Ինֆոքոմ

Դեղձավան․ դեղձագույն դաշտերով գյուղը, որտեղից ոչ մեկը հեռանալ չի ուզում [մարzoom]

Դեղձագույն, արեւապաչ դաշտերի հեռվում մի խորդուբորդ կատարով, միայնակ սար է երեւում։ Դրա փեշերին փռված է Դեղձավան գյուղը, փոքրիկ այնքան, որ շոգ ժամին հեռվից նայելիս թվում է՝ արեւի ջերմությունից լղոզվում է հողին, համարյա չի երեւում՝ մինչեւ չմոտենաս։ Դեղձավանցիները սարը Օձասար են կոչում։ Հեռվում՝ Օձասարն ու Դեղձավանը Գյուղացիներն անասուններին արոտ են տարել, իրենք էլ տապից պատսպարվել տներում։ Առաջին երկու տների բակերում մարդ-մուրդ չկա, միայն ծտերի ծլվլոց ու դարպասների հետեւից ուղիղ դեմքիս սլացող ճանճեր։ Բայց մի բակում ընկուզենու հովին վերնաշապկի կոճակերն արձակած նստած է մի մորուքավոր տղամարդ։ «Չե՞մ խանգարի»,- հարցնում եմ ցանցի հետեւից։ Զարմացած ինձ է նայում, հետո առանց երկմտանքի ասում՝ «արի՛, աղջիկ ջան»։ Ռոմիկն է, օրվա շոգ ժամերին ամեն օր գալիս, նստում է այս ծառի տակ։ Ասում է՝ ընկուզենու շուրջ մոծակներ չեն հավաքվում։ Բայց երբեմն ձանձրանում է Ռոմիկը, ասում է՝ կուզեր գյուղում մշակույթի տուն լիներ, միջոցառումներ կազմակերպեին, որ գյուղացիները զբաղվեին, կուզեր նաեւ մի տեղ լիներ՝ շախմատ-շաշկի խաղար։ Ուրիշ բանից նա չի բողոքում։ Պատմում է, որ գործի բերումով շատ տեղեր է գնացել, շատ բաներ է տեսել, հիմա էլ աշխատանքից չի նեղվում, ընդհակառակը՝ նեղվում է, եթե աշխատանք չի լինում։ 60-ամյա Ռոմիկը, չնայած սրտի խնդիրներին, այժմ գյուղատնտեսական աշխատանքներով է զբաղվում, համ իր այգին է մշակում, համ էլ որոշակի վարձատրության դիմաց գյուղացիների արտերում է աշխատում։ Ռոմիկը Երբ Ռոմիկն իր երեխաներից, թոռներից է խոսում, ու ես արձանագրում եմ՝ թոռատեր մարդ է, բայց լավ էլ ջահել, ասում է՝ «բա ջահել եմ, ես իմ տարիքի կամ ինձնից մեծ մարդկանց հետ չեմ շփվում, իմ շրջապատում ջահելներ են, ջահելը հեշտ ա հասկանում, տարեցի հետ մի քիչ բարդ ա»։ Ռոմիկը մի քանի անգամ ներս է հրավիրում, որ տիկնոջ հետ ծանոթացնի, թոռներին ներկայացնի, բայց խոսքով ենք ընկնում, դեռ էլի մնում այգում՝ խունացած մետաղե խողովակին նստած։ Զրուցակիցս ասում է՝ համեմատած այլ գյուղերի՝ Դեղձավանի մարդիկ շատ հյուրընկալ են, շատ բարի են, միմյանց հասնող։ Դեղձավանի բնակիչներից շատերը եկել են Վրաստանի Ծալկայի շրջանից։ Ռոմիկն ինքն էլ այդ շրջանի հայաբնակ Խաչգյուղից է։ Եկել է Հայաստան, աշխատել, հետո ամուսնացել ու հաստատվել այստեղ։ Մինչ կգնանք ներս ու իր տիկինը՝ Էլմիրան էլ կմիանա մեր զրույցին․ Ռոմիկն իր այգին է ցույց տալիս ինձ։ Նա ծառից քաղում է հասած, արեւագույն դեղձերը, հետո քայլելով գնում ենք դեպի տուն, որին կապող նեղ ու կարճ արահետի երկու կողմերում հետաքրքիր դրվագները քիչ չեն․ ամեն տեսակի ծառեր՝ նռենուց մինչեւ ձիթենի, մեծ տարայով տարատեսակ մրգեր, որ օղի դառնալու ճանապարհին են, վառարան, որտեղ հաց են թխում օրը մեջ։ Ընդ որում, ինչպես ասում է Ռոմիկը, գյուղում ով ուզում է՝ հանգիստ գալիս, իրենց տանը հաց է թխում։ Միայն ափսոս, որ իմ այստեղ գալուց քիչ առաջ այդ արարողությունն արդեն ավարտել են․ երբ Ռոմիկը վառարանի դուռը բացում է, տաք մետաղի ջերմությունը երեսիս է խփում։ Ի դեպ, Ռոմիկը գյուղի խոհարարն է․ ուրախության կամ տխրության արարողությունների ժամանակ հիմնական ուտեստներն ինքն է սարքում։ «Էլմիրա՜»,- դռան մոտից ձայն է տալիս տիկնոջը ու մինչ արձագանք կստանա, ինձ պատմում է, որ դռան կողքին դրված ծաղիկները կինն է խնամում․ «Շատ ա սիրում։ Հլը էս ի՜նչ ա, կեսն էլ չորացավ, թե ջրից, թե ինչից»,- ասում է Ռոմիկը ու նորից կանչում՝ «Էլմիրա՜, բաբուլյա՜», հետո դիմում