Փաստաբանների պալատ

Հայաստանի Հանրապետության փաստաբանների պալատը օրենքի հիման վրա ստեղծված փաստաբանների մասնագիտական, անկախ, ինքնակառավարվող ոչ առեւտրային կազմակերպություն է: Փաստաբանների պալատի մարմիններն են․

- փաստաբանների ընդհանուր ժողովը,

- փաստաբանների պալատի խորհուրդը, որը կազմված է 12 անդամից եւ նախագահից.

- որակավորման հանձնաժողովը, որը կազմված է 8 անդամից:

2020թ. փետրվարի 25-ի դրությամբ Հայաստանի Հանրապետությունում գործում են 2138 փաստաբան:

ՀՀ փաստաբանների պալատի նախագահն է Արա Գագիկի Զոհրաբյանը, որն այդ պաշտոնում ընտրվել է 2013 թվականին, ապա 2017-ին՝ վերընտրվել։

Փաստաբանները՝ ընդդեմ հարկային բեռի ավելացման․ կոլեկտիվ հանրագիր է ներկայացվել Կառավարությանը

Հունվարի 17-ին Փաստաբանների պալատը կոլեկտիվ հանրագիր է ներկայացրել ՀՀ կառավարությանը․ առիթը փաստաբանական ծառայությունների մատուցման եւ անվճար իրավաբանական օգնության տրամադրման ոլորտում հարկային բեռի վերջին փոփոխություններն են։ Այս տարվա հունվարի 1-ից փաստաբանական եւ իրավաբանական ծառայությունները շրջանառության հարկման համակարգից տեղափոխվել են հարկման ընդհանուր համակարգ։ Դա նշանակում է, որ շրջանառության հարկի փոխարեն (5%) այդ ծառայություններից այսուհետ գանձվելու են ավելացած արժեքի հարկ (20 %) եւ շահութահարկ (18-23%)։ Արդյունքում, այստեսակ գործունեությունների հարկային բեռն ավելանալու է մոտ 6-8 անգամ։ Այժմ Հայաստանի 1212 փաստաբաններ ներկայացրել են իրենց համատեղ նախագիծը եւ պահանջում են Կառավարությունից հավանություն տալ փաստաբանական ծառայությունների մատուցումը եւ անվճար իրավաբանական օգնության տրամադրումն ավելացված արժեքի հարկից ազատելուն՝ նախագիծն ուղարկելով Ազգային ժողով՝ ընդունման։ Նշենք, որ հանրագիրը հանրային նշանակություն ունեցող հարցերով գրություն է, պաշտոնատար անձանց գործունեության թերությունների մասին հաղորդում կամ տարբեր ոլորտներում իրավակարգավորումների կատարելագործման վերաբերյալ առաջարկություններ, որը անհատապես կամ կոլեկտիվ ներկայացնելու իրավունքը ամրագրված է Սահմանադրությամբ։ Օրենքի համաձայն՝ հանրագրին պատասխան է ներկայացվում այն ստանալուց հետո` մեկ ամսվա ընթացքում (սահմանված դեպքերում ժամկետը կարող է երկարաձգվել մինչեւ վեց ամիս)։ Երբ եւ ինչու նախաձեռնվեցին հարկային փոփոխությունները Օրենսդրական այս փոփոխությունը Կառավարությունը նախաձեռնել էր 2024 թ․–ի տարեսկզբին։ Ըստ հեղինակների՝ նախագծի ընդունման անհրաժեշտությունը բխում է շրջանառության հարկի համակարգի եւ հարկման ընդհանուր համակարգի հարկային բեռերի միջեւ տարբերության կրճատման, տնտեսավարող սուբյեկտների կողմից կատարվող ծախսերի փաստաթղթավորման խթանները մեծացնելու, ինչպես նաեւ հարկման երկու համակարգերն ավելի հասցեական դարձնելու նպատակադրումներից․ «Շրջանառության հարկի համակարգի՝ որպես հարկման հիմնական համակարգին այլընտրանքային համակարգի հիմնական նպատակը տնտեսավարող սուբյեկտների համար պարզ հարկային հաշվառման եւ մեղմ վարչարարության պայմաններում գործունեություն ծավալելու հնարավորության ապահովումն է: Ուսումնասիրությունները, սակայն, ցույց են տալիս, որ այլընտրանքային համակարգ լինելու փոխարեն այն վերածվել է հարկման