Առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան

Հայաստանի Հանրապետության եռաստիճան դատական համակարգի առաջին օղակը Առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարաններն են։

Ընդհանուր իրավասության դատարանները ՀՀ-ում 10-ն են՝ Երեւանի, Արագածոտնի, Արարատի եւ Վայոց ձորի, Արմավիրի, Գեղարքունիքի, Լոռու, Կոտայքի, Շիրակի, Սյունիքի, Տավուշի մարզերի դատարանները։ Դրանցից յուրաքանչյուրն իր հերթին ունի նստավայրեր քաղաքի եւ մարզի տարբեր շրջաններում։ Մարզերում նստավայրերի քանակը 3-ից 6-ի սահմաններում է, իսկ Երեւանում դրանց թիվը 8-ն է։

«Երբ կռիվը սկսվեց, հարցնում էինք՝ կրակե՞նք, Վահանյանն ասում էր՝ չէ»․ Խուռհատ սարի գործով հարցաքննվեց ևս 2 վկա

#Կարճասած Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանի Կենտրոն եւ Նորք Մարաշ նստավայրում երեկ շարունակվեց Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանի գործի քննությունը, որի ժամանակ դատարան ներկայացան եւ հարցաքննվեցին շարքային Կարեն Աբրահամյանն ու Մստո Մստոյանը։ Վկա Կարեն Աբրահամյանը այն զինծառայողներից էր, որը կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանի խմբի հետ միասին կիսվել է գումարտակի անձնակազմից եւ սխալ ուղղությամբ գնալու հետեւանքով՝ ընկել շրջափակման մեջ։ Դատարանում նա հայտնեց, որ նախապես իմացել են, որ հակառակորդը Հադրութ քաղաքում է, եւ այդ ուղղությամբ չեն գնացել, մինչդեռ նախաքննության ժամանակ հայտնել էր, թե որոշում է կայացվել գնալ քաղաքի ուղղությամբ։ Այս եւ այլ հակասություններ հաշվի առնելով՝ հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը միջնորդեց հրապարակել վկայի նախաքննական ցուցմունքը։ Վկա Մստո Մստոյանն էլ պատմեց, որ երբ հակառակորդը հարձակվել է, Վահանյանը չի թույլատրել կրակել՝ ասելով, թե մեր «ռազվետկան է» գալիս, իսկ ավելի ուշ ՄՈԲ-ի մի լեյտենանտ նրան մեղադրել է զորքին խաբելու մեջ․ «Լեյտենանտ ասաց՝ դու ասում էիր՝ ապահով է լինելու, բայց էրեխեքին բերել ենք աղացի բերան, ես քեզ եմ լսել, էրեխեքին խաբած եմ դուրս եկել, հիմա քեզ չենք լսի, էրեխեքին հետ կտանենք․․․ Ու քանի որ արդեն շատ էինք խաբվել հրամանատարության կողմից, ՄՈԲ–ին լսելով, իրար պահելով՝ հետ ենք իջել»,-պատմեց նա։ #Մանրամասն Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանի Կենտրոն եւ Նորք Մարաշ նստավայրում դատավոր Ջոն Հայրապետյանի նախագահությամբ երեկ շարունակվեց 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանի գործի քննությունը, որի ժամանակ դատարան ներկայացան եւ հարցաքննվեցին վկաներ Կարեն Աբրահամյանն ու Մստո Մստոյանը։ Վերջիններս 2020 թ․ սեպտեմբերին եղել են ուսումնական գումարտակի