թոռներին, որ տատին կանչեն։ Բաց դռան վերին փեղկից կախված վարագույրը մի կողմ է տանում տիկին Էլմիրան․ «Աստծու բարին, աղջիկ ջան»,- ողջույնիս միանգամից պատասխանում է նա ու ասում՝ «արի տեսնենք՝ մեր քովն ի՞նչ կա»։ Էլմիրան էլ է Վրաստանից այստեղ տեղափոխվել․ «Ես անձամբ Վրաստան եմ ամուսնացել, բայց վերադարձել ենք ստեղ, աշխատում, ապրում ենք։ Տուն ու տեղ ենք դրել, ընտանիք ենք ստեղծել, չորս երեխա ունինք, ութ թոռնիկ, սպասում ենք իններորդի ծնվելուն։ Թոռներիցս յոթը տղա են։ Էդպես, աղջիկ ջան, աշխատեցինք, ստեղծեցինք, մի օր՝ վատ, մի օր՝ լավ, մի օր մարդ ու կնիկ յոլա գնացինք, մի օր կռվեցինք»,- ասում է տիկին Էլմիրան, ամուսինն էլ շարունակում՝ առանց վեճի ընտանիք չկա։ Բայց երկուսով էլ հաստատում են՝ ոչ մի օր մտքներով չի անցել լքել Հայաստանը․ «Ամենակարեւորը՝ խաղաղություն լինի աշխարհում, մնացած ամեն ինչն էլ մարդու համար է»,- ասում է Էլմիրան, որի որդիները ծառայել են հայկական բանակում։ Տիկին Էլմիրան՝ թոռան հետ Տիկին Էլմիրան գյուղի խնդիրներից ու առավելություններից շատ օբյեկտիվ է խոսում։ Ասում է՝ գյուղի դպրոցը հիմնական է, աշակերտներն իններորդից հետո գնում են հարեւան Պտղավան գյուղի դպրոց, բայց գյուղապետարանը տրանսպորտ է հատկացրել, գնալ-գալը հեշտացել է։ Ասում են՝ այստեղ՝ Դեղձավանում, բնակիչներն իրար թիկունքի կանգնած են, ուրախության առիթ լինի, թե տխրության։ Հիշում են՝ Ռոմիկի երկու եղբայրներն անցած տարի մահացան, իրենց ընտանիքը ոչ մի հարցով չզբաղվեց այդ տխրության ծանր օրերին․ «Բառիս բուն իմաստով ոչ մի բանի չենք խառնվել, մենք մենակ առեւտուր ենք արել, մեր հարեւաններն են մնացած հարցերը լուծել, ժողովրդին ընդունել, ճամփու դրել»։ Բացի մշակույթի տան բացակայությունից՝ դեղձավանցիներին մտահոգում է մանկապարտեզ չունենալու հարցը․ «Ես, օրինակ, թոռներ չունեմ մոտս, բայց կուզենայի՝ մանկապարտեզ լիներ, որ հարեւանի երեխեքը զբաղվելու, խաղալու տեղ ունենային»,- ասում է տիկին Էլմիրան, - «արեւի տակ, էս շոգին, կրակին մնում են դրսերը երեխեքը։ Երիտասարդներն էլ զբաղվելու բան չունեն, մի ժամանցի տեղ չկա»։ Խաղահրապարակ էլ չկա, ֆուտբոլի դաշտն էլ մի սովորական փոքրիկ դաշտ է, լրիվ սարքած չէ, անասուններին էլ ֆուտբոլրի դաշտից են հանդ տանում, ուրիշ տեղ չկա։ Իսկ ահա ճանապարհները, ասում է, բարեկարգ են, շատ լավ սարքած։ Տրանսպորտ էլ կա, երկուշաբթիից ուրբաթ 200 դրամով աշխատում է, մեքենան շրջում է Նոյեմբերյանի բնակավայրերով։ Կոմունալ խնդիրները մեծ մասամբ լուծված են, միայն թե կան որոշ թաղամասեր, որտեղ կոյուղագիծ չկա, ինչպես շատ այլ գյուղերում։ Տարիներ շարունակ դեղձավանցիները խմելու ջուրը գնել են տարաներով, հիմա այդ հարցը եւս լուծվել է։ Ռոմիկն էլ հավելում է՝ ոռոգման ջուր էլ կա, բայց խողովակներն են հին։ Մեր զրույցի ընթացքում Ռոմիկը գնում է «կովերը բաց թողնելու»։ Կովերն արոտում են, բայց այնտեղ անասուններին ջուր տալու հարմարություն չկա, դրա համար Ռոմիկն օրը երկու անգամ կովերին բերում է ջուր խմելու, նորից ուղարկում արոտ։ Ես նրա հետ դուրս եմ գալիս, գնում գյուղապետարան։ Դեղձավանի վարչական ղեկավարը՝ Յուրիկ Հովհաննեսյանը, հեռու չի ապրում աշխատավայրից։ Մինչ նա կգա, գյուղապետարանի զրուցարանում նստում եմ այնտեղ հավաքված երեխաների մոտ։ Սուրենը, Ռաֆայելը, Ժորան, երեքն էլ ֆուտբոլ խաղալ շատ են սիրում։ Ռաֆայելն ու Ժորան Սուրենն ու Ժորան ուզում են ֆուտբոլիստ դառնալ, Ռաֆայելը՝ ոստիկան։ Վստահեցնում են՝ դպրոցում լավ են սովորում, Սուրենն ասում է՝ շախմատի դասերին միշտ իրենց են կանչում գրատախտակի մոտ։ Մինչեւ հովը կընկնի ու ֆուտբոլի հավեսը կբացվի, նրանք բլոտ են խաղում։ Ես բլոտ խաղալ չգիտեմ, կուզեի՝ շախմատի տախտակ լիներ սեղանին, մի երկու քայլ էլ ես անեի, բայց այս անգամ նրանց թուղթ ու գրիչ եմ տալիս, որ իրենց խաղի հաշվարկն օդի մեջ չանեն։ Ֆուտբոլի դաշտը Վարչական ղեկավարը գալիս է, նա, ի դեպ, Ռաֆայելի հայրն է։ Զրույցի սկզբում Հովհաննեսյանն ասում է՝ Դեղձավանն աշխարհի կենտրոնն է։ Այդպես է այստեղ ապրող ամեն մեկի համար, ինչպես մյուս գյուղերում՝ տեղացիների։ Դեղձավանը հիմնվել է 1973-ին։ Վարչական ղեկավարն ասում է՝ կզարմանաք, բայց այստեղից արտագաղթողներ չկան։ Կարող է՝ մի քանիսը մեկնեն արտագնա աշխատանքի, բայց գյուղն, ամեն դեպքում, չեն լքում։ Հովհաննեսյանը կոյուղու խնդրի մասին, իհարկե, տեղյակ է, բայց դրա լուծումը մեծ փողերի հետ է կապված, բացի դրանից՝ տեղանքի ռելիեֆը տարբեր է, ճանապարհներն էլ ասֆալտապատված են, նախքան աշխատանքներ սկսելն ուսումնասիրություն պիտի անեն, հետո ասֆալտը քանդեն։ Համայնքապետարանում էլ են տեղյակ այս հարցից, բայց կարծես այս պահին միայն հուսալն է մնում, որ հարցը մի օր լուծում կստանա։ Մշակույթի տուն ժամանակին եղել է գյուղում, հետո զորամաս է դարձել, հետո, երբ գյուղից դուրս զորամաս է կառուցվել, այդ շենքը դարձել է «հացատուն», հիմա՝ տարբեր առիթների, հանդիսությունների սրահ։ Իսկ մանկապարտեզի նախագծա-նախահաշվային պլաններն արդեն արված են, մնում է Ճապոնիայի դեսպանատունը հաստատի ծրագիրը, ու կսկսեն կառուցման աշխատանքները, եթե ոչ այս տարի, ապա եկող։ Յուրիկ Հովհաննեսյանը Դեղձավանն, ինչպես ասացի, փոքր գյուղ է։ Այստեղ տնտեսությունների թիվը հարյուրի էլ չի հասնում, բնակիչներն էլ մոտ երեք հարյուրն են։ Հովհաննեսյանը շեշտում է՝ գյուղում դատարկ բնակարան չկա։ Ինքն էլ փորձում է առկա խնդիրները լուծել՝ մարդկանց կյանքը ավելի հեշտ դարձնելու համար։ Ապագայում մտադրված են խաղահրապարակ էլ կառուցել։ Գյուղում նաեւ նախակրթարան է գործում, որտեղ վեց երեխա է հաճախում, իսկ դպրոցում հիսունին մոտ աշակերտ կա։ Մի քանի առարկաների ուսուցիչներ կողքի գյուղերից են գալիս դասավանդելու, օրինակ՝ ռուսերեն, աշխարհագրություն, ֆիզկուլտուրա։ Իսկ մեծերի զբաղմունքն էլ հիմնականում այգեգործությունն է, անասունները քիչ են, խոշոր եղջերավորները՝ ընդամենը 118-ը։ Քանի որ արդեն կովերին նորից արոտ են ուղարկել, սպասում են՝ հետ բերելուն, դուրս եմ գալիս գյուղամեջ՝ կարծելով՝ հաստատ մարդ-մուրդ կլինի։ Պատի տակ նստած են չորս գյուղացիներ, նրանցից մեկը Ռոմիկն է։ Կողքին Հրաչը, Սիամանթոն ու Վասիլին են։ Հարցուփորձ եմ անում, ասում են՝ «գրի, որ էս գյուղից ավելի լավ տեղ չկա, ամեն ինչ ունենք՝ դպրոցը կա, խանութները կան, վարսավիրանոց կա, փողոցային լուսավորություն ունենք, ի՞նչ ա պետք մարդուն, ամեն ինչ կա, մենակ մանկապարտեզի հարցն ա, երանի Հայաստանի բոլոր գյուղերն այ սենց լինեին»։ Ռոմիկը, Հրաչը, Սիամանթոն ու Վասիլին Լսել եմ, որ Դեղձավանում մի երիտասարդ կին կոմպոտների բիզնեսով է զբաղվում։ Առանց հարց ու փորձի եմ ուզում գտնել նրա տունը։ Մի քիչ քայլում եմ, ու Ռոմիկի տնից քիչ հեռու տեսնում մի տուն, որի տանիքին արեւային պանելներ կան։ Մտքովս անցնում է, որ ճիշտ եմ եկել։ «Էս Արուսանց տունն ա՞»,- հարցնում եմ բակում կանգնած աղջնակին։ Ասում է հա ու կանչում՝ «մա՜մ, քեզ են հարցնում»։ Արուսին պատմում եմ իմ մասին, մեր «մարzoom» նախագծի մասին, ու միասին գնում ենք նրանց փոքրիկ արտադրամաս։ Արուսը 2019 թվականին Արուս Ղազարյանը որոշում է բիզնես սկսել, ու «Ներդրումների աջակցման կենտրոն» հիմնադրամի աջակցությամբ հենց այդ տարի էլ սկսում է։ Սկզբում վերանորոգում է հին ավտոտնակը, որն այժմ իրենց արտադրամասն