Պետական գնումներ

Ցեխոտ և քարքարոտ հանգիստ աղբակույտերի շուրջ. 182 մլն դրամ՝ Երևանյան լճի հանգստի գոտու կիսաբարեկարգմանը

Քաղաքապետարանն արդեն երկու տարի է, ինչ խոստանում է Երևանյան լիճը մաքրել «50 տարվա աղբից», բարեկարգել լճի շուրջը և հանգստի գոտի կառուցել։ Վերջինը՝ հանգստի գոտին, մոտ 182 մլն դրամով կառուցվել է և արդեն մոտ մեկ տարի է՝ պատրաստ է շահագործման։ Իհարկե, մայրաքաղաքի բնակիչներն ու հյուրերն այստեղ կարող են հանգստանալ, եթե նախընտրում են թափթփված քարեր, աղբակույտեր, ցեխ, հողից դուրս պրծած ոռոգման խողովակներ և լճից «բուրող» գարշահոտություն։ Բարեկարգման աշխատանքներն իրականացրել է «Լիլանարմ» ՍՊԸ-ն, որի տնօրեն Նարեկ Պողոյանը «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության ավագանու թեկնածու է եղել։ Նախահաշվով նախատեսված էր, որ բարեկարգող ընկերությունը աշխատանքները պիտի սկսեր տարածքի աղբը մաքրելուց հետո։ Երևանի քաղաքապետարանի շինարարության և բարեկարգման վարչության պետ Տիգրան Գեղամյանը «Ինֆոքոմի» հետ զրույցում նշեց, որ թե՛ աշխատանքների ընթացքում, թե՛ դրանց ավարտից հետո աղբը մաքրված է եղել. «Այ թե աղբն ինչ արագությամբ է այդտեղ կուտակվում, չեմ կարող ասել պատճառները՝ ինչու։ Քաղաքապետարանը լիճն ու հարակից տարածքը մաքրելու ուղղությամբ բազմաթիվ միջոցառումներ է իրականացնում։ Օրինակ՝ անցյալ տարի ափն է հատուկ տեխնիկայի միջոցով մաքրվել, և քաղաքապետարանը Գետառի մասում կառուցում է մաքրման կայան, և ինչքանով տեղյակ եմ, աղբաորսիչ ցանցի կառուցման նախագծի աշխատանքները պատրաստ են և այս տարի, կարծում եմ, կսկսեն շինարարության իրականացումը»,- ասում է վարչության պետը։ Արձանագրենք, որ Քաղաքապետարանի գործադրած ջանքերը դեռևս որևէ արդյունք չեն տվել, քանի որ բարեկարգված տարածքը «մաքրված» անվանել հնարավոր չէ։ Ժայռոտ հատվածում, որը, ըստ նախագծի, կանաչապատ գոտի էր լինելու, անցկացված է ոռոգման ցանց, սակայն տնկված ծառեր, գազոն, կանաչապատ տարածքներ չկան։ Անհասկանալի է, թե անցկացված խողովակաշարը, որը տեղ-տեղ գետնից բավականին բարձր է, ինչն է ոռոգելու. քարե՞րը, թե՞ մոլախոտերը։ Տարածքի կանաչապատումը պայմանագրից հանվել է բարեկարգման աշխատանքների՝ պայմանագրով նախատեսված ավարտից ընդամենը մեկ ամիս առաջ։ Տիգրան Գեղամյանը խնդիրների հիմքը տեսնում է նախագծի ոչ լիարժեք լինելու մեջ։ Ասում է, որ երբ բարեկարգումը սկսել են, ի հայտ են եկել նոր հանգամանքներ ու այն աշխատանքները, որոնք հնարավոր է եղել իրականացնել Քաղաքապետարանի այլ ստորաբաժանումների կողմից, ստիպված են եղել հանել պայմանագրից։ «Օրինակ՝ նույն ծառերի տնկումը հնարավոր էր մեր Կանաչապատման և շրջակա միջավայրի պահպանություն ՀՈԱԿ-ի միջոցներով հետագայում կազմակերպել, դրա պատճառով արդեն որոշվել է, որ այդ աշխատանքները հանվեն, դրանց փոխարեն հավելյալ այն աշխատանքները ներառեն, որոնք հետագայում ի հայտ են եկել, որ բացակայում են նախագծից։ Մի օրինակ կարող եմ բերել՝ հատակի «բրեկչիա» տիպի սալիկների ստորին հատվածում բացակայել է բետոնի ծածկույթը, առանց որի անհնար էր բրեկչիայի շինարարություն։ Դրա համար այդ աշխատանքները որպեսզի կատարվեն, այլ աշխատանքներ, որոնք հնարավոր էր այլ ժամանակահատվածում իրականացնել, փոխարինվել են», - նշում է Տիգրան Գեղամյանը։ Ձախից՝ նախագիծը, աջ կողմում՝ ներկայիս պատկերը Ի տարբերություն Տիգրան Գեղամյանի՝ «Լիլանարմ» ընկերության տնօրենը «բրեկչիա» սալիկների տեղադրումն առանց բետոնի շերտի անհնար չհամարեց։ Ավելին, նշեց, որ իրենք սալիկապատել են առանց բետոնի շերտի. «Այնպես չէ, որ ստացվել է մի բան, որը չի ծառայելու»,- ավելացրեց ընկերության տնօրենը։ Նարեկ Պողոյանը նույնպես նշեց հավելյալ աշխատանքներ կատարելու անհրաժեշտության մասին՝ օրինակ բերելով ճեմուղուց դեպի Իսակովի պողոտա բարձրացող աստիճանների շինարարությունը։ Ընկերության տնօրենը դժվարացավ հիշել՝ երբ է որոշվել կանաչապատման աշխատանքները չիրականացնել։ Ձախից՝ նախագիծը, աջ կողմում՝ ներկայիս պատկերը Տարածքի աշխատանքների ավարտական ակտի ստորագրումից շուրջ մեկ տարի անց արձանագրում ենք, որ հանգստյան գոտում բացակայում են կանաչապատ տարածքները։ Ձախից՝ նախագիծը, աջ կողմում՝ ներկայիս պատկերը Համաձայն քաղաքապետարանի հրապարակած նախագծի՝ հանգստի գոտու մուտքի մոտ պետք է տեղադրվեր էլեկտրական արգելափակոց, որ ավտոմեքենաները չմտնեն ճեմուղի։ Ծավալաթերթ-նախահաշվի վերջնական փոփոխությունից հետո պայմանագրից հանվել է էլեկտրական արգելափակոցը։ Ճեմուղու մուտքի մոտ չկան մեքենաների մուտքն արգելող համապատասխան նշաններ։ Փետրվարի 26-ին և 29-ին՝ մեր նկարահանման ժամանակ էլ ֆիքսեցինք, որ մեքենաներն ազատ երթևեկում են ճեմուղու տարածքում։ Երևանի քաղաքապետարանի Շինարարության և բարեկարգման վարչության պետ Տիգրան Գեղամյանը նշեց, որ չգիտի՝ ինչու է կայացվել արգելափակոց չտեղադրելու որոշումը, քանի որ այդ ժամանակ չէր աշխատում քաղաքապետարանում։ Ավտոմեքենաների մուտքն արգելող համապատասխան նշանների բացակայության մասով Գեղամյանը համաձայնեց, որ տարածքը պետք է կահավորված լիներ նշաններով, սակայն նշեց, թե վատ կազմված տեխառաջադրանքն է նման թերացումների պատճառը. «Տեխառաջադրանքը թերի է եղել, դրա արդյունքում թերի մշակված նախագիծ է եղել, որի մեջ ներառված չեն եղել նշաններ։ Համաձայն եմ, որ կա կարիքը, և մենք այդ ուղղությամբ արդեն համագործակցելու ենք մեր այլ վարչությունների հետ, որպեսզի տվյալ տարածքը համապատասխան նշաններով կահավորվի»։ Ըստ նախագծի՝ մարզահրապարակի սկզբում պետք է տեղադրվեր մոդուլային հասարակական զուգարան, մինչդեռ կառուցվել է քարե շինություն, որի դռները մեր առաջին այցի ժամանակ կողպված էին։ Մեր երկրորդ այցի ժամանակ դռները բաց էին։ Մեր առաջին այցելության ժամանակ դռները փակ լինելու վերաբերյալ շինբարեկագման վարչության պետն ասաց, որ դռները հիմնականում բաց են լինում, հնարավոր է՝ մեր այցելության ժամանակ սպասարկման կամ մաքրման ծառայությունների պատճառով են փակ եղել։ Հարցին, թե ինչու պայմանագրով նախատեսված մոդուլային զուգարանը չի կառուցվել, Տիգրան Գեղամյանը պատասխանեց. «Արդեն շինարարության ընթացքում պարզվել է, որ մոդուլային զուգարանի սպասարկումը և՛ մեծ աշխատանք է պահանջում, և՛ ահռելի գումարներ, ու որոշվել է, որ մոդուլային զուգարանի փոխարեն սովորական զուգարանն ավելի հեշտ կլինի սպասարկել»։ Այս հանգամանքը, սակայն, պայմանագրում չի ամրագրվել։ Վերջնական հաստատված ծավալաթերթ-նախահաշվով պիտի տեղադրվեր մոդուլային զուգարան։ «Լիլանարմ» ընկերության տնօրենի խոսքով մոդուլային զուգարանի դեպքում հավանականություն կար, որ այն կարող էր շարքից դուրս գալ. «Քարե շինությունը համարժեք կառույց է, մեր տեսանկյունից հնարավոր է անգամ ավելի թանկ ստացված լինի մոդուլային զուգարանից»,- նշեց Նարեկ Պողոյանը։ Անդրադառնալով կոյուղաջրերի հեռացմանը՝ ընկերության տնօրենը նշեց, որ տեղադրել են սեպտիկ հոր, որի մեջ պետք է թափվեն կոյուղաջրերը։ Ճեմուղուն զուգահեռ կառուցվել է հեծանվուղի, որը, սակայն, ամբողջովին պատված է ցեխով, քանի որ չկա ջրահեռացման համակարգ։ Տիգրան Գեղամյանը նշում է, որ ջրահեռացման առանձին համակարգ նախատեսված չէ, թեքությունների տարբերությունը այնպես է հաշվարկվել, որ ջուրն ինքնահոսի դուրս գա այդտեղից։ Մեր դիտարկմանը, որ փաստացի ջուրը մնում է հեծանվուղու վրա և վերածվում ցեխի, Տիգրան Գեղամյանը պատասխանեց. «Վայրեր կան, որտեղ ջուրը կուտակվում է և թափվում է հենց Երևանյան լիճ, երևի ուշադիր չեք եղել»։ Ձախից՝ նախագիծը, աջ կողմում՝ ներկայիս պատկերը Տիգրան Գեղամյանը նկատի ունի տեղ-տեղ տեղադրված նեղ խողովակները։ Մեր այցելությունների ժամանակ արձանագրել ենք, որ այդ խողովակները խցանված են, և իրենց գործառույթը չեն կատարում։ Այս դիտարկմանը շինբարեկարգման վարչության պետն արձագանքեց, որ տեղումները շատ են լինում, ցեխը գալիս, խցանում է, որը պետք է բացել։ Հայտնի չէ՝ ով պետք է բացի խցանումը և ինչու դա չի արվում։ Իսկ ընթացիկ սպասարկմանն անդրադառնալով՝ նշեց, որ դա շինբարեկարգման վարչության պրոֆիլը չէ. «Քաղաքապետարանի սպասարկումը չեմ կարծում, որ թերացել է, հնարավոր է ընթացքում, օրինակ, տեղումները շատ լինեն ու ցեխ լինի, բայց համոզված եմ, որ հիմա գնաք, շրջեք, այդ ցեխը կբացակայի այնտեղից»։ Այս կադրերն արվել են Տիգրան Գեղամյանի հետ հարցազրույցից րոպեներ առաջ, որտեղ երևում է, որ ցեխը չի մաքրվել։ Հեծանվուղին Երևանյան լճից բաժանված է բետոնե ցածր պատնեշով, որի վրա, ըստ նախագծի, պիտի տեղադրվեին մետաղական ճաղավանդակներ։ Ճաղավանդակները, որ պիտի ապահովեին հեծանվորդների անվտանգությունը, չեն տեղադրվել։ Անդրադառնալով այս հարցին՝ Տիգրան Գեղամյանը նշեց, որ աշխատանքների իրականացման ընթացքում ի հայտ են եկել նախագծով չնախատեսված, սակայն ավելի կարևոր աշխատանքներ։ Առաջնայնությունը տրվել է նախագծով չնախատեսված աշխատանքներին, իսկ հեծանվուղու մետաղական ճաղավանդակների հատվածը որոշել են հետաձգել։ Խնդիրների մասին խոսելիս Տիգրան Գեղամյանը նշեց, որ խնդիրը սխալ կամ թերի տեխառաջադրանքն էր և դրա հիման վրա կազմված նախագիծը։ Այս փաստարկներն առնվազն տարօրինակ են, քանի որ թե՛ տեխառաջադրանք տրամադրողը, և թե՛ նախագիծը հաստատողն ու ընդունողը եղել է Երևանի քաղաքապետարանը։ Ինչպես է հնարավոր