվիրակվում։ Պետությունն է՝ ի դեմս Միգրացիայի եւ քաղաքացիության ծառայության, այն լիազոր մարմինը, որը ուսումնասիրում է եւ օրինակ, օրենքի ուժով դիմումատուին ճանաչում է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի եւ մասնավորին տալիս է կանաչ լույս, որ նրա անունով անձնագիր տպագրվի եւ տրամադրվի։ Կամ պետությունն է, որ տեսնում է, որ այդ դիմումատուն ունի հսկողություն, ենթադրենք՝ հետախուզման մեջ է կամ փակ է նրա ելքը, եւ արգելում է մասնավորին դիմումատուին տրամադրել ճամփորդական փաստաթուղթ։ - Ձեր նշած մեխանիզմները հրապարակված փաստաթղթերում ներառված են, մտահոգությունը ավելի շատ այն մասին է, թե ինչ երաշխիք պիտի ունենան ՀՀ քաղաքացիները, որ պայմանագրով ամրագրված անվտանգային միջոցառումները գործնականում ապահովվելու են։  - Կամ պետք է կարդան փաստաթղթերը եւ այն պայմանագիրը, որը ստորագրվելու է կամ վստահեն մեր խոսքերին։ Ուրիշ ի՞նչ երաշխիք կարող է տեսականում գոյություն ունենալ, գուցե մեզ հուշեք, մենք կարողանա՞նք ավելի վստահելի թվալ հանրության աչքում։ Այն փաստաթուղթը, որը ստորագրվելու է մասնավորի հետ, հրապարակված է, այն պահանջները, որով ստորագրվում է փաստաթուղթը, իմ նկարագրած մեխանիզմները՝ անգամ ավելի դետալիզացված, եւս հրապարակված են։ Կամ հանրությունը, փորձագետները, քաղաքացիական հասարակությունը, լրագրողները պետք է այսպես ուսումնասիրեն եւ մանրամասներ հրապարակեն կամ էլ պաշտոնական լրահոսին հետեւեն ու վստահեն։ - Խնդիրն այն է, որ պարբերաբար ականատես ենք լինում նման արտահոսքերի՝ սոցիալական ցանցերի մուտքային տվյալներից սկսած մինչեւ բանկային տվյալների կամ բջջային հեռախոսահամարների բազաներ։ Այս առումով ՆԳՆ վերահսկողությունը ինչպե՞ս է լինելու։ - Դուք հիմա նկարագրում եք ռիսկ, որը չի կառավարվում որեւէ օղակում որեւէ սուբյեկտի հետ գործ ունենալիս, երբ կա աշխատանք անձնական տվյալների հետ։ Այդ ռիսկը առկա է տելեկոմ ընկերություններում, առկա է բանկերում, ցանկացած խանութում, որտեղ դուք անուն-ազգանուն եք գրում, հեռախոսահամար տրամադրում։ Ամենամեծ ռիսկը անձի իրավական ինքնության գողացումն է, որը մենք ապահովագրում ենք աշխարհի ամենազարգացող տեխնոլոգիաներով, եւ հանրությունը ոչ թե մտահոգություն պետք է ունենա, որ տվյալների արտահոսքի վտանգ կա, այլ ճիշտ հակառակը, հանգիստ լինի, որ իրականացնում ենք տվյալների պաշտպանություն այսքան բարձր անվտանգային չափորոշիչներով։ - Այդ ռիսկը, այո, այլ ոլորտներում էլ կա, պարզապես այս դեպքում սրվում է այն առումով, որ այդ հասանելիությունը տրվում է արտասահմանյան կազմակերպություններին։ - Դրանք ոլորտի առաջատար եւ հեղինակավոր կազմակերպություններ են, որոնք տվյալների պաշտպանության իմաստով աշխարհում ներդնում են նորագույն լուծումներ։   Գլխավոր լուսանկարում՝ Նելլի Դավթյանը Միլենա Խաչիկյան
17:45 - 24 հոկտեմբերի, 2024
4 տարվա ընթացքում 44-օրյա պատերազմին առնչվող 2044 քրեական գործ է հարուցվել

4 տարվա ընթացքում 44-օրյա պատերազմին առնչվող 2044 քրեական գործ է հարուցվել

2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ընթացքում ու դրանից հետո պատերազմին առնչվող հազարավոր քրեական գործեր են հարուցվել (ըստ գործող Քրեական օրենսգրքի՝ նախաձեռնվել վարույթներ)։ Դրանք վերաբերում են ինչպես ադրբեջանական զինված ուժերի կողմից կատարված ռազմական հանցագործություններին, այնպես էլ հայկական զինված ուժերի ստորաբաժանումների հրամանատարների հրաման չկատարելուն, դասալքությանը եւ այլն։  2024-ի հոկտեմբերի 1-ի դրությամբ 44-օրյա պատերազմի ընթացքում եւ դրանից հետո 44-օրյա պատերազմին առնչվող դեպքերով հարուցվել են ընդհանուր առմամբ 2044 քրեական գործեր։ Որոշ վարույթներից մասեր են անջատվել եւ քննվել առանձին, իսկ որոշներն էլ միրավորվել են մեկ վարույթում։ «Ինֆոքոմը» ՀՀ գլխավոր դատախազությունից տեղեկացել է, որ հարուցված քրեական գործերից (եւ նախաձեռնված քրեական վարույթներից) դեռեւս միայն 310-ն են ուղարկվել դատարան (այդ թվում 81-ը՝ վարույթներից անջատված քրեական վարույթներով), իսկ 169-ով նախաքննությունը շարունակվում է։  Վերը նշված քրեական գործերով հանրային քրեական հետապնդում է իրականացվել եւ իրականացվում 1085 անձի նկատմամբ։  Նշենք, որ անձի նկատմամբ քրեական հետապնդումը դադարեցվում է ոչ արդարացնող հիմքով այն դեպքում, երբ անձին արդարացնող դատավճիռ չի կայացվել, բայց առկա է քրեական հետապնդումը դադարեցնելու՝ օրենքով սահմանված որեւէ հիմք, օրինակ՝ անձը մահացել է կամ անցել է քրեական պատասխանատվության ենթարկելու վաղեմության ժամկետը։ Համաձայն վերը ներկայացված տվյալների՝ 752 անձի նկատմամբ քրեական հետապնդումը այս պահին շարունակվում է։ ՀՀ գլխավոր դատախազությունից մեր հարցմանն ի պատասխան նշել են, որ 2022-2023 թվականների վերաբերյալ տեղեկությունները հնարավոր է՝ ոչ ամբողջական լինեն: Դա պայմանավորված է 2023 թվականի սեպտեմբերին Արցախում տեղի ունեցած ռազմական գործողություններով, որի ընթացքում տարածքում տեղակայված կայազորների զինվորական դատախազությունների արխիվն ամբողջությամբ ոչնչացվել է, եւ ամփոփումները կատարվել են՝ ըստ պահպանված տվյալների։ Ստորեւ ներկայացվող ցանկում կարող եք կարդալ նախկին եւ գործող Քրեական օրենսգրքերի այն հոդվածները, որոնց հիման վրա հարուցվել են քրեական գործերը։ * Նկարներն ավելի պարզ տեսնելու համար սեղմեք դրանց վրա Հայարփի Բաղդասարյան
20:36 - 23 հոկտեմբերի, 2024
Հարկային և մաքսային տեսուչների ստացած նվիրատվությունները հետագծելի չեն. ԿԿՀ-ն նրանց հայտարարագրերը չի ուսումնասիրել

Հարկային և մաքսային տեսուչների ստացած նվիրատվությունները հետագծելի չեն. ԿԿՀ-ն նրանց հայտարարագրերը չի ուսումնասիրել

2023 թվականին Պետական եկամուտների կոմիտեի 77 աշխատակիցներ ստացել են մոտ 478 մլն դրամի 109 նվիրատվություն։ Այս մասին տեղեկանում ենք նրանց գույքի և եկամուտների հայտարարագրերից։ «Ինֆոքոմը» կարողացել է նույնականացնել 109 նվիրատուներից 76-ին և գտել նրանց կապը պաշտոնյաների հետ։ Այսպիսով, ՊԵԿ պաշտոնյաները 2023 թվականին ամենաշատ նվիրատվությունները ստացել են ծնողներից և քույր-եղբայրներից։  478 միլիոնից 416 մլն դրամը ՊԵԿ աշխատակիցները ստացել են գումարի տեսքով, իսկ մոտ 62 մլն դրամը՝ բնամթերային ձևով։ Գումարային արտահայտությամբ ամենամեծ նվիրատվությունները ՊԵԿ աշխատակիցները ստացել են ծնողներից՝ մոտ 281 մլն դրամ։ Պաշտոնատար անձանց հետ մոտ 90 մլն դրամի նվիրատվություն կատարողների կապը պարզել չի ստացվել։ Ամենամեծ չափով նվիրատվությունը ստացել է ՊԵԿ Հարկ վճարողների ընթացիկ հսկողության հարկային տեսչության-վարչության պետ Արմեն Սաֆարյանը։ Նվիրատվությունը ստացել է հորից՝ Գեորգի Սաֆարյանից։ Նվիրատվության չափը կազմել է 58 մլն 200 հազար դրամ։ Գեորգի Սաֆարյանը հայտարարագիր չի լրացնում, քանի որ պաշտոնյայի հետ համատեղ բնակվող անձ չէ, հետևաբար հնարավոր չէ պարզել, թե որտեղից է գոյացել նշված գումարը։ Գրեթե նույնքան՝ 57 մլն 900 հազար դրամ նվիրատվություն ստացել է ՊԵԿ Հարկային տեղեկատվության և ռիսկերի վերլուծության վարչության պետի տեղակալ Սուրեն Գալստյանը հորից՝ Վալերիկ Գալստյանից։ Վերջինս հայտարարատու անձ չէ, նվիրատվության միջոցների ծագման աղբյուրը տեսանելի չէ։ Պաշտոնյաները նվիրատվություններ ստացել են տարբեր արժույթներով՝ դրամ, ռուսական ռուբլի, ԱՄՆ դոլար և եվրո։ 109 նվիրատուներից 2023թ-ին միայն 7-ն են եղել հայտարարատու։ Մենք ուսումնասիրել ենք պաշտոնյաներին նվիրատվություն արած անձանց հայտարարագրերը և պարզել, որ նվիրատուներից մեկը չի ունեցել այնքան գումար, որքան նվիրաբերել է, իսկ երեք նվիրատու չի հայտարարագրել կատարած նվիրատվությունը։ ՊԵԿ Հարկային տեղեկատվության և ռիսկերի վերլուծության վարչության կամերալ ուսումնասիրությունների բաժնի գլխավոր հարկային տեսուչ Լիանա Մովսիսյանը 2023 թվականին 30 հազար եվրո նվիրատվություն է ստացել ամուսնուց՝ Սամվել Եղիազարյանից։ Վերջինիս հայտարարագրից երևում է, որ այդքան գումար չի ունեցել նվիրատվություն կատարելու համար։ Սամվել Եղիազարյանը տարվա սկզբում հայտարարագրել է 20 հազար եվրո և 3 մլն դրամ կանխիկ գումար, որոնք տարվա վերջում նվազել են՝ դառնալով 10 հազար եվրո և 2.5 մլն դրամ։ ՊԵԿ հարկային տեսուչի ամուսինն այդ տարի եկամուտ և ծախսեր չի հայտարարագրել, այդ թվում՝ կատարած նվիրատվությունը: ՊԵԿ Ներքին աուդիտի վարչության հարկային մարմնի ներքին աուդիտի բաժնի գլխավոր հարկային տեսուչ Տիգրան Նարիմանյանը 2023 թվականին 7.4 մլն դրամ նվիրատվություն է ստացել մորից՝ Մելանիա Մկրտչյանից։ Մկրտչյանը  թեև ունեցել է կատարված նվիրատվության չափով ֆինանսական միջոցներ, սակայն նվիրատվությունը չի հայտարարագրել ծախսերում։ ՊԵԿ Ներքին աուդիտի վարչության համակարգման և ֆինանսաիրավական ներքին աուդիտի բաժնի պետ Վանյա Ղազարյանը 2023-ին մոտ 11 մլն դրամ նվիրատվություն է ստացել կնոջից՝ Աննա Դրմոյանից։ Վերջինս թեև ունեցել է նվիրատվության չափով միջոցներ, սակայն արված նվիրատվությունը ծախսերի բաժնում չի հայտարարագրել։ ՊԵԿ պաշտոնյաների նվիրատու ընտանիքի անդամները եկամուտներ են ստացել անշարժ գույքի օտարումից, ձեռնարկատիրական գործունեությունից, բանկային ավանդներից, և այլ անձանցից ստացած նվիրատվություններից։   Որոշ պաշտոնյաներ վերջին երկու-երեք տարիներին անընդմեջ նվիրատվություններ են ստացել. նրանցից ոմանք՝ նույն անձանցից «Ինֆոքոմը» ուսումնասիրել է նաև ՊԵԿ պաշտոնյաների 2021 և 2022 թվականների հայտարարագրերը և նկատել հետևյալ օրինաչափությունը. որոշ պաշտոնյաներ նվիրատվություններ են ստացել վերջին երկու կամ երեք տարին անընդմեջ։ ՊԵԿ Համալիր հարկային ստուգումների վարչության ստուգումների թիվ 6 գլխավոր հարկային տեսուչ Խաչատուր Մկրտչյանն արդեն երեք տարի է, ինչ նվիրատվություններ է ստանում հորից՝ Արթուր Մկրտչյանից։ 2021-ին ստացել է 1.5 մլն դրամ, իսկ 2022-ին և 2023-ին՝ 2.5-ական մլն դրամ։ ՊԵԿ Հարկային վարչարարության կազմակերպման, դիտարկման և հսկողության վարչության ընթացիկ հարկային հսկողության համակարգման բաժնի գլխավոր հարկային տեսուչ Արսեն Ալեքսանյանը եղբորից նվիրատվություններ է ստացել երեք տարի շարունակ 2021 թվականին՝ 2.6 մլն դրամ, 2022-ին՝ 1.6 մլն դրամ, իսկ 2023-ին՝ 670 հազար դրամ։ ՊԵԿ Ներքին անվտանգության վարչության մաքսային մարմնի ներքին անվտանգության բաժնի գլխավոր մաքսային տեսուչ Արա Սիմոնյանը 2021-ին ստացել է մոտ 977 հազար դրամ, 2022-ին՝ մոտ 1 մլն 45 հազար դրամ, իսկ 2023-ին՝ մոտ 1 մլն 80 հազար դրամ՝ քույրերից։ ՊԵԿ Համալիր հարկային ստուգումների վարչության ստուգումների թիվ 5 բաժնի գլխավոր հարկային տեսուչ Կարեն Մարգարյանը 2021-ին ստացել է ընդհանուր 2.1 մլն դրամ, 2022-ին՝ ընդհանուր 4.6 մլն դրամ, իսկ 2023-ին՝ ընդհանուր 2.1 մլն դրամ։ Բոլոր տարիներին Կարեն Մարգարյանը նվիրատվությունները ստացել է նույն երկու անձանցից։ Նրանցից մեկը պաշտոնյայի եղբայրն է, մյուսին նույնականացնել չհաջողվեց։ ՊԵԿ Հարկ վճարողների ընթացիկ հսկողության հարկային տեսչություն-վարչության փոքր հարկ վճարողների ընթացիկ հսկողության թիվ 7 բաժնի գլխավոր հարկային տեսուչ Աննա Պողոսյանը 2021-ին հորից ու եղբորից ստացել է ընդհանուր 1.3 մլն դրամ, իսկ 2023-ին՝ մորից ու քրոջից ընդհանուր 2.7 մլն դրամ։ ՊԵԿ Հարկ վճարողների ընթացիկ հսկողության հարկային տեսչություն-վարչության փոքր հարկ վճարողների ընթացիկ հսկողության թիվ 7 բաժնի գլխավոր հարկային տեսուչ Լուսինե Զազյանը 2021 և 2023 թվականներից ստացել է ընդհանուր 711 հազար դրամ նույն անձից, որին նույնականացնել չհաջողվեց։ ՊԵԿ Հարկ վճարողների ընթացիկ հսկողության հարկային տեսչություն-վարչության փոքր հարկ վճարողների ընթացիկ հսկողության թիվ 7 բաժնի պետի տեղակալ Հայկազ Կարապետյանը 2021 և 2023 թվականներից ստացել է ընդհանուր 14.7 մլն դրամ հորից։ Ներքին աուդիտի վարչության հարկային մարմնի ներքին աուդիտի բաժնի գլխավոր հարկային տեսուչ Հովհաննես Ժամկոչյանը 2021 և 2022 թվականներին որդիներից ստացել է ընդհանուր մոտ 2 մլն դրամ նվիրատվություն։ ՊԵԿ համալիր հարկային ստուգումների վարչության ստուգումների թիվ 3 բաժնի գլխավոր հարկային տեսուչ Արմանդ Աբրահամյանը 2021-ին ստացել է 4.2 մլն դրամ անձից, որին նույնականացնել չհաջողվեց, իսկ 2022 թվականին հայտարարագրել է 8.5 մլն դրամ նվիրատվություն` նվիրատուի դաշտում նշելով «ֆիզիկական անձանցից»։ ՊԵԿ Արևելյան մաքսատուն-վարչության Բագրատաշենի մաքսային կետ-բաժնի 2-րդ բաժանմունքի պետ Արամ Ղուկասյանը 2022-ին ստացել է 23.5 մլն դրամ անձից, որին նույնականացնել չհաջողվեց։ 2023-ին 18.3 մլն դրամ նա ստացել է հորից։  ՊԵԿ հարկային տեղեկատվության և ռիսկերի վերլուծության վարչության փոքր հարկ վճարողների վերլուծության և մոնիտորինգի բաժնի պետի տեղակալ Զեփյուռ Ալեքսանյանը 2022 և 2023 թվականներին ընդհանուր 2.7 մլն դրամ նվիրատվություններ է ստացել անձանցից, որոնց նույնականացնել չհաջողվեց։ ՊԵԿ Երևանի մաքսային սպասարկման կենտրոն-մաքսատուն, վարչության բացթողնման բաժնի գլխավոր մաքսային տեսուչ Արման Հարությունյանը 2022 և 2023 թվականներին հարազատներից ստացել է ընդհանուր 3.1 մլն դրամ նվիրատվություն։ Հայտարարագրերի վերլուծությամբ զբաղվող պետական մարմինը՝ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը (ԿԿՀ), օրենքով իրավասու է հայտարարագրված կամ հայտարարագրման ենթակա գործարքի կողմ հանդիսացող յուրաքանչյուր անձից, տվյալ դեպքում՝ նվիրատուներից ըստ անհրաժեշտության պահանջել իրավիճակային հայտարարագիր, եթե անգամ նրանք հայտարարատու չեն։  «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի» մասին օրենքի համաձայն՝ կառույցն իրականացնում է հայտարարագիր լրացնելու և ներկայացնելու պահանջների պահպանման, հայտարարագրված տվյալների արժանահավատության և ամբողջականության ստուգում, հայտարարագրված տվյալների մաթեմատիկական վերլուծություն, ռիսկային ցուցանիշների հիման վրա հայտարարագրերի վերլուծություն, հայտարարագրերի վերլուծության համար նշանակություն ունեցող հանգամանքներ պարունակող լրատվամիջոցների հրապարակումների կամ անձանց գրավոր դիմումների հիման վրա հայտարարագրերի վերլուծություն: Հանձնաժողովին հարցրել էինք՝ արդյոք վերլուծե՞լ են ՊԵԿ պաշտոնյաներից որևէ մեկի հայտարարագիրը կամ նվիրատուներից իրավիճակային հայտարարագրեր հայցե՞լ են։ ԿԿՀ-ից պատասխանել են, որ մեր նշած պաշտոնները ներառված չեն եղել հայտարարագրերի վերլուծության ռիսկային չափորոշիչ սահմանելու և դրա հիման վրա պետական պաշտոնների ցանկը հաստատելու մասին որոշումներում, ինչպես նաև նրանց վերաբերյալ հայտարարագրերի վերլուծության համար նշանակություն ունեցող հանգամանքներ պարունակող լրատվամիջոցների հրապարակումներ չեն հայտնաբերվել, անձանց գրավոր դիմումներ նույնպես չեն ստացվել։ Կարճ ասած՝ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը նշված անձանց հայտարարագրերի ստուգում և վերլուծություն չի իրականացրել: Չնայած այն փաստին, որ հարկային և մաքսային վերահսկողություն իրականացնող պաշտոնյաներն ամենաշատ նվիրատվություն ստացողներն են, նրանց նվիրատվությունների աղբյուրը հիմնականում հետագծելի չէ, որևէ գործնական քայլ չի ձեռնարկվել կոռուպցիոն ռիսկերը գտնելու և կանխարգելելու ուղղությամբ։   Լյուսի Մանվելյան
19:36 - 23 հոկտեմբերի, 2024
«Զանգել, ասել են՝ ձեր զինվորներից ոչ մեկը չկա»․ 18 զինծառայողի զոհվելու գործով վկաների հարցաքննությունն ավարտական փուլում է