շարքային զինծառայողներ։ Ուսումնական գումարտակը, հիշեցնենք, հրամանատար Իշխան Վահանյանի ղեկավարությամբ 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին մեկնել է Հադրութին հարակից Խուռհատ սարը՝ մարտական առաջադրանքի, որտեղ, սակայն, հարձակման է ենթարկվել եւ հարկադրված նահանջ իրականացրել։ Այժմ Իշխան Վահանյանը մեղադրվում է սարում մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ։ Նա առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Ըստ վկա Կարեն Աբրահամյանի՝ Խուռհատ սարը բարձրանալուց առաջ Վահանյանն իրենց ասել է, թե գնում են մի հանգիստ տեղ՝ գրեթե 3-րդ գիծ Վկա Կարեն Աբրահամյանը պատերազմի ժամանակ 2․5 ամսվա զինծառայող է եղել, առաջին իսկ օրից՝ ընդգրկված մարտական գործողություններում։ Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանի հարցին ի պատասխան՝ նա ասաց, որ ճանաչում է Իշխան Վահանյանին, իսկ հարցին՝ ի՞նչ է իրեն հայտնի քրեական գործից, վկան պատասխանեց․ «Փախել ա»։ Դժվարանալով ինքնուրույն ներկայացնել մանրամասները՝ վկան խնդրեց իրեն հարցեր տալ։ Պատասխանելով հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանի հարցերին՝ նա պատմեց, որ Իշխան Վահանյանին հանդիպել է հոկտեմբերի սկզբի օրերին, երբ իրենց վաշտը, Ջրականից նահանջելով, տեղակայվել է Հադրութի դպրոցում։ Արտաքինից Վահանյանի վրա վիրակապ կամ վիրավորված լինելու մասին վկայող որեւէ բան չի նկատել։ Հիշեցնենք, որ հարցաքննված վկաների ցուցմունքներից պարզ է դարձել, որ Վահանյանը նախքան Խուռհատ սարի դեպքերը՝ սեպտեմբերի 29-ին, թեթեւ վիրավորում է ստացել, վիրակապվել եւ շարունակել ծառայությունը։ Վահանյանը դատարանում հայտարարել է, որ երկրորդ անգամ էլ հոկտեմբերի 10-ին` Խուռհատ սարի մարտական գործողությունների ժամանակ է վիրավորվել, սակայն տուժող կողմը այն համոզմանն է, որ նա այդ օրը իր հին վերքը քչփորել է՝ մարտի դաշտը թողնելու պատրվակ ստեղծելով։ Լուսանկարում՝ վկա Կարեն Աբրահամյանը Ըստ վկա Կարեն Աբրահամյանի՝ 300–հոգանոց գումարտակը հրաման է ստացել բարձրանալ Խուռհատ սարը, դիրքավորվել այնտեղ եւ անցնել պաշտպանության։ Թե ում կողմից, նա չգիտեր։ Նրա խոսքով՝ դիրքավորվել են, խրամատների բացակայության պատճառով սկսել բահերով փոսեր փորել, իսկ 2 օր անց թշնամին հարձակում է գործել․ «Հարձակումը տեղի է ունեցել հոկտեմբերի 9-ին՝ երեկոյան ժ․ 6-ի կողմերը»,– սկսեց պատմել Աբրահամյանը, սակայն հանրային մեղադրողը ընդհատեց․ «Հոկտեմբերի 9-ի՞ն»։ Նշենք, որ ըստ քրեական գործի եւ դատարանում հարցաքննված մի շարք վկաների՝ հարձակումը հոկտեմբերի 10-ին է եղել․ «Մեկ անգա՞մ է հարձակում եղել»,– ճշտեց մեղադրողը։ Վկան դրական պատասխան տվեց։ Այս եւ հետագա