շինարարությունը նախագծելիս հաշվի չառնել, օրինակ, մոդուլային հասարակական զուգարանի սպասարկման ծախսը, կամ ասենք՝ սալիկների տակ անհրաժեշտ բետոնի շերտը։ Կառուցվել է նստարաններով հարթակ, որի աստիճանները պիտի եզրագծված լինեին LED լույսերով։ Lույսերը, սակայն, տեղադրվել են միայն վերին աստիճանների եզրին, դրանցից մեկն էլ արդեն պոկվել է։ Անդրադառնալով այգու սպասարկմանը՝ Շինբարեկարգման վարչության պետը նշեց, որ հիմա քննարկումներ են ընթանում, որ համայնքապատկան տարածքներում սպասարկում իրականացվի. «Դրանք կլինեն թե՛ այգիների, թե՛ գետնանցումների, թե՛ այլ տարածքների մասով»։ Վերջում Տիգրան Գեղամյանին հարցրինք՝ գո՞հ է արդյոք կատարված աշխատանքից. «Ինչ վերաբերում է ներկա պահին որպես հանգստի գոտի, ազնիվ պետք է լինեմ ու ասեմ, որ չի գոհացնում, բայց դա իր օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառներն ունի, որոնք լուծելու համար հիմա արդեն քաղաքապետարանում քննարկումներ են տեղի ունենում հենց մասնավորապես հետագա սպասարկման հետ կապված»։ «Լիլանարմ» ՍՊԸ տնօրեն Նարեկ Պողոյանը մեզ հետ զրույցում նշեց, որ կազմակերպությունն այս նախագծից շահույթ չի ստացել, ավելին՝ իր միջոցներից է ծախսել, որ նախագիծը իրականություն դառնա։ Հիշեցնենք, որ հանգստի գոտու բարեկարգման աշխատանքներն արժեցել են մոտ 182 մլն դրամ։ Թեև ընկերության տնօրենը նշում է, որ կորուստներով են աշխատել, այնուամենայնիվ շարունակում են մասնակցել քաղաքապետարանի հայտարարած մրցույթներին։ Հարցին՝ որն է կազմակերպության շահը, եթե կորուստներով է աշխատում, տնօրենը պատասխանեց. «Այդպես լինում է, որ գործեր կան, երբ ուղղակի չես կարողանում շահույթ ապահովել։ Մեր ոլորտն այդպիսինն է։ Կազմակերպությունը արդեն 23 տարի է՝ շինարարությամբ է զբաղվում, այդ տարիների ընթացքում ամեն տարի կարող էր մեկ վատ փորձ ունենալ, բայց դա չի նշանակում, որ պետք է փոխենք մեր գործը»։ Ինչպես է տեղի ունեցել մրցույթը և ընտրվել հաղթող ընկերությունը 2022 թվականի մարտի 24-ին Երևանի քաղաքապետարանը հայտարարել է մրցույթ՝ Երևանյան լճի աջակողմյա ափամերձ տարածքի բարեկարգման աշխատանքների համար։ Մրցույթին հայտեր են ներկայացրել 11 ընկերություն. 10-ը՝ Հայաստանից, 1-ը՝ Վրաստանից։ Գնահատող հանձնաժողովը բոլոր մասնակիցների հայտերը գնահատել է բավարար։ Նվազագույն գնային առաջարկ ներկայացրած ընկերությունը՝ վրացական «Ա.Գ. Դեվելոփմենտ» ՍՊԸ-ն, ճանաչվել է մրցույթի հաղթող։ Ստորև ներկայացնում ենք մրցույթին մասնակցած բոլոր ընկերությունների գնառաջարկները՝ ըստ ինքնարժեքի (առանց հարկերի) ու ընդհանուր գումարի։ Համաձայն վրացական իրավաբանական անձանց պետական ռեգիստրի տվյալների՝ «Ա.Գ. Դեվելոփմենտ» ՍՊԸ-ի խոշոր բաժնետերերը Հայաստանի քաղաքացիներ են։ Բաժնեմասերի կեսը պատկանում է Արմեն Հովհաննիսյանին, 45%-ը Հարություն Բերբերյանին, իսկ 5%-ը՝ տնօրեն Թամարա Խաբելաշվիլիին։ Ընկերության հայ բաժնետերերը բաժնեմասեր ունեն նաև Հայաստանում գրանցված մի շարք, այդ թվում՝ շինարարական աշխատանքներով զբաղվող ընկերություններում։ 2021 թվականի սեպտեմբերին Վրաստանում գրանցված այս ընկերության տնօրեն Թամարա Խաբելաշվիլին լիազորագիր է տվել Արամայիս Եպիսկոպոսյանին՝ ընկերության անունից երկու տարի ժամկետով պետական գնումներին մասնակցելու համար։ Եպիսկոպոսյանը 2016-2021 թվականներին աշխատել է Գագիկ Ծառուկյանի անվան Աբովյանի սպորտի և մշակույթի համալիր կենտրոնում՝ որպես գլխավոր հաշվապահ։ Վրաստանում գրանցված այս ընկերությունը, սակայն, ի վերջո դուրս է մնացել մրցույթից՝ տեղը զիջելով երկրորդ ամենացածր գին առաջարկող ընկերությանը։ Գնահատող հանձնաժողովի` 2022 թվականի հունիսի 2-ի որոշմամբ հաղթող մասնակցի հետ պետք է կնքվեր պայմանագիր, սակայն հունիսի 6-ի նիստում պայմանագրի կնքման գործընթացը կասեցվել է, քանի որ վրացական ընկերությունը՝ որպես օտարերկրյա ընկերություն, չի ունեցել Հայաստանում շինարարություն իրականացնելու անհրաժեշտ լիցենզիա։ Արդյունքում՝ մրցույթում հաղթել է հաջորդ ամենացածր գին առաջարկած ընկերությունը՝ «Լիլանարմ» ՍՊԸ-ն՝ կնքելով 166 մլն 259 հազար 798 ՀՀ դրամ ընդհանուր արժեքով պայմանագիր։ «Լիլանարմի» տնօրենը Երևանի ավագանու ՔՊ թեկնածու է եղել «Լիլանարմ» ՍՊԸ-ի տնօրենը Նարեկ Պողոյանն է, 100% բաժնեմասը պատկանում է Հարություն Օհանյանին։ Նարեկ Պողոյանը Երևանի ավագանու՝ 2023 թվականի սեպտեմբերի ընտրություններին իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության ավագանու թեկնածու էր՝ ցուցակի 164-րդ տեղում, ուստի ավագանու մանդատ չի ստացել։ Նա ընկերության բաժնետեր Հարություն Օհանյանի փեսան է։ «Ինֆոքոմի» հարցին, թե արդյո՞ք ինքը «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության անդամ է, «Լիլանարմ» ընկերության տնօրեն Նարեկ Պողոյանը պատասխանեց. - Ճիշտն ասած, եթե չեմ սխալվում՝ այո։ - Չգիտե՞ք կուսակցության անդա՞մ եք, թե՞ ոչ։ - Կարծեմ ինչ-որ նման գործընթաց եղել է, բայց այս պահին չեմ կարող Ձեզ հստակ ասել։ - Այսինքն՝ ոչ Ձեր ցանկությա՞մբ։ - Չէ, իհարկե, իմ ցանկությամբ, բայց ուզում եմ ասեմ՝ այդ գործընթացը ես չեմ կարող Ձեզ այս պահին հստակ ասել։ «Լիլանարմ» ընկերությունը գործում է 2000 թվականից։ Գործունեության տեսակի համաձայն՝ ընկերությունը զբաղվում է շինարարության ավարտական փուլի աշխատանքներով։ 2015 թվականից մասնակցում է պետական գնումների, սակայն սկսել է հաղթել և ակտիվ պայմանագրեր կնքել 2018 թվականից, հիմնական պատվիրատուն Երևանի քաղաքապետարանն է։ Ստորև «Լիլանարմ» ընկերության՝ պետական գնումներում հաղթած մրցույթների թիվն է՝ 2015 թվականից սկսած։ Միայն 2023 թվականին ընկերությունը Երևանի քաղաքապետարանի հետ կնքել է 18 պայմանագիր։ «Ինֆոքոմի» հետ զրույցում Նարեկ Պողոյանը նշեց, որ անհնար է իր քաղաքական պատկանելիությունը որևէ ձևով կապ ունենա պետական գնումներում հաղթող ճանաչվելու հետ. «Նայեք բոլոր շինարարական կազմակերպություններին, որոնք աճի տենդենցով են աշխատում, բոլորի մոտ 2018 թվականից կամ 2021 թվականից հետո էական տարբերություն կա։ Իսկ «Լիլանարմի» մասով կարող եք ուսումնասիրել ցանկացած մրցույթ, առաջարկել ենք էժան գին, հաղթել ենք, չենք առաջարկել, չենք հաղթել։ Ինչքան որ հաղթել ենք, մոտ երկու այդքան էլ մրցույթների ենք մասնակցել ու չենք հաղթել։ Այստեղ որևէ քաղաքական գիծ ընդհանրապես տեսանելի չէ»,- ասաց Պողոյանը։ Քաղաքապետարանի շինբարեկարգման վարչության պետ Տիգրան Գեղամյանը նույնպես այստեղ շահերի բախում չի տեսնում՝ ասելով, որ ցանկացած անձ էլ կարող է ցանկացած կուսակցության անդամ լինել ու մասնակցել ցանկացած մրցույթի, եթե իր փաստաթղթերը համապատասխանում են օրենսդրությանը։ «Մենք կապալառու բազմաթիվ ընկերությունների հետ ենք համագործակցում, որոնց մեջ կան տարբեր քաղաքական հայացքների մարդիկ։ Քանի որ մենք տվյալ դեպքում կատարում ենք համայնքային ծառայություն, հարցը չենք քաղաքականացնում»,- մեզ հետ զրույցում նշեց վարչության պետը։ Անդրադառնալով ընկերության՝ Քաղաքապետարանի մրցույթներում ակտիվ հաղթելուն՝ Տիգրան Գեղամյանը նշեց. «Մրցույթները տեղի են ունենում «Գնումների մասին» օրենքին համապատասպան՝ բաց, թափանցիկ ընթացակարգով։ Տվյալ մրցույթի հաղթող է ճանաչվում նվազագույն գին առաջարկած կազմակերպությունը։ Տվյալ ընկերությունը բազմաթիվ մրցույթներում նվազագույն գին է առաջարկել, դրա համար էլ հաղթել է, այլ պատասխան չկա ու չի էլ կարող լինել»,- պնդում է քաղաքապետարանի ներկայացուցիչը։ «Լիլանարմ» ՍՊԸ-ի հետ կնքված պայմանագրի արժեքը հետագայում ավելացել է, իսկ մատակարարվող ծառայությունները՝ փոփոխվել Չնայած Երևանյան լճի աջակողմյա ափի բարեկարգման պայմանագիրը կնքվել է շուրջ մեկուկես տարի առաջ, իսկ հանգստյան գոտին շուրջ մեկ տարի է՝ պատրաստ է շահագործման՝ գնումների էլեկտրոնային համակարգում մինչ օրս տեղադրված չէ գնման պայմանագիրը։ Երևանի քաղաքապետարանի Շինարարության և բարեկարգման վարչությունից «Ինֆոքոմին» տրամադրեցին պայմանագիրն ու համաձայնագրերը։ Վարչության պետ Տիգրան Գեղամյանի պնդմամբ համակարգում պայմանագրի բացակայությունը տեխնիկական վրիպակ է. «Եթե ինչ-որ խնդիր լիներ, ընդհանրապես ոչ մեկը չէր տրամադրի, բայց դա բաց տեղեկություն է, ու մենք պատրաստակամ ենք բոլորին տրամադրել, այդ մասով խնդիր չունենք»։ Պայմանագիրը մեզ ուղարկվել է փետրվարի 23-ին։ Առնվազն այդ օրվանից Շինբարեկարգման վաչությունը տեղյակ էր, որ պայմանագիրը համակարգում տեղադրված չէ։ Ավելի քան երկու շաբաթ անց՝ մարտի 11-ի դրությամբ, «տեխնիկական վրիպակը» չի շտկվել։ Պայմանագրի համաձայն՝ բարեկարգման աշխատանքները սկսվել են 2022 թվականի հոկտեմբերի 18-ին։ Դրանք պիտի ավարտվեին 180-րդ օրացույցային օրը՝ 2023 թվականի ապրիլի 16-ին։ «Լիլանարմ» ընկերությունը նախ տարածքում պետք է իրականացներ քանդման և աղբի տեղափոխման աշխատանքներ, այնուհետև պիտի կառուցեր բետոնե եզրաքարեր, բետոնե գոտիներ, տեղադրեր ճաղավանդակներ, կառուցեր ճեմուղի, հեծանվուղի, մարզահրապարակ, նստատեղերով հարթակ, տեղադրեր նստարաններ, աղբամաններ, մոդուլային զուգարան և լուսավորության համար անհրաժեշտ սարքեր։ Քանդման և կառուցման աշխատանքներին զուգահեռ ընկերությունը պիտի իրականացներ նաև կանաչապատման և ոռոգման ցանցի կառուցման աշխատանքներ։ Պայմանագրից բացի` կողմերի