Ադրբեջան

Ադրբեջանի Հանրապետությունը պետություն է Հարավային Կովկասում։ Սահմանակցում է Ռուսաստանի Դաշնությանը, Վրաստանի Հանրապետությանը, Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը, Թուրքիայի Հանրապետությանը, Հայաստանի Հանրապետությանը, Արցախի Հանրապետությանը։ Տարածքը ըստ ՄԱԿ-ի 86,600 կմ․քառ, բնակչությունը, ըստ 2019 թվականի նախահաշվի 10,000,000 մարդ է։

Ներկայիս Ադրբեջանը բազմազգ և բազմակրոն պետություն է։ Բնակչության մեծամասնությունն ադրբեջանցիներն են (91 %), որոնք դավանում է շիա իսլամ։ Խոշոր ազգային փոքրամասնություններն են լեզգիները, ռուսները, թալիշները, ավարները, թաթարները և վրացիները։ Չնայած նրան, որ Ադրբեջանը համարվում է իսլամադավան պետություն, այնուամենայնիվ, երկրի բնակչության 53%-ն իրեն համարում է աշխարհիկ։ 

Ադրբեջանի հետ խաղաղության համաձայնագրի տեքստը համաձայնեցնելը հեշտ չի եղել. Արման Եղոյան |armenpress.am|

Ադրբեջանի հետ խաղաղության համաձայնագրի տեքստը համաձայնեցնելը հեշտ չի եղել. Արման Եղոյան |armenpress.am|

armenpress.am: Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագիրը ստորագրումը խաղաղության գործընթացի փուլերից մեկն է լինելու: Այս մասին խորհրդարանական ճեպազրույցում ընդգծեց իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Արման Եղոյանը:  «Խաղաղության համաձայնագիրը խաղաղության գործընթացի մասերից մեկն է, առաջնային, անհրաժեշտ մասերից մեկն է: Արդեն փաստ է, որ խաղաղության համաձայնագրի տեքստը համաձայնեցված է, երկու կողմերն էլ ընդունում են: Եվ միայն այս փաստն արդեն իսկ մեզ համար դիվանագիտական ձեռքբերում է:  Ադրբեջանի մոտեցումները, իհարկե, կառուցողական չեն այս փուլում: Բայց դրանք չեն նսեմացնում մեր ջանքերը, մեր ձեռքբերումները խաղաղության համաձայնագրի բանակցություններում»,- ասաց նա:  Պատգամավորն ընդգծեց, որ համաձայնագրի տեքստը համաձայնեցնելը հեշտ չի եղել: Բանակցությունները տևել են 3 տարի:  «Այդ տեքստում ամեն ստորակետի շուրջ շատ տևական քննարկումներ են եղել Հայաստանի համապատասխան մարմիններում: Եվ բոլոր հնարավոր կողմերից մենք բոլոր տողերը և բառերը վերլուծել ենք՝ համեմատելով նաև աշխարհաքաղաքական զարգացումների հետ: Եվ այսօր հասել ենք այդ արդյունքին: Մնացածը դուք տեսնում են, տեսնում եք, թե Ադրբեջանն ինչպես է արձագանքում: Բայց դուք նաև պետք է նկատեք, թե մյուսներն ինչպես են արձագանքում Ադրբեջանի արձագանքին: Սա ևս կարևոր է»,- ասաց նա:  Եղոյանը հավելեց՝ նորություն չէ, որ Ադրբեջանը կարող է ապակառուցողական արձագանքել, բայց թե ինչպես աշխարհը դա կընկալի, ինչպես միջազգային դերակատարները կվերաբերվեն այս բանակցություններին, ինչպես կդիրքավորվեն, դրանից է նաև կախված՝ բանակցությունները, խաղաղության գործընթացը հաջողո՞ւմ են, թե՞ չեն հաջողում: «Եթե այդ պրիզմայով նայենք, այս պահին մենք ճիշտ ճանապարհի վրա ենք»,- ասաց պատգամավորը՝ կրկնելով, որ փաստաթուղթը ստորագրելը խաղաղության գործընթացի փուլերից մեկն է:  Հայաստանն ու Ադրբեջանը մարտի 13-ին հայտարարել են խաղաղության համաձայնագրի նախագիծը համաձայնեցնելու և դրա շուրջ բանակցություններն ավարտելու ուղղությամբ։ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին առաջարկել է խորհրդակցություններ սկսել համաձայնագրի ստորագրման ժամկետների և վայրի վերաբերյալ, Ադրբեջանը, մինչդեռ, նախապայմաններ է առաջ քաշում համաձայնագիրը ստորագրելու համար։ Մասնավորապես, ադրբեջանական կողմը շարունակում է պնդել կեղծ թեզը, թե Հայաստանի Սահմանադրությունը իբր տարածքային պահանջներ է պարունակում Ադրբեջանի նկատմամբ՝ որպես խաղաղության համաձայնագիրը ստորագրելու նախապայման դնելով ՀՀ Սահմանադրության փոփոխության հարցը։ Ադրբեջանի երկրորդ նախապայմանը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարումն է։ Նախապայմաններին զուգահեռ Ադրբեջանը մի քանի օր շարունակում կեղծ լուրեր էր տարածում, թե Հայաստանի զինված ուժերը սահմանի տարբեր հատվածներում իբր կրակում են ադրբեջանական դիրքերի ուղղությամբ։   
Այսօր 12:52
Միացյալ Թագավորությունը Հայաստանին և Ադրբեջանին կոչ է արել հնարավորինս արագ ստորագրել խաղաղության համաձայնագիրը |armenpress.am|

Միացյալ Թագավորությունը Հայաստանին և Ադրբեջանին կոչ է արել հնարավորինս արագ ստորագրել խաղաղության համաձայնագիրը |armenpress.am|

armenpress.am: Եվրոպայում անվտանգության և համագործակցության կազմակերպությունում (ԵԱՀԿ) Միացյալ Թագավորության պատվիրակության փոխդեսպան Դեյդր Բրաունը շնորհավորել է Հայաստանին և Ադրբեջանին խաղաղության համաձայնագրի շուրջ բանակցությունների ավարտի կապակցությամբ և կողմերին կոչ է արել հնարավորինս արագ ստորագրել այն։ Այս մասին նշված է Միացյալ Թագավորության կառավարության կայքում հրապարակված հայտարարության մեջ։   «Միացյալ Թագավորությունը ջերմորեն շնորհավորում է Հայաստանին և Ադրբեջանին խաղաղության համաձայնագրի շուրջ բանակցությունների ավարտի կապակցությամբ։ Սա պատմական պահ է, և մենք երկու կողմերին էլ կոչ ենք անում ստորագրել համաձայնագիրը որքան հնարավոր է շուտ։ Այս խաղաղության համաձայնագրի վերջնականացումը լավագույն ճանապարհն է կայուն խաղաղության հասնելու և ամբողջ Հարավային Կովկասում անվտանգության ու կայունության ապահովման համար: Դա ճանապարհ կբացի առևտրի աճի և բարգավաճման համար ոչ միայն Հայաստանի ու Ադրբեջանի, այլև նրանց հարևանների համար»,-նշված է հայտարարության մեջ։ Հայտարարության մեջ նաև կոչ է արվում զերծ մնալ այնպիսի հռետորաբանությունից, որը խաթարում է խաղաղության հեռանկարները։  «Հակամարտության վերադարձը ողբերգություն կլինի և տարիներով հետ կտանի տարածաշրջանում խաղաղության առաջընթացը»,-ասված է հայտարարության մեջ:  Հայտարարության մեջ նաև ընդգծվում է, որ Միացյալ Թագավորությունն իր միջազգային գործընկերների հետ միասին շարունակում է աջակցել Հարավային Կովկասում կայուն և տևական խաղաղություն ապահովելու բոլոր ջանքերին։ Հայաստանն ու Ադրբեջանը մարտի 13-ին հայտարարել են խաղաղության համաձայնագրի նախագիծը համաձայնեցնելու և դրա շուրջ բանակցություններն ավարտելու ուղղությամբ։ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին առաջարկել է խորհրդակցություններ սկսել համաձայնագրի ստորագրման ժամկետների և վայրի վերաբերյալ, Ադրբեջանը, մինչդեռ, նախապայմաններ է առաջ քաշում համաձայնագիրը ստորագրելու համար։ Մասնավորապես, ադրբեջանական կողմը շարունակում է պնդել կեղծ թեզը, թե Հայաստանի Սահմանադրությունը իբր տարածքային պահանջներ է պարունակում Ադրբեջանի նկատմամբ՝ որպես խաղաղության համաձայնագիրը ստորագրելու նախապայման դնելով ՀՀ Սահմանադրության փոփոխության հարցը։ Ադրբեջանի երկրորդ նախապայմանը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարումն է։ Նախապայմաններին զուգահեռ Ադրբեջանը մի քանի օր շարունակում կեղծ լուրեր էր տարածում, թե Հայաստանի զինված ուժերը սահմանի տարբեր հատվածներում իբր կրակում են ադրբեջանական դիրքերի ուղղությամբ։
18:01 - 27 մարտի, 2025
Հայաստան-ԱՄՆ․ աշխարհաքաղաքական փոփոխությունները եւ հետեւանքները․ Նարեկ Ներսիսյան

