Ֆինանսների նախարարություն

ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը գործադիր իշխանության հանրապետական մարմին է, որը մշակում եւ իրականացնում է պետության եկամուտների ձևավորման, պետական ֆինանսների կառավարման բնագավառներում ՀՀ կառավարության քաղաքականությունը:

ՀՀ ֆինանսների նախարարը Տիգրան Խաչատրյանն է։

ԱՏՁՄ-ն դժգոհ է բարձր տեխնոլոգիական ոլորտում կառավարության հարկային քաղաքականությունից և առաջարկում է օրենսդրական փոփոխություններ կատարել

Կառավարության հարկային քաղաքակությունն՝ ուղղված բարձր տեխնոլոգիական ընկերություններին, չի լուծում ոլորտի խնդիրն ու մի շարք հարցեր է առաջացնում։ Այս դիրքորոշումն ունի Առաջատար տեխնոլոգիաների ձեռնարկությունների միությունը (ԱՏՁՄ), որը միավորում է 200-ից ավելի տեխնոլոգիական ընկերություններ։ Այսօր հրավիրված ասուլիսի ընթացքում ԱՏՁՄ գործադիր տնօրեն Սարգիս Կարապետյանը, ինչպես նաև խորհրդի անդամներ Արտավազդ Մինասյանն ու Գևորգ Սաֆարյանը ներկայացրին, թե որոնք են հարկային քաղաքականության խնդիրները, ինչ մտահոգություններ ունի տեխնոլոգիական համայնքը, և ինչու չի ստացվում կառավարության հետ երկխոսությունը։ ԱՏՁՄ գործադիր տնօրեն Սարգիս Կարապետյանն ասուլիսի սկզբում հստակեցրեց՝ Միությունը ոչ թե կառավարությունից աջակցություն է խնդրում, այլ ահազանգում է ռիսկերի մասին․ «Հայաստանը՝ որպես միջավայր, օրեցօր կորցնում է իր մրցունակությունը այլ էկոհամակարգերի նկատմամբ, և մենք վերջին երկու տարվա ընթացքում տեսնում ենք կրճատվող էկոհամակարգ։ ․․․․ 2024 թվականին 2023-ի նկատմամբ 5000-ով պակասել է մեր ոլորտում գործունեություն ծավալող սուբյեկտների քանակը, և 2000-ով կրճատվել են աշխատանքային հաստիքները։ Սա վերջին 25 տարվա ընթացքում պատմական աննախադեպ անկում է»։ Նա նաև հստակեցրեց՝ ոլորտի ընկերությունները չեն սպառնում են հեռանալ Հայաստանից, ինչպես շատ հաճախ հանրության շրջանում․ «Մենք ահազանգում ենք այն մասին, որ եթե խնդիրները չլուծվեն, այս ընկերությունները չեն կարողանալու շահութաբեր բիզնես լինել, և ժամանակի ընթացքում ուղղակի փակվելու են, եթե նույնիսկ որոշում չկայացնեն Հայաստանից տեղափոխվելու»։ ԱՏՁՄ գործադիր տնօրենը նշեց՝ խոսակցությունները, որ ոլորտն ունի խնդիրներ, և պահանջվում են լուծումներ, սկսվել է դեռ 2022-ին։ Նրա խոսքով ԱՏՁՄ-ն այդ ժամանակ ոլորտը կարգավորող նախագիծ է մշակել, որը Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունը չի ընդունել այն հիմնավորմամբ, որ առաջարկվող մեխանիզմները բարդ են։ 2023 թվականից ԱՏՁՄ ներկայացուցիչները հանդիպումներ ու քննարկումներ են ունեցել ԲՏԱ նախարարությունում, վարչապետի հետ․ «Վարչապետի կողմից հանձնարարական է եղել, որպեսզի ստեղծվի միջգերատեսչական հանձնաժողով միությունների հետ միասին, որպեսզի միասին աշխատենք օրենքի վրա»։ Տեխնոլոգիական