ԿԳՄՍՆ

ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի եւ սպորտի նախարարությունը գործադիր իշխանության հանրապետական մարմին է, որը մշակում եւ իրականացնում է կրթության, գիտության, մշակույթի եւ սպորտի բնագավառներում ՀՀ կառավարության քաղաքականությունը:

Նախարարն է Վահրամ Դումանյանը։ 

«Ակադեմիական քաղաք»-ի գլխավոր հատակագիծը նախագծող ընկերության փոխտնօրեն Թոբիաս Քեյլը ներկայացրել է հայեցակարգի իրագործման քայլերը

«Ակադեմիական քաղաք»-ի գլխավոր հատակագիծը նախագծող ընկերության փոխտնօրեն Թոբիաս Քեյլը ներկայացրել է հայեցակարգի իրագործման քայլերը

Աշխատանքային այցով Հայաստանում է գտնվում Ակադեմիական քաղաքի գլխավոր հատակագիծը նախագծող gmp International GmbH Architects and Engineers ընկերության փոխտնօրեն Թոբիաս Քեյլը։ Այս մասին հայտնում են ԿԳՄՍՆ-ից: Ճարտարապետության և շինարարության Հայաստանի ազգային համալսարանում աշխատանքային խումբն այսօր Ակադեմիական քաղաքի նախագծման վերաբերյալ «կանաչ երկխոսության» ձևաչափով հանդիպում է անցկացրել շահագրգիռ կառույցների ներկայացուցիչների հետ: Հանդիպմանը մասնակցել են ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի նախագահ Սարգիս Հայոցյանը, Ազգային ժողովի պատգամավոր Մերի Գալստյանը, Երևանի պետական հանալսարանի Կենսաբանության ֆակուլտետի դեկան Կարեն Ղազարյանը, Հայաստանի ազգային ագրարային համալսարանի Անտառագիտության և ագրոէկոլոգիայի ամբիոնի դասախոս Հրանտ Խաչատրյանը, «Ակադեմիական քաղաք» հիմնադրամի տնօրեն Արմեն Սիմոնյանը և հիմնադրամի այլ աշխատակիցներ: Հանդիպման ընթացքում Թոբիաս Քեյլը ներկայացրել է հատակագծի մշակման առանձնահատկությունները` պարզաբանելով թեմային առնչվող քննարկման մասնակիցների նկատառումները և դիտարկումները։ Մասնավորապես` կարևորվել է առավել կանաչ և էներգիախնայող ճարտարապետական լուծումներով նախագիծ մշակելու հնարավորությունը։ Քննարկվել են «Ակադեմիական քաղաք» ծրագրի հայեցակարգի իրագործման քայլերը, անդրադարձ է եղել տարածքի տեղագրությանն առնչվող մի շարք հարցերի։
09:20 - 30 հունվարի, 2024
ՀՀ Կառավարությունը ջրամբարաշինության ընդարձակ ծրագիր է ներկայացրել. ՏԿԵ փոխնախարարը՝ Իրանի դեսպանին

ՀՀ Կառավարությունը ջրամբարաշինության ընդարձակ ծրագիր է ներկայացրել. ՏԿԵ փոխնախարարը՝ Իրանի դեսպանին

ՀՀ ՏԿԵ փոխնախարար Վաչե Տերտերյանն ընդունել է Հայաստանում ԻԻՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան Մեհդի Սոբհանիին։ ՏԿԵ փոխնախարարը կարևորել է Իրանի հետ համագործակցության զարգացումը ճանապարհաշինության, միջմարզային համագործակցության և այլ ոլորտներում։ Տերտերյանը նշել է, որ տարիների ընթացքում ՀՀ մարզերի և Իրանի նահանգների միջև սերտ համագործակցություն է եղել և այժմ էլ այդ համագործակցությունը ներառված է հայ-իրանական միջկառավարական հանձնաժողովի աշխատանքների օրակարգում։ Իրանի դեսպան Սոբհանին նշել է, որ Հայաստանը ջրային ռեսուրսների առումով հարուստ երկիր է։ Դեսպանն ընդգծել է, որ Իրանն էլ իր հերթին ջրամբարների կառուցման ոլորտում աշխարհի տաս առաջատար երկրների ցանկում է և կարող է օգտակար լինել նաև Հայաստանին։ Դեսպանը մասնավորապես հետաքրքրվել է, թե ինչ ծրագրեր ունի ՀՀ ՏԿԵ նախարարությունը ջրամբարաշինության հետ կապված։ Փոխնախարարը նշել է, որ ՀՀ կառավարությունը ջրամբարաշինության ընդարձակ ծրագիր է ներկայացրել, ոռոգման համակարգում ևս իրականացվում են ներդրումային ծրագրեր։ ՀՀ ՏԿԵՆ Ջրային կոմիտեի նախագահի տեղակալ Մարտիրոս Նալբանդյանը մանրամասնելով ՀՀ կառավարության ծրագիրը նշել է, որ խոսքը 15 նոր ջրամբարների կառուցման մասին է, սակայն դիտարկվում են նոր ջրամբարներ ևս։ 15-ից 6-ի աշխատանքներն արդեն մեկնարկել են, 3-ը ավարտական փուլում է՝ մինչև աշուն կհայտարարվեն շինարարական մրցույթներ, 9-ը դեռևս ուսումնասիրվում է։ Վաչե Տերտերյանն ամփոփելով հանդիպումը նշել է, որ հայկական կողմը շահագրգռված է Իրանի հետ ջրամբարաշինության և այլ ոլորտներում համագործակցությունը խորացնելու շուրջ։
12:35 - 29 հունվարի, 2024
«Խոտանել խեղաթյուրված դասագիրքը» նախաձեռնող խումբն ակցիա է անում ԿԳՄՍՆ դիմաց՝ պահանջելով նախարարի հրաժարականը
 |panorama.am|

«Խոտանել խեղաթյուրված դասագիրքը» նախաձեռնող խումբն ակցիա է անում ԿԳՄՍՆ դիմաց՝ պահանջելով նախարարի հրաժարականը |panorama.am|

panorama.am: 7-րդ դասարանի «Հայոց պատմություն» առարկայի դասագիրքը չեղարկելուն ուղղված «Խոտանել խեղաթյուրված դասագիրքը» միջոցառումների շարքի նախաձեռնող խումբը բողոքի ակցիա է անում ԿԳՄՍ նախարարության դիմաց՝ պահանջելով նախարար Ժաննա Անդրեասյանի հրաժարականը։ «Խնդրահարույց դասագիրք է, մասնագետները, ակադեմիկոսները, ուսուցիչները, ծնողները բոլորը դեմ են այդ դասագրքին։ Դրա համար մենք նախաձեռնեցինք «Խոտանել խեղաթյուրված դասագիրքը» միջոցառումների շարքը, քննարկումներ իրականացրեցինք, ժամանակ տվեցինք նախարարին՝ ընդառաջի ու խոտանի այն, ինչը պիտանի չէ։ Նախարարությունից որևէ պատասխան, արձագանք չստացանք։ Դրա համար այսօր այստեղ ենք հավաքվել, մի փոքրիկ հավաք ենք անում, նախարարին ենք ուզում հանձնել իր ազատման դիմումի օրինակը, որի տակ պետք է ստորագրի ու հրաժարական տա։ Եթե հրաժարական չտա, մենք մեր քայլերը գիտենք, հետևողական ենք լինելու, հասնելու ենք նրա հրաժարականին»,- լրագրողներին ասաց նախաձեռնության անդամներից Հայաստանի ժողովորդական շարժման համակարգող Վազգեն Պետրոսյանը։ Նա ընդգծեց, որ պետք է խոտանել այդ դասագիրքը, քանի որ կիսատ գրքով, կիսաճշմարտությամբ չպետք է սերունդներ դաստիարակել. «Կիսաճշմարտությունը կործանում է մեր ապագան: Երբ պատանիներին կեղծ տեղեկատվություն են տալիս, նա սկսում է շթոփվել, չի կարողանում համակարգային մտածել։ Այն, ինչ անում է այս իշխանությունը, համադրումներ է անում, ոչնչացնում այն, ինչը պետք է տրվի երեխաներին ու ժողովրդին»։ «Նախարարությունը հայտարարել է, որ ուզում է ներդիր դնել այդ դասագրիք մեջ, սակայն դա էլ մինչ հիմա չկա։ Նախարարությունը կործանում է, պետք է առնել դրա դեմը։Մենք կատակ չենք անում, գնալու ենք մինչ վերջ»,- ասաց Պետրոսյանը։ Նա նշեց, հիմա այս դիմումը կհանձեն, 24 ժամում եթե պատասխան չստանան, չորեքշաբթի օրվա երկրորդ կեսին կհավաքվեն այստեղ ու կկատարեն իրենց հետագա միջոցառումները։ «Նրանք մի դասագիրք են դրել սեղանին, որը Թուրքիայի պատվերն է, ուզում են Սահմանադրության փոխել, որն էլի Թուրքիայի պատվերն է»,- ասաց Պետրոսյանը։ Նա նաև հայտարարեց, որ «Նիկոլ Փաշինյանի հետևից էլ են գնալու»։   «Իրենք բոլոր ոլորտները մեկ առ մեկ ոչնչացնում են, պետք է սկսենք մի տեղից ու ավարտենք իրենցով։ Որոշել ենք սկսել այստեղից»,- ասաց Վ.Պետրոսյանը։  Ակցիայի մասնակիցները Ժաննա Անդրեասյանի հրաժարականի դիմումը սև թղթապանակով գցեցին ԿԳՄՍ նախարարության նամակների համար նախատեսված արկղիկի մեջ։ 
12:23 - 29 հունվարի, 2024
Ժաննա Անդրեասյանն ընդունել է Սուսերամարտի եվրոպական կոնֆեդերացիայի նախագահ Ջեորջիո Սկարցիոյին

Ժաննա Անդրեասյանն ընդունել է Սուսերամարտի եվրոպական կոնֆեդերացիայի նախագահ Ջեորջիո Սկարցիոյին

ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Ժաննա Անդրեասյանն ընդունել է Սուսերամարտի եվրոպական կոնֆեդերացիայի նախագահ, սուսերամարտի միջազգային ֆեդերացիայի գործադիր մարմնի անդամ Ջեորջիո Սկարցիոյին: Հանդիպմանը ներկա են եղել նաև ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալ Կարեն Գիլոյանը, Հայաստանի սուսերամարտի ֆեդերացիայի նախագահ Արմեն Գրիգորյանը և գործադիր տնօրեն Նատալյա Բունիաթյանը: ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը, ողջունելով հյուրին, նշել է, որ ՀՀ Կառավարության առաջնահերթություններից են սպորտի զարգացումն ու միջազգայնացումը: «2023 թ. դեկտեմբերին հաստատվեց  ՀՀ ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի ոլորտների 2024-2030 թվականների ռազմավարությունը, որում առանձնակի շեշտադրված է միջազգայնացման քաղաքականությունը: Այս ուղղությամբ հասցրել ենք 2023 թ. ակտիվ քայլեր ձեռնարկել՝ Հայաստանում հաջողությամբ անցկացնելով 5 խոշոր միջազգային առաջնություն: 2024 թ. Երևանում կընդունենք ՈՒԵՖԱ ֆուտզալի չեմպիոնների լիգայի եզրափակիչը, շուտով կանցկացվեն բասկետբոլի աշխարհի առաջնության ընտրական հանդիպումները»,- հանդիպման ընթացքում ասել է նախարարը՝ ընդգծելով, որ միջազգային մրցաշարերի հյուրընկալման քաղաքականությունը լինելու է շարունակական: Անդրադառնալով Հայաստանում սուսերամարտ մարզաձևի զարգացմանը՝ նախարարը կարևորել է Սուսերամարտի եվրոպական կոնֆեդերացիայի կողմից կազմակերպվող մարզչական և մրցավարական սեմինարներին Հայաստանի սուսերամարտի ֆեդերացիայի մարզիչներին և մրցավարներին ներգրավելու հարցը: Այս համատեքստում քննարկվել է Սուսերամարտի Եվրոպական կոնֆեդերացիայի տարաբնույթ աշխատանքային խմբերում հայ մասնագետների ընդգրկման հնարավորությունը: «Սուսերամարտի եվրոպական կոնֆեդերացիայի համար շատ կարևոր է կապեր հաստատել Հայաստանի հետ, որտեղ սպորտը մեծ ապագա ունի»,- ասել է կոնֆեդերացիայի նախագահ Ջեորջիո Սկարցիոն՝ նշելով, որ տպավորված է 2018 թ. Հայաստանում անցկացված Եվրոպայի սուսերամարտի մինչև 23 տարեկանների առաջնությամբ: ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալ Կարեն Գիլոյանն իր հերթին ընդգծել է, որ սուսերամարտը Հայաստանում լուրջ ավանդույթներ ունեցող և սիրելի մարզաձև է. մեր երկիրը բազմաթիվ  չեմպիոններ է ունեցել: Հանդիպման ավարտին կողմերը հաստատել են համագործակցությունն ամրապնդելու պատրաստակամությունը:
18:29 - 26 հունվարի, 2024
ԿԳՄՍ փոխնախարարը հետևել է դրսեկության ձևով փոխադրման քննությունների ընթացքին

ԿԳՄՍ փոխնախարարը հետևել է դրսեկության ձևով փոխադրման քննությունների ընթացքին

ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի տեղակալ Արաքսիա Սվաջյանն այսօր Երևանի Խ. Դաշտենցի անվան թիվ 114 ավագ դպրոցում հետևել է դրսեկության ձևով (էքստեռն) փոխադրման քննությունների առաջին փուլի ընթացքին: Այդ մասին հայտնում են ԿԳՄՍՆ-ից: Այս տարի դպրոցների մանկավարժական խորհուրդների կողմից դասարանից դասարան վաղաժամկետ փոխադրման երաշխավորված սովորողները 36-ն են: Այցի ընթացքում Արաքսիա Սվաջյանը շրջել է դասարաններում, հաջողություն մաղթել աշակերտներին և հետաքրքրվել նրանց նախասիրություններով: Նա աշակերտներին հարցրել է՝ ի՞նչ մասնագիտական կողմնորոշում ունեն և բուհական ընդունելության քննությունները երկու անգամ հանձնելու հնարավորությունը դրակա՞ն են գնահատում, թե՞ բացասական: Ի պատասխան՝ աշակերտներն ասել են, որ այն իրենց համար լրացուցիչ հնարավորություն է և առավելապես հեշտացնում է քննություն հանձնելու գործընթացն ու բարձր արդյունքների ապահովումը: Դպրոցի սովորողների համար էքստեռն փոխադրական քննություններ կազմակերպվում են` հիմք ընդունելով սովորողի՝ հանրակրթական ծրագրերի յուրացման մակարդակը: Էքստեռն փոխադրական քննություններ կազմակերպվում են դպրոցների 1-ինից 8-րդ դասարանների բացառապես այն սովորողների համար, որոնք նախորդ դասարանի տարեկան, տվյալ դասարանի ընթացիկ և առաջին կիսամյակում ուսումնական պլանով նախատեսված բոլոր առարկաներից ունեցել են գերազանց առաջադիմություն: Նույն կարգավորումը վերաբերում է նաև 10-րդ դասարանի սովորողներին, եթե նրանք մասնակցություն են ունեցել միջազգային օլիմպիադաների, մրցաշարերի, առաջնությունների և փառատոների: Ուսումնառության ամբողջ ժամանակահատվածում դպրոցի սովորողը դասարանից դասարան վաղաժամկետ կարող է փոխադրվել միայն մեկ անգամ: Գործընթացն իրականացվում է ԿԳ նախարարի 2010 թ. հոկտեմբերի 14-ի 1507-Ն հրամանով:
17:33 - 25 հունվարի, 2024
ԳԱԱ-ն առաջարկում է իր կազմում թողնել 8 հետազոտական կենտրոն՝ իրականացնելով ինստիտուտների ու բուհերի մասնակի միավորում․ հարցազրույց Ակադեմիայի նախագահի հետ

ԳԱԱ-ն առաջարկում է իր կազմում թողնել 8 հետազոտական կենտրոն՝ իրականացնելով ինստիտուտների ու բուհերի մասնակի միավորում․ հարցազրույց Ակադեմիայի նախագահի հետ