Հայաստան-ԱՄՆ․ աշխարհաքաղաքական փոփոխությունները եւ հետեւանքները․ Նարեկ Ներսիսյան

Միացյալ Նահանգների արտաքին քաղաքականությունում 2025 թ. վերջին ի հայտ են եկել կտրուկ փոփոխություններ՝ պայմանավորված նոր վարչակազմի «America First» (առաջինը՝ Ամերիկան) մոտեցմամբ եւ դրանից բխող քայլերով։ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի վերադարձով Վաշինգտոնը վերաիմաստավորում է իր դերը աշխարհի հարցերում՝ հաճախ գործելով գործարքային եւ անհավասարակշիռ կերպով։ Նրա կառավարությունը շարունակում է հեռանալ արժեքահեն դաշնակցային քաղաքականությունից՝ փոխարենը կենտրոնանալով անմիջական շահերի վրա՝ ինչպես դա նկատվել էր Թրամփի դեռ առաջին պաշտոնավարման ընթացքում, երբ Միացյալ Նահանգները դուրս բերվեց մի շարք միջազգային համաձայնագրերից (օր.՝ Փարիզի կլիմայի պայմանագրից, Իրանի միջուկային գործարքից) եւ նույնիսկ կասկածի տակ դրվեց ՆԱՏՕ-ի նման բազմակողմ դաշինքների դերը։  Այս նոր իրականությունը ստեղծում է հնարավորություներ եւ ռիսկեր, որոնք հատկապես զգալի են փոքր պետությունների համար, ինչպիսին Հայաստանն է։ Այս հոդվածում ներկայացվում են ԱՄՆ քաղաքականության հիմնական ուղղություններում վերջին զարգացումները եւ դրանց հնարավոր ազդեցությունը Հայաստանի արտաքին քաղաքականության, անվտանգության ու տնտեսական համագործակցության վրա։ Ռուս-ամերիկյան բանակցությունները եւ ազդեցությունը 2025 թ. սկզբին ԱՄՆ-ն կտրուկ փոխեց մոտեցումը Ուկրաինայի պատերազմին՝ անմիջական բանակցություններ սկսելով Ռուսաստանի հետ։ Նոր վարչակազմը մեկնարկեց ռուս-ամերիկյան ուղղակի երկխոսություն՝ փորձելով վերջ տալ պատերազմին՝ առաջին փուլում նույնիսկ առանց Ուկրաինայի մասնակցության։  Փետրվարին Սաուդյան Արաբիայում կայացած գաղտնի հանդիպմանը ամերիկյան եւ ռուսական բարձրաստիճան պատվիրակությունները քննարկեցին զինադադարի հեռանկարները, ինչը պատերազմից ի վեր նման առաջին շփումն էր։ Բանակցությունների ընթացքում Մոսկվան կոշտացրել է իր պահանջները՝ ընդգծելով, որ չի հանդուրժի Ուկրաինայի անդամակցությունը ՆԱՏՕ-ին։ Ավելին, տեղեկություններ կային, որ ամերիկյան կողմը պատրաստ է դիտարկել Ռուսաստանի վերահսկողության տակ գտնվող որոշ տարածքների վերաբերյալ փոխզիջումները եւ անվտանգության երաշխիքները՝ որպես պատերազմի դադարեցման փաթեթի մաս։ Փաստորեն, Թրամփի վարչակազմը փոխել է նախկին ուղեգիծը, որը հիմնված էր Ռուսաստանի մեկուսացման վրա, եւ այժմ ընտրել է ուղիղ բանակցությունների ճանապարհը։ Թրամփի թիմը նախապես հայտարարել էր, թե Ուկրաինայի` 2014-ի սահմանները արագ հաղթանակով վերադարձնելն իրատեսական չէ, եւ որ Կիեւի՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցությունը «մոլորություն» է, ինչը եվրոպացի որոշ քաղաքական գործիչներ բնորոշեցին որպես Մոսկվային տրված միակողմանի արտոնություններ։ Այս փոփոխությունը խառնել է ամերիկյան քաղաքական դաշտը. Կոնգրեսում տարիներ ի վեր երկկուսակցական աջակցություն է եղել Ուկրաինային՝ միլիարդավոր ռազմական օգնության ծրարներով, բայց հիմա որոշ օրենսդիրներ տագնապով նշում են, որ «Ռուսաստանը հաղթեց առաջին փուլում», քանի որ Կրեմլը կարողացավ վերականգնել երկկողմանի դիվանագիտական հաղորդակցությունը՝ դուրս թողնելով Ուկրաինային եւ ՆԱՏՕ-ին, այն էլ՝ ոչինչ չզիջելով դրա դիմաց։  Ընդհանուր առմամբ, ռուս-ամերիկյան վերջին բանակցությունները ցույց են տալիս ԱՄՆ-ի դիրքորոշման էական փոփոխությունը, որը կարող է ազդել պատերազմի դինամիկայի վրա. լավագույն դեպքում դրանք կբերեն երկար սպասված զինադադարի, վատագույն դեպքում՝ կարող են ոգեւորել Մոսկվային, որ դիմադրի մինչեւ իր պայմանների ընդունումը։ Այս ամենը ենթադրում է, որ առաջիկայում Ուկրաինայի խնդրի լուծման կամ սառեցման համատեքստում կտեսնենք ամերիկյան առաջնորդության տակ ձեւավորվող քաղաքական պայմաններ եւ տնտեսական գործարքներ, որոնք արմատապես տարբերվում են մինչ այժմ հնչող սկզբունքային հայտարարություններից։ USAID-ի գործունեության սահմանափակումները եւ հնարավոր հետեւանքները Արտաքին ճակատում ԱՄՆ քաղաքականության փոփոխությունը դրսեւորվել է նաեւ օտարերկրյա օգնության ոլորտում։ Թրամփի երկրորդ վարչակազմը կոշտ քայլեր է ձեռնարկում ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալությանը (USAID) սահմանափակելու ուղղությամբ։ Նոր նախագահը անմիջապես 90-օրյա դադար է հայտարարել օտար երկրներին տրամադրվող գրեթե ամբողջ օգնության վրա՝ դա հիմնավորելով «օտար պետության ինդուստրիայի եւ բյուրոկրատիայի» արդյունավետության վերանայման անհրաժեշտությամբ։ Ավելին, 2025 թ. փետրվարի սկզբին վարչակազմը սկսել է ապամոնտաժել USAID-ն որպես անկախ կառույց՝ փորձելով նրա մնացորդները ներառել Պետքարտուղարության մեջ։ Այս քայլը համարվում է աննախադեպ եւ որոշ վերլուծաբանների կողմից գնահատվում որպես հնարավոր անօրինական ու հակասահմանադրական գործողություն։ Սառը վերաբերմունքը, որ ցուցաբերում է նոր իշխանությունը USAID-ի նկատմամբ, մասամբ պայմանավորված է նրա աշխարհայացքով։ Հատկանշական է, որ կառավարությունը ձեւավորել է հատուկ «Կառավարության արդյունավետության վարչություն», որի ղեկավար է նշանակվել միլիարդատեր Իլոն Մասկը՝ չնայած վերջինս չունի զարգացման ոլորտի փորձառություն։ Մասկը USAID-ն հրապարակայնորեն որակել է որպես «կրիմինալ կազմակերպություն, որի մեռնելու ժամանակն է»։ USAID-ն հաճախ ընկալվել է որպես ամերիկյան «փափուկ ուժի» կարեւոր գործիք, եւ եթե այդ գործիքից ԱՄՆ-ն փաստացի զրկվի, կտուժեն ոչ միայն շահառու երկրները, այլեւ հենց ամերիկյան ազդեցությունը աշխարհում։ Հայաստանի համար USAID-ի հնարավոր փակումը կամ ֆինանսավորման կտրուկ կրճատումը լուրջ հարված կարող է լինել։ Հայաստանի անկախությունից ի վեր ԱՄՆ զարգացման ծրագրերը առանցքային դեր են ունեցել երկրի ժողովրդավարական հաստատությունների կառուցման, տնտեսական զարգացման ու քաղաքացիական հասարակության ուժեղացման գործում։ Եթե հիմա այդ ծրագրերը դադարեն կամ սահմանափակվեն, Հայաստանը կկորցնի ոչ միայն ֆինանսական աջակցություն (տարեկան տասնյակ միլիոնավոր դոլարների ծրագրեր), այլեւ բարեփոխումների կարեւոր շարժիչներից մեկը։ Դա կարող է առաջացնել տնտեսական մարտահրավերներ՝ հատկապես այն շրջանակներում, որտեղ USAID-ի միջոցներով իրականացած են եղել ենթակառուցվածքային եւ գյուղատնտեսական ծրագրեր, ինչպես նաեւ թուլացնել հակակոռուպցիոն ու կառավարման բարելավման ջանքերը։  Միաժամանակ, ԱՄՆ այդպիսի նահանջը կարող է լրացվել այլ խաղացողների ազդեցությամբ․ օրինակ՝ Չինաստանը կամ Ռուսաստանը կարող են փորձել լրացնել որոշ վակուում՝ առաջարկելով իրենց ներդրումային կամ վարկային նախագծերը, թեեւ դրանք հաճախ ուղեկցվում են քաղաքական պայմաններով։  Այսպիսով, USAID-ի սահմանափակման ամերիկյան քաղաքականությունը ոչ միայն հումանիտար հետեւանքներ կունենա, այլեւ ռազմավարական՝ թուլացնելով ԱՄՆ դիրքերը եւ հնարավորության պատուհան բացելով այլ ուժերի համար, ինչը երկարաժամկետ առումով կարող է Հայաստանի համար բարդացնել արտաքին գործընկերների հավասարակշռումը։ Թրամփի քաղաքական փոփոխությունները, «գործարարի» կառավարումը եւ ծայրահեղ աջ մոտեցումները Դոնալդ Թրամփի վերադարձով ԱՄՆ ներքաղաքական ու արտաքին քաղաքական կուրսը ենթարկվում է խոր վերափոխման։ Նախագահը կառավարումը վարում է գործարարին հատուկ ոճով՝ պետական գործառույթներին մոտենալով որպես շահույթ/վնաս հաշվարկի ենթակա բիզնես գործարքների։ Սա արտահայտվում է ինչպես կադրային նշանակումներում, այնպես էլ քաղաքական հայտարարություններում։ Նոր վարչակազմի աշխատելու առաջին իսկ ամսում Թրամփը հեղեղեց իշխանությունը գործադիր հրամաններով, որոնք շեղվում են վերջին տասնամյակների սովորական քաղաքականությունից եւ հաճախ խախտում են հաստատված նորմերը։ Վերլուծաբանները նշում են, որ ութ տասնամյակ ձեւավորված ամերիկյան միջազգային առաջնորդությունը հանկարծակի հայտնվել է «փոթորկալից հարվածների միջանցքում»՝ արտաքին քաղաքականության