«Զանգել, ասել են՝ ձեր զինվորներից ոչ մեկը չկա»․ 18 զինծառայողի զոհվելու գործով վկաների հարցաքննությունն ավարտական փուլում է

«Ես իմ աշխատանքի բերումով 5-րդ անգամ էի պատերազմի մասնակցում»,– Հակակոռուպցիոն դատարանում այսօր ցուցմունք տալիս ասաց 62-ամյա Ավո Զաքարյանը՝ նկատի ունենալով Աֆղանստանի, Չեչնիայի, Արցախյան առաջին, Ապրիլյան եւ 44-օրյա պատերազմները։ Զաքարյանը, որ արդեն 30 տարի է՝ «Մեղրու ճանապարհաշինարարական շահագործման ձեռնարկություն» ՍՊԸ–ի վարորդն է, դատակոչվել էր՝ հարցաքննվելու 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Իշխանաձոր գյուղի տարածքում ադրբեջանական զինված ուժերի անօդաչու թռչող սարքի հարվածից Մեղրու զորամասի ինժեներասակրավորական վաշտի (ԻՍՎ) 18 զինծառայողի զոհվելու վերաբերյալ քրեական գործով։ Երկուսուկես տարվա մեջ 4 անգամ դատարանի փոփոխություն կրած այս գործով վկաների հարցաքննությունը ավարտին է մոտենում։ Զինծառայողները, որ ԱԹՍ–ի ձայնը լսելով պատսպարվել էին, զորամասի շտաբի պետ, փոխգնդապետ Անդրանիկ Վերանյանի հրամանով ստիպված են եղել վերադառնալ իրենց «Ուրալ» եւ շարունակել երթը։ Վերջինս այժմ մեղադրվում է ռազմական դրության ժամանակ անձնական շահագրգռվածությունից ելնելով պաշտոնեական դիրքը չարաշահելու մեջ, ինչն անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ՝ զոհվել է 18, վիրավորվել 3 անձ, իսկ պետությանը պատճառվել է ավելի քան 21 միլիոն դրամի գույքային վնաս։  Անդրանիկ Վերանյանը առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Ներկայանալով դատարանին՝ Ավո Զաքարյանը պատմեց, որ կողմերից ոչ մեկին չի ճանաչում, դեպքի մասին մանրամասներ չգիտի, նույնիսկ առաջին անգամ քննիչից է իմացել։ Վկա Ավո Զաքարյանը, դատավոր Սուրեն Խաչատրյանը Զաքարյանը, տարիքով պայմանավորված, զորակոչի ենթակա չի եղել, բայց կամավոր մեկնել է, քանի որ իրեն կանչել են՝ իր աշխատանքային մեքենայում՝ չինական ինքնաթափում արկեր եւ ականներ բարձելու եւ Արցախ տեղափոխելու․ «Գիշերվա ժամը 2–ին հասանք Ջաբրայիլի շրջանի Արծվաշեն գյուղ, տեղավորվեցինք մի քանդած շենքում․ էդ տարածքը անգիր հիշում եմ, որովհետեւ հենց լույսը բացվում էր, ավտոյից հեռու էի գնում, կրակոցները անընդհատ լսվում էին․․․ Ասացին՝ առավոտ լույսը բացվի՝ ճղներով փակի ավտոն, դե, կարմիր գույն էր, որ չերեւա։ 4-5 օր կրակոցներ եղել են, բայց անօդաչու չի աշխատել, որովհետեւ ամպամած եղանակ էր, անձրեւն անընդհատ մաղում էր»։ Մի քանի օր անց, ըստ Զաքարյանի, իրեն զանգահարել է ԻՍՎ հրամանատար Տարոն Նիկողոսյանը (զոհվել է,–հեղ․)։ Նա այն անձն է, որին Վերանյանը հրամայել է շարունակել երթը․ «Քանի որ կապերը անընդհատ գնում–գալիս էին, ինձ հաղորդագրություն եկավ՝ բաժանորդը զանգահարել է ձեզ, մինչեւ հիմա պահել եմ դա, ռազմականին էլ ցույց եմ տվել․․․ Տարոնն ասում ա՝ շեֆ (ինձնից տարիքով փոքր էր, երեւի դրա համար էր այդպես դիմում), ավտոն խոդ տուր, որ ասեմ՝ ուր բարձրանաս (պետք է զինամթերքը հասցներ,–հեղ․)․․․ Ու էդ ամբողջ օրը ԱԹՍ–ն ֆռում էր, ձայնը գալիս էր։ 2 հատը Արաքսի ուղղությամբ եկան, մենք էդ 2-ին տեսանք, իսկ 1-ը ձախ կողմով էր գալիս։ Էդ երկուսին 10-15 վայրկյան հետո խփեցին, մեկը ասավ՝ մերոնք, մեկը ասավ՝ պարսիկները, որովհետեւ անցել էր Արաքսը, իսկ էն երրորդը ահագին պտտվեց, ուժեղանում–թուլանում էր, մոմենտի տակ ուղղությունը կորցնում էլ էի, ու որ ընկավ, զինվորները բա՝ «ուռա–ուռա, դռուժբին խփան» (այդպես էին անվանում, քանի որ էլեկտրական սղոցի ձայնի էր նման,–հեղ․), մտածեցինք՝ մերոնք են, էն էլ պարզվում ա․․․ Ավտոն խոդ էի տվել, զանգում էի Տարոնին, արդեն անհասանելի էր, ուզում էի ինքնագլուխ շենքից դուրս գալ, բարձրանալ, Հայկ անունով մի մայոր ասավ՝ Ավո՛, մի՛ բարձրացի, զանգել են, ասել՝ վատ դեպք է պատահել՝ ԱԹՍ–ն մտել է սապյորների «Ուրալի» մեջ, ձեր զինվորներից ոչ մեկը չկա, բոլորը զոհվել են»,– պատմեց վկան՝ նշելով, որ դրանից հետո 4-5 օր դիակներ է տեղափոխել, ընդհանուր 17 օր մնալուց հետո վերադարձել է զորամաս։ Անդրանիկ Վերանյանը ճշգրտեց՝ իրենք այնտեղ են գտնվել ոչ թե 17 օր, այլ ավելի քիչ՝ հոկտեմբերի 3-12 ընկած ժամանակահատվածում։ Հանրային մեղադրող Հայկ Մարգարյանը – Տարոն Նիկողոսյանից ստացված հաղորդագրությունը դատարանում հետազոտել ենք, այն ստացվել է 16։04-ին։ Այսինքն՝ դրանից հետո՞ եք Տարոնի հետ խոսել, եւ դրանից հետո՞ է Տարոնը Ձեր առաջ խնդիր դրել,– հարցրեց հանրային մեղադրող Հայկ Մարգարյանը։ – Այո, ասավ՝ կասեմ՝ ուր գաս, որ մենք զինվորներով էդքան տեղ չիջնենք։ – Կարող ենք փաստել, որ մեր դեպքը եղել է 16։04-ից ինչքա՞ն ժամանակ հետո։ – Չեմ կարող ասել, էնքան խառը իրավիճակ էր։ – Տեղանքը Ձեզ ծանո՞թ էր։ – Չէ։ – Իշխանաձորի խաչմերուկը ծանո՞թ էր։ – Չէ, ես Արծվաշենից վերեւ չեմ բարձրացել․․․ 4 օր մարդ չի եղել, մեն–մենակ էդ անծանոթ տեղում․․․ Հետո կամաց–կամաց մեր ավտոներից էլ եկան տարբեր ուղղություններով․․․ Անդրանիկ Վերանյանի պաշտպան Նարեկ Գրիգորյանը վկայից հետաքրքրվեց՝ առաջին անգամ ե՞րբ է ԱԹՍ–ի հանդիպել, ձայն լսել։ Ի պատասխան՝ վկան ասաց՝ այդ օրը․ – Եթե առաջին անգամ այդ օրն եք հանդիպել, ինչի՞ց եք իմացել, որ հենց ԱԹՍ է,– հարցրեց պաշտպանը։ – Բա բոլոր զինվորները գոռում էին, ասում էին՝ «դռուժբան» եկավ։ – Մինչեւ Տարոնի հետ խոսելը ԱԹՍ–ի ձայն լսե՞լ եք։ – Այո։ – Եվ պնդո՞ւմ եք, որ ահագին տեւեց։ – Շատ ա ֆռացել՝ մոտ կես ժամից ավելի, էն երկուսը խփելուց հետո մի կես ժամից ավելի պտտվել է։ – Իսկ ե՞րբ եք իրադարձություններն ավելի լավ հիշում՝ հիմա՞ թե՞ 2021 թ․ մարտին ցուցմունք տալիս։ – Ռազմականը որ եկել է, ես նույն բաները պատմել եմ, տարբերություն չկա, իմ հիշողությունը շատ լավ է,– պատասխանեց վկան։ Պաշտպան Նարեկ Գրիգորյանը միջնորդեց հրապարակել վկայի նախաքննական ցուցմունքը՝ պնդելով, որ դրա եւ դատարանում հայտնած տեղեկությունների միջեւ էական հակասություններ կան։ Դատարանը միջնորդությունը բավարարեց։ Ձախից՝ պաշտպան Նարեկ Գրիգորյանը, մեղադրյալ Անդրանիկ Վերանյանը Նախաքննության ժամանակ վկան ասել էր հետեւյալը․ «Տարոնի հետ խոսելուց 1–1․5 ժամ հետո սկսեց լսվել թշնամու ԱԹՍ–ի ձայնը։ Դրանցից մեկը ձախ կողմից՝ Ջաբրայիլից էր գալիս, մյուս երկուսը՝ Արաքսի ուղղությամբ։ Խառը դռռոց էր լսվում։ Արաքսի կողմինները լսվելուց 15 րոպե հետո խոցվեցին, ես տեսա ոչնչացման ծուխը, բայց չգիտեմ՝ մերոնք խփեցին թե պարսիկները։ Դրանից քիչ անց՝ երեւի 10 րոպե էլ չէր անցել, ձախ թեւից՝ Ջաբրայիլի կողմից, բավականին սուր ձայն լսվեց, որը ԱԹՍ–ի ձայն էր, եւ դրան հաջորդող վայրկյաններին պայթյունի ձայն լսվեց։ Կարծեցինք՝ դրան էլ մերոնք խոցեցին, սակայն մի ժամ հետո իմացա, որ դա մխրճվել է մեր ԻՍՎ  «Ուրալ»–ի մեջ, որի հետեւանքով 10–ից ավելի զինծառայող զոհվել է, մնացել եմ առանց անմիջական հրամանատարության․․․»։ Ցուցմունքի ամբողջական հրապարակումից հետո պաշտպանը հարցեր հղեց վկային․ – Նախաքննության ժամանակ ասել եք՝ վերջին հեռախոսազանգն ունենալուց 1․1-5 ժամ անց լսվել է ԱԹՍ–ի ձայնը, իսկ այսօր ասում եք՝ մինչեւ հեռախոսազրույցը արդեն լսվում էր։ Հիմա ո՞րն է իրականությունը։ – էնպես հարցեր եք տալիս․․․ Ես ընկնեմ, վայրկայններով պատասխանե՞մ։ Եթե Դուք իմ տեղը էնտեղ լինեիք, կարողա ոչ ամբողջ արարողությունը հիշեիք, ոչ․․․ Էնքան խառն է եղել, կարողա մի 15-20 րոպեի–կես ժամի տարբերությամբ պատասխանեմ, ես չեմ նայել ժամին, մոտավոր եմ ասում, կարողա 15 ա տեւել, կարողա կես ժամ։ – Ես Ձեզանից տեւողություն չեմ ուզում, Էդ անտեր ԱԹՍ–ի ձայնը Տարոնի հետ խոսելուց առաջ կա՞ր թե՞ ոչ։ – Ես մանրամասն պատմել եմ, գրված ա, իմ գրվածին ատվեչայ եմ, ժամերը չեմ հիշում, ժամացույց չեմ վերցրել, որ ասեմ․․․ Կարողա եւ առաջ, կարողա եւ հետո, չեմ հիշում,– ճշգրտել չկարողացավ վկան։ Հաջորդ հակասությունը, ըստ պաշտպանի, վերաբերում էր ԱԹՍ–ի ձայնի տեւողությանը․ – Նախաքննության ժամանակ ասել եք՝ 2 ԱԹՍ–ների խոցվելուց քիչ անց՝ 10 րոպե էլ չէր անցել, ձախ՝ դեպի Ջաբրայիլի կողմից բավականին բարձր սուր ձայն լսվեց, ու դրան հաջորդող վայրկյաններին պայթյուն լսվեց․․․ Այսօր ասացիք՝ ԱԹՍ–ի ձայնը կես ժամ տեւել է։ Ոնց հիմա եք ասում, այդպե՞ս է, թե՞ միանգամից սուր ձայն է լսվել, եւ պայթել։ – Չէ, ահագին երկար ֆռացել է․ թե 15 րոպե է տեւել, թե կես ժամ, ես չեմ կարող ասել։ – Ամեն դեպքում ձայնը լսելն ու պայթյունը [մեկ չեն եղել],– ճշգրտեց դատավորը։  – Չէ, ահագին երկար տեւել է, որովհետեւ բոլոր զինվորները փախան կոռոլյոկի դաշտը, նույնն էլ՝ ես, –պնդեց վկան։ Դատակոչի ցուցակում ներառված վերջին վկան՝ 9-րդ պաշտպանական շրջանի հրամանատար, գնդապետ Արտյոմ Պողոսյանը, ըստ ՆԳՆ ոստիկանությունից ստացված տվյալների, երկրում չէ։ Դատավարության մասնակիցների հետ քննարկելով՝ նախագահող դատավոր Սուրեն Խաչատրյանը որոշեց լրացուցիչ միջոցներ ձեռնարկել նրա գտնվելու վայրը ճշգրտելու եւ իրավական փոխօգնության հիման վրա օտարերկրյա պետությունում նրա հարցաքննությունը կազմակերպելու նպատակով։ Դրա անհնարինության պարագայում դատարանը կհրապարակի վկայի նախաքննության ժամանակ տված ցուցմունքը։   Գլխավոր լուսանկարում՝ զոհված զինծառայողների հայրերըՄիլենա Խաչիկյան
19:27 - 21 հոկտեմբերի, 2024
Ֆունկցիոնալության գնահատման գաղտնի բանաձեւը․ հաշմանդամություն ունեցող անձինք դժգոհում են բարեփոխված համակարգից

Ֆունկցիոնալության գնահատման գաղտնի բանաձեւը․ հաշմանդամություն ունեցող անձինք դժգոհում են բարեփոխված համակարգից