Կառավարության «Ակադեմիական քաղաք» ծրագրի հայեցակարգը հանրության շրջանում ակտիվ քննարկումներ առաջացրեց։ Ըստ նախագծի՝ Երևանի 17-րդ թաղամասին կից կառուցվելու է 700 հա մակերեսով առանձին քաղաք, որտեղ միավորվելու են Հայաստանի բարձրագույն ուսումնական հաստատությունները և գիտական ինստիտուտները։ Նախատեսվում է նաև բնակելի թաղամասի կառուցապատում, որտեղ կապրեն այդ հաստատությունների աշխատակիցները։  Այսպիսով, Կառավարությունը նախատեսում է խոշորացնել Հայաստանի պետական բուհերն ու գիտահետազոտական ինստիտուտները՝ միավորելով դրանք հետևյալ կլաստերներում՝ Տեխնոլոգիական, Արվեստների, Կրթական, Սպայական, Դասական և Բժշկական։ Սրանցից չորսը տեղակայվելու են նոր կառուցվող Ակադեմիական քաղաքի տարածքում։ Դասական կլաստերը, որը ներառում է Երևանի պետական համալսարանը, ինչպես նաև Բժշական կլաստերը՝ ներառյալ Հերացու անվան բժշկական համալսարանը, այս պահին կմնան Երևանում։ Թե կոնկրետ ինչ բուհեր ու գիտահետազոտական ինստիտուտներ են միավորվելու և ձևավորելու կլաստերները, հայեցակարգում դեռևս չի նշվում։ Հայտնի է միայն, որ 2027-ից պետական ֆինանսավորում և աջակցություն կստանան բացառապես խոշորացված բուհերն ու դրանց հետ միավորված գիտական կազմակերպությունները։ Կառավարությունը մինչև փետրվարի 15-ը բուհերից ու ինստիտուտներից հայեցակարգային առաջարկների է սպասում, «որոնց հիման վրա կմշակվի խոշորացման ընդհանուր դրույթային բազան»:  «Ինֆոքոմը» հարցազրույցների շարք է սկսել գիտական ինստիտուտների ու բուհերի ղեկավարների, պատասխանատու գերատեսչությունների ներկայացուցիչների հետ։ Նպատակն է  հասկանալ, թե ինչ դիրքորոշում ունեն տարբեր կողմերն այս նախագծի վերաբերյալ, և ինչ առաջարկներ են պատրաստվում ներկայացնել Կառավարություն։ Զրուցել ենք Գիտությունների ազգային ակադեմիայի (ԳԱԱ) նախագահ Աշոտ Սաղյանի հետ։   - Պարո՛ն Սաղյան, 2021-ի ամռանը, երբ Դուք ստանձնեցիք ԳԱԱ նախագահի պաշտոնը, շրջանառության մեջ էր դրված «Բարձագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքի* նախագիծը, որից կարելի էր ենթադրել, որ գիտական ինստիտուտները հանվում են ԳԱԱ համակարգից։ Հենց այդ ժամանակվանից խոսակցություններ կային, որ գուցե ինստիտուտները միացվեն բուհերին։ Բայց քննարկումներ եղան, և արդեն 2022-ին օրենքի նախագծի լրամշակված տարբերակում ինստիտուտները վերադարձվում էին Ակադեմիայի համակարգ։ Այն ժամանակ Կառավարության հետ ի՞նչ քննարկումներ եղան, որ Կառավարությունը հետ կանգնեց իր նախնական որոշումից։  - Իրավացի եք, այն ժամանակ քննարկումները հիմնականում այդ կետի շուրջ էին։ Բացի դրանից՝ այլ կետեր էլ կային։ Ամեն դեպքում, խնդիր էր դրված ընդհանուր բարեփոխումներ իրականացնել ոչ միայն ԳԱԱ-ում, այլև ամբողջ համակարգում՝ գիտության ոլորտում, և, իհարկե, նաև Ակադեմիայում։ Եվ դա պետք է համապատասխանեցվեր ռազմավարական ծրագրի հետ, որը Կառավարությունն ընդունել էր։  Վերանայված օրենքում՝ Ակադեմիային վերաբերող բաժնում, հատուկ կետ կար, որտեղ նշված էր, որ Ակադեմիան իր կազմում միավորում է գիտական կազմակերպություններ։ Դա բազմիցս քննարկել ենք և՛ Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի (ԿԳՄՍ) նախարարությունում, և՛ տարբեր հարթակներում։ Այդ հարցի շուրջ հիմնականում տարաձայնություններ չկային։ Դա այն ժամանակ էր, երբ Վահրամ Դումանյանն էր նախարարը (2022 թվականին,- խմբ․)։  ԳԱԱ նախագահության շենքը - Դուք նրա հետ քննարկումներ ունեցե՞լ եք։ - Իհարկե, նրա հետ էլ ենք քննարկումներ ունեցել, Գիտության կոմիտեի հետ էլ (այժմ՝ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտե,- խմբ․)։ Ակադեմիայի համակարգում բարեփոխումների պլան էինք կազմել․ նախատեսվում էր գերազանցության կենտրոնների ստեղծում, և այդ ընթացքում մենք այցելել ենք բոլոր ինստիտուտներ գրեթե երեք ամիս տևողությամբ, ծանոթացել ենք ինստիտուտի խնդիրներին, նյութատեխնիկական բազաներին։ Եվ վերլուծելով կարողացել ենք ստեղծել գերազանցության կենտրոնների մոդել։ Մոտավորապես գերազանցության ինը կենտրոն պետք է ստեղծվեր։ Իհարկե, քննարկումները դժվար են եղել, որովհետև միավորման ընթացքում որոշ ինստիտուտների տնօրեններ կորցնելու էին իրենց պաշտոնը, որոշ ինստիտուտներ ազատելու էին տարածքներ (կան ինստիտուտներ, որոնք ունեն չօգտագործվող տարածքներ):  - Այդ գերազանցության կենտրոններից դուրս նաև մի քանի ինստիտուտներ պիտի լինեի՞ն։  - Նաև ինստիտուտներ։ Որոշ ինստիտուտներ մնում էին առանձին։ - Դրանք ամենաարդյունավետ ինստիտուտնե՞րն էին լինելու։  - Ես չէի ասի՝ ամենաարդյունավետ։ Ամենաարդյունավետների շուրջ համախմբելու էինք գերազանցության կենտրոնները։ Կային ինստիտուտներ, որոնք բովանդակային առումով մի փոքր դժվար էր համախմբելը, և դրանք մնում էին առանձին։ Մենք այդ մոդելը մշակել ու փոխանցել ենք և՛ Գիտության կոմիտեին, և՛ վարչապետի աշխատակազմի ղեկավարին։ Ես առաջարկել եմ ԳԱԱ նախագահության՝ նոր կենտրոնների, փոփոխությունների վերաբերյալ որոշումն էլ պաշտոնապես կայացնել և արդեն փոխանցել Կոմիտեին, որովհետև, ամեն դեպքում, մենք ընդամենը դիրքորոշում տվողն ենք, Կառավարության որոշման նախագիծը կազմում է լիազոր մարմինը, որովհետև գումարն էլ է նրանց մոտ, և մենք ընդամենը մշակել ենք մոդել։ Ասացին, որ երկու կենտրոնը բավական է, և Կառավարության այն ժամանակվա ծրագրով երկուսն էր նախատեսված։ Դա էլ դեռևս նորմալ ընթացք չի ստացել: Եվ հետո այդ ամեն ինչն, իհարկե, խառնվեց, որովհետև Ակադեմիական քաղաքի գաղափարն առաջ եկավ։ - 2021-ից Ակադեմիական քաղաքի գաղափարը կար, հայտարարություններ էին արվում, և զուգահեռ Ակադեմիան առաջ էր տանում գիտական ինստիտուտների օպտիմալացման օրակարգը, որը նաև ԳԱԱ նախագահ ընտրվելիս Ձեր ծրագրային գլխավոր կետերից էր։  Կառավարությունն այն ժամանակ համաձա՞յն էր, որ ԳԱԱ ներսում օպտիմալացում պետք է իրականացվի, թե՞ ի սկզբանե պարզ էր, որ գնալու է ինստիտուտների ու բուհերի միավորման ճանապարհով։ - Ո՛չ, ի սկզբանե չկար [միավորան գաղափարը]։ Մենք բոլորի հետ գնում էինք օպտիմալացման ճանապարհով։ - Այսինքն, ԿԳՄՍ նախարարությունը համաձա՞յն էր դրան։ - Իհարկե, մենք նրանց հետ էինք անում։ Այս մոդելները (նկատի ունի օպտիմալացման արդյունքում ստեղծվելիք կենտրոնների մոդելները,- խմբ․) համաձայնեցնում էինք Գիտության կոմիտեի նախագահի և ԿԳՄՍ նախարարի հետ։  Իսկ երբ արդեն Ակադեմիական քաղաքի գաղափարը եղավ, փոխվեց հետագա ռազմավարությունը։  Գաղափարը ես էլ ողջունեցի, որովհետև այդքան բուհ Հայաստանին պետք չէ, և բուհերում այսօր կան մեծ խնդիրներ։ Ինստիտուտներում էլ կան խնդիրներ, բայց բուհերում խնդիրներն ավելի շատ են։ Ես երկար ժամանակ բուհերի հավատարմագրման հանձնաժողովի անդամ եմ եղել, վերջին հինգ տարում այդ հանձնաժողովի նախագահն եմ. բոլոր բուհերն անցել են հանձնաժողովով, և ես ծանոթ եմ՝ որտեղ ինչ խնդիրներ կան։ Երբ վերջում աշխատանքային խմբում որոշվեց վեց կլաստերներ ստեղծել, ես էլ եմ կողմ քվեարկել։ - Աշխատանքային խումբը, որի մասին նշեցիք, ձևավորվեց 2022 թ․ սեպտեմբերին։ Եթե ճիշտ եմ հիշում, այնտեղ հիմնականում գերատեսչությունների ներկայացուցիչներ էին․ գիտության հետ կապ ունեիք Դուք և Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի նախագահ Սարգիս Հայոցյանը։ - Սարգիս Հայոցյանն էլ է գերատեսչության ներկայացուցիչ։ Գերատեսչություններից դուրս միայն ես էի։  Ամեն դեպքում, ուզում եմ մի բան էլ շեշտել․ գիտության և կրթության ինտեգրման գաղափարը առաջինը ես եմ առաջարկել, երբ դեռ աշխատանքային խումբը չկար։ Երբ վարչապետն այդ հարցերը դրեց քննարկման, թե ինչպես անեն, որ մենք ունենանք մի քանի բուհեր, և դրանցից մի քանիսը լինեն թոփ բուհերի շարքում, ես այդ ժամանակ, ելնելով բուհերի հավատարմագրման հանձնաժողովում իմ աշխատանքային փորձից, առաջարկեցի, որ անհրաժեշտ է բուհական և ակադեմիական գիտության ինտեգրում, որպեսզի ակադեմիական գիտությունը իր հնարավորությունները ծառայեցնի բուհական գիտությանը։ - Իսկ միավորման գաղափարն ո՞ւմն էր։ - Երբ դա առաջարկել եմ, խոսքը եղել է ինտեգրման մասին․ միաձուլման մասին սկզբում որևէ խոսք չի եղել։ Հետո, ես հիշում եմ, մի անգամ վարչապետն իր խոսքում ասաց՝ մասնակի միաձուլում։ Ինչ վերաբերում է աշխատանքային խմբին, այնտեղ, երբ բուհերի մասն ավարտեցինք ու  հասանք ինստիտուտներին, ես ներկայացրի Ակադեմիայի տարբերակը, որի մասին կխոսեմ, և պարոն Հայոցյանը ներկայացրեց Կառավարության տարբերակը։ - Միավորմա՞ն տարբերակը։ - Այո՛։ Երկու տարբերակն էլ լսել են։ Ես հիշում եմ, որ իմ ելույթից հետո որևէ առարկություն չի եղել որևէ կողմից։ Երբ որ բուհերի հարցը մենք քննարկել ենք, եկել ենք մեկ ընդհանուր գաղափարի, իսկ ինստիտուտների միավորման մասով աշխատանքային խմբի նախագահն ասաց, որ ինքը կներկայացնի վարչապետին, և վարչապետը կորոշի։ - Ինչպե՞ս էր Կառավարությունը եկել այն եզարահանգմանը, որ քննարկվող խնդիրների լուծումը միավորումն է․ ո՛չ ինտեգրումը, ո՛չ համագործակցության խթանումը, այլ հենց միավորումը։ Դուք մասնակցե՞լ եք որևէ քննարկման։ - Այդ հարցը կարող եք տալ Կառավարությանը։ Նման քննարկման ես չեմ մասնակցել։ Մինչև հիմա ես սպասում եմ, որ, վերջիվերջո, պիտի արձագանք լինի աշխատանքային խմբի կամ Կառավարության կողմից։ Ես ներկայացրել եմ Ակադեմիայի դիրքորոշումը։ Որտե՞ղ է դա, քննարկվե՞լ է։ Դա չի երևում։  Ամեն դեպքում, եթե մենք հասանք դրան, ես և մեր գիտական հանրության գերակշռող մասը՝ 80 և ավելի տոկոսը, այդ թվում և բուհերի մասնագետները, գտնում ենք, որ ինստիտուտների՝ լիարժեք, 100 տոկոսով միավորումը բուհերին ճիշտ չէ։ Դա մեխանիկական միավորում է։ Եթե խոսվում է միավորման մասին, թող լինի բովանդակային։  Այն տարբերակը, որը սկզբում ես առաջարկել էի, հետևյալն է։ Դիցուք, ստեղծվել է Տեխնոլոգիական կլաստեր, որը հիմնված է Պոլիտեխնիկական և Ագրարային համալսարանների վրա։ Բոլոր բուհերն ունեն ինստիտուտներ իրենց կազմում, ունեն գիտական հաստիքներ, և քիչ չեն դրանք։ Ես առաջարկել եմ, որ, օրինակ, այն ակադեմիական ինստիտուտները, որոնք մոտ են, ունեն տեխնոլոգիական թեքումով ստորաբաժանումներ, այդ ստորաբաժանումներն իրենց հաստիքներով, նյութատեխնիկական բազայով կարող են տեղափոխվել Տեխնոլոգիական կլաստեր։ Դրանից հետո մի փոքր այլ տարբերակ էլ առաջարկեցի․ ասացի՝ այն ինստիտուտները, որոնք ամբողջությամբ կամ գոնե առավելապես՝ 50 և ավելի տոկոսով, իրենց մասնագիտական գործունեությամբ համապատասխանում են տվյալ կլաստերին, կարող են միավորվել, բայց փոխադարձ համաձայնությամբ։ Իսկ այն ինստիտուտները, որոնք չեն համապատասխանում, պետք է մնան առանձին։  Մենք աշխարհի փորձը վերուծել ենք։ Իմ տվյալներով, բացի մեկ-երկու պետությունից,  հիմնականում գիտությունը կենտրոնացված չէ մեկ տեղում։ Բազմաթիվ մեծ, հզոր և միջին հզորության պետություններում, որտեղ ունեն համալսարանական համակարգ, կա գիտություն, կան ինստիտուտներ, որոնք միացած են համալսարաններին, համալսարաններ կան, որոնք չունեն ինստիտուտներ, ունեն իրենց գիտական բազաները, բայց այն դեպքերում, երբ ինտիտուտները միավորված են համալսարաններին, կան նաև առանձին ինստիտուտներ կա՛մ Ակադեմիայի կազմում, կա՛մ մեծ գիտահետազոտական կենտրոնների կամ ցանցի տեսքով։  Ոչ մի երկրում գիտությունը չեն ծառայեցնում միայն կրթությանը։ Գիտությունը ծառայեցնում են կրթությանն այնքան, ինչքան որ պետք է, բայց թողնում են նաև, որ գիտությունն առաձին զարգանա։ Գիտությունը միայն կրթության համար չէ, գիտությունը պետք է մեր տնտեսությանը, մեր ռազմարդյունաբերական համակարգին։ Մենք Ադրբեջան կամ Ռուսաստան չենք, որտեղ կա հարուստ ընդերք, կան էներգիայի աղբյուրներ։ Բայց հենց նույն Ռուսաստանում և Ադրբեջանում այսօր ակադեմիաներին բավականին մեծ տեղ են տալիս։ Ուզում եմ ասել՝ մենք այն երկրներից ենք, որոնք չունեն բնական հարստություն, օրինակ՝ Ճապոնիան, Իսրայելը։ Իմ վերլուծությամբ մեզ ամենամոտը Ճապոնիան է։ Տեսե՛ք՝ Ճապոնիան, չունենալով բնական ռեսուրսներ, ինչ երկիր է դարձել գիտատեխնիկական առաջընթացի շնորհիվ, գիտության համակարգի ճիշտ կառավարման շնորհիվ, գիտական արտադրանքի ներդրման շնորհիվ։  Գիտությունը պետք է լինի առանձին, զարգանա և արդյունքները ներդնի տարբեր արտադրություններում, տարբեր գերատեսչություններում։ Մենք այսօր ունենք Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարություն, Էկոնոմիկայի  նախարարություն, Առողջապահության նախարարություն, որոնց գիտություն է պետք։ Ո՞վ է անելու այդ գիտությունը։ Բոլոր ինստիտուտները տարանք, տվեցինք բուհերին, հետո՞։ Աշոտ Սաղյանը - Երբ 2021-ին էլ խոսակցություններ կային ինստիտուտների և բուհերի հնարավոր միավորան մասին, լրագրողների հարցերին ի պատասխան՝ Դուք նշում էիք, որ և՛ ինստիտուտները, և՛ բուհերը միավորմանը պատրաստ չեն, և չպիտի լինի մեխանիկական միավորում։ - Միանշանակ, բուհերը պատրաստ չեն։ Երբ նախորդ օրենքը գնաց Սահմանադրական դատարան, նախարարն Արայիկ Հարությունյանն էր (նկատի ունի «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքի նախագիծը,- խմբ․)։ Այստեղ մենք հանդիպել ենք։ Այն ժամանակ այդ տարբերակը հանվեց նախագծից, պարոն Հարությունյանն ինքը կողմնակից չէր ինստիտուտների և բուհերի միավորմանը։ Այն ժամանակ [օրենքի նախագծով] ինստիտուտները փոխանցում էին ԿԳՄՍ նախարարությանը։ Այդ մոդելն էր, որ չստացվեց։  Հետո, երբ որ ես արդեն Ակադեմիայի նախագահ էի, և սկսել էինք քննարկումները,  նույն ԿԳՄՍ նախարարությունը համաձայն չէր, որ ինստիտուտներն իր կազմում լինեն, ասում էին՝ մենք նույնը պիտի անենք, ինչ Ակադեմիան է անում, ի՞նչ տարբերություն։ Եվ դրա համար ընդունվեց այդ սկզբունքը, որ ինստիտուտները մնում են Ակադեմիայում։ Իսկ Ակադեմիական քաղաքի շրջանակում սկզբում ասվում էր ինտեգրում, ինտեգրումը դարձավ մասնավոր միավորում, իսկ հիմա լրիվ միավորման թեզ է առաջ քաշվում։ Այս ամենը երբ վերլուծում ենք, ես գալիս եմ այն գաղափարին, որ երևի թե ցանկացած որոշում կայացնելու հիմքում դրվում է մի կետ․ Ակադեմիայի կազմում ունենա՞լ ինստիտուտներ,  թե՞ ոչ։ Արդյոք պե՞տք է մեր պետությանը ուժեղ, հզոր Ակադեմիա, թե՞ ոչ։  - Այս համատեքստում մտահոգությունը միշտ այն է եղել, որ մեխանիկական միավորում չլինի, և որ բուհերն ի վիճակի չեն ինստիտուտներին իրենց կազմում ընդգրկել։ Բայց հիմա Կառավարությունը չի խոսում մեխանիկական միավորման մասին․ ստեղծվելու են կլաստերներ, այդ կլաստերներից յուրաքանչյուրում լինելու են հանգուցային համալսարանը և գիտական կազմակերպությունները, որոնց միջև համագործակցությունը խթանվելու է։ Բացի այդ՝ Կառավարությունը ոչ թե որոշել է, թե կոնկրետ որ բուհերն ու ինստիտուտներն են իրար միանալու, այլ բուհերին ու ինստիտուտներին խնդրել է առաջարկներ ներկայացնել, որոնց հիման վրա որոշում կկայացվի։ - Առաջարկներ ներկայացվելու են, բայց ես համոզված չեմ, որ այդ առաջարկներով են առաջնորդվելու։  Եկեք մեկ այլ հարց քննարկենք․ որպեսզի բուհը և ինստիտուտը համագործակցեն, պետք է որևէ կլաստերի մե՞ջ լինեն, ի՞նչն է խանգարում համագործակցել հիմա։ Երբ ես [աշխատանքային խմբում] մեր տարբերակն առաջարկեցի, միակ առարկությունն այն էր, որ այդտեղ ակադեմիական միջավայր չի ստեղծվում կամ թույլ է։ Ակադեմիական միջավայր չի նշանակում, որ պետք է իրար կողք լինեն, իրար հետ շփվեն։ Ակադեմիական միջավայրն այն է, երբ մարդիկ սկսում են իրար հետ աշխատել։ Այսօրվա հնարավորությունները թույլ են տալիս, որ մարդը Միացյալ Նահանգներից համագործակցի Ճապոնիայի հետ։  Ո՞ր բուհն է ուզել ուսանող ուղարկել գիտահետազոտական ինստիտուտ, որ այդ ինստիտուտի տնօրենն արգելի։ Ընդհակառակը, մեր տնօրեններն ուրախ են, երբ ուսանող է գալիս ինստիտուտ։ Ուրիշ բան է, որ համագործակցության ցանկություն չի եղել։ Եվ այդ միջավայը ստեղծելու համար պարտադիր չէ, որ այստեղից հանեն, տանեն կլաստեր։ - Փորձը ցույց է տալիս, որ երբ համագործակցությունը ոչ թե կարգավորված է, այլ թողնված է բուհերի և ինստիտուտների կամքին, այնքան էլ արդյունավետ չէ։ Հիմա և՛ բուհերի կրթական ծրագրերում խնդիրներ կան, և՛ ժամանակին համալրում չիրականացնելու պատճառով միջին տարիքի գիտնականների պակաս կա։ - Այդ վակուումը, որ ստեղծված է, կապ չունի նրա հետ, թե համակարգն ինչպիսին է եղել։ Վակուումն [Արցախյան առաջին] պատերազմից հետո է ստեղծվել, և կապ չունի՝ ինստիտուտները կլաստերի մե՞ջ են, թե՞ ոչ։ Այդ վակուումը շուտով լուծվելու է։ - Ինչպե՞ս է լուծվելու։ Հիմա շատ քիչ են միջին տարիքի գիտնականները, որոնք պիտի ղեկավարեն երիտասարդ կադրերին։ - Աստիճանաբար կգան ավելի երիտասարդները և կղեկավարեն։ Դա ժամանակի հետ լուծվող խնդիր է, կապված չէ համակարգի հետ։ Եվ մենք այդ խնդրի լուծման տարբերակ էլ ենք առաջարկել։ Իմ ներկայացրած տարբերակի հիմնական կետերից մեկն էր այն, թե ինչպես ինտեգրել։  Դրա համար կա միջազգային համագործակցության ծրագրերի, դրամաշնորհների մեխանիզմ։ Այդպիսի օրինակ է Միջազգային գիտատեխնիկական կենտրոնի (ISTC) համակարգը։ Ես ութ ծրագրի շահառու եմ, ութերորդը դեռ շարունակվում է։ Այդ ծրագրում ներառված է երեք կազմակերպություն՝ երկուսը՝ Հայաստանից, մեկը՝ Վրաստանից։ Ընդհանուր խնդիր է դրված, ընդհանուր ֆինանսավորում կա, երեք կազմակերպություններից ամեն մեկն ունի իր ենթահանձնարարությունը, դրա դիմաց ֆինանսավորվում է, վերջում տալիս են ընդհանուր հաշվետվություն և համատեղ տպագրություններ։ Երբ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեն հայտարարում է մրցույթ, եթե հայտը գալիս է ԳԱԱ որևէ ինստիտուտից, թող պայման դրվի, որ այն լինի բուհի հետ համատեղ, եթե բուհն է դիմում, լինի ինստիտուտի հետ համատեղ։ Այդպես իրականացվում է համատեղ աշխատանք, որի արդյունքում  համատեղ տպագրություններ են արվում։ Սկզբնական շրջանում գիտության հետ ինտեգրման հիմնական նպատակը դիտարկվում էր բուհի տպագրությունները խթանելը, ինչը կարևոր գործոն է թոփ բուհ դառնալու համար։ - Ո՞վ է ասել դա, աշխատանքային խմբո՞ւմ է նման ձևակերպում հնչել։ - Ե՛վ աշխատանքային խմբում, և՛ դրանից դուրս։  Մեր առաջարկած համակարգով Ակադեմիայի ինստիտուտները համաձայն են համատեղ հոդվածներ տպագրել։ Եվ այս համատեղ դրամաշնորհային ծրագրերը եթե լինեն, ծրագրերի հետ կապված ինտեգրում տեղի կունենա։ Ինչ վերաբերում է նրան, որ ակադեմիական ինստիտուտների մասնագետները բուհերում դասավանդեն, դա ընդամենը ցանկության հարց է, դրա համար միավորելու կարիք չկա։ Դրա համար պետք է բուհը ցանկություն ունենա,  ինչ-որ տեղ դա պետք է պարտադրված լինի։  Ես երկու կառույց եմ ղեկավարել մինչև Ակադեմիայի նախագահ դառնալը՝ ԳԱԱ Հայկենսատեխնոլոգիա գիտաարտադրական կենտրոնը և ԵՊՀ Ֆարմացիայի ինստիտուտը։ Ֆարմացիայի ինստիտուտի ուսումնական ծանրաբեռնվածության (կրեդիտների) 20%-ը տրվում էր հետազոտական ինտիտուտներին, այնտեղի մասագետները գալիս, դասավանդում էին։ Բայց ուրիշները դա չէին անում։  Պետք է բուհին պարտադրել, որ իր ծանրաբեռնվածության (կրեդիտների) մի մասը տրամադրի գիտական ինստիտուտներին, որոնց մասնագետները կդասավանդեն, ուսանողներին պրակտիկ աշխատանքներ կսովորեցնեն։ Դրա համար պետք չէ համակարգը քանդել, իրար հետ միավորել։ Եթե բոլոր ինստիտուտները ներառվեն կլաստերներում, մենք դրանից դուրս ինստիտուտներ չե՞նք ունենալու, բոլոր կլաստերներում ինստիտուտները համագործակցելու են բուհերի՞ հետ։ Իսկ Էկոնոմիկայի նախարարության հետ ո՞վ համագործակցի, Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարության, Ռազմարդյունաբերության կոմիտեի հետ ո՞վ համագործակցի։ ԳԱԱ նախագահությունում - Եթե Կառավարությունը պատվեր պիտի իջեցներ որևէ ինստիտուտի, հիմա կիջեցնի, օրինակ, Տեխնոլոգիական կլաստերին։ - Գիտեք, կարելի է ամեն ինչ էլ ասել, բայց ի՞նչն է խանգարում, եթե այդ ինստիտուտն ազատ լինի։ Գիտությունը սիրում է ազատ գործունեություն։  Ինչո՞ւ մինչև հիմա այդ պատվերները չեն իջեցվում․ թող պատվերներ իջեցվեն։ Ես երկուսուկես տարի այստեղ եմ, որևէ պատվեր որևէ նախարարությունից չի իջեցվել։ Պատերազմ եղավ, տեսանք՝ ինչ վիճակում հայտնվեցինք տեխնոլոգիաների բացակայության պատճառով։  Ինչո՞ւ։ Միգուցե իրար չենք հասկանում։  Բայց, ամեն դեպքում, մեր կարծիքը հետևյալն է, որ բոլոր ինստիտուտները տանել, միավորել բուհերին, ճիշտ չէ։  Բուհի գնահատումը 10 չափանիշ ունի, և այդ 10 չափանիշներից ընդամենը մեկն է հետազոտությունը, որն էլ համարվում է ոչ կարևոր։ Կարևոր չափանիշներ են բուհի կառավարումը, որակի ապահովումը և այլն։ Միայն հետազոտական բաղադրիչը բավարար չէ, որ բուհը դառնա թոփ բուհ։ Ինստիտուտները միավորելով՝ թոփ բուհ չի դառնա։ Դրանով մենք ուղղակի զրկում ենք գիտությանը ազատ գործելուց։  - Ակադեմիայի ներկայացրած առաջարկի մի քանի տարբերակների եմ հանդիպել։ Ձեր վերջնական առաջարկը ո՞րն է։ - Ես եղել եմ վարչապետի մոտ։ - Վերջե՞րս։ Մի քանի օր առաջ։ Ներկայացրել եմ մեր վերջնական տարբերակը, որի հիմքն այն է, որ գիտությունը չկենտրոնանա միայն մի տեղում, լինի և՛ բուհական գիտություն, և դրանից առանձին գիտություն, ինչպես ամբողջ աշխարհում է դա ընդունված։ Երևի թե միայն Վրաստանում է, որ բոլոր ինստիտուտները մի հրամանով տվեցին բուհերին, հետո ուզում էին հետ բերել, բայց արդեն չկարողացան, որովհետև ինստիտուտ չէր մնացել։  Մենք առաջարկել ենք տարբերակ, որտեղ Ակադեմիան իր կազմում ունենում է 8 հետազոտական կենտրոն՝ Ֆիզիկա և աստղագիտություն, Մաթեմատիկա և արհեստական բանականություն, Քիմիա և երկրագիտություն, Կենսաբժշկագիտություն, Կենսաբանություն և բնապահպանություն, Սոցիալական գիտություններ, Հայագիտություն և հումանիտար գիտություններ, Միջազգային գիտահետազոտական և գիտակրթական կազմակերպություններ։ - Այս կենտրոնները ստեղծվելու են ինստիտուտների՞ հիմքի վրա։ - Որոշ ինստիտուտների միավորման արդյունքում։  Ես վարչապետին նաև ասել եմ, և նա էլ հետաքրքրվեց դրանով, որ մենք քիմիայի ուղղությամբ երեք ինստիտուտ ունենք, ի՞նչ իմաստ ունի երեքն էլ տանել Տեխնոլոգիական համալսարան։ Մեկ ինստիտուտը բավարար չէ՞ Տեխնոլոգիական համալսարանին։  - Այսինքն, այնքանով, որքանով հնարավոր է, ինստիտուտները կարո՞ղ են միավորվել բուհերին։ - Ինչ չափով որ բովանդակային առումով հնարավոր է, երկկողմանի համաձայնության դեպքում։ Իստիտուտների հետ էլ ենք մենք քննարկում։ Կան ինստիտուտներ, որոնք գտնում են, որ այո՛, կարելի է, բայց գերակշռող մասն էլ գտնում է, որ ո՛չ, դա ճիշտ չէ։ - Կլինե՞ն ինստիտուտներ, որ կուզենան միավորվել։ - Երևի կլինեն, չեմ կարող ասել։ Եթե գալիս, ինձ ասում են՝ մենք չենք ուզում, գուցե գնում են այլ տեղերում այլ բան են ասում։ Դա էլ է մի փոքր դժվար խնդիր, որովհետև Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեից կախվածությունն այսօր բավականին շատ է․ վերջապես ֆինանսավորողն ու սարքավորումներ տվողը Կոմիտեն է, այդ կախվածությունը կա ինստիտուտներում։  Այս հարցի ճիշտ լուծումը հետևյալն է․ գիտությունը լինի և՛ այնտեղ, և՛ այնտեղ։ Դա ամբողջ աշխարհում ընդունված բան է։ Եթե չեն ուզում՝ Ակադեմիա լինի, գոնե թող ստեղծեն ինստիտուտների մեծ համակարգ՝ հետազոտական կենտրոն, ինչպես Չինաստանում, Միացյալ Նահանգներում, Գերմանիայում, Ռուսաստանում է։ Բայց մեր պարագայում ճիշտն առկա համակարգի պահպանումն է ու դրա հենքի վրա բարեփոխումների իրականացումը, գիտության և կրթության ինտեգրումը։  - Վարչապետն Ակադեմիայի առաջարկին ինչպե՞ս արձագանքեց։ - Վարչապետը լսեց։ Իհարկե, հարցեր ուներ, հարցերն ավելի շատ Ակադեմիայի կառավարման համակարգի մասին էին։ Նա ասաց, որ այդ հարցի վերաբերյալ դեռ քննարկում չի եղել։ Հույս ունեմ, որ քննարկման ժամանակ հաշվի կառնեն մեր դիրքորոշումը։ - Դուք խոսեցիք պետության խնդիրների մասին՝ պաշտպանական համակարգից մինչև տնտեսություն։ Գիտության կիրառական արդյունքների առևտրայնացումը և պետության խնդիրների լուծմանը ծառայեցնելը նաև Ձեր ծրագրային կետերից մեկն էր, երբ ընտրվում էիք Ակադեմիայի նախագահ։ Ձեր ընտրությունից երկուսուկես տարի է անցել․ այս ուղղությամբ Ակադեմիան ի՞նչ քայլեր է իրականացրել։ - Իրոք, դա ինձ համար եղել է ամենակարևոր ռազմավարական խնդիրը։ Ես մինչև այդ եղել եմ Հայկենսատեխնոլոգիա գիտաարտադրական կենտրոնի տնօրենը, և այդ կենտրոնի լաբորատորիաներում ինչ տեխնոլոգիաներ կային մշակված, որոնք մոտ էին ապրանքայնացմանը, մենք կենտրոնի արտադրական կայանում ներդրել ենք, արտադրանքը վաճառել ենք և՛ Եվրոպայում, Ռուսաստանում, Չինաստանում, և՛ Հայաստանի շուկայում։  Բերեմ Գերմանիայի օրինակը․ Գերմանիան Եվրոպայի ամենահարուստ երկիրն է, Եվրամիության տնտեսության լոկոմոտիվն է։ Գերմանիայի ամենաառաջատար ինստիտուտներում ես ունեմ գործընկեր, որի հետ 2001-ին ստացել եմ Դեկարտի մրցանակ։ Երբ մի քանի տարի հետո ես գնացի նրա մոտ, նա, լինելով Մաքս Պլանկի ինստիտուտի միակ Դեկարտի մրցանակակիրը, խառնված էր։ Հարցրի, թե ինչ է եղել, նա ասաց, որ իր պայմանագիրն ինստիտուտի հետ ավարտվում է, եթե մինչև նոր տարի ներդրումային պայմանագիր չբերի, այսինքն՝ իր աշխատանքն արտադրության մեջ չլինի, իր կարգավիճակը կարող են փոխել։ Եվ հենց այդ օրերին, երբ ես այնտեղ էի, նա «Դեգուսա» ընկերության հետ կնքեց պայմանագիր։  Գերմանիայի նման հարուստ երկիրն է պահանջում, որ ինչքան էլ դու լավ գիտնական ես, լավ տպագրություններ ունես, բայց քո գործը պիտի ծառայի արդյունաբերությանը, տնտեսությանը։ - Ո՞րն է խնդիրը, որ Հայաստանում գիտության առևտրայնացումն ամենաչզարգացած ուղղություններից է։ - Հիմնական պատճառն այն է, որ այդ ուղղությամբ պետական մոտեցում չի եղել։ Ես հիշում եմ միայն, որ երբ Կարեն Կարապետյանը դարձավ վարչապետ, ասաց՝ զարգացնում ենք միայն կիրառական գիտությունը։ Բոլորն ըմբոստացան, թե ինչպես կարելի է զարգացնել կիրառականն առանց հիմնարարի։  Այդ ժամանակ, երբ մենք Գիտության կոմիտե (այժմ՝ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտե,- խմբ․) հայտեր էինք ներկայացնում բազային ֆինանսավորան համար, ցանկացած հայտի 50-55%-ը հիմնարար մասն էր, 40-45%-ը՝ կիրառական