հիմնադրույթները հիմնահատակ փոխելու նախագահի փորձով։ Թրամփի աշխարհայացքը կարելի է բնութագրել որպես կտրուկ գործարքային եւ ազգայնական։ Ըստ փորձագետների՝ նրա արտաքին քաղաքականության մեջ տիրում է «գործարքային նիհիլիզմ»։ Նա համաշխարհային գործերում որեւէ դրական նպատակ չի տեսնում ԱՄՆ-ի համար։ Փոխարենը նա հակված է յուրաքանչյուր խնդիր դիտարկել միայն ԱՄՆ-ին անմիջապես օգտակարության տեսանկյունից՝ անտեսելով արժեքահեն կամ դաշնակցային պարտավորությունները։ Սա հանգեցրել է նրան, որ Թրամփը երկրորդ անգամ թիրախավորել է «խորքային պետությունը» (բյուրոկրատական ապարատը)՝ ձգտելով հեռացնել ավանդական դիվանագետներին ու փորձագետներին եւ քաղաքական հավատարիմներին նշանակելով կարեւոր պաշտոններում [1, 2]։ Նման մոտեցման դրսեւորումներից էր, օրինակ, պաշտպանության նախարարի պաշտոնում հեռուստավերլուծաբան Փիթ Հեգսեթի նշանակումը, որը Թրամփին որակում է որպես «մոլորակի լավագույն բանակցող» եւ աներկբա աջակցում նրա ոչ ավանդական քայլերին։ Պետքարտուղար է նշանակվել Մարկո Ռուբիոն, իսկ Ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական՝ Մայք Ուոլցը՝ երկուսն էլ քաղաքական աջ թեւից, սակայն առանց զգալի դիվանագիտական փորձի։ Վերը հիշատակված Իլոն Մասկի նշանակումը եւս վառ օրինակ է, թե ինչպես է Թրամփը բիզնես աշխարհի ազդեցիկ գործիչներին ներգրավում կառավարման մեջ՝ համարելով, որ կառավարումը «արդյունավետության» խնդիր է։ Այս ամենը ծառայում է Թրամփի նպատակին՝ «քանդել բյուրոկրատական հաստատությունները» եւ քաղաքականությունը վարել անձնական մշակած ուղիներով։ Միջազգային ասպարեզում Թրամփի ծայրահեղ աջ քաղաքականությունը դրսեւորվում է մի քանի ուղղությամբ. նա շարունակաբար թիրախավորում է բազմակողմանի ինստիտուտները (ՄԱԿ, ՆԱՏՕ, ԵՄ) եւ հավանություն տալիս ինքնիշխանության գերակայությանը համաշխարհային խնդիրների նկատմամբ։ Նրա առաջին ժամկետում արդեն դիտվել է այս տրամաբանությունը, երբ ԱՄՆ-ն դուրս եկավ համաշխարհային պայմանավորվածություններից` պատճառաբանելով, որ դրանք «անարդար բեռ» են ԱՄՆ-ի համար։ ԱՄՆ-ն դառնում է ավելի անհուսալի դաշնակից իր ավանդական գործընկերների համար, մյուս կողմից՝ ավելի վտանգավոր մրցակից իր հակառակորդների համար, քանի որ նրա գործողությունները կանխատեսելի չեն։ Հայաստանի համար այս քաղաքական կուրսը նշանակում է, որ ԱՄՆ-ի հետ հարաբերությունները կարող են կախված լինել վերին աստիճանի գործարքային պահվածքից։ Եթե նախկինում Վաշինգտոնում մեծ կարեւորություն էր տրվում Հայաստանին՝ որպես ժողովրդավարական անցում կատարող փոքր երկրի (հատկապես Բայդենի վարչակազմի օրոք), ապա այժմ այդ գործոնը կարող է հետին պլան մղվել։ Թրամփի վարչակազմը Հայաստանը կդիտարկի գլխավորապես նրա շահութաբերության կամ ռազմավարական կարեւորության պրիզմայով։  Մի կողմից Հայաստանի նկատմամբ ԱՄՆ հետաքրքրությունը կարող է թուլանալ (քանի որ տարածաշրջանը կարող է չհամարվել առաջնահերթ), բայց մյուս կողմից, եթե որեւէ «գործարքի» հնարավորություն տեսնի (օրինակ՝ Իրանի կամ Ռուսաստանի ազդեցությունը հակակշռելու), ապա կփորձի առաջ մղել այն՝ գուցե անտեսելով երկարաժամկետ հետեւանքները։ Ահա թե ինչու պաշտոնական Երեւանը կանգնած է բարդ խնդրի առաջ՝ ինչպես պահպանել հարաբերությունների դրական ուղին այն ԱՄՆ-ի հետ, որի քաղաքականությունը պայմանավորված է ոչ թե արժեքներով, այլ փոխադարձ հաշվարկով։ Իրանի նկատմամբ ԱՄՆ-ի նոր ռազմավարությունը եւ հնարավոր ագրեսիվ քաղաքականությունը Թրամփի վերադարձով Վաշինգտոնի եւ Թեհրանի հարաբերություններում կրկին գերիշխում է լարվածությունը։ Նորընտիր նախագահը արագորեն վերականգնել է իր «առավելագույն ճնշման» քաղաքականությունը Իրանի նկատմամբ՝ ստորագրելով ազգային անվտանգության հուշագիր, որով պետական կառույցներին հանձնարարում է խստագույնս կիրառել գոյություն ունեցող բոլոր պատժամիջոցները Իրանի վրա։ Այս մոտեցման էությունն է տնտեսական ճնշման միջոցով ստիպել Թեհրանին զիջումների գնալ իր միջուկային ծրագրում եւ տարածաշրջանային գործողություններում։ Արդեն առաջին ամիսներին ԱՄՆ-ն ընդլայնել է պատժամիջոցների ցուցակները՝ թիրախավորելով իրանական նավթարդյունաբերությունը, բանկային ոլորտը եւ նույնիսկ Կառավարության բարձրաստիճան պաշտոնյաներին։ Նպատակը ռեժիմի փոփոխությունը չէ, այլ, ինչպես նշում են ամերիկացի պաշտոնյաները, հաղթել Թեհրանին բանակցությունների սեղանի շուրջ՝ իր միջուկային եւ հրթիռային ծրագրերը սահմանափակելու համար։ Սակայն նույն առավելագույն ճնշման ռազմավարությունը արդեն փորձարկվել էր 2018-2020 թվականներին եւ սպասված արդյունք չէր տվել. պատժամիջոցները թուլացրել էին Իրանի տնտեսությունը, բայց Իսլամական հանրապետությանը չեն ստիպել փոխել կուրսը։ Ընդհակառակը, նույնիսկ տկարացած տնտեսությամբ Իրանն առաջ է մղել իր միջուկային ծրագիրը, ընդլայնել հրթիռային ներուժը եւ ակտիվացրել տարածաշրջանային դաշնակից խմբավորումների (ինչպիսիք են Հեզբոլլահը, շիաների զինյալները Իրաքում եւ Եմենում) աջակցությունը։ Հետեւաբար, 2025 թվականին իրավիճակն ավելի սրված է. Իրանը տեխնիկապես ավելի մոտ է միջուկային զինանոցի շեմին, իսկ նրա հարաբերությունները Արեւմուտքի հետ՝ սրված։ Թրամփի վարչակազմը հստակ ազդակ է տալիս, որ չի բավարարվելու միայն տնտեսական ճնշմամբ։ Վաշինգտոնը զգուշացնում է, որ թույլ չի տա Իրանը ձեռք բերի միջուկային զենք, եւ դիտարկում է գործիքակազմի ամբողջ սպեկտրը՝ այդ նպատակին հասնելու համար։ Սա ենթադրում է նաեւ ռազմական բաղադրիչի հնարավոր կիրառություն. ինչպես մատնանշում են որոշ վերլուծաբաններ, եթե պատժամիջոցները արագ արդյունք չտան, Թրամփի շուրջ որոշ ծայրահեղականներ կարող են կոչ անել աջակցել Իսրայելի կողմից Իրանի ատոմային օբյեկտներին հարված հասցնելուն։ Նման գրոհի վտանգը նաեւ այն է, որ Իսրայելը սեփական ուժերով չի կարող լիովին ոչնչացնել Իրանի ստորգետնյա միջուկային օբյեկտները, ինչը նշանակում է, որ ԱՄՆ-ն գուցե կկանգնի անմիջական ռազմական միջամտության դիլեմայի առաջ։ Սակայն Իրանի դեմ կոշտ քաղաքականությունը ռիսկերով լի է եւ այս տարածաշրջանում անմիջական ազդեցություն կարող է ունենալ։ Իրանը արդեն զգուշացրել է, որ հակահարված կտա, եթե սրվեն իր դեմ քայլերը, ինչը կարող է արտահայտվել Պարսից ծոցում նավթատարների միջադեպերով, Իրաքում եւ Սիրիայում ամերիկյան բազաների վրա հարձակումներով։ Տեղացի փորձագետները շեշտում են, որ Հայաստանի համար չափազանց ռիսկային սցենար կլինի, եթե Վաշինգտոնը գնա Թեհրանի նկատմամբ ավելի կոշտ քաղաքականության։ Հայաստանը Իրանի հետ ունի հարեւանություն եւ կենսական առեւտրային ու էներգետիկ կապեր, տարիներ շարունակ Իրանը եղել է Հայաստանի համար շրջափակումը շրջանցող «պատուհան դեպի աշխարհ»։ Եթե Թրամփի վարչակազմը խստացնի պատժամիջոցները կամ գնա ռազմական բախման Իրանի հետ, այդ ամենից Բաքուն կարող է օգտվել՝ իր շահերը առաջ մղելով տարածաշրջանում։  Ադրբեջանը, լինելով Իրանի հետ լարված հարաբերություններ ունեցող երկիր եւ Իսրայելի գործընկեր, գուցե փորձի օգտվել իրավիճակից՝ ավելի ազատ գործելու Հայաստանի եւ Արցախի հարցերում՝ ենթադրելով, որ Իրանն այլեւս չի կարողանա աջակցել Հայաստանին, իսկ ԱՄՆ-ի ուշադրությունը կենտրոնացած կլինի Իրանի վրա։ Հետեւաբար, Երեւանի համար ԱՄՆ-Իրան հակամարտության սրումը երկիմաստ իրադրություն է՝ մի կողմից՝ Թեհրանի թուլացումը կարող է արժեքավոր դաշնակցի կորուստ նշանակել, մյուս կողմից՝ տարածաշրջանում ուժերի հավասարակշռության խախտումը կարող է վտանգավոր լինել հենց Հայաստանի համար։ Այս տեսակետից ԱՄՆ-Իսրայել մերձեցումը ունի լուրջ հետեւանքներ։ Նախ, Իսրայելն   տարածաշրջանում Հայաստանի հակառակորդ Ադրբեջանի սերտ դաշնակիցն է։ Այժմ, երբ Վաշինգտոնը գրեթե ամբողջությամբ կողմնորոշված է Իսրայելի շահերով, քիչ հավանական է, որ ԱՄՆ-ն ճնշում գործադրի Իսրայելի վրա՝ դադարեցնելու զենքի մատակարարումները Բաքու։ Ընդհակառակը, Իրանի դեմ հնարավոր բախման լույսի ներքո Ադրբեջան-Իսրայել-ԱՄՆ եռանկյունին կարող է էլ ավելի սերտանալ՝ նկատի առնելով Ադրբեջանի ռազմավարական դիրքը Իրանի սահմանին։ Սա նշանակում է, որ Հայաստանի անվտանգության միջավայրում կարող է աճել ադրբեջանաիսրայելական ռազմական համագործակցության ազդեցությունը, ինչն առկա էր արդեն, բայց կարող է դառնալ բացարձակ արտոնյալ (օրինակ՝ Ադրբեջանը կարող է իր օդանավակայանները տրամադրել Իսրայելի օդուժին Իրանի դեմ գործողությունների համար, եւ նման պայմաններում ԱՄՆ-ն հավանաբար կսատարի կամ նվազագույնը՝ կհանդուրժի դա)։ Մյուս կողմից Իսրայելն իրանական ազդեցությանը հակազդելու շրջանակում գուցե հետաքրքրված լինի Հայաստանի հետ որոշակի շփումներով՝ որպես Իրանի հարեւան եւ ավանդաբար Իրանի հետ բարիդրացիական հարաբերություններ ունեցող երկրի։ Սակայն ներկայիս փուլում Իսրայել-Հայաստան պաշտոնական հարաբերությունները նվազագույն մակարդակի վրա են, եւ փոփոխություն ակնկալել դժվար է, քանի դեռ Երեւանը սերտ կապերը ավելի խորացնելու միտում ունի Թեհրանի հետ։ Ամփոփելով՝ Իսրայելի դերի բարձրացումը ամերիկյան քաղաքականության մեջ նշանակում է, որ տարածաշրջանային զարգացումները տեղի կունենան գլխավորապես Վաշինգտոն-Թել Ավիվ առանցքի շուրջ, որտեղ փոքր երկրների ձայնը քիչ է լսվելու, եթե այն չի համապատասխանում այդ առանցքի առաջնահերթություններին։ ԱՄՆ կառավարության ներսում առկա հայամետ պաշտոնյաները եւ նրանց ազդեցությունը Թեեւ ԱՄՆ նոր վարչակազմը ունի այլ առաջնահերթություններ, ամերիկյան քաղաքական համակարգում դեռեւս առկա են ուժեղ հայամետ ձայներ, որոնք փորձում են պաշտպանել Հայաստանի շահերը։ Դրանք հիմնականում օրենսդիր մարմնում են՝ Կոնգրեսում, որտեղ գործում է Կոնգրեսական Հայկական հարցերի երկկուսակցական խմբակցությունը։ Խմբակցության համանախագահներ կոնգրեսականներ Ֆրենկ Փալոնեն (դեմոկրատ), Գուսի Բիլիրակիսը (հանրապետական), Բրեդ Շերմանը (դեմոկրատ) եւ Դեյվիդ Վալադաոն (հանրապետական) շարունակաբար նախաձեռնություններ են ձեռնարկում հայանպաստ քաղաքականության ուղղությամբ։ Այսպիսի կոնգրեսական ճնշումը վկայում է, որ նույնիսկ վարչակազմի առաջնահերթությունները փոխվելու դեպքում օրենսդիրները կարող են փորձել ազդել արտաքին քաղաքականության որոշումների վրա՝ առնվազն ուշադրություն հրավիրելով Հայաստանի խնդիրներին։ Բացի Կոնգրեսից, ակտիվ է նաեւ ամերիկահայ համայնքը իր կազմակերպություններով, մասնավորապես Ամերիկայի Հայ Դատի հանձնախումբը (ANCA) եւ Հայաստանյան ժողովը, որոնք լոբբիստական աշխատանքի մեծ փորձ ունեն։ Հայ Դատի հանձնախումբը արդեն իսկ հայտարարել է, որ նոր վարչակազմի հետ աշխատանքի կենտրոնում դնելու է մի շարք ռազմավարական նախաձեռնություններ՝ ուղղված Ադրբեջանի պատասխանատվության ապահովմանը, Հայաստանի անվտանգության ամրապնդմանը եւ Արցախի ժողովրդի իրավունքների պաշտպանությանը։ Այս խմբերը համագործակցում են ինչպես հայկական հարուստ սփյուռքի հետ, այնպես էլ կոնգրեսականների եւ նահանգային իշխանությունների հետ՝ ձգտելով ԱՄՆ քաղաքական օրակարգում պահել հայկական հարցերը։ Արդյունքում տեսնում ենք, որ նույնիսկ Թրամփի երդմնակալությունից անմիջապես առաջ ANCA-ն սկսել էր կապեր հաստատել նոր Կոնգրեսի անդամների հետ եւ ուրվագծել աշխատանքը Թրամփ-Վենս զույգի (ԱՄՆ փոխնախագահ Ջեյ Դի Վենս) հետ՝ առաջարկելով օրակարգեր, որոնք կբերեն «արդար եւ արժանապատիվ խաղաղություն Հարավային Կովկասում, կհարգեն Հայաստանի ինքնիշխանությունը եւ կապահովեն արցախահայության պաշտպանված վերադարձի իրավունքը»։ Այնուամենայնիվ, փորձագիտական գնահատականները հուշում են, որ առանձին հայամետ պաշտոնյաների կամ խմբերի ազդեցությունը սահմանափակ է մնում, անգամ եթե նրանք կառավարության կազմում են։ Այսպիսով՝ ԱՄՆ իշխանական համակարգում հայամետ պաշտոնյաները եւ խմբերը սահմափակ կարողությամբ, բայց կարեւոր դերակատարներ են, որոնք կարող են մեղմել վերը նշված գլոբալ փոփոխությունների բացասական հետեւանքները Հայաստանի համար եւ ապահովել, որ Հայաստանը լիովին դուրս չմնա ամերիկյան ուշադրությունից։ Հետեւանքները Հայաստանի համար․ արտաքին քաղաքականություն, անվտանգություն եւ տնտեսական համագործակցություն Միացյալ Նահանգների դիրքորոշումներում վերոնշյալ փոփոխությունները բազմաշերտ ազդեցություն կունենան Հայաստանի վրա։ Մեծ հաշվով, ձեւավորվում է մի միջավայր, որտեղ հին կարծրատիպերը խարխլված են, եւ ուժերի նոր հարաբերակցությունը պահանջում է Երեւանի կողմից ճկուն ու հաշվենկատ դիվանագիտություն։ Առաջին հերթին, Ռուսաստան–Արեւմուտք հարաբերությունների փոփոխությունը անմիջականորեն կարտացոլվի Հարավային Կովկասում։ Եթե Վաշինգտոնն ու Մոսկվան շարունակեն ուղիղ երկխոսությունը եւ գուցե հասնեն ինչ-որ համաձայնությունների Ուկրաինայի հարցով, դա կարող է նշանակել, որ Արեւմուտք-Ռուսաստան գլոբալ դիմակայությունը թուլանում է։ Նման պայմաններում Մոսկվան փորձելու է կրկին երեւալ իր ավանդական «ազդեցության գոտիներում», այդ թվում՝ Հայաստանում, եւ Երեւանից պահանջել վերանայել վերջին տարիների արեւմտամետ տեղաշարժերը։ Հայաստանն արդեն թերեւս զգում է դա 2023 թ. արցախյան իրադարձություններից հետո եւ ՀԱՊԿ-ի շրջանակում լարվածության ֆոնին։ Եթե Ամերիկա-Ռուսաստան լարվածությունը նվազի, Երեւանը կկանգնի երկընտրանքի առաջ՝ շարունակե՞լ բազմավեկտոր քաղաքականությունը, թե՞ ենթարկվել Մոսկվայի գծին։ Սակայն եթե ԱՄՆ-ն Ռուսաստանի հետ համաձայնության գա «մեծ խաղի» շրջանակում, չի բացառվում, որ Հայաստանը հայտնվի փոխզիջման խաչմերուկում, որտեղ իր շահերը գերադրական ներկայացված չեն լինի։ Միեւնույն ժամանակ, Ուկրաինայի շուրջ ձեւավորվող գործարքները կարող են սահմանել վտանգավոր նախադեպեր։ Եթե միջազգային հանրությունը, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ն, փաստացի ընդունի ուժի կիրառման միջոցով սահմանների փոփոխությունը (չբարձրացնելով ձայնը Ղրիմի կամ Դոնբասի վերաբերյալ), նույն տրամաբանությունը կարող է կիրառվել այլուր։ Ադրբեջանը, որը 2020-23 թթ. ուժով փոխեց Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը, գուցե ավելի վստահ զգա, որ աշխարհի մեծ տերությունները չեն միջամտի ուժի կիրառմանը, եթե ունենան իրենց շահերը։ Սա պոտենցիալ խրախուսում է Բաքվին հնարավոր համարձակ քայլերի գնալ Հայաստանի դեմ՝ հատկապես Սյունիքի միջանցքի հարցում՝ գիտակցելով, որ Վաշինգտոնը զբաղված է իր սակարկումներով Մոսկվայի հետ եւ գուցե կրկին «չնկատի» փոքր երկրի ինքնիշխանության ոտնահարումը։ Թրամփի գործարքային եւ անկանխատեսելի կառավարումը առանձին մարտահրավեր է ներկայացնում։ Նախ, այն թուլացնում է միջազգային իրավունքի եւ հաստատությունների դերը, ինչը փոքր երկրների անվտանգության հենասյուներից է։ Եթե գլոբալ հարթակում «ուժի իրավունքը» բարձրանա «իրավունքի ուժի» դեմ, Հայաստանը իր իրավունքների պաշտպանությունն ավելի դժվարությամբ կկազմակերպի՝ լինի դա ՄԱԿ-ում, թե ԵԱՀԿ-ում։ Երկրորդ, Թրամփի գործարարական մոտեցումը կարող է դրսեւորվել նաեւ Հայաստանի ու Ադրբեջանի հետհարաբերություններում. նա կարող է փորձել «գործարք» կնքել Երեւանի եւ Բաքվի հետ, որը արագ խաղաղություն կապահովի, սակայն հավանական է՝ այդ գործարքը ավելի շուտ կարտացոլի ուժի այս պահին առկա բալանսը (որը դժբախտաբար Հայաստանի օգտին չէ), եւ ոչ թե արդար ու կայուն լուծումը։ Նմանօրինակ իրավիճակ արդեն եղել է 2020 թ. պատերազմից հետո, երբ միջազգային ճնշման պակասը բերեց մի հայտարարության, որը երկարաժամկետում կայունություն չապահովեց։ Թրամփի նման առաջնորդի միջնորդությունը կարող է կարճաժամկետ ձեռքբերումների վրա կենտրոնանալ (միավորներ վաստակել որպես խաղաղություն հաստատող), բայց երկարաժամկետ ռիսկերը հաշվի չառնել։ Իրանի ուղղությամբ ԱՄՆ-ի ագրեսիվ քաղաքականությունը շոշափելի վտանգ է պարունակում Հայաստանի համար ինչպես տնտեսական, այնպես էլ անվտանգության առումով։ Հայաստան-Իրան առեւտուրը (որը 2023-ին հասել էր մոտ $600 մլն-ի),  կենսական դեր ունի՝ հատկապես էներգետիկ ոլորտում (գազ-էլեկտրաէներգիա