Սիրանուշ Սահակյան

Բաքուն փակում է ԿԽՄԿ-ի գրասենյակը. ինչ քայլեր կարող է ձեռնարկել հայկական կողմը գերիների հետ կապը պահպանելու համար |armenpress.am|

armenpress.am: Ադրբեջանի իշխանությունները մտադիր են փակել Բաքվում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի ներկայացուցչությունը, ինչի մասին մարտի 5-ին հայտարարել էր Բաքվում ԿԽՄԿ-ի գրասենյակի ղեկավարը։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Բաքվում ԿԽՄԿ-ի գրասենյակը այն հիմնական կառույցն էր, որի միջոցով հնարավոր էր լինում կապ պահել Բաքվում ապօրինի պահվող հայ գերիների հետ և տեղեկություններ իմանալ նրանց առողջական վիճակի և պահման պայմանների մասին՝ հարց է առաջանում, թե ինչպե՞ս է ապահովվելու կապը հայ գերիների հետ և ի՞նչ եղանակով են տեղեկություններ ստացվելու նրանց վիճակի մասին։ «Արմենպրես»-ը թեմայի շուրջ զրուցել է միջազգային իրավունքի մասնագետ Սիրանուշ Սահակյանի հետ, մեկնաբանություններ է խնդրել ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունից և Միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցչի գրասենյակից։ Սիրանուշ Սահակյանն ընդգծել է, որ Ադրբեջանում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի գրասենյակի գործունեության փակման պարագայում Բաքվում ապօրինի պահվող հայ գերիների հետ կոմունիկացիայի այդ խողովակն ամբողջովին դադարելու է, այն մեծացնելու է հոգեբանական տառապանքները և ստեղծելու է մեծ անորոշություն։ «Սա նշանակում է, որ Բաքվում պահվող հայերի ճակատագիրը մնում է բացառապես ադրբեջանական իշխանությունների քմահաճույքների տիրույթում, ինչը կարող է հավելյալ քաղաքական լծակ դառնալ Հայաստանի իշխանությունների նկատմամբ ճնշումներ գործադրելու համար»,- նշել է Սահակյանը։ Սահակյանը նկատեց, որ այս պահին միակ կառույցը, որը հնարավորություն ունի անմիջականորեն տեսակցել ռազմագերիներին, Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն է, որը, չունենալով խոշտանգումների կանխարգելման մեխանիզմ, բոլոր դեպքերում մարդասիրական առաքելություն է իրականացնում, իսկ տեսակցությունները դրական ազդեցություն են թողնում այնտեղ պահվող հայ գերիների վրա։ Ըստ նրա՝ տրամաբանական է, որ Ադրբեջանում մարդու իրավունքների վիճակի վատթարացման, ժողովրդավարացման անկման տենդենցներին զուգահեռ հատուկ միջոցներ են ձեռնարկվում այդ վիճակն արձանագրող կառույցների գործունեությունը սահմանափակելու մասով, այսինքն, եթե կա վիճակի վատթարացում, պետք է կանխել այդ վիճակի վատթարացումն արձանագրող կառույցների ներկայությունը և նաև այդ վիճակի արձանագրումն ու փաստագրումը։ «Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի պարագայում ակնհայտ է դառնում ադրբեջանական կողմի թիրախավորված գործելակերպը, քանի որ գրասենյակի հիմնական գործունեությունը կապված է հակամարտության մարդասիրական հետևանքները մեղմելու հետ, և այստեղ հիմնական շահառուն հայերն են` պայմանավորված Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությամբ, իսկ Կարմիր խաչն, ըստ էության, ներպետական մարդու իրավունքների հարցերով ներգրավվածություն չունի»,-ընդգծել է միջազգային իրավունքի մասնագետը։ Խոսելով այն մասին, թե ի՞նչ քայլեր կարող է անել հայկական կողմը Բաքվում ԿԽՄԿ-ի գրասենյակի փակվելու դեպքում՝ Սիրանուշ Սահակյանն ասաց, որ իրավիճակը մեղմող միջոցառում կարող է լինել խոշտանգումների հարցերով զբաղվող այլ կառույցների ներգրավվածությունը մեծացնելը, օրինակ` Խոշտանգումների կանխարգելման կոմիտեն, որը գործում է Եվրոպայի խորհրդի շրջանակներում կամ խոշտանգման հարցերով ՄԱԿ-ի հատուկ մանդատագիրը։ Նրա խոսքով՝ վերջիններս որոշակի պատասխանատվություն պետք է ստանձնեն, և չափազանց կարևոր է նաև այլընտրանքային պայմանավորվածություններ ձեռք բերելը դիվանագիտական, հյուպատոսական հասանելիություն ապահովելու նպատակով։ Սահակյանը շեշտեց՝ Վիեննայի կոնվենցիան նախատեսում է, որ այլ երկրներում պահվող օտարերկրյա քաղաքացիները դիվանագիտական հյուպատոսական այցելությունների իրավունք ունեն։ «Սա բացարձակ իրավունք է և կարևոր է արդար դատաքննության համար։ Պայմանավորված Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների բացակայությամբ՝ այդ հյուպատոսական այցելությունը չեն կարող իրականացնել մեր հյուպատոսական աշխատակիցները, բայց հնարավորություն կա պատվիրակել իրավունքի իրականացումը 3-րդ չեզոք երկրների, և սա էր պատճառը, որ նաև հասարակական կազմակերպությունները համախմբվեցին ու հատուկ կոչ ներկայացրին նաև Շվեյցարիայի իշխանություններին` իրենց միջոցով ապահովելու հյուպատոսական տեսակցության իրավունքի ապահովումը»,-նշել է Սիրանուշ Սահակյանը՝ հավելելով, որ սա որոշակի հակակշիռ կարող է լինել, բայց այն իրագործելու համար դիվանագիտական ջանքերը պետք է մեծանան, որպեսզի այս պայմանավորվածությունը ձեռք բերվի և իրացվի։ Բաքվում ԿԽՄԿ-ի գրասենյակի փակվելու դեպքում հայկական կողմից դիվանագիտական ջանքերն ավելացնելու և դիվանագիտական այլ խողովակներ օգտագործելու վերաբերյալ «Արմենպրես»-ի հարցին ի պատասխան՝ ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունից հիշեցրել են արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանի՝ մարտի 5-ին Ազգային ժողովում կառավարության հետ հարցուպատասխանի ընթացքում արած հայտարարությունը, որում նախարարը, պատասխանելով պատգամավորներից մեկի հարցին, թե ի՞նչ աշխատանքներ են տարվում Ադրբեջանում կամայականորեն պահվող ռազմագերիների և քաղաքացիական անձանց ազատ արձակման խնդրի շուրջ, մատնանշել էր վերջին օրերին այդ ուղղությամբ ԱԳ նախարարության իրականացրած ակտիվ աշխատանքները։ «Ես ուզում եմ մի շաբաթվա կամ 10 օրվա թարմության մի քանի տեսանելի բաներ թվարկել: Ժնևում ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհրդում, որը, թերևս, այս հարցով ամենապատկառելի և վերաբերելի կառույցներից մեկն է, ես ունեցել եմ հրապարակային ելույթ, որտեղ մի ահագին մաս նվիրել եմ գերիների թեմային և շինծու դատավարությունների թեմային և այդ «դատավարություններում» գերիների