մասը։ Հատուկ մտցվել էր այս խնդիրը։ Եվ ես այդ ժամանակ մեր ամբողջ ինստիտուտի կառուցվածքը փոխեցի և 24 լաբորատորիայի հենքի վրա ստեղծեցի 11 լաբորատորիա՝ հիմնականում կիրառական ուղղվածությամբ։ Եվ ասեմ, որ 2-3 տարվա ընթացքում 4-5 լաբորատորիաների մշակումների հենքի վրա կազմակերպվեցին փոքրածավալ  արտադրություններ, որոշ տեխնոլոգիաներ ներդրվեցին արտերկրյա ընկերություններում։  Այսօր ի՞նչ է կատարվում։ Այսօր Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեն, այսինքն՝ ԿԳՄՍ նախարարությունը, ինստիտուտների աշխատանքը և գիտական նվաճումները  գնահատում է միայն տպագրված հոդվածներով։  - Էլ ինչի՞ հիման վրա է պետք գնահատել։  - Ես ինքս գիտնական եմ, հիմա էլ ունեմ առաջատար թեմա և պետք է 5 տարում նվազագույնը 10 հոդված տպագրեմ հեղինակավոր ամսագրերում։ Հոդվածը շատ կարևոր է գիտությունը գնահատելու համար, բայց հոդվածով ավելի շատ պետք է գնահատել գիտնական անձին, ոչ թե գիտահետազոտական ինստիտուտը։ Կառավարությունը դեռևս Խորհրդային Միության ժամանակ այդ ինստիտուտները հիմնադրել է ոչ թե նրա համար, որ հոդվածներ տպագրեն, այլ նրա համար, որ ծառայեն մեր արդյունաբերությանը, մեր տնտեսությանը։ Քիմիայի ինստիտուտներ կային, ունեինք քիմական արդյունաբերություն և այլն։ Ճիշտ է, հիմա այդ գործարանները  չկան, բայց ապագայում կլինեն, իսկ որպեսզի լինի արդյունաբերություն, պետք է ինստիտուտներում կիրառական ուղղությունը զարգանա։ Հայաստանում գիտությունը պետք է գնահատվի ոչ միայն տպագրված հոդվածներով, այլ նաև կատարած ներդրումներով։  - Այսօր կարո՞ղ են ԳԱԱ ինստիտուտները մասնավոր հատվածից ներդրումներ ներգրավել։  - Եթե չեն կարող, նշանակում է՝ չպիտի՞ գնահատենք։ Դրա համար պետք է խրախուսել։ Ինչո՞ւ չեն կարող։ Հոդված էլ չէին տպում, հիմա արդեն սկսել են տպագրել բոլորը, որովհետև պահանջն ադպես է դրված։  Ես վարչապետի մոտ ասել եմ՝ ենթադրենք, այսօր հազար հոդված է տպագրվում արտասահմանյան ամսագրերում, վաղը դառնալու է 10 հազար, դրանից մեր տնտեսությունը լավանալո՞ւ է, մեր ռազմարդյունաբերական կոմպլեքսը լավանալո՞ւ է։ Ճիշտ է, մեր հեղինակությունը կբարձրանա, բայց դրանով չի կարելի բավարարվել։  Եթե 10 տարի առաջ ինձ ասեին՝ դուք ունենալու եք գիտության կրկնակի կամ եռակի ավելի ֆինանսավորում, ես չէի հավատա։ Այն ահռելի գումարները, որոնք այսօր Կառավարությունը տրամադրում է, պետք է ուղղվեն ոչ միայն հոդված տպելուն։ Դրա համար պետք են հատուկ ծրագրեր, պետք է խրախուսել գիտության կիրառական ուղղվածությունը։  Ճիշտ է, Էկոնոմիկայի նախարարությունում ստեղծված են ներդրումային ծրագրերի կառույցներ, բայց ես գտնում եմ, որ, ամեն դեպքում, կիրառական գիտությանը պետք է տեղ տրվի, դա շատ կարևոր է մեր երկրի համար։ Եվ գիտնականը պետք է այսօր փորձի հիմնարար արդյունքները տանել դեպի արտադրություն։ Դա դժվար է, ես գիտեմ, որովհետև գործարանների խնդիր կա։ Շատ ինստիտուտներում մենք մոնիտորինգ ենք արել, դա ամենաթույլ կողմն է․ գիտնականն ասում է՝ ես այսինչ մշակումն ունեմ, և ինքն էլ չգիտի՝ ինչպես դա ապրանքայնացնի, որովհետև մարքեթինգի դպրոցն էլ  շատ  թույլ է։ - Եթե, ինչպես Դուք եք նշում, պետական մոտեցում չկա, Ակադեմիան ունի՞ ծրագիր կամ ռազմավարություն, թե ինչպես կարելի է հենց ԳԱԱ ինստիտուտներում կիրառական ուղղությունն ավելի զարգացնել։  - Ակադեմիան ծրագիր ունի, մենք ստեղծել ենք կառույց [ապրանքայնացման համար], բայց Ակադեմիան ֆինանսավորող կողմ չէ, Ակադեմիան ներկայացնող կողմ է։ Անընդհատ մենք ասում ենք տարբեր հարթակներում, որ պետք է նաև կիրառական ուղղությունը զարգացնել, բայց մենք չենք ֆինանսավորողը։ Ակադեմիան դա կարող է անել իր արտաբյուջետային միջոցներով, բայց նա բյուջետային կառույց է, և արտաբյուջետային միջոցները  քիչ են։ Մենք արտաբյուջետային միջոցներ ձեռք բերելու ուղղությամբ աշխատում ենք, բայց, ամեն դեպքում, դա միայն Ակադեմիայի գործը չէ։ - Մենք խոսում ենք տնտեսության և կիրառական գիտության մասին, բայց պետության խնդիրների լուծման տեսանկյունից կարևոր են նաև հայագիտությունն ու հասարակագիտական ուղղությունները։ Ուզում եմ մի օրինակ բերել․ 2023-ի վերջին Ակադեմիայում ստեղծվեց «Գեղարդ» գիտավերլուծական հիմնադրամը, որը պետք է արձագանքի Ադրբեջանում «Արևմտյան Ադրբեջան»-ի մասին պաշտոնական մակարդակով արվող հայտարարություններին։ Տպավորություն է, որ հիմնադրամի ստեղծումը շատ ուշացած է, քանի որ Ադրբեջանը նոր չէ սկսել նմանատիպ քարոզչություն իրականացնել։ Եթե Հայաստանի կառավարությունը ժամանակին խնդիր չի դրել, որ մեզ գիտական այդպիսի կենտրոն է պետք, ինչո՞ւ Ակադեմիան ավելի վաղ հանդես չի եկել այս կամ նմանատիպ այլ կառույցներ ստեղծելու նախաձեռնությամբ։ - Ես համոզված չեմ, որ Ակադեմիան նախկինում նման նախաձեռնությամբ հանդես չի եկել․ հավանաբար հանդես է եկել։ Ամեն դեպքում, Պատմության, Արևելագիտության, Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտների գիտնականներն առանձին միշտ աշխատում էին, Արտգործնախարարության խողովակներով անընդհատ մեզնից նյութեր էին ուզում։  Իսկ հիմա այդ նախաձեռնությունը ծագեց այն բանից հետո, երբ տեղեկացանք, որ Ադրբեջանում պետական մակարդակով իրենց մի քանի ինստիտուտների՝ Արևելագիտության, Պատմության, Հնագիտության, հանձնարարված է, որ նրանք գիտականորեն հիմնավորեն «Արևմտյան Ադրբեջան» գաղափարը։ Մենք միանգամից արձագանքեցինք, և դա ընթացք ստացավ։  Եվ այդ կառույցը ոչ միայն Արդբեջանի, այլև ընդհանրապես մեր պետականության, պետության շահերի դեմ ցանկացած ոչ ադեկվատ հայտարարության պետք է արձագանքի։ ԳԱԱ Հասարակական գիտությունների բաժանմունքը և ինստիտուտները բավականին ակտիվ են։ Ուրիշ բան է՝ ինչու պետության կողմից նախկինում դա լիարժեք չի արվել։  Բայց որ ուշացած է, միանշանակ․ 25 տարի է՝ Ադրբեջանն, իր ամբողջ քարոզչական ապարատը ներդրած, աշխարհում սուտ տեղեկություններ է տարածում, իսկ մենք լսում ենք, ինչ-որ մի հոդվածի հակադարձում ենք։ Դա նույնպես պետք է արվեր առավել համակարգված։  - Ակադեմիական քաղաքի թեմայով ես նաև զրուցել եմ Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի նախագահ Սարգիս Հայոցյանի հետ։ Երբ խոսում էինք ԳԱԱ մասին, պարոն Հայոցյանը նշեց (նրան մեջբերում եմ ոչ ուղիղ), որ  Ակադեմիան շատ է կենտրոնացած իր ինստիտուտների վրա, Ակադեմիան չպետք է վարչարարությամբ զբաղվի, և նրա դերն ավելի շատ պիտի լինի մեր մտավոր ներուժի համախմբումը։ Համաձա՞յն եք այս ձևակերպմանը։ - Ակադեմիան իրականացնում է տնօրենների ընտրություն։ Նույն պարոն Հայոցյանը նախկինում բազմիցս նշել է Ակադեմիայի այդ գործառույթի կարևորությունը և արդյունավետությունը։ Մենք, օգտագործելով մեր համակարգի՝ տնօրեն նշանակելու մեխանիզմը, համակարգի ինստիտուտների ղեկավարումը բավականին երիտասարդացրել ենք․ ինչքան տնօրեն նշանակել ենք, նրանց մեծ մասը  երիտասարդ են, մնացած դեպքերում ուղղակի համապատասխան թեկնածուներ չեն եղել։ Իհարկե, կա թերություն համակարգում․ հիմնական, ամենամեծ թերություններից մեկն այն է, որ ակտիվ չէ կապն Ակադեմիայի բաժանմունքների և ինստիտուտների միջև։ Դրան ես այս երկու տարվա մեջ փորձում էի ինչ-որ կերպ լուծում տալ։ Այդ լուծումը տալու համար առաջին հերթին, և՛ պարոն Հայոցյանը լավ գիտի, և՛ նախարարությունում լավ գիտեն, պետք է բարեփոխում կատարել հենց Ակադեմիայի նախագահությունում։ Նախագահությունում բարեփոխում կատարելու համար պետք է Ակադեմիայի կանոնադրությունը փոխվի, իսկ կանոնադրությունը փոխելու համար պետք է օրենքը փոխվի։ Կա «Գիտությունների ազգային ակադեմիայի մասին» օրենք, որտեղ հստակ կետեր են գրված, որոնցից չես կարող շեղվել կանոնադրությունը կազմելիս։ Խոսքը վերաբերում է Ակադեմիայի բաժանմունքները խոշորացնելուն, ղեկավար կազմի համար տարիքային սահմանափակում դնելուն։ - Անցած տարի ԳԱԱ ղեկավար կազմի տարիքային շեմը կարծես իջեցվեց «Գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության մասին» օրենքի փոփոխություններով։ - Չի՛ եղել։ Հենց խնդիրն այն է, որ նախագիծը մտավ Ազգային ժողով, այնտեղ Ակադեմիայի մասով էլ կետ կար, բայց վերջին պահին Ակադեմիայի մասն ուղղակի հանել են նախագծից։ Նախ «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքում, որը վերանայված տարբերակով գնաց մինչև Կառավարություն, հետո ընթացք չստացավ, այդ կետը կար (նկատի ունի ԳԱԱ ղեկավար կազմի  համար տարիքային շեմի հաստատման մասին կետը,- խմբ․), դրանից հետո մենք փորձեցինք «Գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության մասին» օրենքի տարբերակով գնալ, Ազգային ժողովում քննարկումներն անցան, բայց  որոշման մեջ այդ կետը չհայտնվեց։  Հետո ես փորձեցի «Գիտությունների ազգային ակադեմիայի մասին» օրենքում երեք կետանոց առանձին փոփոխություն կատարել, որը հնարավորություն կտա նոր կանոնադրություն կազմելու, և դրան նախարարությունը ընթացք չտվեց՝ մեկնաբանելով, որ շուտով՝ հավանաբար մարտ ամսին, նոր օրենքը կգործի, բայց ակնհայտ է, որ դա չի լինի։  Ամեն դեպքում, պետք է օրենսդրական փոփոխություն կատարվի, որպեսզի ես կարողանամ բարեփոխումներ իրականացնել և, ամենակարևորը, դրանով ակտիվացնեմ ինստիտուտների հետ կապը։ Գործող համակարգով այս տարի մենք արդեն սկսել ենք գործընթացը, և մինչև փետրվարի 10-ը ԳԱԱ բոլոր բաժանմունքների ակադեմիկոս քարտուղարները պետք է ինստիտուտների հետ քննարկեն և բարեփոխումների/միջոցառումների ծրագիր ներկայացնեն նախագահի հաստատմանը։  Ակադեմիայի բաժանմունքն այն օղակն է, որը նախագահությանը կապում է ինստիտուտների հետ․ ինստիտուտների բոլոր խնդիրները բաժանմունքը պետք է բերի նախագահություն։ Դա ակտիվ չի աշխատել, և դրա մասին խոսում են նաև մեր մի շարք տնօրեններ։ Բոլորն էլ գիտեն, որ ես եկել եմ ԳԱԱ առաջին հերթին այդ խնդիրը կարգավորելու ծրագրով։ Բայց դեռևս այդ հնարավորությունը չունեմ։  - Ինչո՞ւ չունեք։  - Ես չգիտեմ։ Ամենաշատը ես եմ ուզում բարեփոխումներ կատարել, բայց դա օրենքով պիտի թույլատրված լինի, իսկ դա դեռևս չկա։ Հարց է առաջանում՝ ինչ ենք մենք  ուզում. ունենալ լավ աշխատող, հետագայում հզո՞ր Ակադեմիա՝ Կառավարության թիկունքում կանգնած, թե՞ ունենալ նսեմ Ակադեմիա կամ էլ ընդհանրապես չունենալ։ Այս հարցի պատասխանը թողնում են մեր հասարակությանը։  - Ձեր պատկերացմամբ այս ամենն ինչպե՞ս կընթանա, ի վերջո, միավորման որևէ կոնսենսուսային տարբերակ կընտրվի՞։ - Ես չեմ կարող ասել, որովհետև մի շարք հարցեր կան՝ կապված և՛ ատեստավորման որոշ կետերի հետ, և՛ այն պահանջների հետ, որոնք առաջատար գիտաշխատողներին են վերաբերում (նկատի ունի գիտնականների ատեստավորման նոր կարգը,- խմբ․)։ Ինչքան գիտեմ, և՛ Ակադեմիան, և՛ ինստիտուտները, և՛ ԵՊՀ-ն՝ բոլորը, դեմ են արտահայտվել, բայց որոշումներ ընդունվել են։ Ես շատ եմ ուզում, որ լինի քննարկում։ - Հույս ունենանք, որ փետրվարի 15-ից հետո, երբ Կառավարությունը ստացած լինի ինստիտուտների ու բուհերի առաջարկները, քննարկումներ կլինեն։  - Քննարկումները պետք է այդպես չկատարվեն․ մենք ասացինք մեր տարբերակը, դուք կարծի՛ք հայտնեք, և մենք կորոշենք։ Տիկին նախարարը (նկատի ունի Ժաննա Անդրեասյանին,- խմբ․), երբ նոր էր նշանակվել, հրավիրեցինք ԳԱԱ, և կառուցողական հանդիպում տեղի ունեցավ գիտնականների հետ։ Վերջում նա խոստացավ, որ ցանկացած տարբերակ շրջանառության մեջ դնելուց առաջ ԳԱԱ–ում  քննարկում կլինի տնօրենների և առանձին գիտնականների հետ։ Այդ քննարկումը չի եղել։  Վարչապետը, երբ վերջին հանդիպմանը քննարկում էինք, ճիշտ բան ասաց՝ մեզ համար կարևորը գիտության կառավարման ճիշտ մոդելի ընտրությունն է։ Կան ինստիտուտներ, կա Ակադեմիա, կա Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտե, կան համալսարաններ, դրանց հենքի վրա պետք է մշակել կառավարման ճիշտ մոդել։ Ես ողջունեցի այդ առաջարկությունը և ասացի, որ, այո՛, պետք է   ընտրել գիտության կառավարման  ամենաճիշտ մոդելը Հայաստանի համար՝ հաշվի առնելով հայկական գիտության զարգացման առանձնահատկություններն ու հարուստ պատմությունը, որը կարող է լինել սիմբիոզ, հիմնված մի շարք պետությունների գիտության և կրթության զարգացման պոզիտիվ  հիմնարար սկզբունքների վրա։   Ամեն դեպքում, վերլուծությունը ցույց է տալիս հետևյալը․ գիտությունը չպիտի կենտրոնացած լինի միայն մի տեղում։ Մենք կողմ ենք Ակադեմիական քաղաքի գաղափարին, դա մեգածրագիր է, բայց մենք դեմ ենք, որ մի բան առաջ տանելու համար եղած համակարգը պետք է քանդել և սկսել զրոյից։ Պետք է վերցնել գործող համակարգի դրական բաղադրիչները և դրանց հենքի վրա մշակել/կառուցել նոր, ժամանակի պահանջներին համահունչ, կատարելագործված  կառավարման համակարգ։    *«Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքը, որի մասին մի քանի անգամ հիշատակվում է հարցազրույցում, դեռևս չի ընդունվել։ Աննա ՍահակյանԼուսանկարները՝ Ջուլիետտա Հովհաննիսյանի
23:03 - 24 հունվարի, 2024
Այսօր Պարույր Սևակի ծննդյան օրն է. Ժաննա Անդրեասյանը ծաղիկներ է խոնարհել գրողի շիրիմին