փոխանակման ծրագրով) եւ ճանապարհային հաղորդակցության տեսանկյունից։ Զինված հակամարտության դեպքում Հայաստան-Իրան սահմանային շրջանները կարող են հայտնվել հումանիտար ճգնաժամի առջեւ՝ փախստականների հոսք, անվտանգության միջադեպեր եւ տնտեսական փլուզում։ Նույնիսկ առանց պատերազմական սցենարի, եթե Իրանը ավելի ներգրավված լինի իր անվտանգության խնդիրներում, նրա հնարավորությունները սուղ կլինեն Հարավային Կովկասում բալանսավորողի դեր խաղալու համար, ինչը մինչ օրս Հայաստանի համար ձեռնտու է եղել։ Իսրայելի տարածաշրջանային հավասարակշռությունըԻսրայելի սերտ կապերը Հունաստանի եւ Հնդկաստանի հետ մի կողմից լայնացնում են վերոնշյալ համագործակցության աշխարհագրական շրջանակը, մյուս կողմից՝ ի հայտ բերում տարածաշրջանային հետաքրքրությունների բարդ խաչմերուկ։ Թել Ավիվը, լինելով Աթենքի ու Նյու Դելիի ռազմավարական դաշնակիցը, իր տեխնոլոգիաներով ու հետախուզական ներուժով նպաստում է նրանց անվտանգության ամրապնդմանը, սակայն միեւնույն ժամանակ Իսրայելն ունի սեփական օրակարգը՝ ուղղված Իրանի ազդեցության սահմանափակմանը տարածաշրջանում։ Այս հանգամանքը նշանակում է, որ մինչ Ֆրանսիայի, Հնդկաստանի, Իրանի եւ Հունաստանի միջեւ ձեւավորվող համագործակցությունը միավորում է համընկնող շահերը, Իսրայելի մասնակցությունը որոշակի բարդացում է մտցնում՝ հաշվի առնելով Թեհրանի հետ նրա հակասությունները։ Այնուամենայնիվ, Իսրայելի ներգրավմամբ նախագծերը  կարող են կապող օղակ ծառայել Ասիա-Եվրոպա հաղորդակցության համար՝ ներառելով Հնդկաստանը, Արաբական երկրները, Իսրայելը եւ Հունաստանը, ինչը ընդհանուր առմամբ մեծացնում է տարածաշրջանային փոխկապվածությունը։ Զարգացումների ազդեցությունը Հայաստանի արտաքին քաղաքականության վրա Հայաստանի համար վերոնշյալ զարգացումները եւ նոր համագործակցային ճարտարապետությունը ստեղծում են ինչպես նոր հնարավորություններ, այնպես էլ մարտահրավերներ արտաքին քաղաքականության համատեքստում։ Այս երկրներից յուրաքանչյուրը կարեւոր նշանակություն ունի Հայաստանի համար, եւ նրանց միջեւ ընթացող համագործակցությունը կարող է անդրադառնալ Երեւանի դիվանագիտական ու ռազմավարական որոշումների վրա։ Անվտանգություն եւ պաշտպանություն․ Ֆրանսիան, Հունաստանը, Հնդկաստանը եւ Իրանը նվազագույնը առնչություն ունեն այն խնդիրներին, որոնց հանդիպում է Հայաստանը: Ֆրանսիան եւ Հունաստանը մշտապես աջակցություն են հայտնել Հայաստանի տարածքային ամբողջականությանը եւ դատապարտել Ադրբեջանի ագրեսիվ գործողությունները։  Մասնավորապես, 2023 թվականին Ադրբեջանական բանակի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի դեմ իրականացված հարձակման ժամանակ Հունաստանը «վճռականորեն դատապարտեց» ադրբեջանական գործողությունը եւ կոչ արեց հարգել տեղի հայության իրավունքները։  Հնդկաստանը, չնայած պակաս հրապարակային, գործի է դնում իր ռազմական համագործակցությունը Հայաստանի հետ. Նյու Դելին դարձել է խոշորագույն սպառազինությունների մատակարար՝ փոխարինելով Ռուսաստանին։ Հայաստանն արդեն ձեռք է բերել հնդկական «Պինակա» հրթիռային համալիրը, «Սվատի» ռադարներ եւ այլ զինատեսակներ՝ ամրապնդելով իր պաշտպանունակությունը։ Այդպիսով, այս  երկրների հետ համագործակցությունը լրացուցիչ անվտանգային հենարան է ստեղծում Հայաստանի համար։ Տնտեսություն եւ կապուղիներ․ Հայաստանը, լինելով փոքր տնտեսությամբ եւ սահմանափակ ելք ունեցող երկիր, կենսական շահագրգռվածություն ունի տարածաշրջանային տնտեսական նախագծերին միանալու հարցում։ Ֆրանսիա-Հունաստան-Հնդկաստան-Իրան ուղղություններով համագործակցությունը նոր տրանսպորտային միջանցքների եւ առեւտրի ուղիների հնարավորություն է տալիս։ Օրինակ, Հնդկաստան-Իրան գործընկերությամբ զարգացող Հյուսիս-Հարավ միջանցքը (Chabahar նավահանգստով) կարող է շարունակվել Հայաստանով: Ինքնին, Նյու Դելին ընդգծում է Միջազգային հյուսիս-հարավ տրանսպորտային միջանցքի (INSTC) կարեւորությունը, որը Եվրոպան Հնդկաստանին կապելու համար կարող է անցնել հենց Հայաստանի եւ Իրանի տարածքով։  Հայաստանի կառավարությունն ակտիվորեն աշխատում է Պարսից ծոց–Սեւ ծով միջանցքի վրա, որը նախատեսում է Իրանը Հայաստանի եւ Վրաստանի միջոցով կապել եվրոպական շուկաներին. այս ծրագրին Հնդկաստանը եւ հունական կողմն արտահայտել են աջակցություն՝ նկատելով դրանում փոխշահավետ հեռանկարներ։ Եթե այս նախագծերը կյանքի կոչվեն, Հայաստանը կնվազեցնի իր տրանսպորտային կախվածությունը վրացական երթուղուց եւ կդառնա Եվրասիական կարեւոր տարանցիկ օղակներից մեկը։ Դա համընկնում է նաեւ Իրանի եւ Հնդկաստանի շահերին՝ շրջանցել Թուրքիան եւ Պակիստանը առեւտրային հաղորդակցությունում։  Միեւնույն ժամանակ, Ֆրանսիան՝ որպես ԵՄ առաջատար երկիր, եւ Հունաստանն իր տարածքով կարող են խթանել Եվրոպա-Ասիա առեւտրի Հայաստանով անցնող տարբերակները, եթե տարածաշրջանային կայունությունը ապահովվի։ Այսպիսով, տնտեսական իմաստով, նշված համագործակցային զարգացումները Հայաստանի համար բացում են տարանցիկ երկրի դեր ստանձնելու, նոր ներդրումներ եւ շուկաներ ներգրավելու առիթներ։ Դիվանագիտական դիրքավորումը․ նոր զարգացող հարաբերությունները Հայաստանին հնարավորություն են տալիս ավելի ինքնուրույն եւ բազմավեկտոր արտաքին քաղաքականություն վարել։ Եթե նախորդ տասնամյակներում Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը հիմնականում ուղղված էր ռուսական անվտանգության համակարգին, ապա այժմ Երեւանն ընդլայնում է իր հորիզոնները։  Ֆրանսիայի, Հունաստանի, Հնդկաստանի եւ Իրանի հետ սերտացումը նշանակում է, որ Հայաստանը հնարավորություն ունի ձեւավորել դաշնակիցների ցանց, որը համապատասխանում է իր անվտանգության եւ զարգացման առաջնահերթություններին։ Այս երկրները, տարբեր դրդապատճառներով, հակակշիռ են հանդիսանում Թուրքիա-Ադրբեջան դաշինքին, որը սպառնում է Հայաստանի շահերին. ուստի Երեւանի համար բնական է հարել դրանց հետ ավելի սերտ համագործակցությանը։  Հայաստանը պետք է խոհեմ դիվանագիտությամբ օգտագործի այս միջնորդավորված կապերը. Հունաստանի եւ Հնդկաստանի միջոցով կարող է անուղղակի երկխոսության ճանապարհներ փնտրել Իսրայելի հետ՝ գուցե համոզելով վերջինիս հավասարակշռված դիրք գրավել հայ-ադրբեջանական հակամարտությունում։ Միեւնույն ժամանակ, Երեւանի եւ Թեհրանի դաշնակցային հարաբերությունները մնում են էական՝ որպես հակակշիռ Բաքու-Թել Ավիվ ռազմական կապերին։ Այս բազմաշերտ դիվանագիտական խաղում Հայաստանը ձգտում է պահպանել հավասարակշռությունը՝ չվնասելով իր հարաբերությունները Իրանի հետ, բայց նաեւ օգտվելով այն բանից, որ իր գործընկեր Հնդկաստանն ու Հունաստանը լավ կապեր ունեն Իսրայելի հետ։ Այսպիսով, Ֆրանսիայի, Հնդկաստանի, Իրանի եւ Հունաստանի միջեւ աճող համագործակցությունը, ինչպես նաեւ Իսրայելի ներգրավվածությունը Հունաստան-Հնդկաստան առանցքում, նոր ձեւ է տալիս տարածաշրջանային ու գլոբալ դաշինքների համադրությանը։ Այս միտումները կարող են շահեկան լինել Հայաստանի համար. դեպի արեւելք եւ արեւմուտք ձեւավորվող նոր միջանցքներում եւ գործընկերային համատեղ նախագծերում ներգրավվելը Հայաստանին կօգնի ամրապնդել իր ինքնիշխանությունն ու անվտանգությունը։ Այս համագործակցություններում, ինչպես նշվեց, առկա են նաեւ մարտահրավերներ, սակայն ընդհանուր առմամբ դրանք Հայաստանին հնարավորություն են տալիս դիվերսիֆիկացնել իր արտաքին կապերը։  Կարճ ասած, ձեւավորվող բազմաբեւեռ միջավայրում Հայաստանը հնարավորություն ունի առավելագույնս օգտագործել Ֆրանսիայի, Հնդկաստանի, Իրանի եւ Հունաստանի հետ գործընկերությունը՝ իր շահերը առաջ մղելու եւ տարածաշրջանային կայունության մեջ իր ավանդը ներդնելու համար։ Միեւնույն ժամանակ, միայն իրական բարեփոխումների հետ դրանց համակցությունը կարող է ապահովել առավելագույն արդյունավետություն։ Նարեկ Ներսիսյան
16:50 - 27 մարտի, 2025
«Այդ հնարավորությունը հավերժ չի լինելու»․ Բաքվից կոչ են անում արագացնել համաձայնագրի ստորագրումը
 |azatutyun.am|