ոտնահարվող իրավունքների, խոշտանգումների, ապօրինի ներգործությունների թեմային: Ես հանդիպել եմ Կարմիր խաչի միջազգային կազմակերպության ղեկավարի հետ: Այս ամբողջը վերջին մի շաբաթվա-տասը օրվա բան եմ ասում: Ես հանդիպել եմ ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների բարձր հանձնակատարի հետ. կրկին, այս ոլորտի, այս հարցի ամենակարևոր օղակներից մեկը միջազգային հարաբերություններում: Մեր հանդիպումից երկու-երեք օր անց Մարդու իրավունքների բարձր հանձնակատարը` Վոլկեր Տյուրկը, հանդես եկավ հայտարարությամբ, որով կոչ արեց Ադրբեջանի իշխանություններին օր առաջ ազատ արձակել բոլոր հայազգի պահվող անձանց»,-իր խոսքում նշել էր ՀՀ ԱԳ նախարարը։ Միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցչի գրասենյակից նշել են՝ թեև Ադրբեջանում անազատության մեջ պահվող հայ գերիների հետ կապը, ինչպես նաև նրանց մասին մշտական տեղեկություններն ապահովում է ԿԽՄԿ-ն, այդուհանդերձ, դա կապի միակ միջոցը չէ։ «Անազատության մեջ պահվող անձանց մասին որոշակի տեղեկություններ ստացվում են նաև Եվրոպական դատարանի միջոցով։ Քանի որ երկու պետությունների՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև գոյություն ունեն միջազգային իրավական գործընթացներ, քանի որ կա որոշակի պահանջ, և նախկինում դատարանի կողմից եղել են որոշումներ միջանկյալ միջոց կիրառելու մասին, դրանց շրջանակներում պատասխանող կողմը (խմբ․ Ադրբեջանը) պարտավորություն ունի որոշակի պարբերականությամբ տեղեկատվություն տրամադրել այդ անձանց պահման պայմանների, նրանց առողջական վիճակի վերաբերյալ»,-նշել են գրասենյակից՝ ընդգծելով, որ, բնականաբար, սա չի կարող նույնականացվել ԿԽՄԿ-ի գործունեության և նրանց կողմից ստացվող պարբերական տեղեկությունների հետ։ Ավելի վաղ Ադրբեջանի կառավարությունը հայտարարել էր երկրում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի ներկայացուցչությունը փակելու մասին։ Բացի այդ, Ադրբեջանը ցանկանում է փակել նաև ՄԱԿ-ի չորս գրասենյակներ՝ ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագիրը (UNDP), ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամը (UNFPA), ՄԱԿ-ի փախստականների հարցերով գերագույն հանձնաժողովը (UNHCR) և ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամը (UNICEF):

16:02 - 06 մարտի, 2025

Արցախի պաշտոնյաների լուսանկարները հատվածական են եւ չեն կարող հերքել Բաքվի խոշտանգումները․ Սահակյան |news.am|

news.am: Բաքվում պահվող Արցախի պաշտոնյաների լուսանկարները հատվածական են եւ չեն կարող հերքել Բաքվի խոշտանգումներն ու վատ վերաբերմունքը։ Այս մասին NEWS.am-ի հետ զրույցում ասաց Միջազգային եւ համեմատական իրավունքի կենտրոնի նախագահ Սիրանուշ Սահակյանը՝ անդրադառնալով ադրբեջանական սոցցանցերում վերջերս տարածվող Արցախի ռազմաքաղաքական պաշտոնյաների լուսանկարների՝ բեմադրված լինելուն։ Սահակյանն ընդգծեց, որ լուսանկարները չեն արտացոլում Բաքվի բանտերի իրական պայմանները․ «Այս լուսանկարները ցուցադրական