ընկերությունների միությունները, Սարգիս Կարապետյանի խոսքով, առաջարկել են տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և հեռահաղորդակցության ոլորտի ընկերությունների համար համահարթ 10%-ով նվազեցնել եկամտահարկը՝ 20%-ից իջեցնել 10%․ «Մենք հասկանում էինք, որ դա բավականին մրցակցային է դարձնելու Հայաստանը։ Դա մերժվեց կառավարության կողմից, և վերջին հանդիպումը եղավ անցած տարվա մայիսին ֆինանսների, ԲՏԱ և էկոնոմիկայի նախարարների, փոխնախարարների և միությունների հետ»։ ԱՏՁՄ գործադիր տնօրենի խոսքով հանձնաժողով այդպես էլ չստեղծվեց, չնայած որ կառավարության հետ կապը պահպանվում էր։ Իսկ անցած աշնանը ներկայացվեց նախագիծ, որի մասին մտահոգություններ հայտնեցին․ «Մեզ պատասխանեցին, որ [այս օրենքը] պետք է ընդունվի․ և ենթաօրենսդրական ակտերի շուրջ միասին կաշխատենք»։ 2024-ի դեկտեմբերին ընդունվեղ և 2025-ի հունվարից արդեն ուժի մեջ է «Բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի պետական աջակցության մասին» ՀՀ օրենքը։ Սարգիս Կարապտյանը նախևառաջ մտահոգիչ է համարում օրենքում «աջակցություն» բառի առկայությունը․ նա նշում է, որ այստեղ ավելի ճիշտ է կիրառել «ներդրում» բառը, որը պետությունը կատարում է բարձր տեխնոլոգիական ոլորտում։ ԱՏՁՄ խոհրդի անդամ, Krisp և 10Web ընկերությունների համահիմնադիր Արտավազդ Մինասյանն էլ առանձնացրեց այն խնդիրները, որոնք նրանք նկատել են օրենքի դրույթներում։ Նա հիշեցրեց, որ ի սկզբանե նման կարգավորում ունենալու նպատակը Հայաստանը բարձր տեխնոլոգիական ոլորտում ավելի մրցունակ դարձնելն էր, «2022 թ․ Ռուս-ուկրաինական պատերազմը երբ սկսվեց, բազմաթիվ ընկերություններ ու մասնագետներ եկան Հայաստան։ Նրանք, Հայաստանից բացի, ունեին տարբերակներ գնալու, օրինակ, Վրաստան, Սերբիա, եվրոպական երկրներ։ Ու երբ համեմատում ենք Հայաստանի օրենսդրական ու հարկային քաղաքականությունը այս ոլորտում այլ երկրների հետ, մենք պարտվում ենք։ Արդյունքում տեղի ունեցավ այն, ինչ սպասում էինք․ շատ ընկերություններ ուղղակի գնացին Հայաստանից։ Երբ եկավ այս նոր օրենքը, էլի մոռացել էին նպատակի մասին։ Օրենքում գրված են ինչ-որ կարգավորումներ, որոնցով փորձ է արվում ներդրում անել ԲՏԱ ոլորտում կամ աջակցություն տրամադրել, բայց փաստացի գլխավոր նպատակին չենք հասցնում, այսինքն՝ Հայաստանը նորից մնում է անմրցունակ» Արտավազդ Մինասյանը նշեց, որ օրենքի համաձայն՝ ամենամեծ աջակցությունը պիտի լինի եկամտահարկի նվազեցումը 20%-ից 10%, սակայն օրենքի ոչ հստակ ձևակերպումների պատճառով պարզ չէ, թե որ կազմակերպությունները կարող են օգտվել այս աջակցությունից։ Ըստ օրենքի՝ աջակցությունը տարածվում է ընկերություններում գիտական հետազոտություններ և փորձարարական մշակումներ (R&D) իրականացնող աշխատակիցների վրա, սակայն պարզ չէ, թե ովքեր կարող են համարվել այսպիսի աշխատակիցներ։ «Թե ինչ է նշանակում գիտահետազոտական աշխատանք, սահմանումը չկա ոչ մի տեղ։ Կան միջազգային ինչ-որ կարգավորումներ, դա վերցրել են, փորձել են ադապտացնել, բայց արդյունքում R&D-ի սահմանումը ստացվել է շատ նեղ․ այժմյան կարգավորումն ավելի շատ նորարարության, նոր գիտելիք ստեղծելու սահմանմանն է բավարարում։ Եվ արդյունքում, եթե, օրինակ, ոլորտում կա 30 000-ից ավելի աշխատակից, այս սահմանումով կարող է նրանց երևի 5%-ին վրա լավագույն դեպքում տարածվել»,- ասաց նա։ ԱՏՁՄ խորհրդի անդամը նշեց՝ իրենց կարճաժամկետ պահանջն է օրենքում պարզեցնել գիտահետազոտական աշխատանքների վերաբերյալ դրույթն այնպես, որ այն տարածվի ԲՏԱ ոլորտի բոլոր աշխատակիցների վրա, որոնք միջազգային ստանդարտներով համարվում են R&D իրականացնողներ։ Իսկ ԱՏՁՄ երկարաժամկետ պահանջն է վերսկսել աշխատանքային խմբի ձևաչափն ու փոփոխություններ կատարել օրենքում․ «Այս փոքր աջակցությունները կամ ներդրումները շատ օգուտ չեն տալու»։ ԱՏՁՄ խորհրդի անգամ, Earlyone և limetech ընկերությունների տնօրեն Գևորգ Սաֆարյանը շեշտեց նաև այն հանգամանքը, որ ԲՏԱ նախարարությունը դեռևս չունի ռազմավարություն, ընթանում են դրա ստեղծման աշխատանքներ, և օրենքը առաջ է ընկնում այն նպատակներից, որոնք պետք է սահմանվեին ռազմավարությամբ․ «Մենք կողմ ենք կառուցողական, ճիշտ կազմակերպված, համակարգային մոտեցմանը»։ Սարգիս Կարապետյանը կարևորեց նաև այն խնդիրը, որ օրենքի ձևակերպումների անհստակության պատճառով ոլորտի ընկերություններն այժմ չգիտեն՝ դիմե՞լ, թե ոչ․ «Իմաստը ո՞րն է, եթե ընկերությունները հազարներով դիմեն ու մերժվեն։ ․․․․ Կան ընկերություններ, որոնք արդեն հայտնել են, որ իրենք այս տարի չեն դիմելու ոչ մի բանի ու սպասելու են։ Ընկերություններ էլ կան, որոնք եկել են Հայաստան այն ժամանակ, երբ նոր ստեղծվող ընկերությունների համար կար աջակցության ծրագիր , և սպասում էին, թե ինչ է լինելու։ Ու հիմա այս անհայտության պարագայում շատ հնարավոր է, որ որոշում կայացնեն իրենց մասնաճյուղերը տեղափոխել Հայաստանից»։ ԱՏՁՄ-ն կողմ չէ նաև այն կարգավորմանը, ըստ որի՝ գիտահետազոտական աշխատանքներ և մշակումներ իրականացնող աշխատակիցների եկամտահարկի վերադարձի համար դիմող կազմակերպությունների հայտերը պիտի քննի մի հանձնաժողով, որը ղեկավարելու է ոչ թե ԲՏԱ-ն, այլ Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության Բարձրագույն կրության և գիտության կոմիտեն (ԲԿԳԿ)։ Սարգիս Կարապետյանի խոսքով այս որոշումը տրամաբանական է այն առումով, որ գիտահետազոտական աշխատանքների և մշակումների մասին ընկալումները միանշանակ չեն, և ԲԿԳԿ-ն է այն կառույցը, որ կարող է գնահատել հայտերը։ Սակայն, ըստ ԱՏՁՄ գործադիր տնօրենի, պետք է հաշվի առնել, որ օրենքով չեն կարգավորվում գիտահետազոտական կազմակերպությունների գործունեությունը կամ գիտահետազոտական աշխատանքներում կազմակերպությունների կողմից ներդրումները․ «Այդ չափանիշներով այդ հանձնաժողովը, մենք կարծում ենք, չի կարողանալու գնահատում իրականացնել, այդ թվում՝ նաև մեր ներկայությամբ (َԱՏՁՄ-ին ևս առաջարկվել է ներգրավվել հանձնաժողովում,- խմբ․): Արտավազդ Մինասյանն էլ հավելեց․ «Դժվար է գտնել յոթ հոգի (նկատի ունի հանձնաժողովի անդամներին,- խմբ․), որոնք կարող են, օրինակ, 6000 ընկերության նախագծերը նայել՝ գյուղատնտեսությունից մինչև տիեզերական ոլորտ, և կարծիք հայտնել՝ սա գիտահետազոտական նախագծի չափանիշներին համապատասխանո՞ւմ է, թե՞ չէ, արժանի՞ է արդյոք, թե՞ չէ։ Շատ բարդ է, անհնար է, ես կասեմ»։ ԱՏՁՄ խորհրդի անդամն իր ղեկավարած ընկերությունների օրինակով ներկայացրեց հանձնաժողովում հայտերը քննարկելու ևս մի խնդիր․ «Մենք գետահետազոտական մեծ խմբեր ունենք, մենք մրցակցում ենք աշխարհում այդ տեխնոլոգիաների շուրջ, և այդ տեխնոլոգիաները խիստ գաղտնի են։ Մենք նույնիսկ չենք ուզենա այդ եկամտային հարկի արտոնության համար գնալ յոթ հոգու մանրամասն պատմենլ, թե ինչով ենք զբաղվում, որպեսզի նրանք այդ որոշումը կայացնեն»։ Արտավազդ Մինասյանը հիշեցրեց նաև այն հանգամանքը, որ ոլորտի խնդիրների մասին խոսվում է դեռ 2022-ից, սակայն գործընթացը տևեց մոտ երեք տարի․ «Ուշացանք և շատ մարդիկ գնացին։ Հիմնականում ռուսական կազմակերպությունների ու մասնագետների մեծ մասը գնաց Հայաստանից»։ Սարգիս Կարապետյանն էլ ամփոփեց, որ անկախ ամեն ինչից՝ իրենք պարբերաբար հանդիպում են ունենում կառավարության ներկայացուիչցների հետ, հանդիպումների քանակի և քննարկումների որակի առումով առաջընթաց կա, սակայն իրենք դժգոհում ենք արդյունքից․ «Մենք Միությունով տրամադրված ենք օգնելու կառավարությանը ճիշտ որոշումներ կայացնելու հարցում»։

15:51 - 06 փետրվարի, 2025

Փաստաբանները՝ ընդդեմ հարկային բեռի ավելացման․ կոլեկտիվ հանրագիր է ներկայացվել Կառավարությանը

Հունվարի 17-ին Փաստաբանների պալատը կոլեկտիվ հանրագիր է ներկայացրել ՀՀ կառավարությանը․ առիթը փաստաբանական ծառայությունների մատուցման եւ անվճար իրավաբանական օգնության տրամադրման ոլորտում հարկային բեռի վերջին փոփոխություններն են։ Այս տարվա հունվարի 1-ից փաստաբանական եւ իրավաբանական ծառայությունները շրջանառության հարկման համակարգից տեղափոխվել են հարկման ընդհանուր համակարգ։ Դա նշանակում է, որ շրջանառության հարկի փոխարեն (5%) այդ ծառայություններից այսուհետ գանձվելու են ավելացած արժեքի հարկ (20 %) եւ շահութահարկ (18-23%)։ Արդյունքում, այստեսակ գործունեությունների հարկային բեռն ավելանալու է մոտ 6-8 անգամ։ Այժմ Հայաստանի 1212 փաստաբաններ ներկայացրել են իրենց համատեղ նախագիծը եւ պահանջում են Կառավարությունից հավանություն տալ փաստաբանական ծառայությունների մատուցումը եւ անվճար իրավաբանական օգնության