Այսօր Պարույր Սևակի ծննդյան օրն է. Ժաննա Անդրեասյանը ծաղիկներ է խոնարհել գրողի շիրիմին

Այսօր հայ մեծանուն բանաստեղծ, գրականագետ, թարգմանիչ Պարույր Սևակի 100-ամյակն է: Օրվա կապակցությամբ ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Ժաննա Անդրեասյանն այցելել է Սևակի ծննդավայր՝ Զանգակատուն՝ ծաղիկներ խոնարհելու գրողի հիշատակին: Նախարարին ուղեկցել են ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալ Ալֆրեդ Քոչարյանը և Արարատի մարզպետ Սեդրակ Թևոնյանը: Այդ մասին հայտնում են ԿԳՄՍ նախարարությունից: Այցի շրջանակում Պարույր Սևակի տուն-թանգարանի տնօրենը՝ Սևակ Ղազարյանը, նախարարին ներկայացրել է թանգարանի հիմնադրման պատմությունը և առանձին ցուցանմուշները: Ըստ Սևակ Ղազարյանի՝ ցուցասրահի պատին նկարիչ Սարգիս Մուրադյանի՝ Պարույր Սևակին նվիրված որմնանկարն է, որում ներկայացված են գրողի կյանքի և ստեղծագործության կարևոր շրջափուլերը։ Թանգարանի նախասրահ-դահլիճում ցուցադրված են բանաստեղծի կյանքի ու ստեղծագործական տարբեր փուլերին վերաբերող ցուցանմուշներ՝ անձնական իրեր, վավերագրեր, ձեռագրերի պատճեններ, տարբեր լեզուներով հրատարակություններ։ Ցուցասրահի մի անկյունում ճշգրտությամբ վերարտադրված է Պարույր Սևակի՝ երևանյան բնակարանի աշխատասենյակը՝ բնօրինակ կահույքով և ցուցա­նմուշնե­րով։ Նախարարը հետաքրքրվել է տուն-թանգարանի գործունեությամբ և առաջիկա ծրագրերով: Տեղում քննարկվել են թանգարանի միջավայրում տարբեր նախագծեր իրականացնելու հնարավորությունները, այն թե՛ համայնքային կյանքի աշխուժացման, թե՛ ստեղծագործական կենտրոն դարձնելու հեռանկարները: Նշենք, որ այսօրվանից մեկնարկել են Պ. Սևակի 100-ամյակի հոբելյանական միջոցառումները. ժամը 13:00-ին Պարույր Սևակի տուն-թանգարանում ելույթ են ունեցել Գոռ Սուջյանը, «Կադանս» անսամբլը, Համազգային թատրոնի երիտասարդական խումբը: Ժամը 19:30-ին Սոս Սարգսյանի անվան Համազգային թատրոնում տեղի կունենա Պ. Սևակի համանուն ժողովածուի «Մարդը ափի մեջ» ներկայացումը (ռեժիսոր՝ Նարինե Գրիգորյան): Օրվա շրջանակում ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը կընդունի նաև «Եղիցի լույս. Սևակ-100» մրցույթի հաղթողներին:
15:35 - 24 հունվարի, 2024
ԿԳՄՍ նախարարը մասնագիտական կրթությանն առնչվող օրենսդրությունը հեղափոխական է համարում
 |armenpress.am|