է։ «Ի սկզբանե բիզնես ծրագիրը գրելիս նախատեսել էի օշարականեր պատրաստել, բայց հետո հասկացա, որ մաքուր օշարակաները կամ պիտի շատ թանկ վաճառեմ, կամ չեմ կարող այդքան հաճախորդ ունենալ թանկով, մարդիկ ավելի էժան օշարակներից են օգտվում»,- պատմում է Արուսն ու շարունակում,- «չընկճվեցի, ու արդեն 2020 թվին անմիջապես միտք եկավ, որ ես պետք ա կոմպոտ անեմ, համ գյուղին օգտակար կլինեմ, համ իմ բիզնեսը կանեմ։ Ես միշտ ասում եմ՝ մրգի առումով էս գյուղն աշխարհի կենտրոնն ա, որովհետեւ ամենահամով ու ամենահյութալի մրգերը մեզ մոտ են լինում»։ Այսպես, Արուսը հիմնում է «Հայք ֆուդ» ընկերությունը ու հիմա զբաղվում է կոմպոտների, մուրաբաների, պահածոների արտադրությաբ։ 2020թ․ համավարակի, պատերազմի ծանր շրջանում Արուսի բիզնեսը շարունակել է աշխատել։ Նա պատմում է, որ զինվորներին պատերազմի օրերին միշտ կոմպոտ ու մուրաբա են ուղարկել․ «Ամուսինս տանում, գյուղապետի հետ բաժանում էին կոմպոտները։ Որ ամեն շաբաթ Յուրան (գյուղապետը) պիտի տաներ պոստ, զանգում էր ինձ, ասում էի՝ ինչքան կոմպոտ ա պետք, ինքն ասում էր՝ էսքան շիշ, խնդիր չկա, դնում, ուղարկում էինք»։ Այդ տարվա ամբողջ արտադրանքն էլ վաճառել են միջնորդին, հաջողությամբ շարունակել աշխատել, սկսել է նոր սարքավորումներ ձեռք բերել։ Արուսը շատ ոգեւորված է իր աշխատանքով, դժվարություններից էլ չի վախենում․ «Էն մի փոքրիկ գումարն էլ, որ մեր տուն ա մտնում, արդեն տեղավորված ա, որովհետեւ ուզում ենք նենց բան ստեղծենք, որ համ արտադրական տարածքն իր հիգիենիկ վիճակով ոչ մի պրոբլեմ չունենա, համ մեր ապրանքը գրագետ տեսք ունենա, հաճախորդը գա, մտնի մեր արտադրամաս, ինքը դրանից լավ զգա»,- կոմպոտների շշերը դասավորելով՝ ասում է Արուսը։ Հետո ինձ հարցնում՝ ես որի՞ց եմ սիրում, ես էլ, դե, ինչ մեղքս թաքցնեմ, բալի կոմպոտ շատ եմ սիրում։ Եւ դուք միայն փորձեք, թե ինչ համով է Արուսի սարքած բալի կոմպոտը։ Արուսի արտադրամասում սարքավորումները նոր են, մեկը՝ պահածոների շշերն է փակում, մեկը եփում է, մեկը պիտակ է փակցնում։ Բայց պատրաստվում են ինքնակպչուն պիտակներ էլ ձեռք բերել, այդպես կհեշտանա աշխատանքը։ Դրան օգնում են նաեւ արեւային պանելները։ Արուսն ասում է՝ հենց մեծացնի արտադրամասը, պանելներն էլ կավելացնի։ Իսկ այս գյուղում արեւն այնքան մոտ է թվում, որ հյուրընկալս հաստատ էներգիայի պակաս չի ունենա։ Զրուցակցիս արտադրամասում գյուղի չորս-հինգ կանայք էլ են աշխատում․ «Ես իրենց ինձանից չեմ տարբերում, աշխատում ենք բոլորով, ես իրենցից մեկն եմ»,- վստահեցնում է Արուսը ու ասում։ Ի դեպ, Արուսի արտադրանքը կարելի է ձեռք բերել նաեւ օնլայն հավելվածներով, ինչպիսին է, օրինակ, «Կորիզը»։ Դեղձավանում, ինչպես ասացի, նաեւ ձիթապտուղ է աճում։ Արուսն էլ առիթը բաց չի թողել եւ փորձել է նաեւ ձիթապտուղ փակել։ Ասում է՝ շատ հավանել են, հիմա էլ, երբ ձիթենին պտուղներ տա, նորից կպահածոյացնի։ Անցած անգամ ողջ արտադրանքը վաճառել է։ Արուսենց բակը, որտեղ ապագայում մեծ արտադրամասը կլինի Բայց այս բիզնեսում նաեւ դժվարություններն են շատ, գնորդները տարբեր մարդիկ են՝ տարբեր բարեխղճության, հետո պետք է շատ հաշվարկել, շատ աշխատել, գնած ապրանքը կարողանալ իրացնել։ Արուսին իր աշխատանքում ողջ ընտանիքն է աջակցում։ Ասում է՝ գյուղացիներն էլ ամեն տեղ իր արտադրանքը գովազդում են, գովում։ Զրուցակիցս նույն խանդավառությամբ պատրաստվում է տան բակում ավելի բարեկարգ արտադրամաս հիմնել, ավելի լավ պայմաններով, ընտիր սարքերով, մի խոսքով՝ իր ներուժն է դնում լավագույն որակ ստանալու համար։ Արուսն ինձ ճանապարհելիս հետս կոմպոտ է դնում։ Ես որոշում եմ Նոյեմբերյան հասնել ավտոստոպով, ու ինձ տեղ հասցրած վարորդին պատմում եմ այս գյուղի, այնտեղ ապրող ջերմ մարդկանց, Արուսի ու իր բիզնեսի մասին, կոմպոտն էլ նվիրում նրան, որ անունը հանկարծ չմոռանա։ Հայարփի Բաղդասարյան