«Այդ հնարավորությունը հավերժ չի լինելու»․ Բաքվից կոչ են անում արագացնել համաձայնագրի ստորագրումը |azatutyun.am|

azatutyun.am: Ադրբեջանի նախագահի հատուկ հանձնարարություններով ներկայացուցիչ Էլչին Ամիրբեկովը կոչ է արել Երևանին՝ արագացնել խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման գործընթացը՝ նշելով՝ «այդ հնարավորությունը հավերժ չի լինելու», իսկ այն բաց թողնելը, ըստ ադրբեջանցի պաշտոնյայի, «սխալ կլինի»։ «Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղության համաձայնագրի տեքստի շուրջ այս ամիս ավարտված բանակցությունները ճանապարհ են հարթում հարաբերությունների կարգավորման և դիվանագիտական կապերի հաստատման համար։ Սակայն այն իրագործելու համար Հայաստանը պետք է փոփոխի իր Սահմանադրությունը, հրաժարվի տարածքային պահանջներից և դուրս բերի օտար ուժերը սահմանամերձ տարածքներից», - ասել է Ամիրբեկովը՝ հավելելով՝ «չնայած ձեռք բերված պայմանավորվածություններին, երկրների միջև լարվածությունը պահպանվում է»։ Նա ասել է, թե «համաձայնագիրը ոչ թե վերջն է, այլ սկիզբը» և որ «խաղաղությունը կառուցվում է ոչ թե հայտարարությունների, այլ կոնկրետ քայլերի վրա»։ Պաշտոնական Բաքուն և Երևանը մարտի 13-ին հայտարարեցին խաղաղության համաձայնագրի վրա աշխատանքներն ավարտելու մասին։ Երևանը համաձայնագիրը ստորագրելու պատրաստակամություն է հայտնում, Բաքուն՝ պայմաններ առաջ քաշում՝ «Ադրբեջանի նկատմամբ տարածքային նկրտումներ պարունակող» Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխություն, Ղարաբաղյան հարցով տարիներ շարունակ զբաղված ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարում, վերջին օրերին էլ Հայաստանին մեղադրում հրադադարը խախտելու համար։ Երևանը հերքում է մեղադրանքներն ու հայտարարում՝ իրադրությունն էսկալացնելու խնդիր և նպատակ չունի և շարունակում է գործել խաղաղության օրակարգի սկզբունքներով՝ Բաքվին կոչ անելով խորհրդակցություններ սկսել հայ - ադրբեջանական խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման տեղի և ժամկետների վերաբերյալ։
10:20 - 27 մարտի, 2025
Փաշինյանի կարծիքով՝ Ղարաբաղյան շարժումը չպետք է շարունակվի
 |azatutyun.am|

Փաշինյանի կարծիքով՝ Ղարաբաղյան շարժումը չպետք է շարունակվի |azatutyun.am|

azatutyun.am: Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը այսօր խորհրդարանի ամբիոնից հայտարարեց, թե Ղարաբաղյան շարժումը չպետք է շարունակվի: «Առանց սեթևեթանքի ուզում եմ հստակ և աներկբա ասել, որ ես կարծում եմ՝ մենք Ղարաբաղյան շարժումը չպետք է շարունակենք: Սակայն ուզում ենք համոզված լինել, որ Ադրբեջանում էլ չկա քաղաքական որոշում, որ իրենք սկսում են մի ուրիշ շարժում, օրինակ՝ «Արևմտյան Ադրբեջանի» շարժում, և այս պատմությունը ոչ թե խաղաղություն հաստատելու և այլ կոնֆլիկտային տրամաբանությունը Ադրբեջանի տարածքից Հայաստանի տարածք արտահանելու մասին», - հարցուպատասխանի ժամանակ ասաց Նիկոլ Փաշինյանը: Արցախյան ազատագրական շարժումը մեկնարկել է1988-ի փետրվարին: Բաքուն Երևանից շարունակում է պահանջել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարում։ Հայաստանի ԱԳՆ խոսնակ Անի Բադալյանն ավելի վաղ ասել էր՝ Երևանն արդեն հայտնել է ԵԱՀԿ ՄԽ լուծարումը դիտարկելու իր պատրաստակամության մասին, սակայն «ուզում է համոզված լինել, որ սա նշանակում է կոնֆլիկտի դե ֆակտո և դե յուրե ավարտ և ոչ թե դրա տեղափոխում Հայաստանի Հանրապետության տարածք այսպես կոչված «Արևմտյան Ադրբեջանի» խոսույթի ներքո։ Ադրբեջանի իշխանությունն «Արևմտյան Ադրբեջան» է անվանում Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի մի մասը և Փաշինյանի կառավարությունից պահանջում հստակեցնել՝ ինչպե՞ս են ադրբեջանցիները վերադառնալու «իրենց պատմական հողերը»: Արտգործնախարար Միրզոյանն էլ Ադրբեջանի կողմից առաջ քաշվող «Արևմտյան Ադրբեջան» նարատիվը ավելի վաղ տարածքային պահանջ էր համարել Հայաստանի նկատմամբ։
17:29 - 26 մարտի, 2025
Պատերազմի վտանգ միշտ էլ կա, բայց պատերազմի հիմք ու առիթ չկա. Ռուբեն Ռուբինյան
 |news.am|