միջև կնքվել է 4 համաձայնագիր, որոնցով ավելացրել են պայմանագրի գինը, նաև փոփոխվել են շինարարական հիմնային պահանջներ. օրինակ՝ կանաչապատում որոշվել է չիրականացնել։ Մասնավորապես, առաջին համաձայնագրով սահմանվել է վճարման ժամանակացույցը, որի համաձայն՝ Երևանի քաղաքապետարանը «Լիլանարմ» ընկերությանը պիտի վճարեր գումարի մի մասը՝ 134 մլն դրամ սեպտեմբերին, իսկ մնացած 32 մլն 259 հազար դրամը՝ հոկտեմբերին։ 2022 թվականի դեկտեմբերի 30-ին կողմերը կնքել են երկրորդ համաձայնագիրը, որով ավելացվել է կատարվող աշխատանքների ծավալը։ Պայմանագրի գինն ավելացավ ևս 15,989,080 դրամով՝ դառնալով 182,248,878.32 դրամ, որն ընկերությանը պետք է վճարվեր 2022-ի դեկտեմբերին։ 2023 թվականի մարտի 10-ին՝ աշխատանքների ավարտի սահմանված ժամկետից 1 ամիս առաջ, կողմերի միջև կնքվել է երրորդ համաձայնագիրը, որով փոփոխվել է պայմանագրի ծավալաթերթ-նախահաշիվը։ Ավելացել են որոշ աշխատանքներ, ինչպիսիք են՝ բետոնե եզրաքարերի տեղադրում, բետոնե աստիճանների և տախտակամածի կառուցում։ Ամբողջովին հանվել է կանաչապատման աշխատանքների հատվածը, սակայն ոռոգման աշխատանքների հատվածը մնացել է։ Եւս մեկ համաձայնագիր կողմերի միջև կնքվել է 2023 թվականի ապրիլի 14-ին, որով աշխատանքների կատարման վերջնաժամկետը երկարաձգվել է 30 օրացույցային օրով՝ ավարտի ժամկետ սահմանելով 2023 թվականի մայիսի 16-ը։ Հենց այդ օրն էլ ստորագրվել է շինարարության ավարտական ակտը, որով շահագործման ընդունող հանձնաժողովը հաստատել է, որ տարածքը պատրաստ է շահագործման։ Ձախից՝ նախագիծը, աջ կողմում՝ ներկայիս պատկերը Քաղաքապետարանի՝ Երևանյան լճի և հարակից տարածքի բարեկարգման ծրագիրը մեկնարկի արդեն երրորդ տարում մեծ արդյունքներ ու հաջողություններ չի գրանցել։ Տարածքը հանգստյան գոտու չի վերածվել, չնայած դրա համար կայացել է մրցույթ, կատարվել են աշխատանքներ և բյուջեից ծախսվել էլ ավելի քան 182 մլն դրամ։ Ինֆոքոմը կշարունակի հետևել Երևանյան լճի և հարակից տարածքի բարեկարգման ծրագրին՝ ներկայացնելով հաջորդիվ կայացած մրցույթներն ու աշխատանքների արդյունքները։ Հեղինակ՝ Լյուսի Մանվելյան Լուսանկարները՝ Սարգիս Խարազյանի

20:18 - 11 մարտի, 2024

Ոչ մրցակցային գնման ձևը կիրառելու հիմնավորվածությունը շատ դեպքերում կասկածների տեղիք է տալիս․ Արմենուհի Բուռնազյան

Պետական գնումների ոլորտում առկա օրենսդրական խնդիրների վերհանման նպատակով Infocom-ը մեկնարկում է հարցազրույցների շարք։ Ստորև ներկայացնում ենք շարքի առաջին հարցազրույցը՝ «Հանրային քաղաքականության հետազոտությունների ազգային կենտրոն» ՀԿ-ի գործադիր տնօրեն Արմենուհի Բուռնազյանի հետ։ - Գնումների ոլորտում, թերևս, ամենաակնառու խնդիրներից է մեկ անձից կատարվող գնումը։ Դուք բազմիցս անդրադարձել եք այս խնդրին։ 2020 թվականի փետրվարի 21-ին գնումների վերաբերյալ Ազգային ժողովում տեղի ունեցած քննարկման ժամանակ առաջարկել եք, որպեսզի 10 միլիոնը գերազանցող գնումները ոչ մրցակցային սկզբունքով կազմակերպելու դեպքում ստեղծվի հարթակ, որտեղ տվյալ գնման ընթացակարգի վերաբերյալ հանրային քննարկում կծավալվի։ Որքանո՞վ այս առաջարկը կմեղմի մեկ անձից կատարվող գնումների կոռուպցիոն ռիսկը։ - Մեր վերջին հետազոտությունների արդյունքները վկայում են, որ պետական գնումների ոլորտում ավելացել է ոչ մրցակցային ընթացակարգի կիրառության պրակտիկան։ Այստեղ հատկապես ուշագրավ է այն, որ հրատապության հիմքով իրականացվող ոչ մրցակցային գնումները սկսել են շատ ավելի հաճախ կիրառվել։ Ոչ մրցակցային գնումների դիտարկման ժամանակ պետք է հաշվի առնել երկու հանգամանք՝ այլընտրանքի առկայություն և այլընտրանքի բացակայություն։ Այլընտրանքի բացակայությունը ենթադրում է, որ պատվիրատուն չի կարող խուսափել ոչ մրցակցային ընթացակարգի կիրառությունից, իսկ այլընտրանքի առկայության դեպքում դրա ոչ մրցակցային եղանակով գնում իրականացնելն իրենից ենթադրում է որոշակի չափանիշներ։ Այսինքն՝ այդ չափանիշները սահմանվում են գնումների օրենսդրությամբ, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության 526-Ն որոշմամբ։ Կա որոշակի ցանկ, եթե պատվիրատուն այդ ցանկի շրջանակներում ուզում է գնում իրականացնել, ապա կարող է, իրավունք ունի, այսպես ասած, ոչ մրցակցային ընթացակարգը կիրառել։ Այլապես՝ այլընտրանքի առկայության դեպքում, ինչպես մեր օրենսդրությունն է սահմանում, գնման նախընտրելի ձևը պետք է լինի մրցույթը։ Ինչո՞ւ ենք մենք հարթակ առաջարկում։ Քանի որ շատ դեպքերում ոչ մրցակցային գնման ձևը կիրառելու հիմնավորվածությունը կասկածների տեղիք է տալիս։ Վերջին շրջանում միջոցառումների կազմակերպման համար հաճախ կիրառվում էր «հրատապ, մեկ անձ» գնման ընթացակարգը։ Որպես հիմնավորում՝ մեջբերվում էր այն, որ այդ միջոցառման կազմակերպման համար բավական ժամանակ չկա, կամ շուկայում բավական մրցակիցներ չկան՝ կոնկրետ այդ տեխնիկական բնութագրերով։ Այս առումով կարծում ենք, որ մեր առաջարկած հարթակը կարող է հանդիսանալ վայր, որտեղ ոչ միայն պատվիրատուն կներկայացնի իր հիմնավորումները, այլ նաև այն բաց, թափանցիկ և հրապարակային կլինի հանրության համար։ Վերոնշյալ հարթակը կիրառություն է ունեցել Վրաստանում։ Իրենց մոտ գոյություն ունի գնումների գործակալություն։ Ամեն անգամ, երբ պատվիրատուն ոչ մրցակցային ընթացակարգ է ցանկանում կիրառել, պետք է այդ որոշումը համաձայնեցնի գնումների գործակալության հետ։ Պատվիրատուն պետք է դիմում ներկայացնի իրենց հարթակում և այդտեղ ներբեռնի նաև հիմնավորումը, թե ինչու է նա կիրառում ոչ մրցակցային ընթացակարգ։ Սա այն դեպքում, երբ կա այլընտրանք։ Այսինքն՝ չի վերաբերում այնպիսի դեպքերին, երբ կա բնական մենաշնորհ (օրինակ՝ գազ, լույս, ջուր)։ Իրենք ունեն նաև հարցաթերթիկ, որով ստուգվում է նաև հիմնավորվածությունը, չափանիշներին համապատասխանությունը և թե պատվիրատուն ինչքանով է ճիշտ հիմնավորումներ բերում, որպեսզի այդ ընթացակարգը լինի ոչ մրցակցային եղանակով։ Այնուհետև հանրությանը նույնպես կարծիքներ, դիրքորոշումներ կամ առարկություններ ներկայացնելու հնարավորություն է ընձեռվում։ Ի վերջո, գնումների գործակալությունը կայացնում է որոշում և, ինչու չէ, այդ որոշման հիմքում կարող են լինել հանրության ներկայացրած կարծիքները։ Նշյալ հարթակի օրինակ կարող է ծառայել նաև Հայաստանում գործող e-draft.am համակարգը, որտեղ նույնպես ներբեռնվում են պատկան մարմինների մշակած նախագծերը, և յուրաքանչյուր ոք, որը գրանցված է համակարգում, կարող է ներկայացնել իր կարծիքը։ Մեր փորձը ցույց է տալիս, որ որոշ դեպքերում այդ առաջարկությունները հաշվի են առնվում, ընդունվում են, որոշ դեպքերում՝ ոչ, բայց ի գիտություն են ընդունում։ Այս հարթակը կարող է այնքանով օգտակար լինել, որ ոչ մրցակցային ընթացակարգով գնում կատարելու որոշումների հիմնավորվածությունը հանրության համար թափանցիկ լինի, հրապարակային, և հանրությանը կարծիք արտահայտելու հնարավորություն տրվի։ Օրինակ՝ ամանորյա միջոցառումների կազմակերպման ժամանակ ոչ մրցակցային ձևի կիրառման վերաբերյալ բավականին բուռն քննարկումներ սկսեցին, դժգոհություններ եղան։ Փաստացի ստացվում էր, որ հանրությունն այդքան էլ լծակներ չուներ՝ ազդելու այդ որոշման վրա։ Այս հարթակի շնորհիվ, կարծում ենք, որ առնվազն պատվիրատուն ինչ որ չափով պատասխանատվության ֆակտորի բարձրացում կունենա, քանի որ կհասկանա, որ իր որոշումները, հիմնավորումները դիտարկում է ոչ միայն կառավարությունը, այլ նաև պատկան մարմինը՝ Ֆինանսների նախարարությունը, կարող է մոնիթորինգի ենթարկել դրանք, ինչպես նաև հանրությունը։ Առնվազն թափանցիկության և հրապարակայնության սկզբունքի պահպանումը այս հարթակի դրական կողմերից կարող է լինել։ Հարցի մյուս կողմն է այն, թե ինչքանով հաշվի կառնեն հանրության կարծիքը։ Հրատապության հիմքով իրականացվող գնումները հիմնականում պետք է կառավարության որոշմամբ և համաձայնությամբ իրականացվեն։ Սակայն, վերջին փոփոխությունները բերեցին նրան, որ կոնկրետ կառավարող մարմնի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահը նույնպես կարող է այդպիսի որոշումներ ընդունել։ Կառավարության որոշումները հրապարակային են, սակայն մենք մտավախություն ունենք, որ այս որոշումները, որոնք կայացվելու են կոնկրետ ինչ-որ կազմակերպության ներսում, կարող են հրապարակային և թափանցիկ չլինել հանրության համար։ Կարծում եմ՝ այս հարթակը կարող է երկխոսության եղանակ լինել։ - Ձեր առաջարկած հարթակում քննարկում ծավալելու համար որքա՞ն ժամանակ պետք է տրամադրվի պատվիրատուին։ - Վրաստանում, օրինակ, ինչպես հայտնեցին մեր կոլեգաները, 3-4 օր է տրամադրվում։ Իհարկե, չեն կարող շատ երկար ժամկետներ տրամադրել, հատկապես այն դեպքում, երբ գնումն իրականացվում է հրատապության հիմքով, որոշումները պետք է ավելի արագ կայացվեն։ Այստեղ մենք չենք ենթադրում, որ, օրինակ արտակարգ իրավիճակների կամ խիստ հրատապ դեպքերում պետք է այս հարթակն օգտագործել։ Բնական է՝ եթե կա արտակարգ իրավիճակ, հարթակի օգտագործումն արդյունավետ չէ։ - Այդ հարթակի ստեղծման դեպքում ի՞նչ մեխանիզմով եք պատկերացնում գործընթացին հանրության ներգրավվածության, մասնակցայնության ընդլայնումը։ - Առաջին հերթին պետք է հանրությունն իրազեկվի, որ կա այդպիսի մեթոդ, որով կարող է իր ներգրավվածությունը կամ մասնակցությունն