13:47 - 19 հուլիսի, 2022

Դատարանը մերժեց դատավորներ Գևորգ Նարինյանի, Արա Կուբանյանի եւ մյուսների նկատմամբ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու միջնորդությունը

#Կարճասած ՀՀ սնանկության դատարանի՝ լիազորությունները կասեցված դատավորներ Գեւորգ Նարինյանի, Արա Կուբանյանի եւ եւս երկու անձի վերաբերյալ գործով այսօրվա դատական նիստին պաշտպանական կողմը քրեական հետապնդումը դադարեցնելու միջնորդություն ներկայացրեց՝ այն հիմնավորմամբ, որ 2003 թ․ Քրեական օրենսգիրքը, որով նախատեսված հոդվածները նրանց մեղսագրվում են, օրեր առաջ՝ 2022 թ․ հուլիսի 1-ին, ճանաչվել է ուժը կորցրած։ Հանրային մեղադրող (դատախազ) Արամ Արամյանը, սակայն, առարկեց միջնորդության դեմ՝ պնդելով, որ մեղսագրվող արարքները, միեւնույն է, հուլիսի 1-ին ուժի մեջ մտած նոր օրենսգրքով եւս քրեականացված են։ Տուժող Սիմոն Աղեկյանը միացավ նրա առարկությանը։ Լսելով կողմերին՝ դատարանը հեռացավ առանձին սենյակ՝ միջնորդության վերաբերյալ դատական ակտ կայացնելու, որտեղից կարճ ժամանակ անց վերադառնալով՝ որոշեց մերժել միջնորդությունը։ #Մանրամասն Իրավաբանական համայնքն արդեն քանի օր է՝ քննարկում է այն հարցը, թե Քրեական նոր օրենսգրքի ուժի մեջ մտնելուց հետո նախկինում կատարված ենթադրյալ հանցանքին տրված որակման հետ ինչպես է պետք վարվել․ առաջադրված մեղադրանքը պե՞տք է համապատասխանեցնել նոր օրենսգրքին, եթե այն չի ապաքրեականացվել, թե՞ պետք է պահպանել արարքի կատարման պահին գործող, սակայն այժմ ուժը կորցրած իրավակարգավորումը։ Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանի Կենտրոն եւ Նորք Մարաշ նստավայրում, ուր այսօր նշանակված էր Սնանկության դատարանի՝ լիազորությունները կասեցված դատավորներ Գեւորգ Նարինյանի, Արա Կուբանյանի եւ մյուսների գործով դատական նիստը, այս հարցը դարձյալ քննարկման առարկա դարձավ։ Գեւորգ Նարինյանը, հիշեցնենք, մեղադրվում է ապօրինի հարստանալու, հայտարարագրման ենթակա տվյալները թաքցնելու կամ կեղծելու, առանձնապես խոշոր չափերի փողերի լվացման, պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելուն եւ հրապարակային սակարգությունների անցկացման կարգը չարամտորեն խախտելուն դրդելու, իսկ Արա Կուբանյանը՝ ծանր հետեւանքներ առաջացնելով՝ պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելու մեջ։ Նարինյանի մորաքրոջ որդին՝ Տիգրան Մարտիրոսյանը, մեղադրվում է պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելուն օժանդակելու, իսկ սնանկության գործով կառավարիչը՝ Աշոտ Խատատրյանը՝ պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելուն օժանդակելու եւ հրապարակային սակարգությունների իրականացման կարգը խախտելու մեջ։ Նրանք առաջադրված մեղադրանքները չեն ընդունում։ Այս մեղադրանքները նրանց առաջադրվել են 2003 թվականին ընդունված եւ մինչեւ վերջերս գործող Քրեական օրենսգրքի համապատասխան հոդվածներով։ Այդ օրենսգիրքը, սակայն, օրեր առաջ՝ 2022 թվականի հուլիսի 1-ին, ճանաչվեց ուժը կորցրած։ Նույն օրը ուժի մեջ մտան Ազգային ժողովի կողմից ավելի վաղ ընդունված Քրեական եւ Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքերը։ Հանրային մեղադրողը մեղադրանքների փոփոխության անհրաժեշտություն այս փուլում չի տեսնում Այս փոփոխությունը հաշվի առնելով՝ այսօրվա նիստի սկզբում Արա Կուբանյանի պաշտպան Հովսեփ Սարգսյանն ասաց, որ անորոշություն է առաջացել, եւ պաշտպանության իրավունքի լիարժեք իրացման նպատակով դատախազը պետք է հստակեցնի՝ ի՞նչ դիրքորոշում ունի, արդյո՞ք գործը պետք է այս մեղադրանքով շարունակվի, ի վերջո ի՞նչից պետք է պաշտպանության կողմը պաշտպանվի: Արձագանքելով հարցերին՝ հանրային մեղադրող Արամ Արամյանն ասաց, որ ներկա փուլում ինքը չի պատրաստվում մեղադրանքը փոփոխելու միջնորդությամբ հանդես գալ, եւ կարծում է, որ առկա իրավական կարգավորումներով անորոշություն եւ դատական նիստը շարունակելու խոչընդոտ չկա։ Լուսանկարում՝ հանրային մեղադրող Արամ Արամյանը Ըստ Արամյանի՝ օրենքի փոփոխությամբ մեղսագրված հանցավոր որեւէ արարք չի ապաքրեականացվել․ հին օրենսգրքով նախատեսված 190-րդ հոդվածը ներկայումս նախատեսված է նոր օրենսգրքի 296-րդ հոդվածով, 310․1-դ հոդվածը՝ 443-ով, 314․3-րդը՝ 444-րդով, 308-րդը՝ 441-ով, 196-րդը՝ 283-ով։ Նա մեջբերեց 2022 հուլիսի 1-ին ուժի մեջ մտած ՔՕ-ի 8-րդ մասը, ըստ որի՝ արարքի հանցավորությունը, պատժելիությունը եւ քրեաիրավական այլ հետեւանքները որոշվում են դա կատարելու ժամանակ գործող քրեական օրենքով, իսկ այս կանոնից բացառությունը միայն մեղմացնող օրենքի առկայության պարագայում է։ Արամյանը հիշատակեց նաեւ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 28-րդ հոդվածի 4-րդ մասը, համաձայն որի՝ ուժը կորցրած նորմատիվ իրավական ակտի կամ դրա մասի գործողությունը տարածվում է մինչեւ դրա ուժը կորցնելու օրը գործող հարաբերությունների վրա, եթե օրենքով կամ ակտն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին նորմատիվ իրավական ակտով այլ բան նախատեսված չէ․ «Պետք է արձանագրենք, որ պաշտպանի բարձրացրած հարցը վերաբերում է պաշտպանության իրավունքի խախտմանը, իսկ ես գտնում եմ, որ խախտում առկա չէ, եւ լրացուցիչ գործողություններ կատարելու անհրաժեշտությունը բացակայում է»,- ասաց նա։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը հետաքրքրվեց՝ ճի՞շտ է հասկանում, որ մեղադրողն ուսումնասիրել եւ գտել է, որ հին եւ նոր օրենքներով հոդվածների դիսպոզիցիաները, արարքի նկարագրությունները չեն փոխվել, ուստի առաջադրված մեղադրանքների հոդվածները համապատասխանում են նրա վկայակոչած հոդվածներին, ինչին Արամյանը դրական պատասխան տվեց։ Քիչ անց, սակայն, դատավորը նկատեց, որ հոդվածների դիսպոզիցիաներում ձեւակերպումների փոփոխություն, ամեն դեպքում, առկա է․ «Արարքները, որոնք մեղսագրվում են, ապաքրեականացված չեն, փոփոխություններ կան, այո, բայց իմ ասածը վերաբերում է ներկա փուլում գործողությունները շարունակելուն, միգուցե հետագայում լրացուցիչ փոփոխությունների կարիք լինի, բայց դրանք խոչընդոտ չեն»,- արձագանքեց հանրային մեղադրողը։ Պաշտպանական կողմի համոզմամբ, սակայն, առաջադրված մեղադրանքները պետք է փոխվեին եւ համապատասխանեցվեին գործող օրենսգրքին հենց այս փուլում։ Նման կարծիք հայտնեց նաեւ Աշոտ Խաչատրյանի պաշտպան Գուրգեն Գրիգորյանը՝ նշելով, որ պաշտպանական իրավունքի լիարժեք իրացման համար է պետք հստակ իմանալ, թե երկու հոդվածներից ի վերջո որը պետք է կիրառել։ Դատավորն ընդգծեց, որ օրենքը երկու շաբաթ է, ինչ փոխվել է, եւ միասնական պրակտիկա դեռ ո՛չ դատախազությունն ունի, ո՛չ փաստաբանական համայնքը, ուստի առաջարկեց այսօր սկսել գրավոր նյութերի ուսումնասիրությունը, իսկ այս հարցի քննարկումը թողնել մեկ այլ նիստի․ «Կարող է լինել իրավիճակ, երբ արարքի դիսպոզիցիան նույնը լինի, եւ այդ դեպքում միայն հոդվածի վկայակոչումը կարող է հերիք լինել, բայց եթե դիսպոզիցիայում փոփոխություն կա, միգուցե պարոն Արամյանը հետագայում իր դիրքորոշումը էլ ավելի հստակեցնի, եթե կա