ԿԳՄՍ նախարարը մասնագիտական կրթությանն առնչվող օրենսդրությունը հեղափոխական է համարում |armenpress.am|

armenpress.am: «Մասնագիտական կրթության և ուսուցման մասին» օրենսդրական բարեփոխումների նախագիծը ոլորտի համար ունենալու է հեղափոխական նշանակություն։ Ազգային ժողովում խորհրդարանական լսումների ժամանակ այս մասին ասաց կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Ժաննա Անդրեասյանը՝ ներկայացնելով, թե ինչ բարեփոխումներ են իրականացվելու։ «Մենք վերացնում ենք գործող օրենքի տարբերակումը մասնագիտական ուսումնական հաստատությունների երկու տեսակների միջև՝ քոլեջների և ուսումնարանների, որը գործնական որևէ խնդիր չի լուծելու։ Փոխարենը, մասնագիտական կրթության համակարգում կունենանք միայն քոլեջ տեսակը, իհարկե, պահպանելով կրթական ծրագրերի մակարդակները՝ արհեստագործական և միջին մասնագիտական ուղղություններով։ Նախագծով առաջարկվող ամենակարևոր փոփոխությունն աշխատանքի վրա հիմնված ուսուցման ինստիտուցիոնալ ներդրումն է։ Սրանով նաև ամփոփում ենք վերջին հինգ տարիների Դուալ կրթության փորձարարությունը, և նաև հենց դրա հիման վրա է, որ օրենքում տրված են այն ձևակերպումները, որոնք օգնելու են կրթության կազմակերպման համար հիմնական նշանաբանը դարձնել «Աշխատենք՝ սովորելով», «Սովորենք`աշխատելով», կամ` «Աշխատենք և սովորենք»։ Սա դառնալու է ՄԿՈՒ ոլորտում կրթության կազմակերպման հիմնական ձևը»,- ասաց Անդրեասյանը։ Նախարարի խոսքով՝ կրթության կառավարման և կազմակերպման համար կներդրվի համագործակցության մոդել։ «Օրենքում բարելավվել է ուսումնական հաստատության կազմակերպաիրավական կարգավիճակի հնարավորությունը, որը թույլ է տալիս մասնավոր գործընկերների հետ փորձարկել և իրացնել նոր ձևաչափով համագործակցություն՝ հասնելով համատեղ կառավարման մոդելների»,- ասաց Անդրեասյանը։ Ըստ նախարարի՝ օրենսդրական փաթեթով անցում են կատարելու կրեդիտային համակարգի որակավորումների ազգային և ոլորտային շրջանակներին։ «Բացի այդ, նախագծով արմատապես վերանայվել են կրթական ծրագրերի իրականացման մեթոդաբանական հիմքերը, որակի ապահովման և վերահսկողության կառուցակարգերը: Դա թույլ կտա, որպեսզի մենք բովանդակային ստանդարտների մասով վստահ լինենք, որ այն կրթությունը, որը իրականացվում է մեր երկրում, համահունչ է միջազգային ամենալավ ստանդարտներին»,- նշեց Անդրեասյանը։
14:56 - 24 հունվարի, 2024
3830 ուսուցիչ կամավոր ատեստավորվել է և ունի բարձրացված դրույքաչափ․ ԿԳՄՍ փոխնախարար
 |armenpress.am|

3830 ուսուցիչ կամավոր ատեստավորվել է և ունի բարձրացված դրույքաչափ․ ԿԳՄՍ փոխնախարար |armenpress.am|

armenpress.am:  Կամավոր ատեստավորման վերաբերյալ ուսուցիչների կողմից բարձրաձայնված  ամենակարևոր խնդիրներից մեկը դրա տևողությունն է․ Հայաստանի կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը հարցի լուծումը քննարկել է Գնահատման և թեստավորման կենտրոնի հետ։ Այս մասին «Արմենպրես»-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց ՀՀ կրթության,գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի տեղակալ Արաքսիա Սվաջյանը։  «Շատ ուսուցիչներ բարձրաձայնում են այն հարցը, որ կարող էին թեստը լուծել ամբողջությամբ, եթե ժամանակն իրենց բավարարեր։ Մենք Գնահատման ու թեստավորման կենտրոնի հետ այս հարցը քննարկել ենք, որովհետև կամավոր ատեստավորման նպատակը ուսուցչի արագությունը ստուգելը չէ , այլ գիտելիքները ստուգելն է։ Հետևաբար, մենք չպիտի ունենանք մի իրավիճակ, երբ ուսուցիչը ժամանակով սահմանափակված լինելու հետևանքով կունենա ցածր արդյունքներ։ Պիտի ամեն ինչ անենք, որ հաջորդ տարի այս խնդիրը չունենանք»,-հավաստիացրեց փոխնախարարը՝ հավելելով, որ  բոլոր այն խնդիրները, որոնք նախորդ տարիներին արձանագրվել են, փորձում են անպայման լուծել։ Անդրադառնալով կամավոր ատեստավորման  գործող ընթացակարգերի առանձնահատկություններին՝ Սվաջյանը կարևորեց 2023 թվականին կատարված այն փոփոխությունը, ըստ որի բոլոր դասարանների ու առարկաների ուսուցիչներին հնարավորություն է ընձեռվել մասնակցել ատեստավորմանը։ Այս ուսումնական տարվա ընթացքում  4000-ից ավելի ուսուցիչ է մասնակցել կամավոր ատեստավորմանը, ընդ որում՝ եղել են ուսուցիչներ, որոնք 3 տարի անընդմեջ մասնակցել են, ամեն տարի բարելավում գրանցել կամ առնվազն պահպանել են իրենց նախորդ տարվա արդյունքները։ «Ընդհանուր առմամբ ունենք 3830 ուսուցիչ, որոնք արդեն իսկ կամավոր ատեստավորված են և ունեն բարձրացված դրույքաչափ ու ստանում են համապատասխան հավելավճար։ Բնականաբար, սա այն ցուցանիշը չէ, որին մենք ձգտում ենք և ուզում ենք, որ մեր ուսուցիչները մասնակցության շատ ավելի մեծ տոկոս ունենան։ Դրանով պայմանավորված՝ պարբերաբար ընթացակարգերում փոփոխություններ ենք անում։ Օրինակ՝եթե մինչ այս տարի 60-69 տոկոս արդյունք գրանցած ուսուցիչները համարվում էին ատեստավորված, բայց դա իրենց աշխատավարձի վրա որևէ ազդեցություն չէր ունենում, ապա այս տարի նրանց դրույքաչափը բարձրանում է՝ դառնալով 200 հազար դրամ»,-ներկայացրեց փոխնախարարը՝ հայտնելով, որ այլ շեմեր են սահմանվել, և ուսուցիչները ևս մեկ անգամ ատեստավորմանը մասնակցելու հնարավորություն են ունենում։ Սվաջյանը կարևորեց նաև  վերապատրաստման հնարավորության ներդրումը, որի շնորհիվ բոլոր այն ուսուցիչներին, որոնք չեն հաղթահարում կամավոր ատեստավորումը, պետության կողմից մասնագիտական գիտելիքներով անվճար վերապատրաստման հնարավորություն  է տրվում։ Վերապատրաստումները հիմնականում իրականացվում են այն բուհերի կողմից, որոնք այդ ուսուցիչներին պատրաստող ուսումնական հաստատություններն են։ Ըստ փոխնախարարի՝ 2024 թվականին նորություններ կլինեն պարտադիր վերապատրաստման համակարգում։ «Տարիներ շարունակ պարտադիր վերապատրաստումներն իրականացվել են նույն ծրագրով բոլոր ուսուցիչների համար՝ անկախ նրանից սկսնակ է, թե փորձառու, փորձագետ ուսուցիչ, թե վերապատրաստող։ Բնականաբար, դա այնքան էլ արդյունավետ մեխանիզմ ու համակարգ չի։ Մշակել ենք մի մեխանիզմ, որն առաջիկայում կգործարկվի․ դրանով գնահատվելու են  ուսուցիչների կարիքները և այդ գնահատողը լինելու է հենց ինքը՝ ուսուցիչը և այդ դպրոցի տնօրենը»,-մանրամասնեց մեր զրուցակիցը։ Նրա խոսքով՝ տնօրենն ու ուսուցիչը յուրաքանչյուրն իր հերթին կգնահատեն կարիքները, որից  հետո միջինացվելու են արդյունքներն ու որոշվելու է, թե տվյալ ուսուցիչը որ մակարդակի վերապատրաստման կարիք ունի։ «Հնարավոր է ուսուցիչը տարբեր գործընթացներում, տարբեր մոդուլներում, տարբեր մակարդակներում մի բանից շատ ուժեղ լինի, բայց մյուսում դեռ աջակցության կարիք ունենա։Այս համատեքստում նաև ավելացրել ենք գիտելիքների կտորը, որովհետև կամավոր ատեստավորումը մանկավարժությանն ուղղված կտոր չի, այլ զուտ առարկայական գիտելիքներն են»,-ընդգծեց Սվաջյանը։ Կարիքների գնահատման գործընթացում կլինի նաև  առանձին բաղադրիչ․ եթե, օրինակ, ուսուցչի կամ տնօրենի  կողմից նշում կատարվի, որ տվյալ ուսուցիչը առարկայական բաղադրիչով գիտելիքների ուժեղացման խնդիր և կարքի ունի, ապա նրա համար վերապատրաստումները կկազմակերպվեն հենց այդ ուղղությամբ։
12:58 - 24 հունվարի, 2024
Մի խումբ ուսուցիչներ պատրաստվում են գիշերել նախարարության շենքի մոտ, եթե Անդրեասյանն իրենց չընդունի
 |factor.am|