Պատերազմի վտանգ միշտ էլ կա, բայց պատերազմի հիմք ու առիթ չկա. Ռուբեն Ռուբինյան |news.am|

news.am: Պատերազմի վտանգ, ինչպես երեկ, այնպես էլ այսօր, այնպես էլ վաղը կա, պատերազմի առիթ չկա և հիմք չկա: Այս մասին, այսօր՝ մարտի 26-ին, ԱԺ-ում լրագրողների հետ զրույցում նշեց ԱԺ փոխխոսնակ Ռուբեն Ռուբինյանը: Հարցին՝ հնարավո՞ր է, որ Ադրբեջանը նման միջոցներով փորձում է ճնշել, որպեսզի հավելյալ նախապայմաններով պայմանագիրը ստորագրվի, նա պատասխանեց. «Ես չեմ ուզում հիմա մենք քաղաքագիտական վերլուծության մեջ մտնենք: Հարցնում եք՝ վտանգ կա՞, վտանգ միշտ էլ կա: Չէինք ասի, որ վտանգը ավելի շատ է, քան երեկ, բայց այդ վտանգը կա, քանի դեռ խաղաղության գործընթացը չի հասել իր ավարտին: Բայց մենք ի՞նչ ենք անում, մենք շարժվում ենք խաղաղության ուղղությամբ, սա է պատճառը նաև, որ այդ թվում մեր ջանքերով խաղաղության պայմանագրի տեքստը համաձայնեցված է և սպասում է իր ստորագրմանը»:
16:59 - 26 մարտի, 2025
Երևանը պատրաստ է ստորագրել Ադրբեջանի հետ խաղաղության համաձայնագիրը, սակայն Բաքվի կողմից պատրաստակամություն չի տեսնում |armenpress.am|

Երևանը պատրաստ է ստորագրել Ադրբեջանի հետ խաղաղության համաձայնագիրը, սակայն Բաքվի կողմից պատրաստակամություն չի տեսնում |armenpress.am|

armenpress.am: Հայաստանն Ադրբեջանին առաջարկել է խորհրդակցություններ սկսել խաղաղության համաձայնագրի համաձայնեցված տեքստի ստորագրման ժամկետների և տեղի վերաբերյալ, սակայն նույն պատրաստակամությունը պաշտոնական Բաքվի կողմից չի լսել։  Իրանի արտաքին գործերի նախարար Աբբաս Արաղչիի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսի ժամանակ այս մասին ասել է Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը՝ անդրադառնալով հարցին, թե Ադրբեջանի հետ եղե՞լ են խորհրդակցություններ խաղաղության համաձայնագրի համաձայնեցված տեքստի ստորագրման վերաբերյալ։  «Պաշտոնական Երևանն առաջարկել է սկսել խորհրդակցություններ՝ որոշելու համաձայնագրի ստորագրման տեղը, ժամը և մյուս մանրամասները։ Այս պահին մենք նույն պատրաստակամությունը պաշտոնական Բաքվից չենք լսել։  Խաղաղության համաձայնագրի տեքստի համաձայնեցմանը զուգահեռ և դրանից հետո Ադրբեջանը որոշակի այլ նախապայմաններ է տեսնում։ Կհարցնեք, թե ի՞նչ պետք է անել։ Պետք է շարունակել աշխատել, բանակցել, գտնել փոխադարձ ընդունելի լուծումներ, արժանապատիվ լուծումներ և երկարատև խաղաղություն ապահովող լուծումներ, այլընտրանք ուղղակի չկա։ Այս պահին, այո, չկա ըմբռնում, թե որտեղ և երբ պետք է ստորագրվի։ Մենք պատրաստ ենք հնարավորինս արագ ներգրավվել այդ գործընթացում և դնել մեր ստորագրությունը»,- ասաց ՀՀ ԱԳ նախարարը։  Հայաստանն ու Ադրբեջանը մարտի 13-ին հայտարարել են խաղաղության համաձայնագրի նախագիծը համաձայնեցնելու և դրա շուրջ բանակցություններն ավարտելու ուղղությամբ։ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին առաջարկել է խորհրդակցություններ սկսել համաձայնագրի ստորագրման ժամկետների և վայրի վերաբերյալ, Ադրբեջանը, մինչդեռ, նախապայմաններ է առաջ քաշում համաձայնագիրը ստորագրելու համար։ Մասնավորապես, ադրբեջանական կողմը շարունակում է պնդել կեղծ թեզը, թե Հայաստանի Սահմանադրությունը իբր տարածքային պահանջներ է պարունակում Ադրբեջանի նկատմամբ՝ որպես խաղաղության համաձայնագիրը ստորագրելու նախապայման դնելով ՀՀ Սահմանադրության փոփոխության հարցը։ Ադրբեջանի երկրորդ նախապայմանը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարումն է։ Նախապայմաններին զուգահեռ Ադրբեջանը մի քանի օր շարունակում կեղծ լուրեր էր տարածում, թե Հայաստանի զինված ուժերը սահմանի տարբեր հատվածներում իբր կրակում են ադրբեջանական դիրքերի ուղղությամբ։  
15:34 - 25 մարտի, 2025
Եթե խաղաղության համաձայնագրում գրված լինի՝ Հայաստանը պետք է կապիտnւլացվի, ուրեմն նաև գրված է, որ Ադրբեջանն էլ պետք է կապիտnւլացվի. Ալեն Սիմոնյան
 |tert.am|

Եթե խաղաղության համաձայնագրում գրված լինի՝ Հայաստանը պետք է կապիտnւլացվի, ուրեմն նաև գրված է, որ Ադրբեջանն էլ պետք է կապիտnւլացվի. Ալեն Սիմոնյան |tert.am|

tert.am: Աժ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը չի կարծում, թե հայ-ադրբեջանական բանակցությունները, խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը փակուղի է մտել: ԱԺ-ում լրագրողների հետ ճեպազրույցի ժամանակ, անդրադառնալով ադբեջանակլան կողմի՝ օրեր շարունակ տարածած հայտարարությանը, թե հայկական ԶՈւ-երը կրակում են իրենց դիրքերին, ասաց. «Մի փոքր անսպասելի էր ադրբեջանական կողմի համար մեր կողմից առաջարկը ստորագրելու ու այդ տրամաբանությամբ առաջ շարժվելու մոտեցումը: Երևի դրա հետ է այդ ամենը պայմանավորված: Այդ «կրակոցները» դրանք առանձին հետաքննության առիթ են և այդ ուղղությամբ աշխատանքեր են տարվում, որ թե այդ հրապարակումների հետ կապված, թե ապագայում, եթե լինեն՝ հնարավոր լինի նման բաներից խուսափել»: Անդրադառնալով Խաղաղության համաձայնագրի տեքստի հրապարակմանը և քննադատություններին, թե միակողմանի զիջումներ և կապիտուլյացիա է, ԱԺ նախագահն ասաց. «Բազմիցս հայտարարել ենք, որ բոլոր կետերը վերաբերում են երկու կողմերին, եթե այնտեղ գրված է, որ հայկական կողմը պետք է կապիտուլացվի, ուրեմն նաև գրված է, որ ադրբեջանական կողմն էլ պետք է կապիտուլացվի»: Սիմոնյանը հստակեցրեց, որ այդ փաստաթուղթն ունի երկու կողմ: Հարցին էլ՝ տեսե՞լ եք, որ Ադրբեջանը խաղի կանոն պահպանի, Սիմոնյանը դրական պատասխան տվեց: «Այո՛, տեսել ենք, երբ մենք քննարկում ենք և, օրինակ, հաստատում ենք երկու երկրների միջև սահմանազատման և սահմանագծման փաստաթուղթը, և մեր ընդդիմությունն ասում է՝ չի պահպանելու, չի ստորագրելու, մեկ ժամ հետո ստորագրում է»,- նշեց նա:
11:48 - 25 մարտի, 2025
Ֆրանցիսկոս Պապը ողջունել է Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության համաձայնագրի փաստաթղթի վերջնական ձևավորումը

Ֆրանցիսկոս Պապը ողջունել է Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության համաձայնագրի փաստաթղթի վերջնական ձևավորումը

Տարածվել է Նորին Սրբություն Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապի մարտի 23-ի կիրակնօրյա Մարեմյան աղոթքի գրավոր խորհրդածությունը, որտեղ նա վիշտ է հայտնել Գազայի վրա ռմբակոծումների համար, ուրախություն` Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության համաձայնագրի վերջնական ձևավորման շուրջ համաձայնության համար, աղոթք ու կոչ է ուղղել խաղաղության ու անմիջական զինադադարի ի նպաստ և շնորհակալություն հայտնել բժիշկներին, առողջապահական գործիչներին։ «Ուրախ եմ` որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը համաձայնության եկան խաղաղության համաձայնագրի վերջնական ձևի վրա։ Հուսով եմ, որ այն կստորագրվի որքան հնարավոր է շուտ և կարողանա նպաստել Հարավային Կովկասում կայուն խաղաղության հաստատմանը», - «Արմենպրես»-ի փոխանցմամբ, եղել է Ֆրանցիսկոս Պապի մաղթանքներից մեկը։    
17:25 - 23 մարտի, 2025
Դեռ որոշում չկա, բայց եթե սահմանին խաղաղություն լինի, ԵՄ դիտորդներին կարող ենք նեղություն չտալ. Փաշինյան

Դեռ որոշում չկա, բայց եթե սահմանին խաղաղություն լինի, ԵՄ դիտորդներին կարող ենք նեղություն չտալ. Փաշինյան