մի շարք այլ հակասություններ հաշվի առնելով՝ հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը ավելի ուշ միջնորդեց հրապարակել վկայի նախաքննական ցուցմունքը, ինչը դատարանը բավարարեց։ Նախաքննական ցուցմունքում վկան նշել էր, որ հակառակորդը հարձակվել է հոկտեմբերի 10-ին, այլ ոչ թե 9-ին, եւ կեսօրին՝ 12-ի մոտակայքում, այլ ոչ թե երեկոյան՝ 6-ի մոտակայքում․ «Դպրոցում գտնվելու ընթացքում՝ հոկտեմբերի 8-ի կեսօրին, Վահանյանը հավաքել է զորքին, ասել՝ գնալու ենք մի հանգիստ տեղ, գրեթե 3-րդ գիծ, եւ հաջորդ օրը՝ հոկտեմբերի 9–ի կեսօրին, նրա ղեկավարությամբ 300 հոգով կամազով բարձրացել են «Վիշկա» կոչվող սարը (խոսքը Խուռհատ սարի մասին է,-հեղ․)»,– նախաքննության ժամանակ ասել է նա։ –Հիմա դատարանը ո՞ր օրը հիմք ընդունի,– հետաքրքրվեց Ավետիսյանը։ –Երեւի ամսի 10-ը,– պատասխանեց վկան։ Շարունակելով իր ցուցմունքը՝ նա դատարանում պատմեց, որ հակառակորդը ե՛ւ օդային ուժ ուներ, ե՛ւ մարդուժ․ «Մենք ընկանք շրջափակման մեջ, ու մեզ հետնահանջ տվեցին»,– պատմեց վկան՝ չկարողանալով կոնկրետացնել, թե ով է տվել նահանջի հրամանը։ Լուսնկարում՝ հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը, տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գայանե Հովակիմյանը Մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը վկային խնդրեց նաեւ մանրամասնել, թե ինչ նկատի ուներ, երբ նիստի սկզբում ասաց՝ փախել է․ «Նկատի ունեի, որ երբ հարձակվել են, Վահանյանը փախել է Հադրութի էդ սարի մոտից, տեսա՝ ոնց է վիլիս նստում»,– ասաց վկան՝ նշելով, որ տեղյակ չէ՝ ինչու էր նա գնում կամ վիրավորների տանում էր իր հետ թե ոչ։ Ի պատասխան Ավետիսյանի հարցին՝ վիրավո՞ր էր, քայլքի մեջ փոփոխություն կա՞ր՝ վկան նախ բացասաբար շարժեց գլուխը, ապա ասաց՝ չգիտի։ Վկայի դատաքննական եւ նախաքննական ցուցմունքներում մի շարք էական հակասություններ կային Վկա Կարեն Աբրահամյանի խոսքով՝ նահանջից հետո ինքը գտնվել է կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանի հետ։ Հիշեցնենք՝ Մուրադյանն այն սպան է, որը, ըստ քրեական գործի, գումարտակի մի մասի հետ գնացել է սխալ ուղղությամբ, ինչի հետեւանքով անձնակազմը ընկել է շրջափակման մեջ՝ տալով զոհեր եւ վիրավորներ։ Թե ինչպես էր զորքի մոտ 150 հոգին Հովհաննես Մուրադյանի գլխավորությամբ բաժանվել մյուս սպաներից, Աբրահամյանը չկարողացավ պարզաբանել, ասաց՝ վիրավորման հետեւանքով որոշ բաներ չի հիշում․ «Չգիտեմ՝ ոնց եղավ, որ բաժանվեցինք, չեմ հիշում, կեսս ներքեւ ենք իջել, կեսս՝ վերեւ»։ Ավելի ուշ, երբ հրապարակվեց վկայի նախաքննական ցուցմունքը, այս դրվագի վերաբերյալ որոշ մանրամասներ պարզ դարձան։ Մասնավորապես, նախաքննության ժամանակ վկան պատմել էր, որ սարից գրեթե բոլորով իջել են, եւ քանի որ գումարտակի հրամանատարը փախել էր, խառնաշփոթը եւ խուճապը ավելի էին շատացել․ «Այդ ժամանակ մեզ հետ էին Հայկազ Գրիգորյանը, Վազգեն Վարդանյանը, Հովհաննես Մուրադյանը։ Հայկազն ասաց, որ պետք է գնանք սարից դեպի աջ գտնվող անտառի ուղղությամբ, որտեղ մեր 3-րդ գումարտակն էր, դրանից հետո մենք միաշարասյուն սկսեցինք քայլել դեպի աջ։ Այդ ժամանակ հակառակորդը սկսեց ինքնաձիգներով կրակել մեր ուղղությամբ, որից հետո մենք բաժանվեցինք իրարից, խառնաշփոթ սկսվեց, եւ մեր մի մասը՝ 96 հոգով, գնաց Հովհաննես Մուրադյանի եւ գյումրեցի կամավոր քեռիի հետ, ում անունը Արտյոմ էր, Հովոն կապ հաստատեց Վազգենենց հետ, տեղեկացանք, որ նրանք մեզնից վերեւ են»,– նշել էր նա։ Հիշեցնենք՝ այդ կամավորի մասին իր ցուցմունքում հիշատակել էր եւս մեկ վկա՝ նախորդ նիստին հարցաքննված կրտսեր սերժանտ Սամվել Հովասյանը՝ ասելով, որ նրա ցուցումով են շարժվել Հադրութի ուղղությամբ։ Շարունակելով իր ցուցմունքը՝ Աբրահամյանը դատարանում պատմեց, որ Հովհաննես Մուրադյանի գլխավորությամբ շարժվել են, ըստ ամենայնի, Տող գյուղի ուղղությամբ, որի ճանապարհին էլ վերջինս զոհվել է։ Կապի միջոց, ըստ նրա, Մուրադյանի մոտ չի եղել, միայն բջջային հեռախոս։ –Երբ գնում էիք Հովհաննես Մուրադյանի հետեւից, ի՞նչ տեղեկություն ունեիք հակառակորդի մասին։ –Գիտեինք, որ քաղաքում են թուրքերը։ –Այսինքն՝ Հովհաննես Մուրադյանը գիտե՞ր, որ Հադրութ քաղաքում են թուրքերը։ –Այո, դրա համար քաղաքի ուղղությամբ չենք գնացել, Տողի կողմ ենք գնացել։ –Մեկ այլ վկա նշել էր, որ Վանք գյուղի կողմ եք գնացել։ Հնարավո՞ր է՝ անվանումը խառնում եք։ – Չեմ հիշում է։ – Լավ, հետո՞։ – Միատողան գնում էինք, մենք ձորի մեջ էինք, հակառակորդը սարի վրայից խփում էր, ամենաառջեւից Մուրադյանն էր գնում, իրեն որ խփեցին, արդեն խուճապ սկսվեց,– պատմեց վկան՝ հավելելով, որ այդ հատվածում այլ զոհեր եւս ունեցել են։ Նշենք, որ այս դրվագի վերաբերյալ նախաքննական ցուցմունքում վկան հայտնել էր, որ Հովհաննես Մուրադյանն իրենց ասել է, որ պետք է շարժվեն Հադրութ քաղաքի, այլ ոչ թե գյուղի ուղղությամբ․ «Հովոն ասաց, որ պետք է քայլենք Հադրութի ուղղությամբ, դուրս գանք շրջափակումից, եւ որոշվել է, որ անտառով քայլենք եւ դուրս գանք Հադրութ քաղաքի ուղղությամբ, սակայն անտառով մենք իջանք ձորի միջով, ու այդ պահին հակառակորդը սկսեց նռնակներ նետել, կրակ վարել ինքնաձիգից եւ նռնականետից, ինչի հետեւանքով շատերը վիրավորվեցին, շատերը, այդ թվում՝ Հովոն եւ գյումրեցի կամավոր քեռին, զոհվեցին,– դատավորն ընթերցեց նախաքննական ցուցմունքը։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը խնդրեց