արտահայտությունների, ձեւակերպումների փոփոխություն, դա հստակեցում է պահանջում»,- ասաց նա։ Գեւորգ Նարինյանի պաշտպան Երվանդ Վարոսյանը, սակայն, նշեց՝ փաստը մնում է փաստ, որ այս պահի դրությամբ առաջադրված են մեղադրանքներ, որոնց լույսի ներքո շարունակվում է կիրառվել մի օրենսգիրք, որը ուժը կորցրել է․ «Միայն այն հանգամանքը, որ դատախազը վերջնական դիրքորոշում չի հայտնում, տեղ է թողնում, որ կարող է վաղը-մյուս օրը ինչ-որ բան փոխվել, նշանակում է, որ խնդրի առաջ ենք, եւ եթե այսօր շարունակենք, բայց վաղը միասնական դիրքորոշումը այլ տեսք ունենա, ինչքանո՞վ մեր այսօրվա գործողությունները օրինական կլինեն կամ հարցականի տակ չեն դրվի»,- ասաց նա՝ առաջարկելով հետագայի համար լրացուցիչ խնդիրներ չստեղծել։ Դատավորը հետաքրքրվեց, թե նախկինում, երբ ընդունվում էր 2003 թ․ Քրեական օրենսգիրքը, այս հարցը ինչպե՞ս են լուծել, ինչին ի պատասխան՝ Վարոսյանն ասաց, որ անցումային դրույթներում եղել է նորմ, որը ժամկետ է սահմանել մեղադրանքները նոր օրենքին համապատասխանեցնելու համար, եւ մինչ դա չէր արվում, գործն առաջ չէր գնում։ Պաշտպանական կողմը միջնորդեց դադարեցնել մեղադրյալների նկատմամբ իրականացվող քրեական հետապնդումը Հաշվի առնելով, որ հանրային մեղադրողը նախկին օրենսգրքով առաջադրված մեղադրանքները նոր օրենսգրքին համապատասխանեցնելու անհրաժեշտություն այս փուլում չի տեսնում՝ Արա Կուբանյանի պաշտպան Հովսեփ Սարգսյանը միջնորդություն ներկայացրեց դատարանին՝ խնդրելով գոյություն չունեցող մեղադրանքի պայմաններում օրենքի եւ իրավունքի ուժով դադարեցնել իր պաշտպանյալի նկատմամբ իրականացվող քրեական հետապնդումը եւ վերացնել ընտրված խափանման միջոցը։ Գեւորգ Նարինյանի պաշտպան Երվանդ Վարոսյանը, Աշոտ Խաչատրյանի պաշտպան Գուրգեն Գրիգորյանը եւ Տիգրան Մարտիրոսյանի պաշտպան Ինեսսա Պետրոսյանը միացան միջնորդությանը՝ խնդրելով այն քննարկել նաեւ իրենց պաշտպանյալների նկատմամբ։ Մեջբերելով նախկին եւ ներկա իրավակարգավորումները՝ Հովսեփ Սարգսյանը պնդեց՝ իր պաշտպանյալի նկատմամբ քրեական հետապնդումը չի կարող շարունակվել չգործող քրեական օրենսգրքի համապատասխան որակմամբ, իսկ շարունակվելու դեպքում կխախտվեն նրա՝ ՀՀ Սահմանադրությամբ եւ Եվրոպական կոնվենցիայով ամրագրված պաշտպանության եւ արդար դատաքննության իրավունքները։ Սարգսյանի կարծիքով՝ դատարանի առջեւ կանգնած անձի արդյունավետ պաշտպանության իրավունքն այս հարցի կենտրոնական մասն է, քանի որ քրեաիրավական հարաբերությունների տիրույթում հայտնված անձը պետք է հստակ իմանա, թե իր կատարած արարքը որ հոդվածով է որակված, որպեսզի տարրական հնարավորություն ունենա գոնե այն բացելու եւ կարդալու: Ըստ նրա՝ անձը պաշտպանվում է հավասարաչափ նաեւ արարքի որակումից, իսկ որակումը միշտ ենթադրում է քրեական օրենքի հոդվածի, մասի, կետի հստակ նշում․ «Այլ կերպ ասած՝ եթե անձը, որի վերաբերյալ քրեական վարույթ է իրականացվում դատարանում, չիմանա, թե ինչ հոդվածով է մեղադրվում, ամբողջությամբ կչեզոքացվի նրա պաշտպանության իրավունքը, եւ դատավճիռ կայացնելիս արարքի վերջնական որակումը նրա համար կլինի անակնկալ։ Դրանից բացի, անձի համար վարույթի ընթացքում տեսանելի չէ հին օրենքի եւ նոր օրենքի էական կամ ոչ էական փոփոխությունները, անձը պարտավոր չէ ունենալ պաշտպան կամ իրավաբանական կրթություն»,- ասաց նա։ Որպես հիմնավորում՝ Սարգսյանը մեջբերեց Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի` Պելիսին եւ Սասսին ընդդեմ Ֆրանսիայի գործով դիրքորոշումը, ըստ որի՝ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 3-րդ կետի «ա» ենթակետի դրույթները մեղադրյալին իրավունք են