արտոնյալ համակարգի»,– ասված է նախագծի հիմնավորումներում։ Դեռ 2024–ի հունվար–փետրվար ամիսներին, երբ նախագիծը հրապարակվել էր իրավական ակտերի նախագծերի պաշտոնական հարթակում, բուռն քննարկումների տեղիք էր տվել։ Մի շարք փաստաբաններ բազմաթիվ առարկություններ էին ներկայացրել՝ շեշտելով նաեւ, որ նախագծի հեղինակները խախտել են Հարկային օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի պահանջները, ըստ որի՝ վճարների վերաբերյալ ՀՀ օրենքներում փոփոխությունները եւ/կամ լրացումները կատարվում են՝ դրանք նախապես քննարկելով ոլորտի մասնագիտական-հասարակական կազմակերպությունների, գործարար միջավայրի ներկայացուցիչների եւ այլ շահագրգիռ պետական կառավարման մարմինների հետ։ Փաստաբանների պալատի մամուլի խոսնակ Սիլվի Տիգրանյանը մեր հարցին ի պատասխան մանրամասնեց՝ նախագիծը Պալատին նախապես չի ուղարկվել, միայն Ազգային ժողովի կողմից առաջին ընթերցմամբ ընդունվելուց հետո, երբ փաստաբաններն արդեն դժգոհության ալիք էին բարձրացրել, ԱԺ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում քննարկում հրավիրվեց, որից հետո փաստաբանները ներկայացրին 17-էջանոց դիտարկումներ եւ առաջարկություններ։ Այնուհանդերձ, Խորհրդարանը 2024 թվականի հունիսի 12-ին նախագիծն ընդունեց՝ առանց անդրադառնալու այն առաջարկություններին։ Մարդու իրավունքների պաշտպանը նախագծում սահմանադրականության խնդիր էր տեսնում Նախագծի վերաբերյալ իր մտահոգություններով Պալատը դիմել էր նաեւ Մարդու իրավունքի պաշտպանի աշխատակազմին։ Առանձին դիմումով մտահոգություններ էր ներկայացրել նաեւ «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» հասարակական կազմակերպությունը, որին միացել էր եւս 9 կազմակերպություն։ Այս ամենից հետո՝ 2024 թ․ նոյեմբերի 14-ին, ՄԻՊ-ը դիմել էր Սահմանադրական դատարան՝ խնդրելով հակասահմանադրական ճանաչել նախագծի այն դրույթը, որով փաստաբանական ծառայություն մատուցողներն հարկվելու են ընդհանուր ռեժիմով։ ՄԻՊ-ը հակասություն էր տեսնում այդ դրույթի եւ Սահմանադրությամբ ամրագրված դատական պաշտպանության, իրավաբանական օգնություն ստանալու իրավունքների, համաչափության սկզբունքի, ինչպես նաեւ հիմնական իրավունքների եւ ազատությունների՝ միջազգային իրավական պրակտիկային համապատասխանելու սկզբունքի հետ (Սահմանադրության հոդվածներ 61, 64, 78, 81)։ Սահմանադրական դատարանը, սակայն, դիմումը ըստ էության չէր քննել՝ որոշելով մերժել այն վարույթ ընդունել՝ պատճառաբանությամբ, որ դիմողն իրավասու չէ տվյալ հարցով դիմելու իրենց․ «Գնահատման առարկա դարձնելով խնդրո առարկա նորմի ենթադրյալ հակասահմանադրականությունը՝ Դիմողը փորձել է հիմնավորել սոսկ խնդրո առարկա նախագծի անհիմն լինելու վերաբերյալ դիրքորոշումը, որն իր բովանդակությամբ դեռ չի հիմնավորում վիճարկվող դրույթի հակասահմանադրականությունը»- ասված է ՍԴ որոշման մեջ։ Ինչ ռիսկեր են տեսնում փաստաբանները Փաստաբան Զորայր Հարությունյանը Ինֆոքոմի հետ զրույցում ասում է՝ ազնվության համար պետք է նշել, որ հարկային քաղաքականությունը մի ոլորտ է, որը, ըստ էության, հայեցողական բնույթ է կրում, ուստի իր եւ իր շատ գործընկերների համար խնդրահարույց է ոչ թե հարկատեսակի փոփոխությունը, այլ հարկի չափը։ Ընդ որում, փոփոխությունը խնդրահարույց է թե՛ քաղաքացիների, թե՛ հենց պետության համար․ Փաստաբան Զորայր Հարությունյանը «Պատկերացնում եք՝ խոսքը հարկային բեռի՝ շուրջ 8 անգամ ավելանալու մասին է, 800 %–անոց բեռ է ավելանում, ինչը բացասական հետեւանքներ է առաջացնելու առավելապես մեր ծառայություններից օգտվող մարդնանց եւ իրավաբանական անձանց համար, այլ ոչ թե փաստաբանների, որովհետեւ սրա հետեւանքով պարզապես ծառայության արժեքներն են աճելու։ Բայց մի հարց էլ կա պետության տեսանկյունից, որի մասին քիչ է խոսվում․ երբ շրջանառությունը հարկը ներդրվեց փաստաբանական տիրույթում, դրա նպատակներից մեկը այն էր, որ փաստաբանական ծառայությունների, ընդհանրապես ծառայությունների ոլորտում Հայաստանում շատ մեծ սեւ ոլորտ կար, այսինքն՝ ծառայությունների մատուցումը միշտ թաքցվում էր հարկային մարմիններից եւ որպես հետեւանք՝ հարկային պարտավորություն չէր առաջանում կամ առաջանում էր շատ ավելի նվազ գումարների նկատմամբ։ Հիմա, իմ խորին համոզմամբ, հարկային բեռի այսպիսի ավելացմամբ առնվազն որոշ մասով վերադարձ է կատարվելու մինչշրջհարկյան ժամանակահատվածը, այսինքն՝ շատերը գնալու են այն ճանապարհով, որ ծառայությունների մատուցման պայմանագրերի մի մասը ընդհանրապես ցույց չտան կամ ցույց տան ավելի նվազ գումարով, քան իրականում է եղել է, եւ արդյունքում ստեղծվելու է ստվերային չկառավարվող դաշտ՝ մանավանդ հաշվի առնելով, որ ծառայությունների ոլորտը այնպիսի ոլորտ է, որը, «մենաշնորհային դիրք ունի» գնի գոյացման համար, նկատի ունեմ՝ որեւէ մեկը երբեւէ չի կարող ասել՝ ինչո՞ւ է, օրինակ, Պողոս Պողոսյան փաստաբանը, այս գործով ծառայություն մատուցել 100 հազար դրամով, իսկ Պետրոս Պետրոսյանը՝ 2 միլիոն դրամով»։ Զորայր Հարությունյանի խոսքով՝ փաստաբանական գործունեությունը տարբերվում է ծառայությունների մատուցման ամբողջ շուկայից նրանով, որ դա առաջին հերթին իրավապաշտպան, նոր միայն՝ շահույթ հետապնդող գործունեությունն է․ «Մենք խոսում ենք մարդկանց մասին, որոնք զբաղվում են մարդկանց կամ իրավաբանական անձանց իրավունքների եւ ազատությունների պաշտպանությամբ։ Շատ հաճախ լինում են դեպքեր, երբ այդ ծառայությունների դիմաց վճարողներ կամ ընդհանրապես չեն լինում, կամ ի սկզբանե պայմանավորվածություն Է լինում անվճար ծառայություններ մատուցելու մասին (pro bono)»,- նշում է Հարությունյանը։ Նա օրինակ է բերում Երեւանում զանգվածային միջոցառումների, բողոքի ակցիաների ժամանակ բազմաթիվ անձանց բերման ենթարկելու դեպքերը․ «Գրեթե միշտ բոլոր այդ դեպքերով Փաստաբանների պալատը խմբեր է ձեւավորում, որոնք անհատույց՝ առանց որեւէ ֆինանսական եկամուտի ակնկալիքի գնում են, մարդկանց որոշակի ծառայություններ են մատուցում։ Բացի այդ, ամեն տարի մոտավորապես 5 գործով՝ քաղաքացիական կամ քրեական, ստանձնում եմ պաշտպանություն կամ ներկայացուցչության իրականացում առանց որեւէ վճարի եւ դրա ակնկալիքի։ Եվ հիմա ես դա չեմ էլ պատրաստվում դադարեցնել, բայց շատ հետաքրքիր է՝ Պետական եկամուտների կոմիտեն իմ դուռը թակելու է, ասի՝ ինչու գումար չես վերցրել կամ ինչո՞ւ տուգանք չես վճարել։ Եթե սա ՊԵԿ-ի աչքերում կդիտվի որպես վարչական իրավախախտում կամ այլ բան, ես, բնականաբար, դրա դեմ կարտահայտեմ իմ դիրքորոշումը համապատասխան ատյաններում։ Բայց կարծում եմ, որ այս ամենը իրականում այնքան պարզ է, որ ընդհանրապես պետք էլ չէր հասնել այն կետին, որ այս քննարկումն ունենայինք»,- կարծում է փաստաբանն ու հույս հայտնում, որ իրենց հանրագիրը իր նպատակին կծառայի, եւ գործադիրն ի վերջո կսթափվի։ Կոլեկտիվ հանրագրին միացած մյուս փաստաբան Արմինե Ֆանյանը եւս ունի գործեր, որոնցով անվճար ծառայություն է մատուցում․ «Անձինք կան, որոնց գործերով 10 տարուց ավելի է՝ անվճար ծառայություն եմ մատուցում՝ Ռուզան Ադանալյանի որդու սպանության կամ Դավիթ Հովակիմյանի սպանության գործը։ Հիմա, փաստորեն, պետք է այդ ծառայությունն էլ հարկվի, որովհետեւ պետությունը չի թույլատրում անվճար օգնություն տրամադրել։ Ու ստացվելու է, որ շատ քաղաքացիներ, որոնք իսկապես անվճարունակ են եւ միաժամանակ հանրային պաշտպանի գրասենյակի շահառու չեն, մնալու են անպաշտպան։ Պատկերացրեք՝ դեռ չեմ էլ քննարկել վստահորդներիս հետ, նույնիսկ չգիտեմ՝ ինչ ասել, ինչպես բացատրել, որ անվճար ծառայությունը պետք է վճարվի։ Սա ամբողջ աշխարհում նախադեպը չունեցող կարգավորում է»,- ասում է Ֆանյանը։ Փաստաբան Արմինե Ֆանյանը Վերջինս էլ մեկ այլ խնդիր էլ է մատնանշում․ օրենսդրական այս փոփոխությունը հանգեցնում է խտրական պայմանների ֆիզիկական եւ իրավաբանական անձանց միջեւ․ «Իրավաբանական անձ հաճախորդները կարողանալու են ավելացած արժեքի հարկը հաշվեգրել եւ հետագայում իրենց ծախսերի միջոցով կոմպենսացնել, բայց ֆիզիկական անձինք չունեն ծախսագրման մեխանիզմ, եւ ստացվելու է, որ նրանք միեւնույն իրավաբանական ծառայության համար վճարելու են ավելի շատ, քան իրավաբանական անձինք»։ Մինչ այս եղած կարգավորումների համաձայն՝ եթե փաստաբանական գրասենյակի տարեկան եկամուտը գերազանցում է 115 միլիոն դրամը, գրասենյակը տեղափոխվում էր հարկման ընդհանուր համակարգ։ Սա Արմինե Ֆանյանը արդարացի մոտեցում է համարում․ «Եթե փաստաբանական գրասենյակի եկամուտը բավականին լուրջ ծավալների է հասնում, պետությունը թող դրանից իր օգուտը քաղի, բայց հիմա պետությունը մտածե՞լ է, օրինակ, մարզի անհատ ձեռնարկատեր փաստաբանների մասին․ մարզի շուկան, բոլորս գիտենք, հիմնականում անվճարունակ է, մարդիկ երբեմն հոնորարներն էլ չեն կարողանում վճարել»,- մտահոգվում է փաստաբանը՝ ենթադրելով, որ սա լինելու է մանր եւ միջին ձեռնարկատիրությունների վախճանը։ Փասատաբանը չի բացառում, որ կարող են ստվերային ծառայություններ եղած լինել, բայց պնդում է․ «Պետությունը պետք է ուժեղացներ իր հարկային լծակները՝ այդտեսակ դեպքերը բացահայտելու եւ այդ անձանց պատասխանատվության ենթարկելու համար, այլ ոչ թե ողջ համայնքին բերեր հարկային մի ռեժիմ եւ ասել՝ «ես մտածում եմ՝ դուք կչարաշահեք, ձեր գործերը անվճարի տակ կգրեք»։ Փաստաբանների հանդեպ այդ մեղավորության կանխավարկածը պարզապես վիրավորական է»։ Նշենք, որ նույնաբովանդակ նախագիծ շրջանառության մեջ էր դրվել նաեւ 2019 թ․-ին, բայց հետագայում գործընթացը կասեցվել էր․ «Գուցե քաղաքական կամք կար կամ գուցե զգացին, որ այդ պահին վտանգավոր Է նման կտրուկ քայլեր ձեռնարկելը, հիմա գուցե կարծում են, որ իրենց դիրքերը ավելի ամուր են, եւ կարելի է բավականին կոշտ հարկային քաղաքականություն վարել»,- նշում է փաստաբան Արմինե Ֆանյանը։ Միլենա Խաչիկյան