34-ամյա Արեւ Մելքոնյանը 1 տարեկանում անժամկետ հաշմանդամություն է ստացել, նրան տրամադրվել է վերականգնողական անհատական ծրագիր, որի հիման վրա տարիներ շարունակ անվասայլակ գնելու նպատակով պետությունից ֆինանսական աջակցություն է ստացել։ Այժմ, երբ լրացել է թե՛ անվասայլակի շահագործման, թե՛ վերականգնողական անհատական ծրագրի (այսուհետ՝ ՎԱԾ) գործողության ժամկետը, Արեւը ցանկանում է, ըստ սահմանված կարգի, փորձաքննություն անցնելու դիմում ներկայացնել՝ նույն եւ աջակցող մեկ այլ միջոց ստանալու համար, սակայն հենց այդ նպատակով պետության կողմից ներդրված e-disability.am էլեկտրոնային հարթակը նրան այդ հնարավորությունը չի տալիս։ Այս հարթակը ներդրվել է ընդամենը 1 տարի առաջ՝ սոցիալական ոլորտում մեկնարկած բարեփոխումների շրջանակում։ Հարթակի մշակման եւ ներդրման համար պետական բյուջեից ծախսվել է ավելի քան 150 միլիոն դրամ՝ չհաշված միջազգային դոնորներից ստացված աջակցությունները։ Նյութում կարդացեք՝ Ինչ է իրենից ներկայացնում ֆունկցիոնալության գնահատման նոր համակարգը Ինչ խնդիրների են բախվում հաշմանդամություն ունեցող անձինք Ինչու են հաշմանդամություն ունեցող անձանց հիմնահարցերով զբաղվող որոշ ՀԿ-ներ դժգոհ այս բարեփոխումից Ինչպես է բարձրաձայնված խնդիրներին արձագանքում Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարությունը Ինչու է նոր ներդրված համակարգի օրինականության հարցը հասել դատարան Ֆունկցիոնալության գնահատման համակարգի աշխատանքի տրամաբանությունը Ըստ բարեփոխումների ծրագրի՝ հաշմանդամության կարգի տրամադրման նախկին համակարգը փոխարինվել է ֆունկցիոնալության գնահատման նոր համակարգով։ Դրանով գնահատման բժշկական մոդելից Հայաստանն անցում է կատարել սոցիալական մոդելի, ինչը նշանակում է, որ գնահատող հանձնաժողովներում ներգրավված են ոչ միայն բժիշկներ, այլեւ հարակից ոլորտների մասնագետներ՝ հոգեբան, լոգոպետ, վերականգնողաբան, մանկավարժ եւ այլք։ Բացի այդ, եթե նախկինում հաշմանդամության կարգը որոշում էին հանձնաժողովի անդամները, ապա այժմ այն որոշում է հիշյալ e-disability.am հարթակը ինքնաշխատ եղանակով՝ հանձնաժողովի անդամների գնահատականների հիման վրա։  Հայաստանում արմատական այս փոփոխությունների մասին հայտարարվել էր դեռ 2014 թ․-ին։ Այդ ժամանակ Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարությունը (այսուհետ՝ նախարարություն) ծրագրում էր նոր համակարգը գործարկել 2019 թ․ հունվարից։ Գործընթացը, սակայն, դանդաղեց, նախագիծը հանրային քննարկման դրվեց միայն 2022 թ․-ին։ Ի վերջո, 2023 թ․ փետրվարի 1-ից մասնակի, իսկ 2024 թ․ հունվարի 1-ից ամբողջապես ներդրվեց անձի ֆունկցիոնալության գնահատման համակարգը։ Չնայած 10 տարի շարունակ մշակվելուն՝ նոր համակարգը հասցրել է մի շարք դժգոհությունների, մինչեւ անգամ դատական վեճի առիթ դառնալ։ 2022  թ․ Կառավարությունը սահմանեց անձի ֆունկցիոնալության գնահատման կարգը։ Ըստ դրա՝ քաղաքացին նախ դիմում է պոլիկլինիկա կամ բժշկական որեւէ հաստատություն, որտեղ թերապեւտը կամ բժիշկը նրան ուղարկում է համապատասխան հետազոտությունների, որոնք անհրաժեշտ են ֆունկցիոնալության գնահատման ուղեգրումը կազմակերպելու համար։   Հաջորդիվ գործընթացը շարունակվում է էլեկտրոնային եղանակով։ Բժշկական հաստատությունը էլեկտրոնային առողջապահության «Արմեդ» համակարգում ստեղծում է գնահատման ուղեգիրը։ Անձը  (կամ նրա օրինական ներկայացուցիչը) e-disability.am հարթակի միջոցով ներկայացնում է դիմում՝ կցելով պահանջվող փաստաթղթերն ու լրացնելով ինքնագնահատականի թերթիկը։ Թերթիկում ներառված են մի շարք հարցեր՝  զբաղվածության, տեղաշարժման, կենցաղում առկա հնարավոր դժվարությունների, օժանդակ սարքերի անհրաժեշտության եւ այլնի մասին։ Դիմումն ուղարկելուց հետո համապատախան մանագետները կազմում են անձի վերաբերյալ ամփոփաթերթ։ Այն աղյուսակ է, որում ներառվում են ֆունկցիոնալության միջազգային դասակարգիչների` օրգանիզմի ֆունկցիաների (b), մարմնի կառուցվածքի (s), գործունեության ու մասնակցության (d) եւ միջավայրային գործոնների (e) ծածկագրերը, որոնք ենթակա են գնահատման։ Գնահատման արդյունքներն ամփոփվում են արձանագրությունում, որը իրենից ենթադրում է նույն այդ ամփոփաթերթը՝ յուրաքանչյուր ծածկագրի կողքին հանձնաժողովի նշանակած որակիչներով (0-4 բալային համակարգով)։ Տարիքային տարբեր խմբերի համար (0-2, 3-5, 6-14, 15-18 եւ 18 տարեկանից բարձր) սահմանված է ընդհանուր առմամբ 6 տեսակի արձանագրություն՝ ըստ հետեւյալ ոլորտների.  հենաշարժական խնդիրներ տեսողական, խնդիրներ լսողական խնդիրներ խոսքի եւ ձայնի խնդիրներ հոգեկան (մտավոր) խնդիրներ քրոնիկական հիվանդություններ։ Գնահատականների արձանագրությունը ներբեռնվում է համակարգ, որն էլ ինքնաշխատ եղանակով կայացնում է անձի ֆունկցիոնալության գնահատման որոշումը՝ նրան ճանաչելով կամ չճանաչելով հաշմանդամություն ունեցող։ Ըստ ֆունկցիոնալության սահմանափակման տոկոսային միավորի՝ ընտրվում է ֆունկցիոնալության սահմանափակման աստիճանը՝ միջին (25-50%), ծանր (51-75%) կամ խորը (76-100%), եւ ժամկետը՝ 1 տարի, 2 տարի, 5 տարի, մինչեւ 18 տարեկան կամ անժամկետ։ Թեթեւ (5-24%) աստիճանի սահմանափակում ունեցող անձինք հաշմանդամություն ունեցող չեն համարվում, սակայն կարող են օգտվել որոշակի ծառայություններից։ Գնահատումից հետո հանձնաժողովը կազմում է Ծառայությունների անհատական ծրագիր (այսուհետ՝ ԾԱԾ), որում նշվում է տվյալ անձին առաջարկվող կամ երաշխավորվող ծառայությունների եւ աջակցող միջոցների ցանկը (պետական բյուջեից փոխհատուցվող եւ չփոխհատուցվող)։  Այս ողջ գործընթացը՝ դիմումը մուտքագրելու պահից մինչեւ որոշումն ընդունելու պահը, պետք է տեւի ոչ ավելի, քան 30 օր, իսկ որոշումը անձին պետք է տրամադրվի 3 աշխատանքային օրվա ընթացքում։ Սլաքի միջոցով կարելի է թերթել ինֆոգրաֆիկաները եւ ծանոթանալ վիճակագրական տվյալներին Կառավարությունն ընդլայնել է կրկնակի փորձաքննության դիմելու դեպքերի ցանկը Ֆունկցիոնալության գնահատումը լինում է երեք տեսակի՝ առաջնակի, կրկնակի եւ վերագնահատում, որոնցից յուրաքանչյուրի համար սահմանված են որոշակի պայմաններ։ Այս տարվա հունիսի 27-ին Կառավարությունը փոփոխություններ կատարեց այդ պայմանների մեջ՝ սահմանելով, որ անժամկետ հաշմանդամություն ունեցող անձինք աջակցող միջոց (անվասայլակ, լսողական սարք եւ այլն) ստանալու համար կարող են կրկնակի փորձաքննության դիմել։ Ըստ մեկ այլ որոշման՝ նախկին համակարգով տրված եւ գործողության մեջ գտնվող ՎԱԾ-ի հիման վրա անձը կարող է ստանալ նույն աջակցող միջոցից, իսկ եթե լրացել է ՎԱԾ-ի ժամկետը, Միասնական սոցիալական ծառայությունը նրան տրամադրում է տեղեկանք, որտեղ նշվում է ՎԱԾ-ով երաշխավորված աջակցող միջոցը։ Իսկ այն դեպքում, երբ անձին անհրաժեշտ է նախկինում չունեցած եւ ՎԱԾ-ում չներառված աջակցող միջոց, ապա նա պետք է  անցնի ֆունկցիոնալության գնահատում՝ ԾԱԾ ստանալու համար։ Հենց այս՝ վերջին դրույթն էլ վերաբերելի է Արեւ Մելքոնյանին, քանի որ նա, բացի իր հիմնական անվասայլակից, ցանկանում է նաեւ մեկ այլ աջակցող սարքի՝ կցորդիչի դիմում ներկայացնել։ Հարթակը, սակայն, ներառում է կրկնակի փորձաքննություն անցնելու միայն 2 դեպք՝ եթե լրացել է հաշմանդամության ժամկետը կամ առկա է վիճակի փոփոխություն։ Փաստացի, էլեկտրոնային հարթակը սինխրոնացված չէ օրենսդրական կարգավորումներին։ Էլեկտրոնային եղանակով կրկնակի գնահատման դիմում ներկայացնելու պատուհանը Միասնական սոցիալական ծառայությունում (ՄՍԾ) օրենսդրական փոփոխության մասին տեղյակ չեն եղել Արեւ Մելքոնյանը համաձայն չէ Կառավարության այն ձեւակերպմանը, թե հաշմանդամություն ունեցող անձինք իրենց դիմումի հիման վրա են կրկնակի փորձաքննություն անցնում։ Նա կարծում է, որ կառավարությունն իր քայլերով հանգեցնում է նրան, որ բոլորն էլ ստիպված լինեն դիմել․ «Ես չեմ կարողանում իրենց ստեղծած օնլայն հարթակում դիմում ներկայացնել, համակարգը ի սկզբանե հարցնում է՝ ինչի՞ համար եք ուզում կրկնակի փորձաքննություն անցնել, արդյո՞ք լրացել է հաշմանդամության ժամկետը, թե՞ ունեք վիճակի փոփոխություն, եւ քանի որ ինձ մոտ ոչ մեկն է, ոչ մյուսը, առանց դրա հայտը չի ընդունում»,- ասում է Արեւն ու հավելում՝ կայքը նաեւ մատչելիության խնդիր ունի, հատկապես՝ հաշմանդամության մյուս տեսակների՝ մտավոր եւ տեսողական խնդիր ունեցող անձանց համար։ Օրենսդրական ընթացիկ փոփոխությունների վերաբերյալ պատշաճ իրազեկված չեն անգամ Միասնական սոցիալական ծառայությունում։ Մոտ մեկ ամիս առաջ, երբ Արեւը, այս փոփոխությանը դեռ անտեղյակ, դիմել է Աբովյան քաղաքի միասնական սոցիալական ծառայություն, վերջինիս աշխատակիցն էլ, ըստ ամենայնի անտեղյակ լինելով, հրաժարվել է անձին տեղեկանք տրամադրել՝ ասելով, որ դրա սահմանված ձեւը առկա չէ, եւ առհասարակ, այդպիսի կարգ գոյություն չունի։ Շաբաթներ անց անձը ստիպված է եղել կրկին ՄՍԾ գնալու։ «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» հասարակական կազմակերպության նախագահ Մուշեղ Հովսեփյանին այս դեպքը չի զարմացնում,  ըստ նրա՝ մեկ այլ անգամ ՄՍԾ-ն հրաժարվել է անձին տեղեկանք տրամադրել անգամ ժամկետի մեջ գտնվող ՎԱԾ-ի հիման վրա՝ ուղարկելով նրան կրկնակի փորձաքննության։ Գործնականում այսպիսի մոտեցում ցուցաբերելով՝ պետությունը, ըստ Հովսեփյանի, հրաժարվում է նախկինում իր կայացրած ակտերից՝ մարդկանց դնելով ընտրության առաջ․ «Անժամկետ հաշմանդամություն ունեցող անձանց մոտ արդարացիորեն առաջացել է լեգիտիմ ակնկալիք հանրային իշխանությունների նկատմամբ, որ իրենք ունեն իրենց անժամկետ հաշմանդամությունից բխող սոցիալական երաշխիքներ, այդ թվում՝ աջակցող սարքեր ստանալու իրավունք, բայց Կառավարությունը, փաստացի, որոշել է, որ պետք է խախտել այդ սկզբունքը եւ ընտրության առաջ կանգնեցնել հաշմանդամություն ունեցող հազարավոր անձանց․․․ Դա նաեւ արթնացնում է անարդարության զգացում՝ ինչո՞ւ պիտի մարդը կրկին ապացուցի, որ ինքը ունի այդ հաշմանդամությունը, եթե պետությունը նախկինում դա հաստատել է»,- ասում է Մուշեղ Հովսեփյանը։ Հովսեփյանը բացատրում է՝ մարդիկ, որոնք ունեն նախկին հանձնաժողովների հետ շփման վատ փորձ, գիտեն, թե ինչ է իրենց սպասվում, եւ խուսափում են դիմել, նույնիսկ երբ անհրաժեշտությունը կա։ Բացի այդ, դա հավելյալ ջանք եւ ռեսուրս է պահանջում։ Ոլորտին վերաբերող խնդիրները, սակայն, սրանով չեն ահմանափակվում։ Ըստ Հովսեփյանի՝ արդեն իսկ նոր բարեփոխումների անհրաժեշտություն կա, քանի որ այն, ինչ ամրագրված է Կառավարության որոշումներում, չի համապատասխանում նրան, ինչ կա գործնականում։  Դատարանը կորոշի ֆունկցիոնալության գնահատման համակարգի օրինականությունը 2023 թ․ օգոստոսին «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ն դատական հայց է ներկայացրել Սոցհարցերի նախարարության դեմ՝ վիճարկելով նոր համակարգի օրինականությունը։ Կազմակերպության նախագահ Մուշեղ Հովսեփյանը պատմում է, որ համակարգի մասնակի գործարկումից հետո իրենք տարբեր բողոքներ էին ստանում հաշմանդամություն ունեցող անձանցից այն մասին, որ կայացված վարչական ակտերով խախտվել են իրենց իրավունքները։ ՀԿ-ն, սակայն, չէր կարողանում հասկանալ՝ իսկապե՞ս խախտվել են, թե՞ ամեն ինչ եղել է օրինականության սկզբունքին համապատասխան, որովհետեւ վարչական ակտերը չունեին հիմնավորումների մաս․ «Մարդկանց մոտ անվստահություն է առաջանում կայացված վարչական ակտերի նկատմամբ, որովհետեւ նրանք չեն հասկանում՝ ինչո՞ւ իրենց վերաբերյալ կայացվեց հենց այդ որոշումը»։ Երբ ՀԿ-ն դիմել է նախարարությանը, վերջինս հրաժարվել է տրամադրել այն բանաձեւը, որով համակարգը հաշվարկում եւ որոշում է անձի ֆունկցիոնալության սահմանափակման աստիճանը։ Պատճառաբանությունն այն է, որ այդպիսով  կանխում են հնարավոր կոռուպցիան․ «Ըստ նախարարության՝ եթե գնահատող մասնագետները իմանան, թե ինչպես է բանաձեւը աշխատում, կսկսեն գնահատել այնպես, որ բանաձեւը տա իրենց ցանկալի արդյունքը։ Մինչդեռ սա անտրամաբանական հիմնավորում է, քանի որ բանաձեւի հիմքում չի կարող լինել այլ տրամաբանություն, քան այն է, որ ինչքան վատ է գնահատվում անձի վիճակը, այնքան ավելի հավանական է, որ հաշմանդամություն սահմանվի։ Բացի այդ, մասնագետները ժամանակի ընթացքում հասկանալու են այդ միտումները, եւ ըստ այդմ, ցանկացածը կարողանալու է իր ցանկալի արդյունքին համապատասխան գնահատում իրականացնել»,- ասում է Հովսեփյանն ու նշում, որ բանաձեւի ինչ-որ հատված իրենց հասանալի դարձավ դատական գործընթացի շրջանակում միայն։  Այդ ժամանակ են պարզել նաեւ, որ միջավայրային գործոնների գնահատումը բանաձեւի հաշվարկում հաշվի չի առնվում։ Սեպտեմբերի 19-ին Վարչական դատարանում մեկնարկեց այս գործով հիմնական դատալսումների փուլը։ «Ինֆոքոմը» դիմեց դատարանին՝ նիստի տեսա եւ լուսանկարահանման թույլտվություն ստանալու համար. հայցվոր կողմը՝ ի դեմս ՀԿ-ի ներկայացուցիչ Դավիթ Ասատրյանի, կողմ արտահայտվեց, մինչդեռ նախարարության ներկայացուցիչը՝ ի դեմս իրավաբանական վարչության աշխատակից Անի Ասատրյանի, առարկեց՝ նշելով, որ քանի դեռ գործը դատաքննության փուլում է, դրա հանրայնացումը նպատակահարմար չէ։ Նախագահող դատավոր Աղասի Դարբինյանը անհասկանալի որակեց նախարարության դիրքորոշումը՝ որոշելով, որ առկա չէ որեւէ հիմք դռնբաց դատական նիստի տեսա եւ լուսանկարահանումը արգելելու համար։ Մանրամասնելով հայցի առարկան՝ փաստաբան Դավիթ Ասատրյանը ներկայացրեց հիմնական պահանջները՝ ոչ իրավաչափ ճանաչել Ֆունկցիոնալության սահմանափակման աստիճանը որոշող բանաձեւը ստեղծելու, այն e-disability.am էլեկտրոնային համակարգի տեխնիկական եւ գործառույթային նկարագրում տեղադրելու եւ նույն  հարթակի միջոցով հաշմանդամություն ունեցող խմբերի նկատմամբ կիրառման հնարավորություն ստեղծելու գործողությունները։ Ասատրյանի խոսքով՝ այն, որ հաշմանդամություն ունեցող անձինք հնարավորություն չունեն ծանոթանալ իրենց վերաբերյալ կայացված որոշումների հիմնավորումներին, հանգեցնում է նրանց իրավունքների խախտման․ անձինք գտնվում են պետության հետ անհավասար պայմաններում եւ չեն կարող վիճարկել այս կամ այն գործակցի կիրառման հարցը․ «Պետությունը՝ ի դեմս պատասխանողի, խտրական, տարբերակված եւ ոչ օբյեկտիվ վերաբերմունք ունի հաշմանդամություն ունեցող անձանց նկատմամբ․ տարբեր ոլորտներում առկա են որոշակի գնահատում իրականացնելու տարբեր կարգավորումներ,  բայց չկա որեւէ տեսակի հարաբերություն, երբ անձը, օրինակ՝ նորակոչիկը, զինծառայության մեկնելուց առաջ փորձաքննություն անցնի եւ հետո չկարողանա տեղեկանալ, թե իրեն զինվորական հաշվառման կանգնեցնելու կամ չկանգնեցնելու որոշման հիմքում ինչ գործակից, ինչ պատճառաբանական մաս է դրված, եւ կան իրավական ակտեր, որոնք դա կարգավորում են»,- նշեց փաստաբանը։ Ասատրյանը մեջբերեց իրավունքի սահմանափակման՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից ընդունելի պայմանները․ այդ սահմանափակումը նախատեսվա՞ծ է օրենքով, այն ծառայո՞ւմ է օրինական նպատակի, այն անհրաժե՞շտ է ժողովրդավարական համակարգում, եւ արդյո՞ք սահմանափակումը համաչափ է։ Տվյալ դեպքում այս պայմանները, ըստ նրա, առկա չեն։ Ձախից՝ փաստաբան Դավիթ Ասատրյանը, ՀԿ նախագահ Մուշեղ Հովսեփյանը Նախարարությունն ամբողջությամբ առարկեց հայցադիմումին՝ պնդելով, որ կատարված աշխատանքների շնորհիվ ոչ թե խտրականություն, այլ հզոր համակարգ  է ստեղծվել։ Նախարարության՝ հաշմանդամություն ունեցող անձանց հիմնահարցերի բաժնի պետ Աննա Հակոբյանը պարզաբանեց․  «Ինչ-որ փուլում ունեինք հայեցակարգ, որտեղ հանրայնացնում էինք այդ բանաձեւը, բայց երբ պիլոտների ժամանակ տեսանք, թե ինչպես են գնահատող մասնագետները փոխում որակիչը, որպեսզի ստանան այն աստիճանը, որն ուզում են, հասկացանք, որ մեծ ռիսկ ունենք»,- նշեց նա՝ հարց բարձրացնելով՝ ո՞րն է ավելի ձեռնտու թե՛ պետության, թե՛ անձի տեսանկյունից՝ հանրայնացնել բանաձեւը, կորցնել օբյեկտիվությո՞ւնը, թե՞ թաքցնել, բայց ունենալ անաչառ համակարգ։ Անդրադառնալով միջավայրային գործոնները այդ բանաձեւում չներառելուն եւ հաշմանդամությունը որոշելու գործընթացում փաստացի հաշվի չառնելուն՝ Հակոբյանը նշեց՝ միջավայրային գործոնները օբյեկտիվ գնահատելը ամենից բարդն է, սուբյեկտիվ գնահատման ռիսկը, ինչով պայմանավորված վերջնարդյունքը կարող է արհեստականորեն փոխվել, մեծ է, եւ առնվազն իրենց ուսումնասիրած երկրների մեջ չկա այնպիսին, որը կարողանա օբյեկտիվ գնահատել միջավայրային գործոնները․ «Միջավայրային գործոնները չենք ներառել, բայց ունենք հզոր գործիքակազմ, որով չափում ենք, թե անձը ինչ խնդիր ունի միջավայրում․ առաջինը ինքնագնահատականի թերթիկն է, որտեղ նշում է իր խնդիրները, երկրորդը՝ ունենք մեթոդաբանություն, որը չկար նախկինում, եւ միջազգային հարցաշար, որը մասնագետը լրացնում է, օրինակ, տնայց կատարելու միջոցով, եւ այս տեղեկությունները օգտագործվում են ԾԱԾ կազմելու համար»,- մանրամասնեց բաժնի պետը։ Ձախից՝ նախարարության ներկայացուցիչներ Անի Ասատրյանը, Աննա Հակոբյանը Հակոբյանի խոսքով՝ կան երկրներ, որտեղ, կախված ազգային առանձնահատկություններից, անձանց բանավոր խոսքը միայն հիմք է՝ հաշմանդամություն ձեւակերպելու համար․ «Մենք մեր երկրում դեռեւս չենք կարող նման քաղաքականություն մշակել եւ հիմնվել միայն անձի խոսքի կամ գնահատողի մոտեցումների վրա։ Դրա համար թվային այս համակարգն ենք մշակել, այս գործիքակազմն ենք մշակել, որի վրա 10 եւ ավելի տարի ենք աշխատել, այս մեթոդական ուղեցույցն ենք մշակել, որպեսզի կարողանանք հստակ տեսնել՝ մասնագետը, օրինակ, հենաշարժողական խնդիրը որ գնահատում է 4, արդյոք ճի՞շտ է, դա բխո՞ւմ է ուղեցույցից թե՞ ոչ, իսկ թե ինչպես է հաշվարկվում, շատ մեխանիկական կողմ է եւ չի կարող ազդել հաշմանդամություն ունեցող անձի սոցիալական ներառման գաղափարի վրա»,- ասաց Աննա Հակոբյանը։ Նախարարությունը «շտկել է» դատարանում բարձրաձայնված խնդիրը Աննա Հակոբյանը իր ելույթում նշեց՝ երբ նախնական դատալսումների փուլում հայցվոր կողմը ներկայացրել է իր փաստարկները վարչական ակտերի հիմնավորում չունենալու վերաբերյալ, ինքը հարցը քննարկել է նախարարությունում, եւ արդեն մի քանի օր է, ինչ կայացվող ակտերը ունեն պատճառաբանական մաս։ Նախեւառաջ, ուշագրավ է, որ նախարարությունը այդ լրացումն արել է հիմա՝ դատական գործընթացի փուլում միայն, մինչդեռ դրա անհրաժեշտության մասին պետք է ի սկզբանե տեղյակ լիներ, քանի որ դա օրենքի պահանջ է։ Մասնավորապես, «Վարչական վարույթի եւ վարչարարության մասին» ՀՀ օրենքը սահմանում է, որ գրավոր կամ գրավոր հաստատված վարչական ակտը պետք է պարունակի հիմնավորում, որում պետք է նշվեն համապատասխան որոշում ընդունելու բոլոր՝ փաստական եւ իրավական էական հիմքերը: Բացառություն կարող է լինել, օրինակ, այն դեպքում, երբ վարչական ակտերը հրատարակում են տեխնիկական միջոցների օգտագործմամբ, եւ յուրաքանչյուր առանձին դեպքում հիմնավորելու անհրաժեշտություն չկա: Տվյալ դեպքում, սակայն, հասկանալի է, որ գործ ունենք առանձին անձանց առանձին խնդիրների հետ, հետեւաբար յուրաքանչյուր որոշում հիմնավորելու անհրաժեշտություն կա։  Ինչպես երեւում է ստորեւ տեղադրված լուսանկարում, ակտի պատճառաբանական մասում ներառված են միայն իրավական հիմքերը, իսկ փաստական հիմքերի մասին որեւէ նշում չկա։ Մեր հարցին՝ արդյո՞ք այս հիմնավորումը համապատասխանում է «Վարչական վարույթի եւ վարչարարության մասին» օրենքի հիշյալ պահանջին, նախարարությունից ըստ էության չեն պատասխանել՝ գրելով միայն հետեւյալը․ «Անձի ֆունկցիոնալության գնահատման որոշման հիմնավորման մեջ հղում է տրված այն իրավական ակտերին, որոնց հիման վրա կայացվել է համապատասխան որոշումը»։ Անձի ֆունկցիոնալության գնահատման որոշման օրինակ Եվ չնայած որ գործնականում հիմնավորման բաժինը ավելացվել է, նախարարի՝ 2022 թ․ օգոստոսի 19-ի 108 Ա/1 հրամանում, որի հիման վրա հենց կայացվում են այս որոշումները, այդ փոփոխությունը մինչ օրս արված չէ (կամ առնվազն այն չի հրապարակվել)։ Մինչդեռ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի համաձայն՝ իրավական ակտը ընդունող մարմինը պարտավոր է հրապարակել նաեւ ակտում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելուց հետո դրա ինկորպորացված տարբերակը (այսինքն՝ իրավական ակտը՝ ներառյալ սկզբնական տեքստը, երբեւէ կատարված բոլոր փոփոխություններն ու լրացումները): Ի դեպ, նախարարի՝ մեթոդական ուղեցույցները սահմանող հրամանները անհասկանալիորեն նշագրվել են «Ա» տառով, այսինքն՝ որպես անհատական իրավական ակտ, սակայն բովանդակությունից ակնհայտ է, որ դրանք անհատական իրավական ակտի հետ որեւէ աղերս չունեն։ Անհատական իրավական ակտը, ըստ օրենքի, նորմատիվ իրավական ակտի հիման վրա եւ դրան համապատասխան ընդունված գրավոր իրավական ակտն է, որը սահմանում է վարքագծի կանոն կամ առաջացնում է փաստական հետեւանքներ եւ վերաբերում է միայն դրանում անհատապես նշված անձի կամ անձանց։ Մինչդեռ այդ հրամանները չեն վերաբերում կոնկրետ անհատների, դրանք սահմանում են կանոններ անորոշ թվով անորոշ անձանց կամ անձանց խմբի համար։ Այդպիսի ակտերը, ըստ օրենքի, նշագրվում են «Ն» կամ «Լ» տառով, այսինքն՝ որպես նորմատիվ կամ լոկալ իրավական ակտեր։ «Ինֆոքոմ»-ի հարցերի շրջանակին ծանոթանալուց հետո Նախարարությունը չեղարկեց հարցազրույցի պայմանավորվածությունը Թեմայի շուրջ հարցազրույց իրականացնելու համար դեռեւս օգոստոսի 17-ին դիմել ենք նախարարության լրատվության բաժին։ Այնտեղից տեղեկացրել են, որ պատասխանատու անձինք կա՛մ արձակուրդում են, կա՛մ աշխատանքային ծանրաբեռնվածություն ունեն, եւ սեպտեմբերի երկրորդ կեսին միայն գուցե հնարավոր լինի հարցազրույցը կազմակերպել։ Որոշել ենք սպասել եւ մեկ ամիս անց կրկին դիմել նույն հարցով։ Սեպտեմբերի 18-ին ստացել ենք հարցազրույցի համաձայնություն, իսկ 19-ին ձեռք ենք բերել նաեւ օրվա եւ ժամի պայմանավորվածություն։ Օրեր անց նախարարությունը խնդրել է ուղարկել նախատեսվող հարցերի շրջանակը, ինչը եւ արել ենք՝ ելնելով գործընկերային հարաբերություններից։ Արդյունքում, սակայն, հարցազրույցի նախորդ օրը նախարարությունը չեղարկել է պայմանավորվածությունը՝ պատճառաբանությամբ, որ ծանոթանալով հարցերի շրջանակին՝ այլեւս նպատակահարմար չի գտնում հարցազրույց տալ։ Փոխարենն առաջարկել է հարցերն ուղարկել գրավոր։ Չնայած լրատվամիջոցի հանդեպ այս անհարգալից եւ ոչ գործընկերային վերաբերմունքին՝ հարցերը, այնուհանդերձ, ուղարկել ենք՝ պայմանավորվելով դրան պատասխանել մանրամասն եւ հնարավորինս սեղմ ժամկետում։ Հարցման պատասխանը ստացել ենք 6 օր անց։ Հաշմանդամության գնահատման բանաձևում ներառված վճռորոշ ծածկագրերը ընտրվել են` հիմնվելով նախարարի հրամանի  գունանշված հատվածների վրա  Գրավոր հարցմամբ նախարարությանը խնդրել էինք պարզաբանել՝ ինչո՞ւ ամբողջությամբ հրապարակված չէ անձի ֆունկցիոնալությունը որոշող հաշվարկի բանաձեւը, անկախ բանաձեւն իմանալ-չիմանալուց հանձնաժողովի համար արդյո՞ք տրամաբանական չէ, որ որքան բարձր (ծանր) գնահատեն անձի ամփոփաթերթում նշված այս կամ այն ծածկագիրը, այնքան բարձր կսահմանվի նրա ֆունկցիոնալության սահմանափակման աստիճանը։ Այս հարցին, սակայն, նախարարությունը կոնկրետ չի պատասխանել։ Հղում կատարելով գնահատման կարգին եւ մեթոդական ուղեցույցներին՝ նշել են՝ իրավական ակտերի մեկնաբանությամբ գնահատման բանաձեւի մեջ ներառվում են միայն վճռորոշ ծածկագրերը, որոնց վերաբերյալ տեղեկատվությունը հասանելի չէ գնահատող մասնագետներին։ Հետաքրքրվել էինք՝ ամփոփաթերթում նշված եւ հանձնաժողովի կողմից գնահատված ծածկագրերից վճռորոշ ծածկագրերը եւ դրանց թիվը յուրաքանչյուր անձի եւ/կամ խնդրի դեպքում տարբե՞ր են, ի՞նչ իրավական ակտով են դրանք սահմանված, եւ արդյո՞ք ստանդարտացվել են ՀՀ-ում։ Նախարարությունից դարձյալ հղում են կատարել գնահատման կարգը սահմանող որոշմանը եւ մեթոդական ուղեցույցներին՝ չհստակեցնելով, թե ինչ իրավական ակտով են սահմանված եւ կոնկրետ ինչ սկզբունքով են ընտրվում վճռորոշ ծածկագրերը, նշել են միայն՝ դրանց ստանդարտացում «Ստանդարտացման մասին» ՀՀ օրենքով չի պահանջվում։ Դատական նիստի ժամանակ հայցվոր կողմի հարցին ի պատասխան՝ նախարարության ներկայացուցիչն ասաց, որ վճռորոշ ծածկագերը հատուկ գունավորում ստացածներն են։  Ավելի ուշ մեր ճշտող հարցին, թե ինչ գունավորման մասին է խոսքը, Մուշեղ Հովսեփյանը պարզաբանեց՝ հայցադիմումի պատասխանում  նախարարությունը գրել է, որ նախարարի հիշյալ հրամանում վճռորոշ ծածկագրերը գունանշել (highlight) եւ այդ տարբերակով ուղարկել են միայն «Նորք» տեխնոլոգիաների կենտրոնին՝ համակարգը կառուցելու եւ ընդգծված ծածկագրերը բանաձեւի մեջ ներառելու համար։ Այս մասին, սակայն, մեզ տված պատասխանում որեւէ խոսք չկա։ Եվ հասկանալի էլ չէ, թե ով է ընդգծել եւ ինչ սկզբունքով է ընտրել, թե որ ծածկագրերը պետք է ընդգրկվեն բանաձեւում։ Ըստ Սոցհարցերի նախարարության՝ նոր համակարգը ապահովում է ամեն անձի կարիքին համարժեք գնահատում Ըստ նաարխարության՝ Ֆունկցիոնալության գնահատման արձանագրությունների լայն տարանջատման նպատակն է առավել թիրախային գնահատել անձի կարիքը՝ ըստ հաշմանդամության տեսակի եւ ըստ տարիքային խմբի։ Եվ հաշվի առնելով, որ յուրաքանչյուր խմբի համար կարեւոր է որոշակի ծածկագրերի գնահատումը, տարբեր են նաեւ վճռորոշ ծածկագրերը․ «Հետեւաբար, e-disability համակարգը, ինչպես նաեւ բանաձեւը հաշվի են առնում այս բոլոր առանձնահատկությունները»։ Խնդրել էինք պարզաբանել նաեւ, թե ինչու միջավայրային գործոնները բանաձեւի հաշվարկի մեջ չեն ներառվել, եւ արդյոք դա չի հակասում այս բարեփոխման ընդհանուր տրամաբանությանն ու գաղափարախոսությանը, ըստ որի՝ բժշկական մոդելից անցում էր կատարվում սոցիալականի՝ հենց միջավայրային գործոններից ելնելով մարդկանց սոցիալական կարիքները հաշվի առնելու համար։ Նշենք, որ թե՛ «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին» ՄԱԿ-ի կոնվենցիայով, թե՛ ներպետական նույնանուն օրենքով՝ հաշմանդամությունը սահմանվում է որպես իրավիճակ՝ պայմանավորված անձի առողջական խնդիրների եւ միջավայրային արգելքների փոխազդեցությամբ։ Ի պատասխան՝ նախարարությունից նշել են՝ միջավայրային գործոնները թեեւ ներառված չեն ֆունկցիոնալության սահմանափակման աստիճանը հաշվարկելու բանաձեւում, բայց դրանք հիմք են հանդիսանում համապատասխան ծառայություններ երաշխավորելու եւ ծառայությունների անհատական ծրագրում դրանք ներառելու նպատակով: Ըստ Նախարարության՝ մեթոդական ուղեցույցով սահմանված են ոչ միայն միջավայրային գործոնների ծածկագրերը եւ դրանց գնահատման չափանիշները, այլեւ  միջավայրային գործոնների վերաբերյալ տեղեկատվության հավաքագրման հարցաշարը․ «Նման մանրակրկիտ փաստաթուղթ ստեղծելն ինքնանպատակ չէ, այն փաստում է, որ գնահատման ժամանակ միջավայրային գործոնները մանրամասն դիտարկվում և հաշվի են առնվում ծառայությունների անհատական ծրագրի մշակման ժամանակ։ Նշենք նաեւ, որ միջավայրային գործոնի գնահատումը շատ սուբյեկտիվ է, աշխարհում դեռեւս չկան միջավայրային գործոնները գնահատելու հստակ չափորոշիչներ կամ մեթոդաբանություն։ Միջավայրային գործոնների գնահատականը բանաձեւում ներառելու դեպքում, տվյալ անձի ֆունկցիոնալության սահմանափակման աստիճանը կբարձրանա, դրանից բխող առնվազն կենսաթոշակի կամ նպաստի չափը կբարձրանա, սակայն լոկալ, զուտ տվյալ անձի համար որոշակի ծառայություններ իրականացնելուց զատ, հնարավոր չի լինի բացառել համընդհանուր անմատչելի միջավայրային խոչըդոտները»։ Ըստ հարցման պատասխանի՝ եթե անձը կարիք ունի նոր ծառայության, ենթադրվում է, որ առկա է նրա առողջական վիճակի կամ կարիքների փոփոխություն։ Արեւ Մելքոնյանի դեպքում, փաստորեն, առկա է միայն կարիքի փոփոխություն․  «Հետևաբար, նոր ծառայություն, այդ թվում նոր տեսակի աջակցող միջոց ստանալու համար կարեւոր է, որ նա անցնի ֆունկցիոնալության գնահատում բազմամասնագիտական թիմի կողմից, որն էլ գնահատված կարիքի հիման վրա կերաշխավորի անհրաժեշտ ծառայությունը՝ ծառայությունների անհատական ծրագրով։ Այնուամենայնիվ, հարցը ներկայումս քննարկվում է նախարարությունում, առաջիկայում հնարավոր լավարկումներ կատարելու նպատակով»։ Նախարարությունից հավելել են նաեւ, որ աջակցող միջոցների արժեքները սահմանվել են շուկայական գների ուսումնասիրության արդյունքում․ «Ներկայումս իրականացվում են աշխատանքներ աջակցող միջոցների ազգային ցանկը ընդլայնելու եւ վերանայելու ուղղությամբ։ Մշակվել  են շուրջ 190 աջակցող միջոցների տեխնիկական նկարագրությունները, ինչպես նաեւ դրանց  տրամադրման ցուցումները՝ դրանք կապելով անձի ֆունկցիոնալության գնահատման համատեքստում գնահատվող մասնակցության եւ գործունեության «d» ծածկագրերում  անձի ունեցած դժվարությունների հետ: Այնուհետեւ կիրականացվի դրանց ծախսակազմումը: Արդյունքում նախատեսվում է աջակցող միջոցների ընդլայնված ցանկը ներառել պետական բյուջեի միջոցներով տրամադրվող աջակցող միջոցների ցանկում»,- ասված է պատասխանում։ Մեկուկես տարի գործող համակարգի աշխատանքը գնահատելուց նախարարությունն առայժմ ձեռնպահ է մնացել, նշել՝ համակարգի արդյունավետությանը գնահատական հնարավոր է տալ որոշակի ժամանակահատված գործարկելու եւ մշտադիտարկում իրականացնելու արդյունքում։ Իսկ հետագա գործարկման հարցը պարզ կլինի առաջիկայում։ Հոկտեմբերի 7-ին գործի քննությունն ավարտվել է, դատարանը հեռացել է խորհրդակցական սենյակ՝ վճիռ կայացնելու։ Այն կհրապարակվի հոկտեմբերի 28-ին։   Միլենա Խաչիկյան
21:09 - 12 հոկտեմբերի, 2024
Հոկտեմբերի 10-ին վաշտի հրամանատարը զոհվածի հորն ասել է՝ Հադրութ էլ չունենք

