«Թալիբան» արմատական շարժում

Թալիբանը (մեդրեսեի սովորողներ, ուսանողներ) իսլամական շարժում է, որը սկիզբ է առել Աֆղանստանում 1994 թվականին, ղեկավարել Աֆղանստանը 1996-2001 թվականներին («Աֆղանստան Իսլամական Էմիրաթ») եւ Պակիստանի հյուսիսում գտնվող Վազիրիստան շրջանը («Վազիրիստանի իսլամական պետություն») 2004 թվականից։ Աֆղանստան Իսլամական Էմիրաթը դիվանագիտորեն ճանաչել են երեք պետություններ՝ Արաբական Միացյալ Էմիրությունները, Պակիստանը եւ Սաուդյան Արաբիան։

2003 թվականին ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհուրդը Թալիբանը ճանաչել է ահաբեկչական կազմակերպություն։

Թալիբների պաշտոնական կրոնն իսլամի այնպիսի ուղղությունն է, ինչպիսին է աշարիականությունը. յուրաքանչյուր ոք, որ հակադրվում է այդ գաղափարախոսությանը, ըստ զինյալների, մոլորյալ է ու ենթակա է հալածանքի։ Թալիբանն իր վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներում ներմուծում է շարիաթի նորմերը, որոնց կատարումը խիստ վերահսկվում է։ Արգելված են հեռուստատեսությունը, երաժշտությունն ու երաժշտական գործիքները, կերպարվեստը, ալկոհոլը, համակարգիչները եւ համացանցը, շախմատը եւ այլն։ Տղամարդկանց պարտադրվում է անպայման ունենալ որոշակի երկարությամբ մորուք։ Կանանց արգելվել է աշխատել, բուժվել արական սեռի բժիշկների մոտ, բաց դեմքով եւ առանց ամուսնու կամ արական սեռի ազգականի հայտնվել հասարակական վայրերում, զգալիորեն սահմանափակվել է կրթության հասանելիությունը կանանց համար (2001 թվականին աղջիկները կազմել են դպրոց հաճախողների միայն 1 %-ը)։

Թալիբները գրավել են Աֆղանստանի Զաբուլի հարավային նահանգի մայրաքաղաքը. AP |armenpress.am|

armenpress.am: «Թալիբան» արմատական շարժման զինյալները գրավել են Քալաթ քաղաքը՝ Աֆղանստանի հարավի Զաբուլի նահանգի վարչական կենտրոնը: Օգոստոսի 13-ին այդ մասին հաղորդել Է Associated Press (AP) գործակալությունը՝ վկայակոչելով տեղական իշխանությունների մի ներկայացուցչի: Նրա տվյալներով՝ քաղաքի պաշտոնյաները գտնվում են մերձակա ռազմական ճամբարում եւ պատրաստվում են տարահանման: Ապրիլի 14-ին ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել Է Աֆղանստանում գործողությունն ավարտելու որոշման մասին, որը դարձել Է ամենաերկարատեւ արտասահմանյան ռազմարշավն ամերիկյան պատմության մեջ: Այդ ֆոնին իսլամական հանրապետությունում տեղի Է ունեցել անվտանգության բնագավառում իրադրության կտրուկ վատթարացում՝ կապված այն բանի հետ, որ «Թալիբան» շարժումը սաստկացրել են մի շարք ուղղություններով հարձակման տեմպերը: Մի շարք բաց աղբյուրների տվյալների համաձայհամաձայն՝ ինչպես նաեւ իրենց իսկ թալիբների պնդումների համաձայն՝ արմատականները վերահսկում են երկրի տարածքի 60-ից մինչեւ 85 տոկոսը, ներառյալ շրջանները հինգ պետությունների՝ Իրանի, Չինաստանի, Պակիստանի, Տաջիկստանի եւ Թուրքմենստանի հետ սահմանների երկայնքով, հաղորդել Է ՏԱՍՍ-ը:

16:19 - 13 օգոստոսի, 2021

Թալիբները գրավել են Աֆղանստանի մեծությամբ երկրորդ քաղաքը՝ Քանդահարը |1lurer.am|

1lurer.am: «Թալիբան» արմատական շարժման ղեկավարությունը հայտարարել է Աֆղանստանի մեծությամբ երկրորդ քաղաքի՝ Քանդահարի գրավման մասին՝ փոխանցում է BBC-ն: Նշվում է, որ սա լուրջ ձախողում է երկրի կառավարության, սակայն, մեծ հաղթանակ՝ թալիբ գրոհայինների համար: Աֆղանստանի երկրորդ խոշոր քաղաքը ժամանակին եղել է թալիբների վերահսկողության տակ. այն ռազմավարական կարևոր առևտրային հանգրվան է: Այժմ թալիբների վերահսկողության տակ է գտնվում Աֆղանստանի հյուսիսային շրջանների մեծ մասը և երկրի շրջանային մայրաքաղաքների 1/3-ը: BBC-ն հաղորդում է, որ Աֆղանստանից ամերիկյան և դաշնակից երկրների զորքերի դուրսբերման ֆոնին, թալիբ գրոհայիններն արագ են գործում ու գրավում են նորանոր տարածքներ: Միաժամանակ, նշվում է, որ Միացյալ Նահանգները մտադիր է մոտ 3000 զինվորական ուղարկել Աֆղանստան ԱՄՆ դեսպանության աշխատակազմի տարհանման գործընթացին աջակցելու համար:

11:33 - 13 օգոստոսի, 2021

Պաշտոնական Քաբուլը խաղաղ կարգավորման ծրագիր է ներկայացրել ընդլայնված «եռյակին» և թալիբներին |armenpres.am|

armenpress.am: Աֆղանստանի ազգային հաշտեցման բարձրագույն խորհրդի նախագահ Աբդուլա Աբդուլան խաղաղ կարգավորման ծրագիր է ներկայացրել Դոհայում ընդլայնված «եռյակի»՝ Ռուսաստանի, Միացյալ Նահանգների, Չինաստանի, Պակիստանի և «Թալիբանի» ներկայացուցիչների հետ հանդիպմանը: Այս մասին հայտնում է ՏԱՍՍ-ը՝ հղում անելով աֆղանական Ariana News հեռուստաալիքին: Հանդիպման ընթացքում Աբդուլան ասել է, որ «Թալիբանի» հետ քաղաքական համաձայնության հասնելու գործընթացը արագացնելու համար անհրաժեշտ է այլ երկրների միջնորդությունը: Ընդլայնված «եռյակին» և «Թալիբանին» ներկայացված ծրագիրը ենթադրում է թալիբների հետ համատեղ կառավարության ձևավորում: Դոհայի հանդիպումների շարքը աֆղանական խնդրի կարգավորման շուրջ սկսվել է երեքշաբթի օրը՝ օգոստոսի 10-ին: Մասնակիցները քննարկել են իրավիճակի խաղաղ կարգավորման հեռանկարները՝ Աֆղանստանում սրված իրադրության խորապատկերին:

23:00 - 12 օգոստոսի, 2021

Թալիբներն Աֆղանստանում բանտ են գրավել և ազատ արձակել հարյուրավոր բանտարկյալների |armenpress.am|

armenpress.am: Աֆղանստանում գործունեություն իրականացնող ծայրահեղական «Թալիբան» շարժման ներկայացուցիչ Զաբիուլլա Մուջահեդը հայտարարել է աֆղանական Ղանդահար քաղաքի կենտրոնական բանտը գրավելու մասին: Այս մասին հայտնում է ՏԱՍՍ-ը: Թալիբների խոսքով՝ հարյուրավոր բանտարկյալներ ազատ են արձակվել, իսկ բանտի աշխատակիցները հանձնվել են իրենց: Վերջին շրջանում թալիբները մեծ հաջողություններ են գրանցում Աֆղանստանում՝ գրավելով զգալի գյուղատնտեսական նշանակության տարածքներ, հարձակվելով խոշոր քաղաքների վրա: Վերջին լարումները տեղի են ունենում Աֆղանստանից ամերիկյան զինված ուժերի դուրս բերման ֆոնին:

23:27 - 11 օգոստոսի, 2021

Թալիբները վերահսկում են Աֆղանստանի տարածքի գրեթե 65 %-ը |hetq.am|

hetq.am: «Թալիբան» շարժման գրոհայինները ներկայումս վերահսկում են Աֆղանստանի տարածքի գրեթե 65 %-ը։ Այդ մասին գրում են Reuters-ը և AFP-ն։ Վերջինիս խոսքերով՝ աֆղանական կառավարական ուժերի հնարավորություններն էականորեն թուլացել են՝ երկրից ամերիկյան զորքերի դուրսբերման պատճառով։ Al Jazeera-ի տեղեկություններով՝ թալիբները մեկ շաբաթից քիչ ժամանակահատվածում նվաճել են Աֆղանստանի 34 պրովինցիաներից 8-ի վարչական կենտրոնները։ Դրանցից առաջինը Զարանջն է, որը գրավվել է օգոստոսի 6-ին։ Նախօրեին էլ նրանց վերահսկողության տակ էր անցել ռազմավարական կարևոր նշանակություն ունեցող Կունդուզ քաղաքը։ Հիշեցնենք, որ ԱՄՆ-ն դեռ նախորդ տարի թալիբների հետ պայմանավորվել էր Աֆղանստանից իր զորքերի դուրսբերման մասին, որը կավարտվի մինչև այս տարվա սեպտեմբերի 11-ը։ Ամերիկացիներն այդ երկրում էին 2001 թվականից։

