Ամուլսարի շուրջ ծավալվող իրադարձությունները շարունակում են մնալ հանրային քննարկման տիրույթում։ Վերջին օրերին Ջերմուկում իրավիճակը լարված է։ Սա այն բանից հետո, երբ Ամուսարի հանքը շահագործելու նպատակ ունեցող «Լիդիան» ընկերության կողմից վարձված պահնորդական ծառայությունը հեռացրեց բնակիչների  տեղադրած շարժական տնակները ու փոխարենը տեղադրեց իր տնակները։ Արդեն մի քանի օր է՝ ջերմուկիցներն ու բնապահպանները ակցիաներ են իրականացնում Ամուլսար տանող ճանապարհին։ Նրանք պահանջներ են ներկայացրել կառավարությանը՝ հեռացնել պահնորդական ծառայության կողմից տեղադրված տնակները, սադրանքներ հրահրող պահնորդական ծառայությանը զրկել լիցենզիայից և վերջնական դիրքորոշում հայտնել խնդրի վերաբերյալ։

Թեմայի շուրջ Infocom.am-ը զրուցել է «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Վահագն Թեւոսյանի հետ։ 

- Պարոն Թեւոսյան, չնայած տեղի ունեցող իրադարձություններին եւ լարվածությանը՝ ձեր քաղաքական թիմը լռություն է պահպանում։ Սա այն պարագայում, երբ ոստիկանական ուժերը նույնիսկ ուժ գործադրեցին ցուցարարների նկատմամբ։ Դուք ի՞նչ դիրքորոշում ունեք այս հարցով։

- Իմ անձնական վերաբերմունքը Ամուլսարի խնդրի շուրջ որոշակիորեն տարբերվում է այն վերաբերմունքից, որը ես՝ որպես պաշտոնատար անձ, պարտավոր եմ որդեգրել՝ իմ գործունեության ընթացքում։ Ես կարող եմ անձնական կարծիք ունենալ տարբեր երեւույթների մասին, բայց որպես պաշտոնատար անձ՝ պարտավոր եմ հետեւողական լինել, որպեսզի ցանկացած պրոցես ընթանա իրավական նորմերի շրջանակում՝ պարտադիր կերպով, որովհետեւ դա մշակույթ է, որը պարտավոր ենք փոխանցել։ Երբ մենք ուզում ենք, որ երկիրը լինի իրավական, ուրեմն պետք է լինի այդպիսին։ Ըստ այդմ՝ ոստիկանների գործողությունները ես կարող եմ որակել կամ իրավաչափ, կամ ոչ իրավաչափ։ Չեմ կարող որակել՝ բռնություն ցուցարարների կամ պահնորդների նկատմամբ, ես կարող եմ որակել իրավաչափ են եղել գործողությունները, թե ոչ, բացի դա՝ կարող եմ որակել շատ ավելի բարձր կոմպետենցիայով մարդու ստացած տեղեկության հիման վրա հետեւություն անելով, որովհետեւ ես այդ կոմպետենտությունը չունեմ։ Իրադարձությունները շատ ցավալի են այնտեղ, ես, ամեն դեպքում, կարծում եմ, որ ՀՀ քաղաքացիները իրավունք ունեն իրենց բողոքի ձայնը բարձրացնել ցանկացած խնդրի առիթով, որովհետեւ դա ժողովրդավարության հիմքերից մեկն է, բայց, այնուամենայնիվ, արտակարգ դրության ժամանակ նման մասսայական միջոցառումները չեմ ողջունում` այդուհանդերձ հասկանալով, որ դրանք որոշակի հիմքեր ունեին, եւ հենց այդ տնակների տեղափոխման հետ կապ ունեին։ Ուշի-ուշով հետեւում եմ, լռություն պահպանելը ինքնանպատակ չէ, լռությունը ներքին քննարկումների, ներքին աղմուկի հետեւանք է, որովհետեւ, եթե մեզնից յուրաքանչյուրը առանձին-առանձին ինչ-որ բան սկսի խոսել, դա գուցե կլինի շատ անհոդաբաշխ եւ ինքնանպատակ։ Այնուամենայնիվ, քաղաքական թիմի վերաբերմունքը որոշակիորեն արտահայտվել է դեռեւս մեկ տարի առաջ եւ դեռեւս դրանում էական փոփոխություն առկա չէ, սպասենք զարգացումներին։ Ինձ համար ցավալի է այդ պրոցեսներին հետեւելը, ես այնտեղ ունեմ մարդիկ, որոնց շատ հարգանքով եմ վերաբերում, շատ ծանր է հետեւել այդ իրադարձություններին, բայց կարծում եմ, որ քաղաքացիները իրացնում են իրենց իրավունքը։ Արտակարգ դրության պայմաններում, իհարկե, ցանկալի չէր լինի, մանավադ COVID-ի պայմաններում, քանի որ բազմամարդ հավաքները ահագին վտանգներ են ստեղծում վարակի տարածման համար։