17:00 - 21 հունվարի, 2025

Փաստաբանները խոր մտահոգություն են հայտնել վերջին օրերին իրավապահ մարմինների կողմից վարվող ակնհայտ հակաիրավական գործընթացների վերաբերյալ

Մի շարք փաստաբաններ խոր մտահոգություն են հայտնել վերջին օրերին ՀՀ քննչական կոմիտեի, ՆԳՆ ոստիկանության և դատարանների կողմից վարվող ակնհայտ հակաիրավական գործընթացների վերաբերյալ։ «Մենք՝ ներքոստորագրյալ փաստաբաններս մեր խոր մտահոգությունն ենք հայտնում վերջին օրերին ՀՀ քննչական կոմիտեի, ՆԳՆ ոստիկանության և դատարանների կողմից վարվող ակնհայտ հակաիրավական գործընթացների վերաբերյալ։ Մասնավորապես՝ 2023թ․ սեպտեմբերի 19-ից՝ Ադրբեջանի կողմից ցեղասպանություն իրականանցնելու նպատակով Արցախի Հանրապետության դեմ սանձազերծված ահաբեկչական գործողությունների մեկնարկից սկսած Երևան քաղաքում իրականացվող խաղաղ անհնազանդության ակցիաների մի քանի տասնյակ մասնակիցների նկատմամբ իրականացվում է քաղաքական-քրեական հետապնդում, որի միակ նպատակն է ՀՀ քաղաքացիներին հեռու պահել մայրաքաղաքում և Հանրապետության տարբեր քաղաքներում իրականացվող համանման խաղաղ անհնազանդության ակցիաներին և հանրահավաքներին մասնակցությունից։ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 327-րդ հոդվածով նախատեսված հանցակազմի (Զանգվածային անկարգություններին մասնակցելը) հատկանիշներով նախաձեռնված քրեական վարույթների շրջանակներում հանրային քրեական հետապնդում է հարուցվել մոտ հինգ տասնյակ անձի նկատմամբ։ Կալանքը որպես խափանման միջոց կիրառելու գրեթե բոլոր միջնորդությունները բավարարվում են դատարանների կողմից։ Այնինչ, նշված անձանց առաջադրված մեղադրանքների նկարագրությունն անգամ որևէ աղերս չունի զանգվածային անկարգություններին մասնակցելու հանցակազմի հատկանիշների հետ։ Կալանավորում կիրառելու որոշումների գերակշիռ մեծամասնության հիմքում դրվել են բացառապես մեկ կամ մի քանի ոստիկանի ցուցմունք, ընդ որում՝ այն ոստիկանների, որոնք անհամաչափ ուժի գործադրմամբ իրականացրել են այդ անձանց ձերբակալումը։ Ցավով արձանագրում ենք, որ կալանքը որպես խափանման միջոց կիրառելու միջնորդությունները բավարարած դատավորները մինչդատական վարույթի նկատմամբ դատական երաշխիքներն ապահովելու իրենց առաքելությունն իրականացնելու փոխարեն ուղղակի մասնակցություն են ունենում այս քաղաքական շարժառիթ ունեցող հետապնդումներին։ Գրեթե բոլոր ձերբակալված անձինք թե՛ ձերբակալման պահին և թե՛ ոստիկանության