Մի խումբ ուսուցիչներ պատրաստվում են գիշերել նախարարության շենքի մոտ, եթե Անդրեասյանն իրենց չընդունի |factor.am|

factor.am: Պարտադիր ատեստավորման շեմը չհաղթահարած և 2023-ի դեկտեմբերից աշխատանքից ազատված միջին մասնագիտական կրթություն ունեցող ուսուցիչներն այսօր կրկին բողոքի ակցիա են իրականացնում ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության շենքի դիմաց։ Նրանք պահանջում են հանդիպում նախարարի հետ, սակայն վերջինս չի ընդունում նրանց։  Հիշեցնենք՝ նախորդ բողոքի ակցիայի ժամանակ նախարար Ժաննա Անդրեասյանն ընդունել էր մի քանի ուսուցչի, նրանք իրենց առաջարկներն էին փոխանցել, և նախարարը խոստացել էր, որ կզբաղվի խնդրով։ Կրթության նախարարն ասել էր, որ ցանկացողներին պետությունը պատրաստ է աջակցել բարձրագույն կրթություն ստանալու հարցում, բացի այդ՝ աշխատանքը կորցրած ուսուցիչները կարող են դպրոցում այլ հաստիքի անցնել, որի համար բարձրագույն կրթությունը պարտադիր չէ: Այդ հանդիպմանը նախարարը նաև պատրաստակամություն էր հայտնել լրացուցիչ քննարկել միջին մասնագիտական կրթությամբ ուսուցիչների կամավոր ատեստավորման արդյունքների բողոքարկման հարցը` մեկ անգամ ևս մանրամասն դիտարկելով ավելի վաղ տրված պարզաբանումները: Սակայն մարզերից Երևան հասած և բողոքի ակցիա իրականացնող ուսուցիչները Factor TV-ի հետ զրույցում նշեցին, որ ազատ հաստիքներ չկան, բացի այդ, փոխնախարար Արաքսյա Սվաջյանն արդեն իսկ շրջաբերականներ է ուղարկել դպրոցներ։ Ուսուցիչները նշում են, որ ԿԳՄՍ նախարարության  շենքի մոտից չեն հեռանալու այնքան ժամանակ, քանի դեռ Ժաննա Անդրեասյանը չի ընդունել իրենց։ Ավելի մանրամասն՝ factor.am-ում։ 
20:13 - 23 հունվարի, 2024
ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալը ընդունել է ԵԽ մարդու իրավունքների պաշտպանության փորձագետներին

ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալը ընդունել է ԵԽ մարդու իրավունքների պաշտպանության փորձագետներին

ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի տեղակալ Արթուր Մարտիրոսյանն ընդունել է ԵԽ մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտի փորձագետների պատվիրակությանը: Այս մասին հայտնում են ՀՀ ԿԳՄՍՆ-ից։ Այն Հայաստանում է Եվրոպայի խորհրդի քարտուղարության նախաձեռնած «Հայաստանում տեղահանված բնակչության համար մարդու իրավունքների երաշխիքների ամրապնդում» ծրագրի շրջանակում: ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալ Արթուր Մարտիրոսյանը ողջունել է պատվիրակության անդամներին՝ կարևորելով միջազգային գործընկերների հետ համագործակցությունը, մասնավորապես՝ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց աջակցության առումով: Այս համատեքստում նախարարի տեղակալը կարևորել է սովորողների կրթական կարիքների քարտեզագրումը և նրանց լիարժեք ինտեգրումը կրթական գործընթացում: Ներկայացնելով ԿԳՄՍ նախարարության ձեռնարկած քայլերն այս ուղղությամբ՝ Արթուր Մարտիրոսյանը նշել է, որ շուրջ 17 հազար դպրոցահասակ սովորողներ ընդգրկվել են ՀՀ հանրակրթական դպրոցներում, նախնական և միջին մասնագիտական ուսհաստատություններում իրենց կրթությունը շարունակում են 900, իսկ բուհերում՝ 1800 ուսանողներ: Ըստ փոխնախարարի՝ այս ուղղությամբ աշխատանքը շարունակական է: Հանդիպման ընթացքում նշվել է նաև, որ ՀՀ փոխվարչապետ Տիգրան Խաչատրյանի գլխավորությամբ ձևավորվել է Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանվածների տարբեր խնդիրներով միջգերատեսչական աշխատանքային խումբ, որի նպատակն է զարգացման գործընկերների հետ համատեղել ջանքերը՝ առավել արդյունավետ լուծումներ գտնելու նպատակով: «Մենք այժմ բարեփոխումների ակտիվ փուլում ենք, և համակարգային փոփոխությունների այս շրջանում մեզ հաջողվեց ճկուն մոտեցումներով ապահովել նաև Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցների կրթության իրավունքը»,- ասել է Արթուր Մարտիրոսյանը: ԿԳՄՍ փոխնախարարը նշել է նաև, որ ԼՂ-ից բռնի տեղահանված բազմաթիվ ուսուցիչներ իրենց մասնագիտական գործունեությունը շարունակում են ՀՀ դպրոցներում: Այժմ մշակվում են նոր մոտեցումներ՝ մշակույթի և սպորտի ոլորտի մասնագետներին աշխատանքով ապահովելու նպատակով: ԵԽ մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտի փորձագետները ներկայացրել են իրենց գործունեությունը և աջակցության հնարավորությունները: Հանդիպմանն անդրադարձ է արվել երկկողմ հետարքրքություն ներկայացնող մի շարք այլ հարցերի:
11:38 - 23 հունվարի, 2024
ԿԳՄՍ նախարարությունն առաջարկում է փոխել «Հայոց պատմություն» առարկայի անվանումը |aysor.am|

ԿԳՄՍ նախարարությունն առաջարկում է փոխել «Հայոց պատմություն» առարկայի անվանումը |aysor.am|

aysor.am: Կրթության, գիտության,մշակույթի և սպորտի նախարարությունն առաջարկում է «Հայոց պատմություն» առարկայի անվանումը փոխել «Հայաստանի պատմություն» անվամբ։ Նման նախագիծ է շրջանառվել Իրավական նախագծերի հրապարակման միասնական կայքում։ Ըստ հիմնավորման՝ «Հայրենագիտություն» և «Հասարակություն, հասարակական գիտություններ» բնագավառների շրջանակում հանրակրթական ընդհանուր պետական ծրագրի 5-6-րդ դասարաններում ներկայացվում են Հայաստանի և հայ ժողովրդի պատմությունը, մշակույթը և կրոնը, աշխարհագրությունը, հասարակական կյանքի ոլորտները, իսկ ՀՊՉ 35-րդ կետում՝ որպես պարտադիր առարկա, ներկայացված է «Հայոց պատմություն» առարկան։  Նախարարությունում կարծում են, որ «Հայոց պատմություն» առարկայի անվանումը փոխելով «Հայաստանի պատմություն» անվամբ` վերանում է առկա անհամապատասխանությունը։ «Արդյունքում ավելի հստակ է դառնում առարկայի անվանումը, որի շրջանակներում ուսումնասիրվելու են հայկական պետականության և հայ ժողովրդի պատմության տարբեր ժամանակաշրջաններում տեղի ունեցած իրադարձությունները»,- նշված է հիմնավորման մեջ։ Հիշեցնենք՝ հունվարի 13-ին այս մասին խոսել էր վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը. վերջինս հայտարարել էր.  «Վերջերս իմացա, որ մի խումբ մանկավարժներ կամ գիտնականներ, մասնագետներ դիմել են ԿԳՄՍՆ՝ առաջարկելով դպրոցներում դասավանդվող «Հայոց պատություն» առարկան վերանվանել «Հայաստանի պատմություն»։ Անկեղծ ասած, այս առաջարկն ինձ ցնցեց ուղղակի հետևյալ տրամաբանությամբ։ Ես ինքս ինձ մեղադրեցի, որ ես այս նրբությունը չեմ նկատել»։
15:56 - 22 հունվարի, 2024
ԿԳՄՍ նախարարությունը ամեն ամիս որոշելու է լավագույն տնօրենին, փոխտնօրենին, խմբակավարին, ուսուցչին

ԿԳՄՍ նախարարությունը ամեն ամիս որոշելու է լավագույն տնօրենին, փոխտնօրենին, խմբակավարին, ուսուցչին

ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը ֆեյսբուքյան գրառմամբ տեղեկություն է տարածել: «Սիրելի տնօրեններ, փոխտնօրեններ, ուսուցիչներ, ամեն ամիս որոշելու ենք տվյալ ամսվա լավագույն տնօրենին, փոխտնօրենին, խմբակավարին, ուսումնական տվյալ բնագավառի լավագույն ուսուցչին՝ նոր չափորոշչի ներդրման ուղղությամբ կատարված աշխատանքի ու այդ մասին պատմող ձեր ուղարկած հայտերի հիման վրա։ Ամեն ամսվա լավագույնը ճանաչված մասնակիցների ցանկը կհրապարակվի, նրանց կատարած աշխատանքն ու փորձը կտարածվի մյուս դպրոցների շրջանում։ Ապա ամեն ամսվա հաղթողները կմասնակցեն տվյալ անվանակարգում տարվա լավագույնը ճանաչվելու մրցույթին, կգնահատվեն հանձնաժողովի կողմից՝ արժանանալով դրամական պարգևների։   Արդեն սկսել ենք հունվար ամսվա համար հայտերի ընդունումը։ Մեկնաբանության մեջ կտեղադրեմ համապատասխան մանրամասներով հղումը»,- գրառման մեջ նշել է նախարարը։
21:24 - 18 հունվարի, 2024