Հոկտեմբերի 10-ին վաշտի հրամանատարը զոհվածի հորն ասել է՝ Հադրութ էլ չունենք

Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանի Շենգավիթի նստավայրում շարունակվում է 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Հադրութի շրջանի Այգեստան գյուղում 73 զինծառայողների զոհվելու դեպքի վերաբերյալ գործի քննությունը։ Դատարանն այժմ հարցաքննում է զոհերի հարազատներին։  Ինչում են մեղադրվում սպաները Այս գործով երկու մեղադրյալ կա՝ ՊԲ N զորամասի նախկին հրամանատար Գոռ Իշխանյանը եւ ՊԲ օպերատիվ բաժնի նախկին պետ Նվեր Մարտիրոսյանը։ Ըստ մեղադրական եզրակացության՝ նրանք պատերազմի ընթացքում իրենց ծառայողական պարտականությունների նկատմամբ անփույթ վերաբերմունք են դրսեւորել եւ չեն կատարել դրանք, ինչն անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ։  73 զինծառայողները՝ ՊԲ N զորամասի 3-րդ հրաձգային գումարտակի 7-րդ վաշտի ողջ անձնակազմը, զոհվել են Հադրութի շրջանի Այգեստան գյուղում, երբ նրանց վրա հարձակվել են հակառակորդի դիվերսիոն խմբերը։ Նրանք Այգեստան չպիտի գնային, այլ համապատասխան երթուղով մեկնեին Հադրութի շրջանի «9 կմ» կոչվող տեղամաս եւ անցնեին ՊԲ 18-րդ հրաձգային դիվիզիայի հրամանատար Կարեն Առստամյանի հրամանատարության ներքո։ Ըստ մեղադրանքի՝ ՊԲ հրամանատարի կողմից հոկտեմբերի 11-ին արձակած՝ մեկ վաշտ 18-րդ դիվիզիայի հրամանատարության ներքո ուղարկելու մարտական կարգադրության հիման վրա ՊԲ N զորամասի հրամանատար Գոռ Իշխանյանը 7-րդ վաշտին նույն օրը տվել է մարտական կարգադրություն, որում չեն ներառվել եւ պահպանվել ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ պետի համապատասխան դիրեկտիվով մարտական կարգադրության ներկայացվող եւ դրանում պարտադիր ներառվող դրույթները։ Ապա նույն օրը կեսօրին Իշխանյանը ՊԲ օպերատիվ շտաբ է զեկուցել անձնակազմի երթը սկսվելու մասին, որի մասին օպերատիվ բաժնի նախկին պետ Նվեր Մարտիրոսյանը զեկուցել է ՊԲ հրամանատար Ջալալ Հարությունյանին։ Ջալալ Հարությունյանը հանձնարարել է վաշտի երթի մասին տեղեկացնել 18-րդ հրաձգային դիվիզիայի հրամանատար Կարեն Առստամյանին, մինչդեռ Նվեր Մարտիրոսյանն այդ ուղղությամբ միջոցներ չի ձեռնարկել՝ երթի սկսման մասին չի հայտնել հրաձգային դիվիզիայի հրամանատարին, չի կազմակերպել ու վերահսկել մեկնող անձնակազմի տեղաշարժը։ Այսպիսով, նրանց դիմավորող չի եղել եւ վաշտի անձնակազմը նախանշված տեղից ավելի է անցել ու հայտնվել շրջափակման մեջ։ Այժմ գործով  երկու մեղադրյալների նկատմամբ խափանման միջոց է ընտրված չբացակայելու արգելքը, իսկ դատական նիստերն ընթանում են առանց նրանց մասնակցության։  Հոկտեմբերի 10-ին վաշտի հրամանատարն ասել է՝ Հադրութ էլ չունենք Ցուցմունք տալիս ասելու եմ ճշմարտութունը, ողջ ճշմարտությունը եւ չեմ ասելու ոչինչ, բացի ճշմարտությունից․ այս խոսքերով սկսեց զոհված զինծառայող Տիգրան Շահբարյանի հայրը՝ տուժող Տոնական Շահբարյանն իր ցուցմունքը։ Նրա որդին՝ Տիգրանը, բանակ է զորակոչվել 2019թ․ հուլիսի 3-ին, վիճակահանությամբ ծառայության է մեկնել Արցախի Հանրապետություն՝ Մարտունի 3 պաշտպանական շրջան։ «Պատկերացրեք, իմ ամենաերջանիկ օրն էր, որ ինքն ընկավ Արցախի Հանրապետություն, քանի որ ինքս Արցախից եմ, ասացի՝ երեխեն հուսալի ձեռքերում ա»,- ասաց Տոնական Շահբարյանը։ Նա ծառայության սկզբից կապի մեջ է եղել որդու հրամանատարի՝ Գեւորգ Գեւորգյանի հետ, որը նաեւ իր կրտսեր ընկերն է։ Որդու ծառայության սկզբից միշտ կապի մեջ են եղել՝ որդու որպիսության մասին է հարցրել։ Պատերազմի ժամանակ էլ են հեռախոսով զրույցներ ունեցել, իսկ որդին այդ ընթացքում մոբից ինչ-որ մեկի հեռախոսով է կապ պահպանել ընտանիքի հետ։ Պատերազմի օրերին իրենց հեռախոսազանգերից Տոնական Շահբարյանը պատմեց հոկտեմբերի 8-ի զրույցի մասին։ Ասաց՝ Գեւորգյանը հարցնում էր՝ այդտեղ ի՞նչ են ասում, ո՞նց է վիճակը, ասում էր՝ այնտեղ՝ ռազմաճակատում, նորմալ է իրավիճակը, կրակոցներն էլ են հազվադեպ։ Այդ օրը Տոնականը Գեւորգին հայտնում է, որ հոկտեմբերի 9-ին զինադադար է սպասվում, նույնիսկ գրազ են գալիս։ Հոկտեմբերի 9-ին նա խոսում է նաեւ որդու հետ․ դա նրանց վերջին զրույցն է լինում։ Հոկտեմբերի 10-ին, երբ հակառակորդը խախտում է զինադադարը, Տոնականն առավոտյան զանգում է Գեւորգյանին, որն ասում է՝ «խաբա՞ր ես, որ էլ Հադրութ չունենք»․ «Ասում եմ՝ ո՞նց Հադրութ չունես, ախպեր, ասում ա հա՝ ես հո լակոտ չե՞մ, որ քեզ խաբեմ։ Ես էլ եմ անակնկալի գալիս, մեր ընտանիքում էլ խուճապ ա առաջանում։ Մի հատ էլ եմ զանգում ուշ ժամի, արդեն չի վերցնում հեռախոսը։ Զանգն ակուրատնի գնաց, պատասխանող չեղավ, ատբոյ տվեցին, երկրորդ անգամ զանգեցի, արդեն անհասանելի էր։ Հիմա թե զարյադկան ա նստել, թե թուրքն ա անջատել, չեմ կարող ասել»,- պատմեց տուժողը։   Գեւորգյանի հետ վերջին զրույցից շատ անհանգիստ տպավորություն է ստացել Շահբարյանը․ «Էն Գեւորգը չէր, որին ես ճանաչում էի, հուսահատ․․․»։ Բացի Գեւորգյանից՝ Տոնականը կապի մեջ է եղել նաեւ գնդի հրամանատարի տեղակալի հետ, հոկտեմբերի 10-ից հետո նրանից է փորձել տեղեկություններ իմանալ, եւ որքան էլ նա ասել է՝ հանգիստ եղեք, ուղղակի տղաների տեղը հարմար չէ, Տոնականը նրա խոսքերում էլ է հուսահատություն նկատլ․ «Ոնց որ չուզենար ասել՝ ինչ ա կատարվում։ Երեւի նոյեմբերի 5-ի կողմերը կլիներ, ոնց որ ինձ ասի՝ հաշտվեք էդ մտքի հետ, որ չկան երեխեքը»։ Հանրային մեղադրող Գրիգոր Մղդեսյանը Տոնական Շահբարյանից հետաքրքրվեց՝ ի՞նչ կարծիք ունի մեղադրյալ Գոռ Իշխանյանի մասին, իր որդուց երբեւէ լսե՞լ է նրա մասին։ Շահբարյանն ասաց, որ թեպետ Գոռ Իշխանյանի հրամանատարության ներքո է ծառայել իր որդին, բայց քանի որ բժշկի բարձրագույն կրթություն է ունեցել, բանակում եղել է բուժակ ու զորամասում շատ չի առնչվել Իշխանյանի հետ։ - Ձեր տեղեկություններվ՝ ո՞ւմ հրամանով եւ երբ է Ձեր որդին վաշտի կազմով երթ կատարել Մարտունուց դեպի Հադրութ,- հարցրեց հանրային մեղադրողը։ - Միանշանակ իմ համոզմունքն ա, որ հրամանը բանավոր տվել ա Ջալալ Հարությունյանը, ինչի համար ա տվել, որովհետեւ ամսի տասին զորքը, գումարտակը մազապուրծ փախցնում են՝ չենթարկվելով հրամանատարությանը (խոսքը «9կմ» կոչվող տարածքում գտնված մեկ այլ զորքի մասին է)։ Հրամանատարն էլ հետները փախնում ա, Ջալալ Հարությունյանը տեղեկանում ա, որ էնտեղ արդեն զորք չկա, զանգում ա Գոռին, ասում ա՝ ինձ չի վերաբերում, էդ հարցերը լուծում ես։ [Գոռը] էրեխեքին 114 պոստից հանում ա, էդ անփույթ հրամանատարը, վխտացող բեսպիլոտնիկների տակ տանում ա կարկուտի բերան։  Ըստ տուժողի՝ Իշխանյանն ասել է՝ մենակ էդ 73 հոգին չէր, 150 հատ զոհ եմ տվել ես ըտեղ Տոնական Շահբարյանը հատուկ շեշտեց, որ սա ոչ թե իր հնարածն է, այլ իր ու մյուս ծնողների ներկայությամբ այդ մասին ասել է հենց ինքը՝ Գոռ Իշխանյանը․ «Նույնիսկ ավելացրեց՝ մենակ էդ 73 հոգին չէր, 150 հատ զոհ եմ տվել ես ըտեղ, հերթական հրամանը արդեն չէի կատարելու»,- պատմեց տուժողը՝ ասելով՝ «ինչի մենակ մեր էրեխեքն է՞ին խանգարում, հերթական հրամանը մեր էրեխեքի պահին պիտի ի կատար ածեիր»։ Այս հայտարարությունն, ըստ տուժողի, Գոռ Իշխանյանն արել է նոյեմբերին Արցախում։ Դահլիճից այլ ծնողներ էլ հաստատեցին՝ «մեր դեմն ա ասել, հարգելի դատարան»։ Այդ օրը, ըստ Շահբարյանի, Գոռ Իշխանյանն իրեն մի թուղթ է տվել, որն, իբրեւ, եղել է Ջալալ Հարությունյանի մարտական կարգադրությունը։ Հետո էլ Ջալալ Հարությունյանն է Շահբարյանին իր հեռախոսով ցույց տվել իր իսկ հրամանը, որը, ըստ տուժողի, չի համապատասխանել այն փաստաթղթին, որն իրեն տվել է Իշխանյանը․ «Ջալալի մոտ եմ մտնում, Հարությունյան Արայիկն (պատերազմի ժամանակ Արցախի նախագահը) ա դասավորում, ինքն էլ հանում ա ինձ ուրիշ հրաման ա ցույց տալիս հեռախոսի մեջ, ասում ա՝ ես ստեղ եմ հրաման տվել, ինքը ստեղ ա արել։ Հիմա ես չեմ իմանում՝ էդ դեպքից հետո ա՞ ինքը հեռախոսի մեջ զապիսներ արել, թե մինչեւ էդ ա արել։ Էդի արդեն Ջալալի հետ»,- ասաց Շահբարյանը։ Մեղադրողը խնդրեց ավելի մանրամասնել՝ այդ ինչ յուրային ուժերի մասին է խոսքը, որոնք, ըստ վկայի, դուրս են եկել այն տեղանքից, որտեղ զոհվել են 73 զինվորները։ Տուժողն ասաց, որ խոսքը Մարտունու բրիգադի հրամանատարի տեղակալ Սեւակ Սարգսյանի եւ նրա զորքի մասին է (Սեւակ Սարգսյանը անհետ կորած է համարվում 2023թ․ Ստեփանակերտի վառելիքի պայթյունի հրդեհից հետո)։ - Գոռ Իշխանյանը տեղյակ եղե՞լ է, որ Սեւակ Սարգսյանի զորքն այդ հատվածից դուրս է եկել,- հարցրեց հանրային մեղադրողը։ - Համարյա նույն հատվածն ա եղել, 1,5 կմ-ի տարբերություն ա եղել, ոչ ավելի։ Գոռ Իշխանյանը տեղյակ ա եղել, այո, էն ժամանակ, երբ զորք չի եղել ըտեղ արդեն, բաց ա եղել լրիվ։ [Գոռ Իշխանյանը Սեւակին] ասել ա՝ գնա Սեւակն էլ ասել ա՝ ոչ զորքն ա գնում, ոչ ես եմ գնում, դուք չեք պատկերացնում՝ ինչ մղձավանջ ա ընդեղ։ Դա եղել ա հոկտեմբերի 10-ի երեկոյան։ 24 ժամ չի անցել, որ մեր բալեքին տարել են ընդեղ, կտորել։ - Այսինքն՝ Գոռ Իշխանյանը տեղյակ ա եղել, որ երթը կատարվելու ա թշնամուն հանդիպելու պայմաններո՞ւմ։ - Տրամաբանորեն՝ հա։ Գոռ Իշխանյանը Հարավային Կովկասի համար 1 բունկերում ա եղել, տենց բունկեր չի եղել Հարավային Կովկասում, ոնց որ Մարտի 3-ում ա եղել, լրիվ ապահովված, իրա հրամկազմով։ Գոռ Իշխանյանի վեջին ա՞ եղել։ Ես էդ բունկերում եղել եմ։ Ես զինվորական եմ, 90-ականներին պատերազմի մասնակից մարդ եմ։ - Դուք Գոռ Իշխանյանին հարց ուղղե՞լ եք՝ ի՞նչ կանխարգելիչ միջոցներ եք ձեռք առել, որ մեր որդիները գնան, հավանական հանդիպման ժամանակ թշնամուն պատշաճ դիմադրություն ցույց տան։ - Գոռ Իշխանյանի հետ մենք բավականին երկար ժամանակ ուզում էինք հանդիպել, խուսափում էր։ Չերեզ Արայիկ Հարությունյան կազմակերպեցինք հանդիպում։ Ներկա էին շտաբի պետը՝ Կամո Վարդանյանը, Կարեն Առստամյանը, նույնիսկ էն ժամանակվա խաղաղապահների զորքերի հրամանատար գեներալ Մուրադովը։ Անձամբ Արայիկ Հարությունյանը հարց տվեց, ասաց՝ լավ, սաղ մի կողմ դրած, բա ձեր մարդկային խի՞ղճը, եքա 40կմ գրունտավոյ ճանապարհ ա, դա 10 րոպեյվա ճանապարհ չի, քո երեխաներն են եղել, խի՞ չես մի հատ կապի դուրս եկել, որ տենաս՝ ինչ եղավ, ո՞նց են, ո՞ւր հասան։ Շատ կարճ պատասխանեց, ասաց՝ չէի պատկերացնում, որ տղերքն էդքան շուտ կհասնեին, մտքովս չանցավ։ Հլը Արայիկ Հարությունյանը մատը սենց տնկեց։ Ըստ տուժողի՝ Կարեն Առստամյանն ասել է, թե Գոռ Իշխանյանն է սխալ ուղղությամբ տարել զորքին Հետո Շահբարյանն ասաց, որ Գոռ Իշխանյանն իրենց ասել է, որ 18-րդ հրաձգային դիվիզիայի հրամանատար Կարեն Առստամյանը պետք է դիմավորեր «9կմ» գնացող վաշտին։ Բայց երբ հանդիպում են ունեցել Կարեն Առստամյանի հետ, նա ասել է, որ ինքը զորքին այդտեղ չպիտի հանդիպեր՝ «լրիվ սխալ ուղղությամբ ա բերել»։ ․ - Ես նոր եմ գալիս էն համոզմունքին, որ ընդեղ ոչ էլ Կարենն ա եղել, Կարենն էլ ա եղել փախած,- ասաց զոհվածի ծնողը։ - Իսկ Դուք տեղյակ ե՞ք՝ իրեն հայտնել ե՞ն, որ զորք ա գալիս,- հարցրեց մեղադրողը։ - Կարեն Առստամյանի ասելով՝ ինչ-որ 301 պազիվնոյ ա եղել։ Դա Գոռ Իշխանյանն ա եղել։  Հանրային մեղադրող Գրիգոր Մղդեսյանը ճշտեց՝ այսինքն՝ զորքի՝ կրակի տակ ընկելուց հետո են հայտնել Առստամյանին, Տոնական Շահբարյանը պատասխանեց՝ միանշանակ։ - Ասեմ ավելին՝ էսօրվա դրւթյամբ ոչ մի հրամանատար չի կարող ստույգ ասի՝ մեր էրեխեքը Ֆիզուլիի կողմից ե՞ն գնացել, մտել էդ կարկուտի տակ, թե Հադրութի կողմից։ Բաներ կա՝ իրար չի բռնում, իրանք էլ չգիտեն։ Այ էդ ձեւի անորոշ, փնթի վիճակ ա եղել։ Թող մեկը կանգնի, ռեալ ասի՝ մեր էրեխեքը որտեղով են գնացել։ Թող գա գնդի հրամանատարը, ասի, որովհետեւ ինքը ըտեղ չի եղել, չի տիրապետել։  Տոնական Շահբարյանը նշեց, որ զորքը նախանշված վայրից մոտ 4կմ էլ առաջ է գնացել, եւ, Գոռ Իշխանյանի ասածով, դրա պատճառն այն է եղել, որ դիմավորող չի եղել։ Տղաների մարմինները հայտնաբերվել են նշված վայրից հեռու։ Շահբարյանն ասաց, որ որոշ տեղեկություններ ունեն, համաձայն որոնց՝ վաշտը մարտի է բռնվել թուրքական «Յաշմայի» հատուկ ջոկատայինների հետ, 57 հոգու էլ սպանել, ինչը, ըստ նրա, հաստատել են թուրքերը։ Զոհվածի ծնողն ասաց, որ բանակի պաշտոնատար անձանց հետ հանդիպումից իրենց մոտ ձայնագրություններ կան, եւ եթե դատարանը պահանջի, դրանք անպայման կտրամադրեն։ Նա նաեւ ասաց, որ մինչեւ չեն պարտադրել, Գոռ Իշխանյանը չի դիմել Մուրադովին եւ ԿԽՄԿ-ին՝ իրենց որդիների մարմինները դուրս բերելու հարցով զբաղվելու համար․ «Ու մի հատ չեն զանգել, գոնե ասեին՝ ցավակցում ենք, էս ինչ օյին եկավ ձեր գլուխները»։ Տոնական Շահբարյանի որդին, ըստ ամենայնի, զոհվել է հրաձգային զենքից ստացած վիրավորումից։ Նրա հայրն ասաց, որ պարանոցի շրջանում՝ զարկերակի մոտ, հրազենային վնասվածք է եղել, կողքից՝ բեկորային․ «Կասկեն դրած, բրոնի ժիլետով ա եղել էրեխես, մի մազ պակաս չի եղել․․․ Էրեխուս գրպանում քարտ ա եղել, վայեննի բիլետը, ու օրացույց, որ խաչ դնի օրերի վրա, հաշվի»։ Եթե զորքը հասներ մինչեւ նախանշված վայր եւ առաջ չգնար, խնդիր կառաջանա՞ր Մեղադրյալների պաշտպան Արման Բայադյանը տուժողից հետաքրքրվեց, թե Գոռ Իշխանյանից հետո հրամանի անմիջական կատարողներն ովքեր են եղել։ Շահբարյանն ասաց, որ մեկը եղել է Սլավիկ Ավագյանը, Գեւորգ Գեւորգյանը, Արտակ Ղազարյանը, որը եղել է մի քանի օրվա լեյտենանտ։  - Ընդհանուր առմամբ Ձեր վրդովմունքը նրանից ա՝ ինչո՞ւ են նորակոչիկ երեխաներին տարել, եւ, ասյպես ասած, չկատարեն հրամանները, հա՞,- ճշտեց պաշտպան Բայադյանը։  - Հարգարժան դատապաշտպաններ, ոչ թե ինչու են տարել, այլ ուղղակի անուշադրության, փնթի ղեկավարման արդյունք ա եղել, հարցը նորակոչիկը չի, կարող ա մի հատ նորմալ մարդ լիներ հետները, նորմալ կազմակերպեր, ամեն ինչ ստացվեր։ Փնթի կազմակերպման արդյունքը սա է, որ էսքան ծնողների լույսերը մարեցին։ Տոնական Շահբարյանը հիշեց մի զրույց, որ ունեցել է Գոռ Իշխանյանի հետ մոտ մեկ տարի առաջ այստեղ՝ Երեւանում։ Նրանք պատահական են հանդիպել։ Ըստ Շահբարյանի՝ Իշխանյանը սկզբում իրեն չտեսնելու է տվել, իսկ հետո, երբ խոսակցությունն անխուսափելի է եղել, Իշխանյանն ասել է․ թե իր տեղը չի գտնում․ «Ասում ա՝ չմտածես, որ ես տեղս գտնում եմ։ Կգա ստեղ, խիղճ կունենա՝ կասի։ Ասում ա՝ Առստամյան Կարենը սաղ ջարդեց վրես, բայց հիմնական մեղավորն ինքն ա։ Իրա բառերն եմ ասում։ Ժամանակ տվեք, տեսեք՝ ոնց ա ամեն ինչ ընգնելու իրա տեղը»։ Պաշտպաններից Դավիթ կարապետյանը հետաքրքրվեց՝ եթե զորքը հասներ մինչեւ նախանշված վայր եւ առաջ չգնար, խնդիր կառաջանա՞ր, թե՞ ոչ։ «Իրանց ասելով՝ եթե չանցեին, խնդիր չէր լինի»,- նշեց տուժողը։ - Ջալալ Հարությունյանը հրաման ա տալիս, որ մինչեւ «9կմ» գնացեք, անցեք Կարեն Առստամյանի հրամանատարության տակ։ Երեք հոգու ա տրված եղել էդ հրամանաը՝ դիվիզիայի հրամանատարին, Գոռ Իշխանյանին եւ Կարեն Առստամյանին։ Գոռ Իշխանյանը ասում ա՝ գնացեք էնտեղ։ Վերջին ինստրուկտաժը, ըստ գործի տվյալների, տալիս ա գումարտակի հրամանատարը։ Հիմա ուզում եմ հասկանալ՝ լավ, էլ ի՞նչ աներ ինքը, որ հրաման ա տալիս, ասում ա գնացեք մինչեւ «9կմ»։ Ի՞նչ աներ, էդ որ ասում եք՝ ինքն ա մեղավոր, ի՞նչ աներ, որ մեղավոր չլիներ։  - Հրամանատար դներ հետները, ոչ թե անփորձ մարդիկ։ Լրից բունկերից ա ղեկավարել, եթե ղեկավարել ա, ինքը մի հատ չի զանգել էդ երկու ժամվա մեջ։  Հաջորդիվ դատարանում ցուցմունք տվեցին նաեւ զոհված զինծառայողներ Արտյոմ Կիրակոսյանի եւ Անանիա Արամյանի ծնողներ Արթուր Կիրակոսյանն ու Սամվել Արամյանը։ Նրանց ցուցմունքները մեծ մասամբ համապատասխանում էին Տոնական Շահբարյանի ցուցմունքին։ Տարբերությունները կապված էին միայն որոշ դրվագներ հիշել-չհիշելու, որոշ բաներ լսած լինել-չլինելու հետ։ Հաջորդ նիստը նշանակվեց նոյեմբերի 26-ին, ժամը 11։00-ին։ Գլխավոր նկարում՝ Տոնական Շահբարյանը Հայարփի Բաղդասարյան
22:43 - 10 հոկտեմբերի, 2024
«Էդ քյոռփեքին եմ կարացալ փրկեմ, որովհետեւ այլ տարբերակ չի եղել»․ մեղադրյալ փոխգնդապետը՝ նահանջի մասին