Խաղաղության համաձայնագրի համաձայնեցված տեքստում ոչ մի միակողմանի պարտավորություն, ընդ որում ոչ Ադրբեջանի, ոչ մեզ համար, չկա։ Այս մասին Հանրային հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում ասաց Նիկոլ Փաշինյանը։ «Տպավորություն է, թե Հայաստանի սահմանի երկայնքով Ադրբեջանի կողմից երրորդ ուժեր չեն եղել, համեյան դեպս մենք ժամանակ առ ժամանակ դիտարկել եւ տեսել ենք երրորդ ուժի ներկայացուցիչներ, դրոշներ, եւ այլն։ Ինչ նպատակով ենք մենք հրավիրել ԵՄ դիտորներին Հայաստան՝ տեղակայվելու հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով․ որպես կայունության եւ ինչ-որ առումով խաղաղության միջոց եւ գործոն։ Երրորդ կողմերի ներկայացուցիչների ներկայության մասին դրույթը ուժի մեջ է մտնելու խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումից եւ վավերացումից հետո։ Մինչեւ այդ կետը ԵՄ դիտորների աշխատանքի որեւէ խոչընդոտ չկա» ,- ասաց վարչապետը։ Անդրադառնալով միջպետական ատյաններում երկու երկրների հայցերի հետ քաշման հարցին, Փաշինյանը նշեց, որ այդ հայցերը հիմնականում խաղաղություն եւ կայունություն հաստատելու ճանապարհին խնդրահարույց գործոնները հասցեագրելու եւ լուծելու համար են։ «Եթե կա խաղաղություն, ուրեմն պետք է հենվել խաղաղության տրամաբանության վրա։ Մենք երբեմն նպատակները եւ միջոցները խառնում ենք իրար, այսինքն՝ տարօրինակ կլիներ հրաժարվել նպատակից եւ նախընտրել միջոց»,- ասաց ՀՀ վարչապետը։
22:50 - 21 մարտի, 2025
 Առավել ևս հիմա էսկալացիայի որևէ հիմք և հիմնավորում չկա․ Նիկոլ Փաշինյան

Առավել ևս հիմա էսկալացիայի որևէ հիմք և հիմնավորում չկա․ Նիկոլ Փաշինյան

Առավել ևս հիմա էսկալացիայի որևէ հիմք և հիմնավորում չկա։ Այս մասին Հանրային հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում ասաց Նիկոլ Փաշինյանը։  «ՀՀ-ն և Ադրբեջանը ճանաչել են միմյանց ինքնիշխանությունը, տարածքային ամբողջականությունը։ Այս կետից հաջորդ գործողությունը պետք է լինի խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը։ Եթե վստահության խնդիր չլիներ, երկու տարբերակ կլիներ՝ կամ խաղաղության պայմանագիրը վաղուց ստորագրված կլիներ, կամ խաղաղության համաձայնագրի կարիք չէր լինի։ Նաեւ վստահության հետ կապված խնդիրներն են պատճառը, որ խաղաղության համաձայնագրի համաձայնեցված տեքստում կա կարգավորու այդ թվում վստահության բարձրացման միջոցների վերաբերյալ։ Կողմերն ունեն իրենց պատկերացումները, թե ինչ հայտարարություններով պետք է առաջնորդվեն, եւ մեր պատկերացումն այն է, որ խաղաղության օրակարգը պետք է առաջ մղվի եւ իրագործվի, ինչը նշանակվում է առերեսվել բոլոր բարդությունների հետ եւ փորձել լուծել դրանք կամ առերեսվել։ Կարեւոր իրադարձություն է տեղի ունեցել, որ խաղաղության համաձայնագրի տեքստի վերաբերյալ բանակցությունները ՀՀ-ի եւ Ադրբեջանի միջեւ ավարտվել են խաղաղության համաձայնագրի տեքստի համաձայնեցմամբ»,- ասաց վարչապետը։ Փաշինյանը նշել է, որ մեր տարածաշրջանում էսկալացիան հիմք չունի՝ նշելով էսկալացիայի մասին լուրերի հոսքի նպատակն բուն լուրը քողարկելն է։ «Ինչ վերաբերում է էսկալացիոն տրամաբանությամբ լուրերի տարածմանը, կարծում եմ դրա տրամաբանությունն այն է, որ դրա լուրերի հոսքի ներքո քողարկել բուն լուրը, իսկ բուն լուրը հետեւյալն է, որ խաղաղության համաձայնագրի տեքստը համաձայնեցված է եւ սպասում է ստորագրման, հետեւաբար պետք է ստորագրվի, եւ ես միանշանակ արձանագրել եմ, որ պատրաստ եմ իմ ստորագրությունը դնել այդ տեքստի տակ։ Կարող են լինել ուժեր, որոնք էսկալացիայի կողմնակից են կամ հակառակորդ, բայց էսկալացիան պետք է ունենա հիմնավորում․ մեր տարածաշրջանում էսկալացիան չունի որեւէ հիմնավորում»։
22:25 - 21 մարտի, 2025
Ադրբեջանում հայտնաբերվել են ձնահյուսի տակ մնացած զինծառայողների մարմինները |armenpress.am|

Ադրբեջանում հայտնաբերվել են ձնահյուսի տակ մնացած զինծառայողների մարմինները |armenpress.am|

armenpress.am: Ադրբեջանում հայտնաբերվել են ադրբեջանական բանակի զինծառայողներ Ալի Իմանովի և Ռուսլան Համիդովի մարմինները։ «Արմենպրես»-ի հաղորդմամբ՝ այս մասին համատեղ հաղորդագրություն է տարածել Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը և արտակարգ իրավիճակների նախարարությունը։ Զինծառայողները ձնահյուսի տակ են մնացել Գետաբեկի շրջանում՝ ծառայության վայրից վերադառնալիս մառախլապատ եղանակի պայմաններում։ Ըստ պաշտոնական հաղորդագրության՝ որոնողափրկարարական աշխատանքներին ներգրավված են եղել Ադրբեջանի զինված ուժերի համապատասխան ստորաբաժանումները, արտակարգ իրավիճակների նախարարության մասնագետներն ու Ադրբեջանի ավտոճանապարհների պետական գործակալության կապալառու ընկերությունների հատուկ տեխնիկան և ռեսուրսները։ Զինծառայողների անհետացման մասին նախարարությունները հայտնել էին մարտի 19-ին։  
18:31 - 21 մարտի, 2025
Մագդալենա Գրոնոն Չեխիայի ԱԳ նախարարի հետ քննարկել է նաև հայ-ադրբեջանական գործընթացը
 |azatutyun.am|

Մագդալենա Գրոնոն Չեխիայի ԱԳ նախարարի հետ քննարկել է նաև հայ-ադրբեջանական գործընթացը |azatutyun.am|

azatutyun.am: Հարավային Կովկասոի հարցերով ԵՄ -ի հատուկ բանագնաց Մագդալենա Գրոնոն Չեխիայի արտգործնախարարի հետ հանդիպմանը քննարկել է նաև հայ-ադրբեջանական գործընթացը, այս մասին ԵՄ պաշտոնյան տեղեկացրել X-ի իր էջում։ «Ընդգծել եմ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում ԵՄ-ի շարունակական աջակցության անհրաժեշտությունը և հաստատել խաղաղության պայմանագրի շուրջ բանակցություններն ավարտելու մասին անցած շաբաթ արված հայտարարությունների կարևորությունը», - գրել է Գրոնոն։ Պաշտոնական Բաքուն և Երևանը մարտի 13-ին հայտարարեցին խաղաղության համաձայնագրի վրա աշխատանքներն ավարտելու մասին։ Երևանը համաձայնագիրը ստորագրելու պատրաստակամություն է հայտնում, Բաքուն՝ պայմաններ առաջ քաշում՝ «Ադրբեջանի նկատմամբ տարածքային նկրտումներ պարունակող» Հայաստանի Սահմանադրության փոփոխություն, Ղարաբաղյան հարցով տարիներ շարունակ զբաղված ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարում:
17:29 - 21 մարտի, 2025
ԱԱԾ տնօրենը մանրամասներ ներկայացրեց Հայաստանի և Ադրբեջանի անհետ կորածների և գերիների հարցերով հանձնաժողովների հանդիպումից |armenpress.am|

ԱԱԾ տնօրենը մանրամասներ ներկայացրեց Հայաստանի և Ադրբեջանի անհետ կորածների և գերիների հարցերով հանձնաժողովների հանդիպումից |armenpress.am|

armenpress.am: Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայության տնօրեն Արմեն Աբազյանը մանրամասներ ներկայացրեց Հայաստանի և Ադրբեջանի գերիների, պատանդների և անհայտ կորած անձանց հարցերով զբաղվող միջգերատեսչական հանձնաժողովների փետրվարի 7-ին տեղի ունեցած հանդիպումից։ «Քննարկում է տեղի ունեցել, պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել, որ նշված աշխատանքները կշարունակվեն։ Դրա վերաբերյալ ես հանդիպում եմ ունեցել նաև ծնողների հետ, տեղեկացվել են այդ հանդիպումների արդյունքների և շարունակական աշխատանքի մասին։ Չեմ ուզում մանրամասնել կետերով, քանի որ դա որոշակի գաղտնիություն է պարունակում»,- լրագրողների հետ ճեպազրույցի ժամանակ նշեց Աբազյանը։ Նա ընդգծեց՝ արվում է ամեն ինչ, որպեսզի հաջորդ հանդիպումը կայանա, և դրա արդյունքում արձանագրված կետերը, որոնք հուզում են անհետ կորածների և գերեվարվածների ծնողներին ու հարազատներին, ստանան իրենց պատասխանները։ԱԱԾ տնօրենը հավելեց նաև, որ չի կարող հստակ ժամկետներ նշել աճյունների տեղափոխման և գերիների վերադարձի վերաբերյալ, սակայն ընդգծեց՝ հայկական կողմը շարունակում է աշխատել այդ ուղղությամբ։ «Չեմ ուզում շտապել և որևէ տրամադրություն շոշափել, բայց դուք համոզված եղեք, որ հայկական կողմը ամեն ինչ անելու է, որպեսզի մենք այդ ուղղությամբ անպայման հաջողություն ունենանք»,- եզրափակեց Աբազյանը։ Հայաստանի և Ադրբեջանի համապատասխան հանձնաժողովների միջև հանդիպումը տեղի էր ունեցել 2025 թվականի փետրվարի 7-ին՝ սահմանային գոտում, որի ընթացքում կողմերը պայմանավորվել էին շարունակել քննարկումները փոխադարձ համաձայնությամբ։
17:22 - 21 մարտի, 2025