տրամադրումն ավելացված արժեքի հարկից ազատելուն՝ նախագիծն ուղարկելով Ազգային ժողով՝ ընդունման։ Նշենք, որ հանրագիրը հանրային նշանակություն ունեցող հարցերով գրություն է, պաշտոնատար անձանց գործունեության թերությունների մասին հաղորդում կամ տարբեր ոլորտներում իրավակարգավորումների կատարելագործման վերաբերյալ առաջարկություններ, որը անհատապես կամ կոլեկտիվ ներկայացնելու իրավունքը ամրագրված է Սահմանադրությամբ։ Օրենքի համաձայն՝ հանրագրին պատասխան է ներկայացվում այն ստանալուց հետո` մեկ ամսվա ընթացքում (սահմանված դեպքերում ժամկետը կարող է երկարաձգվել մինչեւ վեց ամիս)։ Երբ եւ ինչու նախաձեռնվեցին հարկային փոփոխությունները Օրենսդրական այս փոփոխությունը Կառավարությունը նախաձեռնել էր 2024 թ․–ի տարեսկզբին։ Ըստ հեղինակների՝ նախագծի ընդունման անհրաժեշտությունը բխում է շրջանառության հարկի համակարգի եւ հարկման ընդհանուր համակարգի հարկային բեռերի միջեւ տարբերության կրճատման, տնտեսավարող սուբյեկտների կողմից կատարվող ծախսերի փաստաթղթավորման խթանները մեծացնելու, ինչպես նաեւ հարկման երկու համակարգերն ավելի հասցեական դարձնելու նպատակադրումներից․ «Շրջանառության հարկի համակարգի՝ որպես հարկման հիմնական համակարգին այլընտրանքային համակարգի հիմնական նպատակը տնտեսավարող սուբյեկտների համար պարզ հարկային հաշվառման եւ մեղմ վարչարարության պայմաններում գործունեություն ծավալելու հնարավորության ապահովումն է: Ուսումնասիրությունները, սակայն, ցույց են տալիս, որ այլընտրանքային համակարգ լինելու փոխարեն այն վերածվել է հարկման արտոնյալ համակարգի»,– ասված է նախագծի հիմնավորումներում։ Դեռ 2024–ի հունվար–փետրվար ամիսներին, երբ նախագիծը հրապարակվել էր իրավական ակտերի նախագծերի պաշտոնական հարթակում, բուռն քննարկումների տեղիք էր տվել։ Մի շարք փաստաբաններ բազմաթիվ առարկություններ էին ներկայացրել՝ շեշտելով նաեւ, որ նախագծի հեղինակները խախտել են Հարկային օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի պահանջները, ըստ որի՝ վճարների վերաբերյալ ՀՀ օրենքներում փոփոխությունները եւ/կամ լրացումները կատարվում են՝ դրանք նախապես քննարկելով ոլորտի մասնագիտական-հասարակական կազմակերպությունների, գործարար միջավայրի ներկայացուցիչների եւ այլ շահագրգիռ պետական կառավարման մարմինների հետ։ Փաստաբանների պալատի մամուլի խոսնակ Սիլվի Տիգրանյանը մեր հարցին ի պատասխան մանրամասնեց՝ նախագիծը Պալատին նախապես չի ուղարկվել, միայն Ազգային ժողովի կողմից առաջին ընթերցմամբ ընդունվելուց հետո, երբ փաստաբաններն արդեն դժգոհության ալիք էին բարձրացրել, ԱԺ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում քննարկում հրավիրվեց, որից հետո փաստաբանները ներկայացրին 17-էջանոց դիտարկումներ եւ առաջարկություններ։ Այնուհանդերձ, Խորհրդարանը 2024 թվականի հունիսի 12-ին