ունենալ այս գործընթացներին։ Իհարկե, ներգրավվածության աստիճանի ապահովումը հարաբերական է․ կախված է նրանից, թե ինչքան է հանրությունը հետաքրքրված կոնկրետ խնդրով։ Սակայն, ինչպես պրակտիկան է ցույց տալիս, սոցցանցերում բազմաթիվ քննարկումներ են ծավալվում՝ դեբատների կամ այլ ձևերով։ Ինչու ոչ՝ պետք է ստեղծվի կոնկրետ հարթակ, որտեղ մարդկանց կարծիքը հասանելի կլինի նաև պատկան մարմիններին ու կառավարությանը։ Պատկան մարմինները կամ կառավարությունը չեն կարող տեղյակ լինել սոցցանցերում մեր արտահայտած կարծիքի կամ դիրքորոշման մասին, մինչև դրանք լայն տարածում չգտնեն։ Այստեղ, միգուցե, պատվիրատուները կամ պատվիրատուների գնումների մասնագետներն առարկություն ունեն, որ իրենց գործընթացը չերկարացվի կամ բարդացվի, բայց պետք է հաշվի առնենք այն, որ այս բոլոր միջոցները հանրային միջոցներ են, ծախսերի հիմնական մասը պետական բյուջեից է իրականացվում։ Այս բոլոր ծախսերը պետք է հանրության համար թափանցիկ և հաշվետվողական լինեն։ Հանրությունը պետք է տեղեկացված լինի, որ իր միջոցները ճիշտ են ծախսում։ Մի բան էլ նշեմ, որ Ֆինանսների նախարարությունը գնումների որոշակի շեմի սահմաններում իրականացնում է գնումների ընթացակարգերի ընտրանքային մոնիթորինգ։ Մեր առաջարկած հարթակը կարող է ծառայել նաև այդ գործընթացին, քանի որ պատկան մարմինը կարող է տեսնել, թե ինչ խնդիր կա որևէ ընթացակարգի հետ, և մինչև կառավարության՝ տվյալ ընթացակարգի հաստատումը, կարող է նաև իր դիրքորոշումը, դրական կամ բացասական կարծիքը արտահայտել։ - Պետական գնումների համակարգում հաշվետվողականությունն ու թափանցիկությունն ապահովող գործիքները պատվիրատուները լիարժեքորեն չեն կիրառում։ Օրինակ՝ Armeps համակարգում ամբողջությամբ չեն ներբեռնվում պատվիրատուների հայտարարած գնման ընթացակարգերին առնչվող ողջ տեղեկությունները։ Արդյոք հաշվետվողականությունը չապահովելու համար պատվիրատուների նկատմամբ պատասխանատվության միջոցներ պե՞տք է սահմանվեն։ Ովքե՞ր պետք է վերահսկողություն իրականացնեն նշված պահանջների կատարման նկատմամբ։ - Ինչպես Դուք նշեցիք՝ շատ դեպքերում ինֆորմացիան թերի է ներկայացվում։ Հատկապես պայմանագրերի կատարման փուլում, օրինակ, հանձնման-ընդունման արձանագրությունները կամ վճարման փաստաթղթերը չեն ներբեռնվում համակարգ։ Կարծում եմ՝ կարևոր է, որ ոչ միայն մատակարարները պատշաճ իրականացնեն իրենց պարտավորությունները, այլ նաև այն, որ պատվիրատուն այս առումով լինի թափանցիկ ու հրապարակային։ Սա որոշակիորեն կնվազեցնի կոռուպցիոն ռիսկերը։ Ենթադրենք՝ պատվիրատուն ասում է, որ այս աշխատանքը, այս ծառայությունը մատուցվել է։ Ինչպե՞ս կարող է հանրությունը համոզված լինել դրանում․ նրանով, որ կան հանձնման-ընդունման փաստաթղթեր, որոնցում փաստացի գրված է, թե ինչ քանակությամբ, ինչ գնով է ծառայությունը մատուցվել կամ ապրանքը մատակարարվել։ Իհարկե, այս փաստաթղթերը կեղծելու մեխանիզմները կան, սակայն առնվազն հանրության մոտ ինչ որ չափով վստահություն կարող է լինել, որ այս ընթացակարգերը, այսինքն՝ պայմանագրի կատարումը, իսկապես պատշաճ է իրականացվել։ Վերջերս քննարկումներ եղան, որպեսզի պայմանագրի կատարման առումով լինի նաև հանրային վերահսկողություն։ Տարիներ առաջ այս մեխանիզմը մասնակի կիրառվեց։ Օրինակ, երբ մանկապարտեզներում ապրանքների մատակարարում էր իրականացվում, ծնողների փոքրիկ խորհուրդ կար, որը գնում էր և հետևում, որպեսզի ամեն ինչ պատշաճ մակարդակով լինի։ Իհարկե, հանրությունը չի կարող համոզված լինել, թե ինչքանով է որակը համապատասխանում տեխնիկական բնութագրի չափանիշներին, սակայն քանակի առումով այդ վերահսկողությունը կարող է լինել։ Մեր առաջարկն այն է, որ ոչ բոլոր, սակայն տարբեր գնումների դեպքում ձևավորվեն խորհուրդներ, և այդ խորհրդի մեջ մտնեն ինչպես շահառուներ, ոլորտի հետ առնչվող հանրային սեկտորի ներկայացուցիչներ, այլ նաև մրցույթին մասնակցած, սակայն չհաղթած մասնակիցները նույնպես ներգրավվեն այդ գործընթացում՝ ինչպես առաջարկել էր պատգամավորներից մեկը։ Բնական է, որ այդ չհաղթած մասնակիցը որոշակիերոն ավելի խիստ մոտեցումներ կդրսևորի իր, այսպես ասած, հակառակորդ մասնակցի նկատմամբ։ Ռիսկ կա, որ դրանք կարող են լինել անհիմն, սակայն այն, որ այս գործընթացի վրա կարող է լինել այսպիսի վերահսկողություն, պատվիրատուի պատասխանատվությունն ավելի մեծ կլինի՝ ամեն ինչ ճիշտ կազմակերպելու և իրականացնելու առումով, մյուս կողմից էլ՝ մատակարարը պատվիրատուների հետ կոռուպցիոն գործարքների մեջ մտնելու շատ քիչ հնարավորություններ կունենա։ Ալբանիայում, Չեխիայում, Հունգարիայում հաշվետվողականությունը