են, արհեստականորեն ստեղծվում են պայմաններ լուսանկարահանումներն անելու համար։ Դրանք չեն արտացոլում իրական պայմանները, բացառապես ունեն քարոզչական նպատակ։ Լուսանկարները շատ տեղային եւ հատվածական են, չեն կարող հերքել խոշտանգումը կամ վատ վերաբերմունքը, օրինակ՝ չենք տեսնում լուսանկարներ եւ կայուն հիմունքներով դրանց հրապարակում գերեվարման վաղ ժամանակաշրջանում, այստեղ կարող ենք մի քանի ամսվա մեջ ունենալ մի քանի լուսանկար, եւ չկա բացատրություն՝ ո՞ր օրն է վերցվել եւ ինչի՞ համար»,- նշեց Սահակյանը։ Նա, հղում անելով, հայրենադարձված գերիների վկայություններին, նշեց․ «Հայրենադարձված գերիները վկայություններ են տվել, որ իրենց դուրս են բերել իրենց հիմնական պահման վայրերից, տարել են լավ կահավորված սենյակներ, անգամ ՄԻՊ-ի ներգրավմամբ լուսանկարներ են արել, իմիտացրել են զրույց, որից հետո իրենց վերադարձրել են հիմնական վայրեր, որտեղ պահման պայմաններն ու վերաբերմունքը ամենեւին չի համապատասխանում միջազգային չափորոշիչներին»։ Սիրանուշ Սահակյանի խոսքով՝ այս ճանապարհով Ադրբեջանը կեղծում է ապացույցներ, որոնք արդեն երեւում են միջազգային դատական գործընթացներում․ «Մյուս կողմից հանրային հետաքրքրություն է առաջացնում սեփական ժողովրդի շրջանակում, ինչը շեղող նշանակություն ունի, օգտագործվում է ներքաղաքական խնդիրներ լուծելու համար, ինչը հատկապես կարեւոր է նախընտրական փուլում։ Մյուս կողմից Ադրբեջանը փորձում է արհեստական քննարկումներ ապահովել նաեւ հայաստանյան հասարակության շրջանակում։ Կարծում եմ՝ երեք նպատակներն էլ քաղաքական են, եւ զուտ տեղավորվում են քարոզչական գործունեության շրջանակում»։ Սահակյանն ասաց, որ Բաքվում պահվող հայ եւ՛ ռազմագերիների, եւ՛ քաղաքացիական անձանց պաշտոնական թիվը 23-ն է․ «Այստեղ ներառված են տարբեր կարգավիճակներ եւ պաշտպանություն ունեցող անձինք, կան եւ՛քաղաքացիական գերիներ, եւ՛ ռազմագերների, եւ՛ քաղաքացիական բանտարկյալներ, ունենք անձինք, որոնք գերեվարվել են դեռեւս 2020 թվականին, եւ ճնշող մեծամասնությունը կապված է 2023 թվականի հարձակման եւ հետագա զարգացումներին եւ այստեղ ունենք պատերազմի հետեւանքով գերեվարվածներ եւ ունենք Ադրբեջանի կողմից ցուցակագրված բարձրաստիճան անձինք, ովքեր քաղաքական դրդապատճառներով են հետաքրքրում Ադրբեջանին եւ քաղբանդարկյալ են, հալածվում են իրենց գործունեության, համոզմունքների եւ այլ օրենքով պաշտպանվող հատկանիշների համար»։ Նա նշեց, որ կան միջպետական գործընթացներ, որոնցում ներառված են 2023 թվականի դեպքերը, թե՛ բարձրաստիճան ղեկավարների, թե՛ գերեվարվածների խնդիրը հանձնառել է Հայաստանի Հանրապետությունը, խոսքը վերաբերում է «Հայաստանն ընդդեմ Ադրբեջանի» չորրորդ գանգատին․ «Զուգահեռաբար կան անհատական գործեր, որոշ անձանց իրավունքների պաշտպանությունը ես եւ իմ գործընկերներն ենք իրականացնում։ Դրանք գտնվում են քննության փուլում, դեռեւս վաղաժամ է դատական ակտերի կայացման մասին խոսելը, բայց անհապաղ միջոցների շրջանակում ժամանակավոր որոշումներ կայացվել են, որպեսզի հնարավոր լինի ապահովել նրանք անվտանգությունն Ադրբեջանում»։ Սահակյանն ընդգծեց, որ գերեվարվածների խնդիրը, ցավոք, քաղաքականացված է․ «Թերեւս պետությունը կարեւոր դերակատար է քաղաքական գործընթացներում, եւ, ցավոք, գերեվարվածների խնդիրը քաղաքականացված է, Ադրբեջանը որպես լծակ բանակցություններում տարաբնույթ քաղաքական պահանջների բավարարում է ակնկալում։ Այս անձանց ազատ արձակումն էլ ուղիղ կապված է այս պահանջների բավարարման հետ, որոշակի զիջումներ կորզելուց հետո Ադրբեջանը որպես մարդասիրական ժեստ ազատ է արձակում այնտեղ գտնվող հայերին։ Կարծում եմ՝ ավելի մեծ պահանջներ են առաջադրվելու նախկին ղեկավարության ազատ արձակման դիմաց։ Շատ կարեւոր է նաեւ խաղաղության շուրջ բանակցությունները, որին աջակցում են տարբեր կենտրոններ, որոնք տարածաշրջանային մեծ ազդեցություն ունեն, վերջնարդյունքում մենք կտեսնենք թե ինչպիսի զարգացումներ կլինեն։ Կարծում եմ՝ քաղաքական հարթակում տեղաշարժերի պարագայում միայն Ադրբեջանն ազատ կարձակի այդ անձանց։ Իրավական միջոցները հակակշռող նշանակություն ունեն, դրանք դանդաղ են եւ անմիջական էֆեկտ չեն կարող ունենալ, սակայն հակակշռում են, որովհետեւ Ադրբեջանի համար պարզ է, որ եթե քաղաքական ճանապարհով հարցը չլուծվի եւ ազատ չարձակվեն, միեւնույն է, հարցն ունենալու է իրավական հանգուցալուծումը, դրա համար մանեեւրելու սահմանները Ադրբեջանի սահմանափակ են եւ՛ բովանդակային, եւ՛ ժամանակագրական առումով»։ Անդրադառնալով Բաքվում պահվող հայերի՝ չհաստատված թվին՝ Սահակյանն ասաց, որ նրանց թիվը 80-ն է․ նրանց՝ այնտեղ գտնվելու մասին կան փաստեր, բայց դեռեւս անհայտ է՝ նրանք ո՞ղջ են, թե՞ ոչ․ «Մենք փաստաթղթավորել ենք, որ հավելյալ 80 հայեր հայտնվել են գերեվարման մեջ, եւ գերեվարման ընթացքում կամ դրան հաջորդող ժամանակահատվածում ողջ են եղել։ Այդ 80 թիվը կապված է 2020 թվականի պատերազմի հետ, սակայն մենք որեւէ տեղեկատվություն չունենք՝ նրանք ո՞ղջ են, թե՞ մահացած։ Այդ է պատճառը, որ օգտագործվում է «բռնի անհետացած» եզրույթը, ինչը նշանակում է, որ նրանց ճակատագրի վերաբերյալ այս պահին կա անորոշություն, նրանք բռնի կերպով դուրս են բերվել իրավական պաշտպանությունից եւ պետք է քննություն տեղի ունենա, որպեսզի կարողանանք պարզել նրանց՝ ողջ, կամ մահացած լինելը։ Այսինքն՝ այդ 80-ը ընդամենը հաստատում է գերեվարված լինելու հանգամանքը, սակայն որեւէ կերպ պատասխան չի տալիս այն հարցին, թե նշված անձինք այս պահին ո՞ղջ են, եթե այո, ապա որտե՞ղ եւ ի՞նչ պայմաններում են պահվում»։ Հարցին՝ Ադրբեջանի վայրագությունների աստիճանը նվազո՞ւմ է, Սահակյանն ասաց․ «Մենք որեւէ կերպ նվազում չենք դիտարկել։ Այստեղ գուցե հռետորաբանական մակարդակում նրանք փորձում են ցուցադրել, որ հայերի եւ ադրբեջանցիների համագոյակցումը հնարավոր է, սակայն երբ լուծում ենք նրանց գործողությունները, ապա այստեղ ինտենսիվության նվազում չկա, դրա լավագույն օրինակներից է բռնի դեպորտացիան, դրանից առաջ նաեւ Արցախի շրջափակումը»։

09:49 - 24 հունվարի, 2024