համապատասխան բաժինների ճանապարհին ՆԳՆ ոստիկանության ՀՆԳ աշխատակիցների կողմից ենթարկվել են դաժան ծեծի և խոշտանգումների, ինչն ուղեկցվել է այդ անձնաց պատիվն ու արժանապատվությունը վիրավորող սեռական բնույթի հայհոյանքներով և սպառնալիքներով։ Արձանագրում ենք նաև, որ հանրության և տեսախցիկների առջև տեղի ունեցած բռնության այս հանցավոր դեպքերի վերաբերյալ ո՛չ ՆԳՆ ոստիկանությունը և ոչ էլ ՀՀ քննչական կոմիտեն որևէ իրավական համարժեք գործընթաց չեն իրականացնում, ինչով էլ փաստացի խրախուսում են Ոստիկանության կոնկրետ ստորաբաժանումների նման հանցավոր վարքագիծը։Վճռական ենք բացահայտելու, հավաքագրելու և ամբողջացնելու այս հակաիրավական գործընթացի ամբողջական շղթան և դրանցում ներգրավված պաշտոնատար անձանց։ Կոչ ենք անում տեղական և միջազգային իրավապաշտպան կառույցներին ու կազմակերպություններին, այդ թվում՝ ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանին՝ հավատարիմ մնալով իրենց առաքելությանը, ականջալուր լինել այս աղաղակող ապօրինությունների վերաբերյալ փաստերին և ներգրավվել այդ ապօրինություններից տուժած անձանց իրավունքների պաշտպանությանը։ Հորդորում ենք ՀՀ իրավասու պետական մարմիններին վերադառնալ իրավունքի և օրինականության դաշտ և վերջնականապես չհատել անդառնալիության կետը։ Վերահաստատում ենք մեր հանձնառությունը որպես իրավապաշտպան գործունեությամբ զբաղվողներ, հասարակական հիմունքներով պաշտպանել ՀՀ-ում մարդու իրավունքները և սահմանադրական արժեքները՝ հաղթահարելով համակարգի կողմից ստեղծվող բոլոր արհեստական խոչընդոտները։Հայտարարությունը բաց է միանալ ցանկացող փաստաբանների համար»։ փաստաբաններ՝ Աբգար Պողոսյան (արտոնագիր՝ 3015) Զորայր Հարությունյան (արտոնագիր՝ 1981) Վարազդատ Հարությունյան (արտոնագիր՝ 2426) Արսեն Բաբայան (արտոնագիր՝ 3268) Սոս Հակոբյան (արտոնագիր՝ 3301) Արմեն Անդրիկյան (արտոնագիր՝ 2232) Մհեր Հակոբյան (արտոնագիր՝ 1205) Դավիթ Թովմասյան (արտոնագիր՝ 3444) Ալեքսանդ Հարությունյան (արտոնագիր՝ 2461) Հովսեփ Սարգսյան (արտոնագիր՝ 2299) Մանուշ Եսայան (արտոնագիր՝ 2593) Վարդուհի Էլբակյան (արտոնագիր՝ 28) Իրմա Ճաղարյան (արտոնագիր՝ 2690) Միքայել Շխիմյան (արտոնագիր՝ 2521) Նազելի Տեր-Պետրոսյան (արտոնագիր՝ 1751) Ռուդիկ Դոլունց (արտոնագիր՝ 3401) Էրիկ Ալեքսանյան (արտոնագիր՝ 2231) Գոռ Վարդանյան (արտոնագիր՝ 3029) Բենիկ Գալստյան (արտոնագիր՝ 2862)

14:19 - 25 սեպտեմբերի, 2023