- Կառավարությունը «էլարդի» փորձագիտական խմբին պատվիրել էր համապարփակ եւ օբյեկտիվ փորձաքննություն ներկայացնել, ինչը արվել է, եւ պարզվել է, որ հանքի շահագործումը կարող է որոշակի ազդեցություն ունենալ ջրային ռեսուրսների, բնության վրա, եւ, փորձաքննության համաձայն, «Լիդիանի» արած ՇՄԱԳ-ը թերի է եղել, ակտիվիստները պահանջում են կառավարությունից՝ այդ ՇՄԱԳ-ը ուժը կորցրած ճանաչել։ Ընկերությունն էլ պնդում է, որ խախտվում են իրենց իրավունքները․ ի՞նչ պետք է անի կառավարությունը։

-Ես կարծում եմ, որ կառավարությունը եւ, ընդհանրապես, քաղաքական թիմը ամենաշահագրգիռ կողմն են, որ այս թնջուկը հնարավորինս շուտ ավարտվի, որովհետեւ, եթե նույնիսկ շատ հաշվենկատ տրամաբանությունից ելնենք, որը շատ դեպքերում այդպես չէ, եւ շատ հաճախ ոչ պոպուլյար բաներ ենք անում՝ ելնելով ռեֆորմների անհրաժեշտությունից, բայց նույնիսկ, եթե վերցնենք շատ հաշվենկատ ելակետ, ապա հասկանալի է, որ Ամուլսարի թնջուկը հենց գործող իշխանությունների խաչն է։ Ըստ այդմ, ես չեմ կարծում, որ հնարավոր առաջին միանշանակ ելքի դեպքում կառավարությունն այդ քայլին չի գնա, ամեն դեպքում իմ կոմպետենցիան այդ հարցում բավական ցածր է, որովհետեւ ես կրթության, գիտության հանձնաժողովից եմ եւ հիմանկանում այդ ուղղությամբ են իմ ուսումնասիրությունները, այս հարցը ավելի ճիշտ կլիներ մեկնաբանեին տնտեսական հարցերի հանձնաժողովի պատգամավորները, որովհետեւ իրենք շատ ավելի կոմպետենտ են եւ ավելի խորն են ուսումնասիրել։ Ես տեղյակ եմ, որ մեր թիմից մի խումբ պատգամավորներ, որոնք բեւեռային տեսակտներ ունեն հարցի շուրջ, ձեռնարկել են եւ հնարավոր է՝ տեղի են ունեցել որոշակի հանդիպումներ գործադիրի եւ ՏԻՄ-երի հետ։ Կարծում եմ՝ այս պրոցեսը պետք է առաջ գնա, այն կանգնած չի եղել, ուղղակի հիմա սրվեց՝ հասկանալի իրավիճակի պատճառով, ինչքանով ես հասկացա՝ այդ տնակների հեռացումն էր պատճառը։ 