20:07 - 11 օգոստոսի, 2021

Թալիբներն Աֆղանստանի հյուսիսում գրավել են Բադախշանի նահանգի վարչական կենտրոնը |armenpress.am|

armenpress.am: «Թալիբան» շարժման զինյալներն Աֆղանստանի հյուսիսում գրավել են Բադախշանի նահանգի վարչական կենտրոնը՝ Ֆայզաբադ քաղաքը: Ինչպես օգոստոսի 11-ին հաղորդել Է Pajhwok գործակալությունը՝ վկայակոչելով բարձրաստիճան պաշտոնյաների, թալիբները վերահսկում են երկրի ինը հյուսիսային նահանգներից յոթի կենտրոնները: Կառավարական ուժերի մոտ են մնացել Մազարի Շարիֆը եւ Մեյմենեն՝ համապատասխանաբար Բալխի եւ Ֆարյաբի նահանգների կենտրոնները: Բադախշանի նահանգում «Թալիբան» շարժման վերահսկողության տակ Է անցել 27 շրջաններից 25-ը, նշում Է գործակալությունը: Ֆայզաբադից կառավարական ուժերը հետ են քաշվել մի քանի օրվա կատաղի մարտերից հետո, քանի որ նրանց պահանջված օգնություն ցույց չի տրվել օդից, այնտեղ չեն ուղարկվել օգնական ուժեր: Նաեւ օգոստոսի 10-ին թալիբները մտել են Ֆարահ եւ Փուլի Խումրի քաղաքներ՝ Ֆարահի եւ Բաղլանի նահանգների վարչական կենտրոններ: Ծանր մարտերը շարունակվում են Աֆղանստանի հարավի Քանդագարի, եւ Հիլմենդի նահանգներում, հաղորդում Է Pajhwok-ը: Դրա հետ մեկտեղ, ըստ Խամա Պրես գործակալության վերջին հաղորդումների՝ կառավարական բանակը թալիբներին դուրս Է շպրտել նրանց գրաված Բադախշանի եւ Բաղլանի նահանգներից: Գործակալությունը նաեւ հաղորդում Է, որ Աֆղանստանի նախագահ Աշրաֆ Ղանին եւ նախկին փոխնախագահ մարշալ Աբդուլ Ռաշիդ Դուստումը ժամանել են Մազաի Շարիֆ թալիբներին հակահարվածը կազմակերպելու համար: Ապրիլի 14-ին ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել Է Աֆղանստանում գործողությունն ավարտելու որոշման մասին, որը դարձել Է ամենաերկարատեւ արտասահմանյան ռազմարշավն ամերիկյան պատմության մեջ: Այդ ֆոնին իսլամական հանրապետւթյունում դիտվում Է անվտանգության բնագավառում իրադրության վատթարացում՝ կապված այն բանի հետ, որ «Թալիբան» արմատական շարժման կողմնակիցները սաստկացնում են մի շարք ուղղություններով հարձակման տեմպերը, հաղորդել Է ՏԱՍՍ-ը:

11:51 - 11 օգոստոսի, 2021

Ուղղակի ագրեսիայի դեպքում ՌԴ-ն Տաջիկստանում և Ղրղզստանում գտնվող բազաները կօգտագործի ՀԱՊԿ-ի սահմանները պաշտպանելու համար. Շոյգուն՝ թալիբների առաջախաղացման մասին |tert.am|

tert.am: «Թալիբան» արմատական շարժումը վերահսկողություն է հաստատել Աֆղանստանում Ուզբեկստանի և Տաջիկստանի հետ սահմանների վրա, հայտարարել է Ռուսաստանի պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն:Ինչպես նշում է kommersant.ru-ն, նա ասել է, որ թալիբները խոստացել են չանցնել սահմանները և չհարձակվել հարակից տարածքների վրա: Այնուամենայնիվ, Ռուսաստանը կշարունակի համատեղ վարժանքներ անցկացնել:«Մեզ համար կարևորն այն է, որ Ուզբեկստանի և Տաջիկստանի հետ սահմանը ևս վերցվել է թալիբների վերահսկողության ներքո», - ասել է Շոյգուն «Իմաստների տարածք» երիտասարդական կրթական ֆորումի մասնակիցներին: Նա հիշեցրել է, որ օրերս թալիբները գրավել են Կունդուզը` «բավականին մեծ ու լուրջ կենտրոն»: Պաշտպանության նախարարն ասել է, որ Ռուսաստանը Տաջիկստանում և Ղրղզստանում գտնվող բազաները կօգտագործի ՀԱՊԿ-ի սահմանները պաշտպանելու համար «ուղղակի ագրեսիայի դեպքում»: Նա կարծում է, որ ՀԱՊԿ երկրներին անհրաժեշտ է Աֆղանստանի ուղղությամբ Ռուսաստանի օգնությունը: Նրա կարծիքով, տվյալ դեպքում հարցը վերաբերում է Ռուսաստանի ռազմական անվտանգությանը:

10:58 - 11 օգոստոսի, 2021