«Էդ քյոռփեքին եմ կարացալ փրկեմ, որովհետեւ այլ տարբերակ չի եղել»․ մեղադրյալ փոխգնդապետը՝ նահանջի մասին

Հակակոռուպցիոն դատարանում այսօր շարունակվեց եւ ավարտվեց 44-օրյա պատերազմի ժամանակ ՀՀ ՊՆ 1-ին բանակային կորպուսի N զորամասի հրամանատար Համլետ Լեւոնյանի հարցաքննությունը։ Լեւոնյանը դատակոչված է որպես վկա նույն բանակային կորպուսի 2-րդ առանձին զրահատանկային գումարտակի հրամանատար Հովիկ Գաբրիելյանին առնչվող վարույթի շրջանակում։ Իսկ Գաբրիելյանը մեղադրվում է 2020 թ․ հոկտեմբերի 5-ին առանց վերադաս հրամանատարների գիտության եւ թույլտվության Ջրականի շրջանում պաշտպանության անցած ենթակա անձնակազմի հետ դեպի Հադրութ նահանջելու եւ այդ մասին իրենց աջ կողմում գտնվող յուրային ստորաբաժանումներին չտեղեկացնելու մեջ։ Շուրջ մեկ տարի կալանքի տակ գտնվող Գաբրիելյանն առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Սեպտեմբերի 27-ին վկա Լեւոնյանի հարցաքննությունը կանգ էր առել մեղադրյալ Հովիկ Գաբրիելյանի՝ վկային ուղղված հարցերի ընթացքում։ Գաբրիելյանը, ինչպես նախորդ նիստի վերջում, այսօր եւս հարցրեց՝ արդյոք Լեւոնյանի հրամանատարության ներքո գտնվող տանկիստները կզոհվեի՞ն, եթե տանկերում լինեին [խոսքը հոկտեմբերի 4-ի գիշերվա մարտի մասին է, որի ժամանակ զոհեր են եղել]։ Այս հարցը, թեեւ հնչել էր նախորդ նիստին եւ թեեւ Լեւոնյանն արձագանքել էր, այնուհանդերձ շարունակում է հուզել Հովիկ Գաբրիելյանին։ Նա երեք անգամ հարցրեց Լեւոնյանին՝ չէին զոհվի, չէ՞, եթե տանկերում լինեին։  «Ուրեմն, պատերազմական գործողությունների ժամանակ իմ ղեկավարած ստորաբաժանումը չի ունեցել որեւէ զոհ եւ վիրավոր տանկիստներից, քանի որ իրավիճակն այնպիսին էր, որ տանկերը սկզբնական շրջանում որտեղ որ գտնվում էին, խոցվում էին ԱԹՍ-ներով։ Այդ իսկ պատճառով որոշ դեպքերում տանկիստները ոչ թե եղել են տանկերում, այլ տանկերի կողքին խրամատի մեջ, հարկ եղած դեպքում իրականացրել են իրենց գործողությունները»,- դատարանում ասաց Լեւոնյանը։ «Որ հակառակորդը հանդիպեր սպեցին, չէր հասնի մեզ» Վերջինիս նախորդ հարցաքննությունից պարզ էր դարձել, որ Լեւոնյանի եւ նրա անձնակազմի զբաղեցրած հատվածից ձախ եղել են հատուկ նշանակության զորքերը՝ Վահագն Ասատրյանի հրամանատարությամբ, իսկ նրանցից ձախ՝ Հովիկ Գաբրիելյանի հրամանատարության ներքո գտնվող զրահատանկային գումարտակը։ Հովիկ Գաբրիելյանը, դիմելով վկային, ասաց․ - Եթե ձեզ խորքից են խփել, ապա հակառակորդը, որ մտել ա խորք, մինչեւ ինձ ինձնից աջ գտնվում ա սպեցը, սպեցից հետո գտնվում ես դու, ո՞նց ա, որ հակառակորդը սպեցին չի հանդիպել, ու մարդ չի եղել ընդեղ, ու դու էլ չես իմացել դրա մասին։ - Ի՞նչ խորք։ Կողքից են խփել, թեւանցել են։ - Թեւանցել են, իսկ եթե թեւանցել են, [մինչեւ քեզ հասնելը] չի գտնվո՞ւմ սպեցը։  - Այո,- հաստատեց Լեւոնյանը։ - Չի հանդիպե՞լ սպեցը։  - Ոչ, որ հանդիպեր, չէր հասնի մեզ, էլի։ - Բա որ չի հանդիպել սպեցը, ուրեմն որտեղո՞վ ա մտել հակառակորդը։  - Դուք իմացել ե՞ք՝ որտեղ ա նաստած սպեցը, Վահագնը՝ իր անձնակազմով,- հարցրեց վկան, սակայն դատավոր Վարդգես Սարգսյանը նրան հիշեցրեց, որ մեղադրյալին հարցեր տալ չի կարող։ Լեւոնյանը շարունակեց, որ հակառակորդն այդ հատվածում չէր կարող հանդիպած լինել հատուկ նշանակության ստորաբաժանմանը, քանի որ նրանք ոչ թե ճանապարհի վրա են եղել, այլ բարձունքների․ «Իսկ էն ճանապարհը, որով հակառակորդը եկել ա, եղել ա պարոն փոխգնդապետի (նկատի ունի Հովիկ Գաբրիելյանին,- հեղ․) պաշտպանության շրջանի հատված»,- պնդեց Լեւոնյանը։ Գաբրիելյանը հետաքրքրվեց, թե որտեղից է Լեւոնյանն իմացել, որ հակառակորդը իր տարածքից է թեւանցել, գուցե ձորի՞ միջով են եկել, քանի որ այդ տարածքում ձորեր են եղել։ Վկան պատասխանեց, որ հակառակորդն այդ տարածք մտել է տեխնիկաներով, հետո էլ վերադասը հաղորդել է, որ հակառակորդն «այսինչ» ճանապարհով է եկել․ «Էդի էն միակ ասֆալտապատ ճանապարհն ա։ Թե դաշտային, թե ասֆալտային ճանապարհը գալիս են էդ պաշտպանության շրջանով, դրա համար հստակ ասում եմ, որ ձեր պաշտպանության շրջանով ա եկել, ոչ թե սարերով»։ Երբ մեղադրյալը խնդրեց հստակ նկարագրել, թե Լեւոնյանի բնագիծն իր որ կողմում է եղել՝ աջ-առաջ, աջ-հետ, եւ այլն, վկան ասաց, որ դա կարող է նկարագրել, եթե քարտեզ լինի առաջը։ «Դուք փրկել եք Ձեզ եւ Ձեր ղեկավարաած ստորաբաժանումը՝ վնասելով մնացած ստորաբաժանումների կյանքը» Հաջորդիվ մեղադրյալը հարցրեց՝ Լեւոնյանը տեղյա՞կ է, որ իրենց նահանջից առաջ մոտ 3 ժամ օգնություն, գոնե տանկ է խնդրել․ - Ինչի՞ համար եք ինձ էդ հարցը տալիս։  - Որովհետեւ գիտեմ, որ լսել ես,- ասաց մեղադրյալը։ - Էդ պատճառով եք գնացել Հադրո՞ւթ,- հարցրեց վկան, սակայն դատավորը նորից զգուշացրեց, որ նա չի կարող հարցեր տալ եւ պետք է պատասխանի իրենց ուղղված հարցերին։  - Չգիտեմ, թե ինչի համար տանկ չեն տվել, ուզել ա, թե չի ուզել,- ասաց Լեւոնյանը։  - Ձեր մտածելով՝ ես իմ սեփական կյանքն ե՞մ փրկել, թե՞ իմ անձնակազմի,- հարցրեց Հովիկ Գաբրիելյանը։ - Իմ կարծիքով՝ Դուք փրկել եք Ձեզ եւ Ձեր ղեկավարած ստորաբաժանումը՝ վնասելով մնացած ստորաբաժանումների կյանքը։ Վկային հարցեր տվեց նաեւ դատավորը - Դուք Կոլյա Դավթյանին ճանաչո՞ւմ եք (նա պատերազմի ժամանակ եղել է Հովիկ Գաբրիելյանի տեղակալը եւ մինչ վերջինիս ռազմաճակատ մեկնելը ժամանակավորապես իրականացրել է նաեւ գումարտակի հրամանատարի պարտականությունները։ Կոլյա Դավթյանի հարցաքննությունն՝ այստեղ,- հեղ․)։ - Այո։ - Ո՞նց կբնութագրեք նրան որպես սպա։ Վախկոտ զինվորական է՞ր, թե՞ ոչ վախկոտ, իր զորքին առաջնորդող, ճշտախոս զինվորական է՞ր, թե՞ պրիմիտիվ ստախոս, պաթոլոգիկ ստախոս զինվորական, եւ նա իր գործին տիրապետող զինվորական է՞ր, թե՞ միջինից ցածր ունակություններով, ոչնչով աչքի չընկնող։ - Դավթյանին ճանաչում եմ շատ լավ, քանի որ մինչեւ նշված զորամասում տեղակալ նշանակվեը եղել է իմ մոտ վաշտի հրամանատար։ Էն պաներից ա եղել, որ առանձնացել ա իր կարգապահությամբ, ծառայությանը, ընտանիքին նվիրվածությամբ, եղել ա շատ պատրաստակամ ու լավ տանկիստ, լավ մասնագետ։ Ինչ վերաբերում ա պատերազմի ընթացքին, մինչեւ պարոն Գաբրիելյանի վերադառնալը հայրենիք (երբ պատերազմը սկսվել է, Հովիկ Գաբրիելյանը «Կովկաս 2020» զորավարժությանը մասնակցելու նպատակով գտնվել է Ռուսաստանում,–հեղ․) ինքն ա հիմնականում ղեկավարկումն իրականացրել, մշտապես եղել ա կապի մեջ, մշտապես եղել ա անձնակազմի կողքին, չի եղել դեպք, որ մեկն ասի՝ ինչ-որ խնդիր ենք տվել, ինքը չի ուզում կատարի։ - Կարմիր թելի պես էս պրոցեսի ընթացքում գնում ա էն թեզը, որ երբ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Գաբրիելյանը ստանձնել ա հրամանատարությունը, չի ունեցել համապատասխան զինտեխնիկա, բնագիծը, որտեղ հանձնարարված ա եղել պաշտպանություն իրականացնել, համապատասխան կահավորում չի ունեցել՝ խրամատներ, խրամաբջիջներ, խրամուղիներ չեն եղել։ Գաբրիելյանը նշել ա, որ ունեցել ա նաեւ սպառազինության պակաս։ Հիմա ես ուզում եմ հասկանալ՝ մինչեւ Գաբրիելյանի՝ բնագծից ենթադրաբար նահանջելը, առհասարակ տենց խոսակցություն Կոլյա Դավթյանից, հետո Գաբրիելյանից, նրա մյուս ենթականերից թեզ շրջանառվել ա՞՝ սենց խնդիր կա։ Նման խոսակցություններ եղե՞լ են, թեկուզ էն ամենացածր մակարդակի, բամբասանքի մակարդակի։ - Ինչ վերաբերում ա դիրքերի չկահավորված լինելուն՝ համամիտ չեմ, քանի որ եթե 100 տոկոս չէ, ապա 80 տոկոս համալրված են եղել մեր բոլոր դիրքերը, քանի որ մենք եղել ենք մեր նախորոշված շրջաններում,- պատասխանեց վկան։  Իսկ ինչ վերաբերում է սպառազինությանը, տեխնիկային, Լեւոնյանը չհիշեց նման զրույցներ։ Նա ասաց, որ յուրաքանչյուր ստորաբաժանում էլ ունեցել է եւ անձնակազմի, եւ տեխնիկայի կորուստ։ Բայց, պատասխանելով դատավորի ճշտող հարցին, Լեւոնյանն ասաց, որ դժվար չիմանար, եթե սպառազինության, հագեցվածության լուրջ խնդիրներ ծագած լինեին։ Լեւոնյանը հերքում է վկաներից մեկի հայտարարությունը, թե իր անձնակազմը ձորակում հակառակորդի հետ մարտի է բռնվել Դատավոր Սարգսյանը հիշեցրեց, որ Կոլյա Դավթյանը դատարանում հարցաքննության ժամանակ նշել է, որ Լեւոնյանի անձնակազմը Գաբրիելյանի զբաղցրած հատվածից աջ է գտնվել․ «Ձեր բնագծի մոտ ձորակ ա գտնվել, ասում ա՝ մենք տեսանք, որ էդ ձորակ զրահատեխնիկա եկավ մտավ, Համլետ Լեւոնյանի զորքը կռվի մեջ մտավ ձորակ մտած հակառակորդի ուժերի հետ, եւ նաեւ մի պահ ցուցմունքի ժամանակ նշում է, որ նահանջի պատճառներից մեկն էլ դա է հանդիսացել։ Նման բան եղե՞լ է»։ Վկան ասաց, որ այդտեղ չէր կարող տեխնիկա մտնել, քանի որ տարածքը խիտ անտառներով է ծածկված եղել։ Նա հիշեց, որ հոկտեմբերի 4-ին այդ հատվածում դիվերսիոն խումբ է եղել, բայց հանդիպել է յուրային հատուկ նշանակության զորքերին․ «Բայց ընդեղ տարբեր ճանապարհներ կան դաշտային, որտեղով կարային մտնեին, բայց ձորակով չէին կարա»։ Լեւոնյանի նկարագրությամբ՝ իրենցից ձախ բլրակ է եղել, եւ ոչ իրենք կարող էին տեսնել ձախ թեւում տեղակայված յուրային զորքին, ոչ էլ՝ հակառակը։ Այս ասելով՝ նա հակադարձեց Կոլյա Դավթյանի՝ հարցաքննության ժամանակ արած այն հայտարարությանը, որ իրենք տեսել են ձորակ մտած հակառակորդի հետ Լեւոնյանի անձնակազմի մարտը։ - Այսինքն՝ արձանագրե՞նք, որ Գաբրիելյանի նահանջելու պահը չեք տեսել,- հարցրեց դատավորը։ - Միանշանակ,- հաստատեց վկա Լեւոնյանը։ Նա նշեց, որ հոկտեմբերի 5-ից հետո, երբ դուրս են եկել այդ տարածքից, նոր իմացել են ենթադրյալ նահանջի մասին։ Հաջորդիվ վկային հարցեր տվեց մեղադրյալ Հովիկ Գաբրիելյանի պաշտպան Վրեժ Խաչիկյանը․ - Ասացիք, որ ձեզնից աջ հատվածում՝ Ջաբրայիլի մասում, թշնամին բարձունք էր գրավել։ Այդ բարձունքը գրավելուց հետո հնարավո՞ր է՝ թշնամին այդ հատվածով ձեզ թեւանցեր եւ ձեր թիկունքում հայտնվեր։ - Ոչ։ Որովհետեւ մեզանից աջ եղել է մեր զորքերի շարունակությունը, իսկ էդ ասածս բարձունքը եղել է դիմացով։ Բացի էդ, որ եկել են ձախ կողմից, մենք տեսել ենք, անձամբ ես էլ եմ տեսել։ Սկզբից մենք մտածել ենք, որ մեր սպեցն ա գալիս խմբերով, հետո պարզվել ա՝ չէ։ - Հնարավո՞ր է՝ թշնամին սարի տակով գար, ճեղքեր հատվածը, սակայն դուք չնկատեիք։ - Ես ասում եմ՝ անձամբ տեսել եմ, թե ոնց ա հակառակորդն եկել։ Համլետ Լեւոնյանը, պատասխանելով պաշտպանի հարցերին, ասաց, որ հոկտեմբերի 5-ի առավոտյան արդեն հակառակորդի հետ մարտի են բռնվել դիմային հատվածում։ Պաշտպանը ընթերցեց մի քանի զինծառայողների անուններ՝ նշելով, թե ով ինչ վիրավորումից է զոհվել, եւ ասաց, որ վիրավորումների մեջ կան նաեւ բեկորայիններ։ Պաշտպանն ուզում էր հասկանալ, թե ինչպես են հրաձգային մարտի ժամանակ բեկորային վնասվածքներ ստացել։ Վկան նշեց, որ հակառակորդի հետեւակի հարձակողական գործողություններին ընթացքն ապահովել է հակառակորդի հրետանին։ Սակայն դատավորը թույլ չտվեց վիրավորումների մասին հարցեր հնչեցնել՝ ասելով, որ դրանք Համլետ Լեւոնյանին վերաբերելի չեն՝ նա չունի դատաբժշկական գիտելիքներ, ուստի չի կարող պատասխանել։ Դատավոր Վարդգես Սարգսյանն առաջարկեց ըստ անհրաժեշտության դատակոչել դատաբժշկին։ Հանրային մեղադրողը հակասություններ է նկատել վկայի նախաքննական եւ դատաքննական ցուցմունքներում Հանրային մեղադրող Գրիգոր Մղդեսյանը դատարանին միջնորդեց հրապարակել վկա Համլետ Լեւոնյանի նախաքննական ցուցմունքները՝ ասելով, որ հակասություններ կան դատարանում տված ցուցմունքի հետ։ Հակասությունները վերաբերում են Հովիկ Գաբրիելյանի ենթադրյալ նահանջի արդյունքում իր անձնակազմի զոհերի թվին։ Մասնավորապես, նախաքննության ընթացքում իր երկու ցուցմունքներում Լեւոնյանը նշել է 12 զոհի մասին, իսկ այժմ դատարանում՝ դատարանում, 9 զոհի։ Վկա Լեւոնյանը ցուցմունք է տվել 2022թ․ նոյեմբերի 10-ին եւ 2023թ․ նոյեմբերի 6-ին։ Ըստ հանրային մեղադրողի՝ երկու ցուցմունքներում էլ նա նշել է, որ Հովիկ Գաբրիելյանի ենթադրյալ նահանջի արդյունքում ունեցել է անձնակազմի 12 կորուստ։ Այդ 12-ի թվում, ըստ մեղադրող Մղդեսյանի, վկան նշել է նաեւ Վաղարշակ Բաղդասարյանի անունը, որը զոհվել է հոկտեմբերի 4-ին։ Դատարանում հարցաքննության ժամանակ Լեւոնյանն ասել էր, որ Վաղարշակ Բաղդասարյանն ու Դավիթ Խաչատրյանը զոհվել են հոկտեմբերի 4-ի գիշերը, ինչը, նրա պնդմամբ, կապ չունի Հովիկ Գաբրիելյանի նահանջի հետ։ Դատարանում նա նաեւ ասել է, որ այդ օրը զոհվել է մեկ սպա։ Մի պահ մտորելուց հետո վկա Լեւոնյանն ասաց, որ, ամեն դեպքում, հիմա դեպքերն ավելի մանրամասն է հիշում։ Դատավորը ճշտեց՝ հիմք ընդունել դատարանում տված ցուցմո՞ւնքը, ինչին վկան դրական պատասխանեց։ Զոհված զինծառայողի հորը հանգիստ չի տալիս հարցը՝ ինչի՞ց են զոհվել իր որդին ու նրա մարտական ընկերը Զոհված զինծառայող Վաղարշակ Բաղդասարյանի հայրը՝ Հրաչիկ Բաղդասարյանը, դատարանում նշեց, որ իր որդին եւ Դավիթը չէին կարող տարբեր օրերի զոհված լինել, քանի որ նրանց մարմինները միասին են հայտնաբերվել՝ նույն տեղից։ Հրաչիկ Բաղդասարյանը վկայից հետաքրքրվեց՝ մարտական գործողությունների վայրում տեսախցիկներ եղե՞լ են, կա՞ն նկարահանված կադրեր։ Վկան պատասխանեց, որ որոշ հատվածներ տեսագրվել են, եւ այդ կադրերը, ըստ ամենայնի, Պաշտպանության նախարարության համապատասխան ստորաբաժանումներում են։ Դատավորն արձանագրեց, որ դրանք ինչ-որ պահի արժե հետազոտել դատարանում։  Բաղդասարյանին հանգիստ չի տալիս այն հարցը, թե ինչից են զոհվել իր որդին ու նրա մարտական ընկերը՝ Դավիթ Խաչատրյանը։ Բաղդասարյանն ասաց, որ նրանց մարմիններից մի կադր կա, որտեղ երեւում է, որ տղաները իրար վրա են՝ կարծես մեկը մյուսին մարմնով ծածկած։ Բայց երբ նրանց մարմինները դուրս են բերվել, հնարավոր չի եղել պարզել՝ ինչ վիրավորումից են զոհվել։ Լեւոնյանն իր նախորդ հարցաքննության ժամանակ ասել էր, որ այն զենքը, որից զոհվել են տղաները, իրեն անծանոթ է։ Նախորդ նիստի ժամանակ զոհվածի հայրը վկայից հետաքրքրվել էր, թե երբ է իմացել Վաղարշակի ու Դավիթի անհետացման լուրը, ինչին Լեւոնյանը պատասխանել էր, որ գիշերը նրանց չեն տեսել, հետո մարդ են ուղարկել։ Այս նիստում Լեւոնյանն ասաց, որ նա, ով գնացել է տղաներին գտնելու, եկել ու ասել է, որ զենքերը տեղում են, բայց տղաները չեն երեւում։ Հրաչիկ Բաղդասարյանը կասկած հայտնեց, որ գուցե այդ մարդը չի էլ մոտեցել տեղանքին։ Վկան նշեց, որ եթե շատ չմոտենար զենքերին, կարող էր տարածքն ամբողջությամբ չտեսնել ու չնկատեր տղաներին։  Մեղադրյալ Հովիկ Գաբրիելյանը հայտարարությամբ հանդես եկավ Մեղադրյալ Հովիկ Գաբրիելյանը դատարանում հանդես եկավ հայտարարությամբ։ Նա ասաց, որ ինքը 30-ին մոտ զոհ, 50-ին մոտ վիրավոր է ունեցել, բայց այսօր չկա մի ծնող, որ իրեն մի «ցուրտ» բառ ասի․ «Պայթում եմ ես, իրանք պահը բռնցրալ են․․․։ Իմ ձագերին փրկելու համար էսօր ես տառապում եմ, բայց իրանց զոհվելու համար՝ իմ ազգիս հերոս զավակների, պատասխանատու չեմ։ Էդ քյոռփեքին եմ կարացալ փրկեմ, որովհետեւ այլ տարբերակ չի եղել, ես ձեզ երդվում եմ․․․։ 17 տանկ, 20 հատ ԲՄՊ չի կարացել, 10 րոպե ա բոյ տվալ, էսօր ինքը (նկատի ունի վկա Լեւոնյանին,-հեղ․) հի՞նչ ասի, մի բառ ծուռ ասի՝ կդատեն էսքան զոհերի համար․․․։ Ես, տա աստված, մի հատ տեսանյութ բացվի, եւ կպարզվի իրականությունը։ Էսօր ես ո՞նց ասեմ, էդ տանկիստները, ինը հոգի նշում ա, էդ երեխեքը չպիտի դուրսը լինեին, ես ոնց ասեմ, ոնց ապացուցեմ, մեկը պիտի՞ հասկանա, որ էդ երեխեքին հանել ա դուրս ու կոտորել։ Իրավունք չունեին․․․ Էդ իմ մեղքը չէր, բա խի՞ իմ տանկիստներին ես չեմ հանել տանկերի միջից․․․։ Ինչ կա չկա՝ Գաբրիելյանի վրա, ֆսյո․․․»։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց հոկտեմբերի 17-ին, ժամը 16։00-ին։  Հայարփի Բաղդասարյան
23:19 - 09 հոկտեմբերի, 2024
Ֆանտաստիկ գիտություն՝ իրականին զուգահեռ․ Համազգային գիտության շաբաթն ամփոփվում է