- Ձեր ընդդիմախոսները պնդում են, որ եթե հնարավոր էր Սահմանադրական բարեփոխումների հարցը լուծել հանրաքվեի միջոցով, ապա Ամուլսարի հարցը լավագույնս կարող էր լուծվել, եթե կառավարությունը հանրաքվե իրականացներ։ Ըստ Ձեզ՝ որքանո՞վ է հանրաքվեի տարբերակը արդյունավետ լուծում։ 

- Սա իմ սուբյեկտիվ կարծիքն է, նորից եմ նշում, որ գուցե ոչ կոմպետենտ, կամ նվազ կոմպետենտ բաներ ասեմ, բայց քանի որ այստեղ առկա է միջազգային իրավունքի խնդիր եւ մենք նաեւ խնդիր ունենք միջազգային իրավունքի շրջանակում՝ մեր բարեվարքության էլեմենտը պահպանելու։ Այսինքն՝ չէ՞ որ մենք ուզում ենք, որ ներդրողներ գան, դրսի մարդիկ տեղյակ են, տեսնում են, թե ինչ է կատարվում, եւ մենք մեզ ոնց ենք պահում տնտեսվարողների նկատմամբ։ Այդ ամենից են իրենք հետեւություն անում՝ գա՞լ, թե՞ ոչ։ ՍԴ-ի խնդիրը մեր ներքին քաղաքական խնդիրն էր, այս պարագայում կարող է տպավորություն ստեղծվել, թե մենք ցանկացած տնտեսական վեճ դնում ենք հանրաքվեի։ Այո՛, սա բացառիկ դեպք է, բայց իրենց համար մեկ է՝ դա կլինի հանքարդյունաբերություն, ապակու գործարան, թե ինչ-որ ռեստորան, իրենք նայում են որպես բիզնես։ Կարող է տպավորություն ստեղծվել, որ մենք ցանկացած նմանատիպ խնդիր կարող ենք հանրաքվեով չեղարկել, դա վտանգավոր է այդ հնարավոր տպավորությունը ստեղծելու տեսանկյունից։ Սա իմ սուբյեկտիվ կարծիքն է։ Իհարկե, ես գլոբալ առումով շատ կողմնակից եմ հանրաքվեներին, որովհետեւ համարում եմ, որ անկախ նրանից, թե մարդիկ որքանով են տիրապետում ինֆորմացիային, համենայն դեպս էմոցիոնալ եւ մշակութաբանական շերտը շատ կարեւոր է, որովհետեւ որքան էլ մարդուն բացատրես ռացիոնալ կողմը, եթե ինքը իռացիոնալ բնույթով դեմ է մի երույթի, դժվար թե այդ երեւույթից լավ բան դուրս գա։

- Հանքի շահագործման դեմ պայքարողները պնդում են, որ շահագործումը կլինի այս կառավարության վերջը։ Եթե հանքը շահագործվի, ի՞նչ զարգացումներ կարող են տեղի ունենալ։

- Ես, անկեղծ, չգիտեմ՝ հանքը կշահագործվի՞, թե՞ ոչ, նորից կրկնեմ, որ ցավոք այդքան կոմպետենտ չեմ, որ կարողանամ հետեւություններ անել պրոցեսների հնարավոր ելքի վերաբերյալ, բայց ուզում եմ ասել, որ մենք ինքնանպատակ իշխանություն չենք եւ մեր խնդիրը իշխանություն պահելը չէ, եթե մենք ինչ-որ մակարդակ հետո մի որոշում կընդունենք, որով Հայաստանի լավ ապագան կպայմանավորվի մեր հեռացումով, բնականաբար մենք ժամանակավոր ենք՝ հարատեւ Հայաստանի համեմատ։ Այս իշխանության վերջը կլինի․ այլ իշխանություն կգա, կշարունակի, այսինքն այդ երկու հանգամանքները համեմատելի չեն։ Մեր քաղաքական թիմը երբեք չի քննարկում հարցը այն կոնտեքստում, թե ոնց անենք, որ մեր իշխանությունը մնա։ Մենք քննարկում ենք՝ ոնց անենք, որ հարցը լուծվի, որ Հայաստանի հարատեւության կոնտեքստում հարցը երկարատեւ խնդիրներ չառաջացնի, այլ ընդհակառակը՝ լուծի ինչ-որ խնդիրներ եւ նոր զարգացումների հիմք դառնա։