նախագիծն ընդունեց՝ առանց անդրադառնալու այն առաջարկություններին։ Մարդու իրավունքների պաշտպանը նախագծում սահմանադրականության խնդիր էր տեսնում Նախագծի վերաբերյալ իր մտահոգություններով Պալատը դիմել էր նաեւ Մարդու իրավունքի պաշտպանի աշխատակազմին։ Առանձին դիմումով մտահոգություններ էր ներկայացրել նաեւ «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» հասարակական կազմակերպությունը, որին միացել էր եւս 9 կազմակերպություն։ Այս ամենից հետո՝ 2024 թ․ նոյեմբերի 14-ին, ՄԻՊ-ը դիմել էր Սահմանադրական դատարան՝ խնդրելով հակասահմանադրական ճանաչել նախագծի այն դրույթը, որով փաստաբանական ծառայություն մատուցողներն հարկվելու են ընդհանուր ռեժիմով։ ՄԻՊ-ը հակասություն էր տեսնում այդ դրույթի եւ Սահմանադրությամբ ամրագրված դատական պաշտպանության, իրավաբանական օգնություն ստանալու իրավունքների, համաչափության սկզբունքի, ինչպես նաեւ հիմնական իրավունքների եւ ազատությունների՝ միջազգային իրավական պրակտիկային համապատասխանելու սկզբունքի հետ (Սահմանադրության հոդվածներ 61, 64, 78, 81)։ Սահմանադրական դատարանը, սակայն, դիմումը ըստ էության չէր քննել՝ որոշելով մերժել այն վարույթ ընդունել՝ պատճառաբանությամբ, որ դիմողն իրավասու չէ տվյալ հարցով դիմելու իրենց․ «Գնահատման առարկա դարձնելով խնդրո առարկա նորմի ենթադրյալ հակասահմանադրականությունը՝ Դիմողը փորձել է հիմնավորել սոսկ խնդրո առարկա նախագծի անհիմն լինելու վերաբերյալ դիրքորոշումը, որն իր բովանդակությամբ դեռ չի հիմնավորում վիճարկվող դրույթի հակասահմանադրականությունը»- ասված է ՍԴ որոշման մեջ։ Ինչ ռիսկեր են տեսնում փաստաբանները Փաստաբան Զորայր Հարությունյանը Ինֆոքոմի հետ զրույցում ասում է՝ ազնվության համար պետք է նշել, որ հարկային քաղաքականությունը մի ոլորտ է, որը, ըստ էության, հայեցողական բնույթ է կրում, ուստի իր եւ իր շատ գործընկերների համար խնդրահարույց է ոչ թե հարկատեսակի փոփոխությունը, այլ հարկի չափը։ Ընդ որում, փոփոխությունը խնդրահարույց է թե՛ քաղաքացիների, թե՛ հենց պետության համար․ Փաստաբան Զորայր Հարությունյանը «Պատկերացնում եք՝ խոսքը հարկային բեռի՝ շուրջ 8 անգամ ավելանալու մասին է, 800 %–անոց բեռ է ավելանում, ինչը բացասական հետեւանքներ է առաջացնելու առավելապես մեր ծառայություններից օգտվող մարդնանց եւ իրավաբանական անձանց համար, այլ ոչ թե փաստաբանների, որովհետեւ սրա հետեւանքով պարզապես ծառայության արժեքներն են աճելու։ Բայց մի հարց էլ կա պետության տեսանկյունից, որի մասին քիչ է խոսվում․ երբ շրջանառությունը հարկը ներդրվեց փաստաբանական տիրույթում, դրա նպատակներից մեկը այն էր, որ փաստաբանական ծառայությունների, ընդհանրապես ծառայությունների ոլորտում Հայաստանում շատ մեծ սեւ ոլորտ կար, այսինքն՝ ծառայությունների մատուցումը միշտ թաքցվում էր հարկային մարմիններից եւ որպես