վերապահում տեղեկացված լինելու ոչ միայն մեղադրանքի համար առիթ հանդիսացած նյութական փաստերի մասին, այլ նաեւ այդ փաստերի մանրամասն իրավական որակման մասին։ Մեջբերելով Վճռաբեկ դատարանի՝ Արկադի Պապյանի վերաբերյալ գործով որոշումը՝ պաշտպանն ասաց՝ Վճռաբեկ դատարանն էլ արձանագրել է, որ դատական քննության սահմաններն ընդգծելու եւ մեղադրյալի պաշտպանության իրավունքն ապահովելու տեսանկյունից անհրաժեշտ է, որ «մեղադրանք» եզրույթը հասկացվի որպես արարքի քրեաիրավական որակման եւ դրա հիմքում ընկած փաստական հանգամանքների ամբողջություն: Հովսեփ Սարգսյանի գնահատմամբ՝ որ ոչ մի իրավակիրառող, այդ թվում՝ դատարանը, չի կարող հիմնվել ուժը կորցրած օրենքի վրա, քանի որ այդ օրենքը դադարել է գոյություն ունենալ, եւ դա չպետք է շփոթել մասնավոր իրավահարաբերությունների ծագման ժամանակ գործող օրենքի կիրառման հետ։ Պաշտպանի խոսքով՝ ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 5-րդ հոդվածը՝ օրինականության սկզբունքը, որոշում է արարքի հանցավորությունը եւ պատժելիությունը, այլ ոչ թե որակումը․ «Ավելի պարզ ասած՝ «արարքի հանցավորությունը, պատժելիությունը եւ քրեաիրավական այլ հետևանքները որոշվում են դա կատարելու ժամանակ գործող քրեական օրենքով» կանոնը պաշտպանում է մարդուն ոչ հանցավոր արարքը հետագայում քրեականացնելուց եւ պատասխանատվության կանչելուց, որը երբևէ չի կարող մեկնաբանվել զուտ հետադարձության համատեքստում»,- ասաց նա՝ միջնորդելով քրեական հետապնդումը դադարեցնել հանցակազմի բացակայության հիմքով։ Հանրային մեղադրող Արամ Արամյանը առարկեց միջնորդության դեմ՝ հղում կատարելով իր արդեն իսկ նշած դիրքորոշմանը եւ հավելելով, որ քրեական հետապնդման դադարեցման հիմքերը բացակայում են։ Լուսանկարում՝ տուժող Սիմոն Աղեկյանը Հայտարարությամբ հանդես եկավ նաեւ տուժող Սիմոն Աղեկյանը՝ կարծիք հայտնելով, որ վերջերս դատավոր նշանակված Արթուր Դավթյանը հնարավոր ամեն ինչ արել է Կուբանյանին աջակցելու, իր գնահատմամբ՝ օրենքի այսպիսի բացեր ստեղծելու համար։ Նշենք, որ խոսքը «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության արդեն նախկին պատգամավոր Արթուր Դավթյանի մասին է, որը հունիսի 28-ին ընտրվեց Վճռաբեկ դատարանի հակակոռուպցիոն պալատի դատավոր․ «Կուբանյանի եւ Նարինյանի կալանքի քննության օրը, երբ Նարինյանը կալանավորվեց, իսկ Կուբանյանը՝ ոչ, ես ինքս տեսել եմ՝ նա ոնց Կուբանյանին նստեցրեց իր մեքենան ու տարավ․․․ Սա մեծ կոռուպցիոն հանցագործություն է, եւ երբ մենք կանցնենք ապացույցների փուլին, դրանք կներկայացվեն, ես տիրապետում եմ, թե ով ինչ է արել, եւ գտնում եմ, որ այստեղ նստած ամբաստանյալները արժանի են այդ հոդվածներին»։ Դատավորը հորդորեց դիրքորոշում հայտնել կոնկրետ միջնորդության վերաբերյալ, ինչից հետո տուժողն ասաց, որ միջնորդությունը տեղին չէր, եւ ինքը համաձայն է դատախազի դիրքորոշմանը․ «Մինչեւ օրենքը տրամաբանություն կա․ մարդը որ մարդու հանդեպ անմարդկային սխալ է անում, նրան մեղադրում են, եւ եթե չլիներ դատարան, պիտի մարդիկ հավաքվեին, խոսեին, հասկանային՝ վա՞տ բան է արել եւ կամ ի՞նչ պատիժ է հասնում, որ արածների համար պատասխան տա»։ Տուժողը հույս հայտնեց, որ դատարանը արդար որոշում կկայացնի։ Լսելով կողմերին՝ դատարանը հեռացավ առանձին սենյակ՝ դատական ակտ կայացնելու, որտեղից վերադառնալով՝ հրապարակեց դրա եզրափակիչ մասը։ Դատարանը որոշեց մերժել միջնորդությունը։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց հուլիսի 31-ին։ Գլխավոր լուսանկարում՝ դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Միլենա Խաչիկյան

22:39 - 15 հուլիսի, 2022