չապահովելու, փաստաթղթերը չհրապարակելու համար կիրառվում են պատասխանատվության միջոցներ՝ հիմնականում վարչական։ Կարծում եմ՝ մեր երկրում էլ պետք է արձանագրվեն նմանատիպ խախտումները, և որոշակի պատասխանատվության ենթարկեն։ - 2019 թվականի նոյեմբերի 2-ին պետական գնումների համակարգում ներդրվեց բանկային երաշխիքի մեխանիզմը, որը կիրառելի է 10 մլն դրամ և ավելի գնումների դեպքում։ Ֆինանսների նախարար Ատոմ Ջանջուղազյանն այս փոփոխության քննարկման ժամանակ նշեց, որ այլևս կարիք չի լինի սահմանել որակավորման չափանիշներ։ Բիզնես ծավալողներն իրենց հերթին այն տեսակետին էին, որ բանկային երաշխիք ներկայացնելը տանում է դեպի մենաշնորհի, քանի որ ոչ բոլոր ընկերություններն ունեն բանկային երաշխիք ներկայացնելու հնարավորություն։ Ի՞նչ կարծիքի եք այս փոփոխության վերաբերյալ։ Արդյոք ճի՞շտ են մենաշնորհացման և հակամրցակցայնության մասին մտահոգությունները։ - Այս չափազանց խիստ պայմանները, պահանջները, որոնք կիրառվում են, կարող են բերել նրան, որ անհարկի խոչընդոտներ առաջանան, հատկապես՝ ՓՄՁ սեկտորի ներկայացուցիչների համար։ Սա կարող է նաև բացասական ազդեցություն ունենալ գնագոյացման վրա։ Եթե անգամ ՓՄՁ սեկտորն ուզենա մասնակցել մրցույթներին, ապա պետք է անպայման այդ որակավորման ապահովման տրամադրման գինը ներառի կոնկրետ ապրանքի, ծառայության կամ աշխատանքի գնի մեջ, քանի որ ինքն այդ բանկային երաշխիքը ստանալու համար, պարզ է, որոշակի գումար է տալիս բանկերին։ Բնական է, որ այդ գինը կներառվի նաև իրենց առաջարկի մեջ։ Ստացվում է՝ այլ հավասար պայմաններում ունենում ենք գների բարձրացում։ Մյուս կողմից էլ՝ այն դեպքում, երբ ՓՄՁ ոլորտի ներկայացուցիչները չունենան բանկերից երաշխիք ստանալու հնարավորություն, նրանք ստիպված կարող են մտնել գործարքի մեջ՝ ավելի մեծ, ավելի կայուն ընկերությունների հետ, որոնք կարող են այդ երաշխիքը ստանալ։ Այստեղ կարող են առաջանալ անհարկի միջորդավորված գնումներ, երբ մեծ ընկերությունը փոքրի համար երաշխիք է ստանում։ Ստացվում է՝ գնի բարձրացում և միջնորդավորված գնումներ են լինում։ Ի վերջո, սա կարող է բերել մենաշնորհացման։ Այսինքն՝ այն ընկերությունները, որոնք իրենց կարող են թույլ տալ այդ բանկային երաշխիքը հեշտությամբ և առանց որևէ ջանքերի ձեռք բերել, կարող են օգտվել այս ամենից։ Մեր գնումների հիմնական նպատակն այն է, որ գնի դիմաց ձեռք բերվի արժեք։ Երբ մենք նույն արժեքը ձեռք ենք բերում ավելի բարձր գնով, ստացվում է՝ գնումն այդքան էլ արդյունավետ չէ։ Որպես հիմնավորում, իհարկե, բերվում է այն, որ պայմանագրի կատարման փուլում մատակարարներն ավելի քիչ հնարավորություն ունեն այն խախտելու։ Այստեղ ճշմարտության բաժին կա, քանի որ նախկինում այն տույժերն ու տուգանքները, որոնք կիրառվում էին (մենք ունեինք պայմանագրի ապահովում, հայտի ապահովում), լիովին չէին ծածկում այն վնասը, որը պատվիրատուն կրում էր, երբ մատակարարը պատշաճ չէր կատարում իր պարտականությունները։ Սակայն 100 տոկոսով որակավորման ապահովումը անտեղի էր։ Ըստ այդմ՝ 100 տոկոս որակավորման ապահովումից ունենք նաև 15 տոկոս՝ որոշ դեպքերում, 10 տոկոս՝ պայմանագրի ապահովում, 5 տոկոս՝ հայտի ապահովում։ Վերջին գնումները հետազոտելիս՝ մենք դիտարկում էինք տեխնիկական հսկողության ծառայությունների ձեռքբերումը։ Պետք է նշեմ դրական միտում․ վերջերս բավականին հաճախ մրցակցային եղանակներով են այս ծառայությունները ձեռքբերվում։ Նախկինում երբեմն ոչ մրցակցային եղանակներ էին կիրառվում։ Եթե նայում ենք 2018-2019թթ․ ընթացակարգերը, այն ժամանակ մասնակցում էին մի քանի ընկերություններ, իսկ վերջին ընթացակարգերում՝ բավական խոշոր, մասնակցում է ընդամենը մեկ մասնակից և, բնական է, որ հաղթող է ճանաչվում։ Ի՞նչ է ստացվում․ ինքը, իմանալով, որ ինչ-որ չափով այդ շուկայում մենաշնորհային դիրք ունի, բնական է, որ գնի բարձրացում է ենթադրում։ Այն, որ այդ նույն ընթացակարգերին ավելի քիչ ընկերություններ են մասնակցում, փաստում է, որ փոքր և միջին ընկերությունները մտավախություն՝ ունեն ապահովման հասնելու առումով, մտավախություն ունեն, որ ինչ-ինչ պատճառներով իրենց ծառայությունը կամ աշխատանքը չի ընդունվի, այսպիսով՝ նրանք մեծ վնասներ կկրեն։ Կարծում եմ, որ բանկային երաշխիքը անհարկի խոչընդոտ է այս ոլորտի ներկայացուցիչների համար։ Մենք առաջարկ ունենք, որ տարբերակված մոտեցում լինի։ Այսինքն՝ այն ընկերությունների համար, որոնք 3 տարի և ավելի իրենց ծառայությունը, պարատականությունն իրականացրել են պատշաճ, նրանց համար սահմանվեն որակավորման ապահովման տրամադրման այլ չափանիշներ։ Արփի Ավետիսյան

21:55 - 11 հուլիսի, 2020