Ֆանտաստիկ գիտություն՝ իրականին զուգահեռ․ Համազգային գիտության շաբաթն ամփոփվում է

Ինչո՞ւ էր «Արմենիկումի» հետազոտական լաբորատորիայում հայտնվելուց հետո կատուն իսպաներենով մլավում, ի՞նչ էին ուզում փոխել այլժամանակայինները Սևանում, և, ի վեջո, ինչն էր խաթարել ապագայի վիրտուալ աշխարհի անդորրը, որ կամավոր Տաոն որոշեց վերադառնալ վտանգներով լի նյութական աշխարհ… Համազգային գիտության շաբաթվա շրջանակում ամփոփվել է «ԱրմՔոն» համայնքի  ու «Գիտուժ» նախաձեռնության հայտարարած գիտաֆանտաստիկ պատմվածքների մրցույթը, և հայտնի են առաջին երեք մրցանակակիրների անունները։  Հեղինակների պատմվածքներին դեռ կհասցնեք ծանոթանալ առաջիկա օրերին։ Մինչ այդ առաջարկում եմ վերջին անգամ ինձ հետ շրջել Ազատության հրապարակում. «Գիտուժ» նախաձեռնության կազմակերպած Համազգային գիտության շաբաթվա ու Գիտության փառատոնի վերջին օրն է, և փառատոնի ամփոփիչ թեման գիտական ֆանտաստիկան է։ Այսօր միայն Գիտության փառատոնի այցելուները չէ, որ դպրոցականներ են․ տաղավարներում հանդիպում եմ տարբեր կրթահամալիրների սաների, որոնք ներկայացնում են իրենց աշխատանքները։ «Քվանտ» վարժարանի տաղավարում ծանոթանում եմ 10-րդ դասարանցիների հետ, որոնք պատմում են վարժարանի աշկերտների նախագծերի մասին։ Տաղավարում ներկայացված է աշակերտների նախագծած ու պատրաստած ԱԹՍ-ն, որը հեռակառավարվում է, տեսախցիկով հետևում թիրախներին ու խոցում։ Աշակերտների նախագծած տանկն էլ կարողանում է շարժմանը զուգահեռ ֆիքսել ու հետևել տարբեր օբյեկտների։ Աշակերտների նախագծած ԱԹՍ-ն Ապա ծանոթանում եմ վարժարանի տնտեսագիտական հոսքում սովորող Տիգրանի հետ, որն ապրում է Քանաքեռ-Զեյթունում։ Տիգրանը հավաքագրել է իրենց վարչական շրջանում ճանապարհային ցանցի, խցանումների տարածաժամանակային բաշխվածության առանձնահատկությունների, ինչպես նաև հանրային տրանսպորտի հասանելիության մասին տվյալները, հասանելիության ինդեքս հաշվել ու այս ամենը ներկայացրել քարտեզների միջոցով։ Տիգրանը բացատրում է, թե ինչպես է հաշվել տրանսպորտային հասանելիության ինդեքսը Մինչև տաղավարներում Հայաստանի տարբեր վայրերից եկած դպրոցականները ծանոթանում են իրենց հասակակիցների աշխատանքներին, մեծ տաղավարում երեխաները ռոբոտ լեգոներով Մարս մոլորակում առաքելություն են իրականացնում ու նկարում։ Տաղավարներից մեկում ծանոթանում եմ «Այբ» դպրոցի սաներին, որոնք ինձ բացատրում են հրաբխի մոդելը, ապա խառնում են սոդան ու քացախը՝ ստանալով հրաբխի իմիտացիա։ Նրանց ընկերներն էլ փառատոնի այցելուներին պատմում են ամենատարբեր թեմաներից՝ ջրի շրջապտույտից մինչև մոլեկուլներ։ Մեծ տաղավարի մոտ հանդիպում եմ Space42 նախաձեռնության անդամներին։ Սիրողական աստղագետների այս համայնքն իրականացնում է «Աստղադիտարանը դպրոցում» նախագիծը, որի շրջանակում տարբեր դպրոցների հրավերներով աշակերտների համար աստղադիտումներ ու սեմինարներ է կազմակերպում։ Space42-ը նաև աստրոտուրեր է կազմակերպում՝ մարդկանց տանելով Հայաստանի մութ հատվածներ՝ աստղային երկնքին հետևելու։ Երեխաները նայում են Արևին Փառատոնի մասնակիցները նրանց տաղավարում հնարավորություն ունեն նայելու Արևին, իսկ մութն ընկնելուն պես՝ աստղերին ու մոլորակներին։ Դե վերջում էլ այցելում եմ ամենագիտաֆանտաստիկ տաղավար, որտեղ փառատոնի կազմակերպիչները խորհուրդ են տալիս, թե գիտաֆանտասիկ ժանրի ինչ գրքել կարդալ ու ինչ ֆիլմեր դիտել։ Այս տաղավարը լավ առիթ է՝ հիշելու այն բոլոր գիտաֆանտասիկ գրքերը, որոնք կիսատ եմ թողել, և ֆիլմերը, որոնք որոշել եմ դիտել, բայց այդպես էլ չեմ հասցրել։ Գիտական ֆանտասիկայով էլ ամփոփվում է Համազգային գիտության շաբաթը։ Վերջին մի քանի օրերի ընթացքում դպրոցականներն ու նաև մեծահասակները հասցրին ծանոթանալ Հայաստանի գիտական կազմակերպությունների ու համալսարանների գիտական թիմերին, լսել գիտնականների խորհուրդները գիտական կարիերայի ու մասնագիտական ընտրության մասին, ինչպես նաև ծանոթանալ գիտաֆանտաստիկ ժանրի ամենատարբեր գործերի։ Փառատոնի տաղավարներով վերջին պտույտիս ընթացքում հիշում եմ Գիտության շաբաթվա բովանդակության պատասխանատու Արման Գասպարայանի հետևյալ միտքը․ «Երբ ցանկացած հայտնի գիտնականի հարցնում են՝ ինչո՞ւ որոշեցիր գիտնական դառնալ, նա, որպես կանոն, գնում է իր վաղ մանկություն, երբ, օրինակ, ծնողների հետ գնացել է ինչ-որ թանգարան կամ այսպիսի գիտության փառատոնի կամ միջոցառման, և դա նրան ոգևորել է, որոշել է գիտնական դառնալ։ Մենք ուզում ենք այդպես ոգևորել շատ երեխաների, որ նրանք ապագայում գիտությունը ընտրեն»։   Աննա Սահակյան
18:16 - 06 հոկտեմբերի, 2024
«Խուռհատ սար»-ի գործով մեղադրյալը վկային է հերքում, վկան՝ մեղադրյալին