հետեւանք՝ հարկային պարտավորություն չէր առաջանում կամ առաջանում էր շատ ավելի նվազ գումարների նկատմամբ։ Հիմա, իմ խորին համոզմամբ, հարկային բեռի այսպիսի ավելացմամբ առնվազն որոշ մասով վերադարձ է կատարվելու մինչշրջհարկյան ժամանակահատվածը, այսինքն՝ շատերը գնալու են այն ճանապարհով, որ ծառայությունների մատուցման պայմանագրերի մի մասը ընդհանրապես ցույց չտան կամ ցույց տան ավելի նվազ գումարով, քան իրականում է եղել է, եւ արդյունքում ստեղծվելու է ստվերային չկառավարվող դաշտ՝ մանավանդ հաշվի առնելով, որ ծառայությունների ոլորտը այնպիսի ոլորտ է, որը, «մենաշնորհային դիրք ունի» գնի գոյացման համար, նկատի ունեմ՝ որեւէ մեկը երբեւէ չի կարող ասել՝ ինչո՞ւ է, օրինակ, Պողոս Պողոսյան փաստաբանը, այս գործով ծառայություն մատուցել 100 հազար դրամով, իսկ Պետրոս Պետրոսյանը՝ 2 միլիոն դրամով»։ Զորայր Հարությունյանի խոսքով՝ փաստաբանական գործունեությունը տարբերվում է ծառայությունների մատուցման ամբողջ շուկայից նրանով, որ դա առաջին հերթին իրավապաշտպան, նոր միայն՝ շահույթ հետապնդող գործունեությունն է․ «Մենք խոսում ենք մարդկանց մասին, որոնք զբաղվում են մարդկանց կամ իրավաբանական անձանց իրավունքների եւ ազատությունների պաշտպանությամբ։ Շատ հաճախ լինում են դեպքեր, երբ այդ ծառայությունների դիմաց վճարողներ կամ ընդհանրապես չեն լինում, կամ ի սկզբանե պայմանավորվածություն Է լինում անվճար ծառայություններ մատուցելու մասին (pro bono)»,- նշում է Հարությունյանը։ Նա օրինակ է բերում Երեւանում զանգվածային միջոցառումների, բողոքի ակցիաների ժամանակ բազմաթիվ անձանց բերման ենթարկելու դեպքերը․ «Գրեթե միշտ բոլոր այդ դեպքերով Փաստաբանների պալատը խմբեր է ձեւավորում, որոնք անհատույց՝ առանց որեւէ ֆինանսական եկամուտի ակնկալիքի գնում են, մարդկանց որոշակի ծառայություններ են մատուցում։ Բացի այդ, ամեն տարի մոտավորապես 5 գործով՝ քաղաքացիական կամ քրեական, ստանձնում եմ պաշտպանություն կամ ներկայացուցչության իրականացում առանց որեւէ վճարի եւ դրա ակնկալիքի։ Եվ հիմա ես դա չեմ էլ պատրաստվում դադարեցնել, բայց շատ հետաքրքիր է՝ Պետական եկամուտների կոմիտեն իմ դուռը թակելու է, ասի՝ ինչու գումար չես վերցրել կամ ինչո՞ւ տուգանք չես վճարել։ Եթե սա ՊԵԿ-ի աչքերում կդիտվի որպես վարչական իրավախախտում կամ այլ բան, ես, բնականաբար, դրա դեմ կարտահայտեմ իմ դիրքորոշումը համապատասխան ատյաններում։ Բայց կարծում եմ, որ այս ամենը իրականում այնքան պարզ է, որ ընդհանրապես պետք էլ չէր հասնել այն կետին, որ այս քննարկումն ունենայինք»,- կարծում է փաստաբանն ու հույս հայտնում, որ իրենց հանրագիրը իր նպատակին կծառայի, եւ գործադիրն ի վերջո կսթափվի։ Կոլեկտիվ հանրագրին միացած մյուս փաստաբան Արմինե Ֆանյանը եւս ունի գործեր, որոնցով անվճար ծառայություն է մատուցում․ «Անձինք կան, որոնց գործերով 