- Երեկ «Իմ քայլը» խմբակցությունը ժամեր շարունակ փակ նիստ էր անցկացնում․ Ամուլսարի հարցը քննարկվե՞լ է։

- Այս հարցը երեկ չի քննարկվել, որովհետեւ պակաս կարեւորություն չունեցող հարց էր քննարկվում։ Երկու կարեւոր հարցերի քննարկումը անարդյունավետ կլիներ։ 

Infocom.am-ը թեմայի վերաբերյալ զրուցել է նաեւ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Վահե Ղալումյանի հետ, որը, պատասխանելով վերը նշված հարցերին, ասաց, որ խմբակցության լռության պատճառը չի կարող քաղաքական պայմանավորվածությունը լինել։ 

«Ես ամբողջովին ինֆորմացված չեմ, քանի որ արձակուրդում եմ։ Ոստիկանությունը ուժ է գործադրել ճանապարհը բացելու համար, ճի՞շտ է։ Ես կարծում եմ, որ հիմա քաղաքական դիրքորոշում հայտնելու ժամանակը չէ, հիմա պետք է Շրջակա միջավայրի նախարարությունը ՇՄԱԳ-ի հետ կապված եզրակացություն տա, թե արդյոք նոր ՇՄԱԳ-ի որոշում պե՞տք է կայացվի կամ հին ՇՄԱԳ-ը համարվի ուժի մեջ»,- հավելեց պատգամավորը։ 

Ղալումյանն ընդգծեց, որ կառավարության քայլերը միանշանակ պետք է տեղավորվեն օրենքի շրջանակներում, եթե նոր ՇՄԱԳ-ի օրենսդրական հնարավորություն չլինի, կառաջանան նոր, ավելի դժվար խնդիրներ։ Անդրադառնալով հարցը հանրաքվեի միջոցով լուծելու տարբերակին՝ Ղալումյանը նշեց, որ, իր կարծիքով, հանրաքվե իրականացնելու անհրաժեշտություն չկա, քանի որ այս դեպքում պետք են մասնագիտական եզրակացություններ, վերջիններս պետք է որոշեն՝ Ամուլսարի շահագործումը բնապահպանական վտանգ պարունակո՞ւմ է, թե՞ ոչ։

«Եթե չեմ սխալվում՝ բնապահպանության տեսչությունը պետք է եզրակացություն տար, որպեսզի նոր ՇՄԱԳ-ի որոշում կայացվեր։ Էլարդի կատարած փորձաքննության մեջ էլ հակասություններ կան, քրեական գործ է հարուցվել։ Հանքի շահագործումը միանշանակ պետք է օրենսդրական հիմք ունենա, ՇՄԱԳ եզրակացությունով, օրենքով ամրագրված։ Եթե մեր կառավարությունը օրենքի գերակայության կողքին կանգնած է, չեմ կարծում, թե սա կարող է մեր վերջը լինել, կարծում եմ կլինի մեր շարունակությունը, քանի որ դա կլինի օրինական պրոցես։ Ե՛ւ հանքի շահագործումը, ե՛ւ չշահագործումը պետք է սահմանված լինեն օրենքով, հստակ եզրակացություններով։ Սա տրամադրություններից չպետք է կախված լինի, որ ես բնապահպան եմ՝ չեմ ուզում, կամ հակառակը՝ ուզում եմ շահագործվի, այստեղ միայն օրենքով սահմանված փաստարկներ են պետք։ Եթե եզրակացությունը հաստատվի, որ հանքի շահագործումը բնապահպանական ռիսկեր չի պարունակում, իմ կարծիքով, պետք է հանքը շահագործվի, եթե եզրակացությունը կլինի, որ դա պարունակում է բնապահպանական ռիսկեր, ապա մեր կառավարությունը այդ եզրակացությունը կպաշտպանի»,- եզրափակեց Ղալումյանը։

Ասպրամ Փարսադանյան