«Խուռհատ սար»-ի գործով մեղադրյալը վկային է հերքում, վկան՝ մեղադրյալին

44–օրյա պատերազմի ժամանակ Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի վաշտի հրամանատար, ապա շտաբի պետ Հայկազ Գրիգորյանը երեկ բերվել էր Երեւանի քրեական դատարան՝ Խուռհատ սարի գործով կրկնակի հարցաքննության։ Գործը, ինչպես հայտնի է, վերաբերում է գումարտակի՝ այդ ժամանակվա հրամանատար Իշխան Վահանյանին, որը մեղադրվում է իշխանության անգործություն ցուցաբերելու եւ մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու մեջ։ Հայկազ Գրիգորյանը մեկն է այն սպաներից, որի հետ Վահանյանի ենթադրյալ փախուստից հետո նորակոչիկ անձնակազմը չկանոնակարգված նահանջ է իրականացրել։ Ավելի քան երկու տարի առաջ այս դեպքերի մասին դատարանում որպես վկա հարցաքննվելուց հետո հետո Գրիգորյանը եւս մեղադրյալի կարգավիճակ է ստացել․ նրա ցուցմունքի հիման վրա հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը հանցագործության մասին հաղորդում էր ներկայացրել, նախաձեռնվել էր եւս մեկ քրեական վարույթ։ Այսօր թե՛ Վահանյանը, թե՛ Գրիգորյանը կալանքի տակ են։ Ինչպես նախկինում, այնպես էլ հիմա առանցքային մի շարք դրվագների վերաբերյալ նրանք շարունակ հակասում եւ հերքում են իրար։ Իշխան Վահանյանը զորքի ղեկավարումը եւ ռադիոկապը հանձնե՞լ է Հայկազ Գրիգորյանին թե՞ ոչ Հարցաքննության սկզբում նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Հայկազ Գրիգորյանին տեղեկացրեց՝ որպես վկա նա պարտավոր է ցուցմունք տալ, սակայն եթե կլինեն հարցեր՝ առչվող իր վերաբերյալ քրեական գործին, իրավունք ունի հրաժարվել դրանց պատասխանելուց։ Հիշեցնելով մեղադրյալ Իշխան Վահանյանի խոսքերը, թե նախքան հոսպիտալ մեկնելը զորքի ղեկավարումը եւ վերադաս հրամանատարության հետ կապի միջոցը հանձնել է Հայկազ Գրիգորյանին՝ դատավորը դիմեց վերջինիս․ – Եղե՞լ է նման բան։ – Մինչեւ գնալը ինձ ոչ մի հանձնարարություն, ոչ մի բան չի եղել, ինձ ռադիոկապ չի հասել, ինձ մոտ եղել է «Այքոն» տեսակի ռադիոկապ, որը գործում է գումարտակի ցանցի  ներսում միայն։ - Բա որ տեսաք՝ գնում է, չասացի՞ք՝ ռացիադ տուր։ - Նենց վիճակ էր, այնքան շատ վիրավորներ կային, դրա մասին չէինք մտածում,- ասաց վկան՝ հավելելով, որ հետագայում հոսպիտալից ուղարկել են Վահանյանի ռադիոկապը, ինքն էլ այն փոխանցել է սպառազինության գծով տեղակալին։ Վահանյանը, սակայն, հերքեց սա։ Դատավորի հարցին, թե ինչ նշում կար Վահանյանի ռադիոկապի վրա, վկան դժվարացավ պատասխանել․ - Եթե դա Վահանյանի «Հայդարան» է, դրա վրա գրվածք է եղել, անհնար է՝ հանձնած լինեք ու տեսած չլինեք։ - Կարողա շպ (շտաբի պետ,-հեղ․) գրած լիներ, չեմ հիշում։ Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը, վկա Հայկազ Գրիգորյանը Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը հիշեցրեց՝ Վահանյանը դատարանում հայտնել է, որ վիրավորումից հետո 30 րոպե մնացել է տեղանքում, իր V82 ռադիոկապով զորամասի հրամանատար Արթուր Քարամյանին զեկուցել իր վիրավորման մասին եւ լիազորությունները փոխանցել Հայկազ Գրիգորյանին․ – Ըստ Վահանյանի՝ այդ ժամանակ Դուք գտնվել եք նրա կողքին,– դիմելով Գրիգորյանին՝ նշեց դատախազը։ – Ես տենց բան ընդհանրապես չեմ հիշում, տենց բան չի եղել,– պնդեց վկան։ – Բայց Արթուր Քարամյանը կապի դուրս եկե՞լ է (նրա հարցաքննությունը՝ այստեղ)։ – Ոչ, բջջայինով զանգել ենք, չի պատասխանել,– ասաց վկան՝ հավելելով, որ չէր էլ կարող, որովհետեւ իրենց մոտ եղած ռադիոկապերի հաճախականությունները տարբեր էին։ – Վահանյանը նշել է, որ V82-ով կապվել է Քարամյանի հետ։ Նա կարողացել է, Դուք ինչո՞ւ չեք կարողացել։  – Չեմ կարող պատասխանել այդ հարցին, հաճախականության տիրույթները տարբեր են, V82-ը ավելի քիչ հեռավորության վրա է բռնում։ Գեւորգ Ավետիսյանը ընդգծեց՝ թե՛ Հայկազ Գրիգորյանը, թե՛ անձնակազմի հետ մնացած մյուս 3 սպաները միաձայն պնդում են, որ իրենց մոտ եղած ռադիոկապով խոսել կարող էին միայն գումարտակի ներսում, սակայն զորամասի կապի պետ Վիգեն Ծատրյանը եւս դատարանում հայտարարել է, որ գումարտակի շտաբի պետի, այսինքն՝ Հայկազ Գրիգորյանի մոտ եւս «Հայդարա» տեսակի ռադիոկապ է եղել, որով նա հանգիստ կարող էր կապ հաստատել վերադաս հրամանատարության հետ։ Գրիգորյանի պատասխանը, սակայն, չփոխվեց․ «Ես չեմ ունեցել, երբ վաշտի հրամանատարից ստանձնել եմ շտաբի պետի պաշտոնը, ինձ չի տրվել»,– պնդեց նա։ Հայկազ Գրիգորյանը օգնե՞լ է Վահանյանին նստել մեքենան թե՞ ոչ Վկա Հայկազ Գրիգորյանը պատմեց, որ վերջին անգամ Վահանյանին տեսել է Խուռհատ սարի ներքեւում, երբ վիրավորներին մեքենա էին նստեցնում։ Լսել է, որ Վահանյանն էլ է ասել, թե վիրավոր է, սակայն եղել է ոտքի վրա, եւ իր տպավորությամբ՝ վիրավորման մասին հուշող ոչինչ չի եղել․ «Ես վիրավորը սենց եմ հասկանում․ մի տեղից արնահոսում է, թեւն է կտրված, ոտքն է կոտրված, հրազենային վիրավորում կա, իսկ եթե, ասենք, գլուխս է ցավում, էդ վիրավորում չէ»,– ասաց նա։ – Վահանյանը նաեւ ասել է, որ երբ վիրավորում է ստացել, Դուք օգնել եք նրան իջնել դեպի ավտոմեքենա։ – Ես տենց բան չեմ հիշում, չի եղել։  Այս դրվագի առնչությամբ Վահանյանը հիշեցրեց՝ անգամ ժամկետային զինծառայողներից մեկն է նախաքննության ժամանակ ցուցմունք տվել, որ ինքը ներկա է եղել, երբ Հայկազը, իր թեւը բռնած, իջեցրել է իրեն։ Դրանից հետո Վահանյանի համար անհասականալիորեն քննիչը ինքնաբացարկ է հայտնել։ Վահանյանն էլ ենթադրել է՝ դրսիցի ինչ-որ ճնշում է եղել․ «Նստեցրել է ինքը (նկատի ունի՝ Հայկազը,-հեղ․), ճանապարհել է ինքը,  սրանից էն կողմ ճշտություն չկա»,- նշեց Վահանյանը։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը, տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գայանե Հովակիմյանը Հայկազ Գրիգորյանի խոսքով՝ Վահանյանից հետո զորքի ղեկավարումը ստանձնել են ինքն ու մեկ այլ վաշտի հրամանատար Վազգեն Վարդանյանը։ – Բայց դուք գիտեք, որ երկու հոգի չի կարող,- ընդգծեց դատավորը։ – Հարգարժան դատարան, բոլոր որոշումները կայացրել ենք միասին։ – Դատարանում տարբեր ցուցմունքներ են հնչել նահանջի հետ կապված․․․ Վերջիվերջո ի՞նչն է եղել պատճառը, որ զորքը բաժանվել է,– հարցրեց դատավորը։ – Իմ մտածելակերպով՝ խուճապը, մեկ էլ հակառկորդի կրակոցները, վիրավորները, խառը: Հիշեցնենք՝ նախորդ անգամ դատարանում ցուցմունք տալիս վկան ասել էր՝ իրավիճակն այնպիսին էր, որ 4 սպաներով չեն կարողացել կանխել զորքի ցաքուցրիվ լինելը։ – Իսկ ո՞նց ստացվեց, որ Հովհաննես Մուրադյանի (զոհվել է,-հեղ․) հետ մնացած անձնակազմն ու դուք առանձնացանք։ Հիշեցնենք՝ նահանջի ժամանակ զորքը մասնատվել է․ կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանի հետ գնացած անձնակազմը նահանջել է արդեն գրավված Հադրութի ուղղությամբ եւ ընկել շրջափակման մեջ։ – Իրենք մեզնից շուտ են դուրս եկել,– պատասխանեց վկան՝ պնդելով նաեւ իր նախկինում հայտնած տեղեկությունը, թե նահանջի ժամանակ՝ մեկ այլ սարի գլխին, իրենք հրետակոծության տակ են ընկել։ Այդ հանգամանքը այլ վկաներ դատարանում հերքել են։ Հայկազ Գրիգորյանի խոսքով՝ Վահանյանից հետո զորքի հետ մնացել է 3 սպա, 1 ենթասպա։ Զորքի քանակը եղել է 70-ին մոտ։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գայանե Հովակիմյանը հետաքրքրվեց՝ ինչպե՞ս էին բաշխված 4 սպաներով․ «Ես ու Վազգենը եղել ենք դեմից՝ անձնակազմը իրարից հեռու–հեռու, մեջտեղում եղել է Ղարիբյան Արսենը (նրա ցուցմունքը՝ այստեղ), վերջում էլ՝ ավագը՝ Ջավադյան Ղարիբը»,– պատմեց վկան։ Վահանյանն էլ հավելեց՝ սարը բարձրանալիս եղել են 90 հոգով․ 2 «Ուրալներ»-ի մեջ՝ 25-ական զինվոր, 2 «Կամազներ»-ի մեջ՝ 20-ական․ «Էսօրվա պես հիշում եմ»,- ասաց նա։ Ըստ Իշխան Վահանյանի՝ վկան ճնշման տակ սուտ ցուցմունք է տալիս Երբ հերթը հասավ մեղադրյալ Վահանյանին, վերջինս նախքան հարցեր տալը դատարանին խնդրեց անցնել դռնփակ ռեժիմի․ – Ինչի՞ համար,– հարցրեց  դատավորը։ – Ավելի մանրամասների։ – Չէ, դռնփակ դատական նիստ անցկացնելու հիմքերը օրենքով են սահմանված, ուղղակի Ձեր ցանկությամբ չենք կարող,– ասաց դատավորը՝ պարզաբանելով այդ հիմքերը։ – Վկայի հետ կապված հարցեր կան․․․ Ես շատ բան կարամ պարզաբանեմ, –ասաց Վահանյանը։ Դատարանը, սակայն, որոշեց հարցաքննությունը շարունակել դռնբաց ռեժիմով։ Իշխան Վահանյանը պատմեց՝ Արսեն Ղարիբյանին, որպես առանձին դասակների հրամանատար, հասնում էր «Հայդարա» տեսակի կապի միջոց, եւ դա, ըստ Վահանյանի, եղել է Հայկազ Գրիգորյանի մոտ, ուստի նա կարող էր վերադաս հրամանատարության հետ կապի դուրս գալ։ – Չէ, տենց չի եղել, եթե Ղարիբյանի ռացիան է, ինձ մոտ ի՞նչ գործ ունի,– հերքեց Գրիգորյանը։ Ըստ Վահանյանի՝ Գրիգորյանն իր ռադիոկապը տվել է ենթասպա Ղարիբին (զոհվել է,-հեղ․), ինքն էլ իր V82 ռադիոկապն է տվել Գրիգորյանին․ «Ինքը ինչի՞ սա դատարանում չի ասում, [որովհետեւ], անցած անգամ էլ ասեցի, ճնշում է եղել, ու որ դեմից տենց է ասել, հիմա տենց ասելով գնում է, ու ես էդ էլ կարող եմ մանրամասն բացատրել»,– ասաց Վահանյանը։ – Սա Ձեր վերջին հնարավորությունն է դա անելու,– նշեց դատավորը։ Վահանյանը պատմեց, որ նախորդ նիստից առաջ ինքն ու Գրիգորյանը մի պահ իրար տեսել են (պահվում են նույն ՔԿՀ–ի տարբեր հարկերում, դատարան են բերվում նույն մեքենայով,–հեղ․), Գրիգորյանն ասել է՝ հիշում է, որ Վահանյանը ռադիոկապը տվել է իրեն, որոշել է գալ, այս անգամ ճիշտը պատմել, մինչդեռ այսօր՝ դատարան գալու ճանապարհին, ըստ Վահանյանի, նա ասել է, թե խորհրդակցել է իր փաստաբանի հետ, եւ փաստաբանն ասել է՝ դա սուտ մատնություն կդիտարկվի, ինչ նախկինում ես ասել, դա էլ կասես․ «Ճշտությունը ես հատիկ–հատիկ ասել եմ ու դրա բացատրությունը տալիս եմ, սրանք իր ասած բառերն են»,– ասաց մեղադրյալը։ Վկա Գրիգորյանը սակայն, պնդեց՝ նախկինում ինչ ասել է, ճիշտ է ասել։ Նա չհերքեց միայն փաստաբանի հետ խորհրդակցելու հանգամանքը։ Դատարանը հարկ համարեց պարզաբանել, որ ըստ օրենքի՝ եթե վկան այս փուլում ասի, որ նախկինում ինչ–ինչ հանգամանքներով պայմանավորված մի բան է ասել, բայց իրականում այլ կերպ է, կազատվի պատասխանատվությունից, բայց եթե հետագայում պարզվի, որ նախաքննության կամ դատաքննության ժամանակ նրա տված ցուցմունքները սուտ էին, կարող է քրեական պատասխանատվության ենթարկվել․  – Ճշմարտությունը ասելու րոպեն է։ Այն, ինչ եղել է Ղարաբաղում, այն, ինչ լսել ենք դահլիճում, անցավ։ Թացը չորի հետ խառնվել էր, մեղավոր–անմեղ, ինչ ասես, եղել է, հիմա իրավական գործընթացն է, չենք ասում՝ Վահանյանին օգնիր կամ օգնիր դատապարտվի, բայց ամեն հանգամանք կապ ունի,– նշեց դատավոր Հայրապետյանը։ Գրիգորյանը հետ չկանգնեց իր ոչ մի խոսքից։ Հայտնեց միայն՝ այսօրվա նիստի ճանապարհին Վահանյանն անընդմեջ խոսում էր, ասում՝ ես վիրավորվել եմ, ես քեզ կապի միջոց տվել եմ, դու ես ինձ օգնել, ինքն էլ խոսակցությունը ցրելու համար ընդամենը «հա–հա» է ասել։ Վահանյանն էլ իր հերթին պնդեց իր ցուցմունքը՝ շարունակելով մանրամասնել, թե ինչու է վստահ, որ վկան ճնշման տակ է։ Ըստ նրա՝ Հայկազը պատմել է, որ 2022 թ․ հարցաքննության ժամանակ դատարանի բակում իր հորն ու հորեղբորը ծեծել են, հոր գլխին 7 տեղից կար է դրվել․ «Ասել է՝ ուզեի–չուզեի, պիտի գայի, տենց ասեի, ասեցի՝ քո մի վատ բան ասելով՝ վնասում ես ուրիշին, դու կգաս, ճիշտը կպատմես, ինձ ավել ոչ մի բան պետք չէ, ասեցի՝ դատարանում սա կբարձրաձայնեմ, մնացածը դու կշարունակես, ասեց՝ պրոբլեմ չկա, ու հիմա սենց․․․ Մի բան էլ ասեմ․ երբ ասում էի՝ դատարանն է քեզ ու Քարամյանին դատակոչել, բա չէ, նա չի գալու, ասում եմ՝ ի՞նչ գիտես, բա չէ, հաստատ չի գալու, ու ինձ մոտ ներքին համոզմունք է ձեւավորվում, որ կա պայմանավորվածություն, որ եթե կա քրեական գործ, կա տուժող, կա մեղադրյալ Իշխան, վերջ, մենք մաքուր ենք․․․ Ուզում էին իրենց վրայից գցել, ողղակի չէին հավատում, որ կարողա իրենք էլ դատարանի առաջ կանգնեին»,– ասաց Վահանյանը։ Վահանյանի այս ցուցմունքի ընթացքում Հայկազ Գրիգորյանը քմծիծաղ էր տալիս։ Դատավորի հարցին՝ իր հորն ու հորեղբորը ծեծե՞լ են, նա դրական պատասխանեց, սակայն նշեց՝ չի հիշում եւ չի կարող ասել, թե ովքեր եւ ինչի համար։ - Երբ նախորդ անգամ ցուցմունք էիք տալիս, տուժողների իրավահաջորդները հայտարարություններ էին անում՝ նայիր, հանկարծ սխալ բան չասես, թե չէ գլուխդ կջարդենք․․․ Նախապես պայմանավորվե՞լ էիք, թե ինչ ցուցմունք տալ,- հետաքրքրվեց դատավորը։ - Ես ոչ մեկի հետ ոչ մի պայմանավորվածություն, ոչ մի բան էլ չեմ արել, ինչ կա, ներկայացրել եմ անցած ցուցմունքում էլ, էս ցուցմունքում էլ,- պատասխանեց վկան։ Հանրային մեղադրողը դիմեց Վահանյանին՝ եթե սպաները կարող են ինչ–ինչ շահագրգռվածություն ունենալ իր դեմ խոսելու համար, ապա ժամկետային զինծառայողների շահագրգռվածությունը ո՞րն է։ Վահանյանը, սակայն, հստակ պատասխան չտվեց, ենթադրեց, որ զինվորներն էլ իրար մեջ են շփվել, գուցե իրար հետ պայմանավորվել։ Գեւորգ Ավետիսյանը ուշադրություն հրավիրեց այն հանգամանքին, որ հարցաքննված զինծառայողներից մեկին՝ Մոնթե Պողոսյանին, դատակոչել են հենց Վահանյանի հորդորով, դրանից առաջ նրա անունը ոչ տուժողները, ոչ մեղադրող կողմը չի տվել, հետեւաբար նրա վրա այդ ենթադրյալ ճնշումը չի եղել։ Բայց անգամ Մոնթեն է եկել եւ Վահանյանի դեմ ցուցմունք տվել՝ նշելով, որ դեպի հոսպիտալ ճանապարհի մասին մանրամասները, որ Վահանյանը պատմում է, ինքն է նրան պատմել, Վահանյանն իրականում իրենց հետ չի եղել։ Վահանյանը սրան պարզաբանում չուներ։ – [Հայկազ Գրիգորյանը] ասում էր՝ V82-ով փորձել եմ կապվել Քարամյանի հետ, լավ չէր լսվում, բջջայինով եմ խոսել, հետո 2 անգամ փորձել եմ, անհասանելի է եղել, կապնվել եմ Մելքումյան Արարատի հետ (Մարտունու քաղաքապետն էր,-հեղ․),– հավելեց Վահանյանը։ – էդ ամեն ինչը իր հրահանգավորումն է, ես էլ բան չունեմ խոսելու,– նշեց վկան։ – Այսինքն՝ պնդում եք, որ Վահանյանն ինչ ասեց, ձեզ հրահանգավորե՞լ է,- հարցրեց դատավորը։ – Այո։ – Ե՞րբ։ – Անցած նիստին գալու ճանապարհին։ – Եվ Դուք պնդում եք, որ իր ասածով չի եղել։ – Այո։ Դատավորի հարցին, թե զինծառայողների զոհվելու համար ով է մեղավոր, վկան չկարողացավ պատասխանել։ – Վահանյանը մեղավորության չափաբաժին ունի՞։ –Դժվար հարց է, չեմ կարող ասել,-նշեց նա։ Հարցաքննության վերջում Վահանյանը վերահաստատեց իր խոսքերը․ – Հստակ ասում եմ՝ ճնշումներ են եղել, ում կողմից՝ չգիտեմ։ Հիմա ես ավելի քան համոզված եմ, որ իմ ցանկացած գործողություն եղել է իրավաչափ։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց հոկտեմբերի 14-ին։    Միլենա Խաչիկյան
12:59 - 04 հոկտեմբերի, 2024