10 տարուց ավելի է՝ անվճար ծառայություն եմ մատուցում՝ Ռուզան Ադանալյանի որդու սպանության կամ Դավիթ Հովակիմյանի սպանության գործը։ Հիմա, փաստորեն, պետք է այդ ծառայությունն էլ հարկվի, որովհետեւ պետությունը չի թույլատրում անվճար օգնություն տրամադրել։ Ու ստացվելու է, որ շատ քաղաքացիներ, որոնք իսկապես անվճարունակ են եւ միաժամանակ հանրային պաշտպանի գրասենյակի շահառու չեն, մնալու են անպաշտպան։ Պատկերացրեք՝ դեռ չեմ էլ քննարկել վստահորդներիս հետ, նույնիսկ չգիտեմ՝ ինչ ասել, ինչպես բացատրել, որ անվճար ծառայությունը պետք է վճարվի։ Սա ամբողջ աշխարհում նախադեպը չունեցող կարգավորում է»,- ասում է Ֆանյանը։ Փաստաբան Արմինե Ֆանյանը Վերջինս էլ մեկ այլ խնդիր էլ է մատնանշում․ օրենսդրական այս փոփոխությունը հանգեցնում է խտրական պայմանների ֆիզիկական եւ իրավաբանական անձանց միջեւ․ «Իրավաբանական անձ հաճախորդները կարողանալու են ավելացած արժեքի հարկը հաշվեգրել եւ հետագայում իրենց ծախսերի միջոցով կոմպենսացնել, բայց ֆիզիկական անձինք չունեն ծախսագրման մեխանիզմ, եւ ստացվելու է, որ նրանք միեւնույն իրավաբանական ծառայության համար վճարելու են ավելի շատ, քան իրավաբանական անձինք»։ Մինչ այս եղած կարգավորումների համաձայն՝ եթե փաստաբանական գրասենյակի տարեկան եկամուտը գերազանցում է 115 միլիոն դրամը, գրասենյակը տեղափոխվում էր հարկման ընդհանուր համակարգ։ Սա Արմինե Ֆանյանը արդարացի մոտեցում է համարում․ «Եթե փաստաբանական գրասենյակի եկամուտը բավականին լուրջ ծավալների է հասնում, պետությունը թող դրանից իր օգուտը քաղի, բայց հիմա պետությունը մտածե՞լ է, օրինակ, մարզի անհատ ձեռնարկատեր փաստաբանների մասին․ մարզի շուկան, բոլորս գիտենք, հիմնականում անվճարունակ է, մարդիկ երբեմն հոնորարներն էլ չեն կարողանում վճարել»,- մտահոգվում է փաստաբանը՝ ենթադրելով, որ սա լինելու է մանր եւ միջին ձեռնարկատիրությունների վախճանը։ Փասատաբանը չի բացառում, որ կարող են ստվերային ծառայություններ եղած լինել, բայց պնդում է․ «Պետությունը պետք է ուժեղացներ իր հարկային լծակները՝ այդտեսակ դեպքերը բացահայտելու եւ այդ անձանց պատասխանատվության ենթարկելու համար, այլ ոչ թե ողջ համայնքին բերեր հարկային մի ռեժիմ եւ ասել՝ «ես մտածում եմ՝ դուք կչարաշահեք, ձեր գործերը անվճարի տակ կգրեք»։ Փաստաբանների հանդեպ այդ մեղավորության կանխավարկածը պարզապես վիրավորական է»։ Նշենք, որ նույնաբովանդակ նախագիծ շրջանառության մեջ էր դրվել նաեւ 2019 թ․-ին, բայց հետագայում գործընթացը կասեցվել էր․ «Գուցե քաղաքական կամք կար կամ գուցե զգացին, որ այդ պահին վտանգավոր Է նման կտրուկ քայլեր ձեռնարկելը, հիմա գուցե կարծում են, որ իրենց դիրքերը ավելի ամուր են, եւ կարելի է բավականին կոշտ հարկային քաղաքականություն վարել»,- նշում է փաստաբան Արմինե Ֆանյանը։ Միլենա Խաչիկյան

17:00 - 21 հունվարի, 2025