պարզաբանել այս հակասությունը․ –Եթե տեղյակ լինեիք, որ հակառակորդը Հադրութում է, կշարժվեի՞ք այդ ուղղությամբ,– հարցրեց նա։ –Ուրիշ տեղ չունեինք գնալու, հետ գնալու տեղ էլ չկար,– պատասխանեց վկան։ Վկան պատմեց, որ դատարանում գտնվող տուժողի իրավահաջորդներից մեկի որդին իր ձեռքերում է զոհվել Սպա Հովհաննես Մուրադյանի եւ հիշյալ կամավոր Արտյոմի զոհվելուց հետո ողջ մնացած անձնակազմը ցրվել է գյուղով մեկ, թաքնվել՝ գյուղի տներում՝ վիրավորներին իրենց հետ տանելով։ Ըստ վկայի՝ իր խումբը այդ տանը մնացել է մեկ օր, որից հետո դուրս է եկել, քայլել ճանապարհի ուղղությամբ, հանդիպել խմբի մյուս անդամներին եւ մոտ 50 հոգով միանալով Վանաձորի ՄՈԲ–ին՝ փրկվել՝ նրանց հետ մեքենաներով դուրս գալով Գորիս, ապա՝ Խնձորեսկ։ Հարցաքննության ժամանակ պարզ դարձավ, որ Կարեն Աբրահամյանի հետ նույն տանը գտնվել է զոհված ժամկետային զինծառայող Նարեկ Ղազարյանը, որի հայրը՝ տուժողի իրավահաջորդ Գեղամ Ղազարյանը, մի շարք հարցեր հղեց վկային․ Լուսանկարում՝ զոհված զինծառայող Նարեկ Ղազարյանի հայրը՝ Գեղամ Ղազարյանը –Դուք որ սարից իջաք դեպի Վանք գյուղ, քանի՞ հոգի էիք։ –Ինը։ –Հետներդ վիրավոր կա՞ր։ –Նարեկը․․․ (Նկատի ունի՝ Ղազարյան Նարեկին,–հեղ․) –Իմ տղան է, հարգելի՛ դատարան։ –Նաեւ Սիրունյան Նարեկը․․․ Մնացածի անունները չեմ հիշում։ –Բայց իմ տվյալներով՝ 9 հոգի չեք եղել, շատ եք եղել։ –Տան մեջ 9 հոգով ենք եղել։ –Բայց գյուղում շատ եք եղել, 32 հոգի, ճի՞շտ է։ –Չգիտեմ՝ կոնկրետ քանի հոգի։ – Ձեր մոտ ցանկություն չառաջացավ, որ էդ երկու ամենածանր վիրավորներին (նկատի ունի՝ երկու Նարեկներին,- հեղ․) հանեք տներից, նման բան անցե՞լ է ձեր մտքով․ իմ տղան 12 ժամ ապրեց, արնաքամ եղավ․․․ –Ո՞վ է ասում, որ չենք հանել, տարել ենք «Դուց»-ի զորքի մոտ։ –Փաստորեն, ես իմ տղայի՞ն չեմ թաղել։ –Ձեր տղան ո՞վ է, ես չեմ ճանաչում։ –Ղազարյան Նարեկը։ –Հա, ճանաչում եմ, ինքը իմ ձեռքերի մեջ է զոհվել․․․ Տան մեջ․․․ –Բայց ես իրեն հանել եմ Վանք գյուղից, ձեր տղերքը տեղն ինձ ասել են, դու ինձ հիմա այլ հասցե ես ասում։ Նախաքննական ցուցմունքի հրապարակումից հետո պարզ դարձավ, որ վկան նույնպես այդ ժամանակ նշել է, որ իրենք Վանք գյուղում են մնացել, ուստի ենթադրվում է, որ նա Վանք գյուղի անունը խառնում է Տող գյուղի անվան հետ։ –Կարո՞ղ ես հիշել Նարեկիս վերջին խոսքերը,– տուժողի իրավահաջորդը հարցրեց վկային։ –Մրսում էր, ասեց՝ մի բանով ծածկիր, բուշլաթով ծածկել եմ։ –Այլ արտահայտություն չի՞ արել։ –Չեմ հիշում։ –Կոմպոտը որ բերել եք, խմել է։ Ջուր է ուզել, չի եղել, կոմպոտ եք բերել։ –Հա․․․ –Որ խմել է, ի՞նչ է ասել, չի՞ ասել՝ մորս կասեք՝ ես իրեն շատ եմ սիրում։ –Ինձ չի ասել, ես չեմ հիշում։ Լուսանկարում՝ վկա Կարեն Աբրահամյանը Տուժողի իրավահաջորդ Գեղամ Ղազարյանը խնդրեց իր վերջին հարցին «տղավարի» պատասխանել՝ համարելով, որ Աստծուն է պատասխան տալիս․ –Ի վերջո, ըստ ձեզ՝ դավաճանություն եղե՞լ է։ –Որտե՞ղ։ –Սպաները դավաճանե՞լ են, որ ձեզ թողել, փախել են։ –Կոնկերտ՝ ով, չեմ հասկանում․․․ Մեզ հետ Հովոն է եղել, զոհվել է, տան մեջ այլ սպա չի եղել,– պատասխանեց վկան։ Մստո Մստոյանի խոսքով՝ հարձակման սկզբում Վահանյանն իրենց չի թույլատրել կրակել Երեկ հարցաքննված մյուս վկան Մստո Մստոյանն էր, որը պատերազմի ժամանակ եղել է 2 ամսվա զինծառայող՝ ծանր զենքերի դասակից։ Նա եւս նշեց, որ մինչեւ Հադրութ տեղափոխվելը Վահանյանին չի հանդիպել, նրա ենթադրյալ վիրավորման մասին տեղեկություն չունի։ Մստոյանի խոսքով՝ իրենց տարել են Խուռհատ սարը՝ այնտեղ գտնվող ՄՈԲ–ին փոխարինելու։ Խրամատներ փորված չեն եղել, եւ զորքը՝ 3-4 հոգով, 5-10 մետր հեռավորության վրա բացազատվել է ողջ սարով՝ զբաղեցնելով մոտավորապես 450 մետր․ «Հիշում եմ՝ Վահանյանին, մեկ էլ ՄՈԲ–ից մի լեյտենանտ, նրանք էին համակարգում, բաժանվել ենք տարբեր մասերի, որ սարը պահենք, Վահանյանը ինձ ու ընկերոջս ուրիշ զենքի մոտ է նստացրել, ՊԿ է տվել մեզ, որովհետեւ ԱԿ–ով պահել չէինք կարող»։ –Այսինքն՝ ձեր ծանր զինատեսակը չէի՞ք տարել, ուղղակի ինքնաձիգով պիտի պաշտպանեի՞ք,– հարցրեց տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը: –Այո,– պատասխանեց վկան՝ հայտնելով, որ հոկտեմբերի սկզբի նահանջից հետո իրենց զինատեսակները մնացել էին Ջրականում։ Լուսանկարում՝ Իշխան Վահանյանը, հանրային պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը Մստո Մստոյանի խոսքով՝ չնայած հակառակորդի հարձակմանը՝ Վահանյանը սկզբում չի թույլատրել կրակել․ «Ցերեկը շարժը նկատեցինք, մեր մոտ նոր սպա էին բերել, փոխգնդապետ էր, ինքը գնաց ամենադիմացը, անցավ մի քանի րոպե, սկսվեց կռիվը, մենք հարցնում էինք՝ կրակե՞նք, Վահանյանն ասում էր՝ չէ, ես կապ եմ տվել ռազվետկային, մի կրակեք, մեր ռազվետկան է, մինչեւ էնքան, որ շատ քիչ էր մնացել, որ հասնեն մեզ, էդ ժամանակ եղել են կրակոցներ մեր կողմից էլ, իրենց կողմից էլ, եղել են շատ զոհեր, Վահանյանն ասում էր՝ հետ մի գնացեք, լեյտենանտն ասաց՝ դու ասում էիր՝ ապահով է լինելու, էրեխեքին բերել ենք աղացի բերան, ես քեզ եմ լսել, էրեխեքին խաբած եմ դուրս եկել, հիմա քեզ չենք լսի, էրեխեքին հետ կտանենք, ու քանի որ արդեն շատ էինք խաբվել հրամանատարության կողմից, ՄՈԲ–ին լսելով, իր պահելով՝ հետ ենք իջել,– ասաց վկան՝ հավելելով, որ իրենցից շատերը կրակած էլ չկային, կռիվ տալ չէին կարող։ Վահանյանի կողմից այլ հրամաններ վկան չմտաբերեց․ «Մենք պիտի պաշտպանվեինք, բայց դրա հնարավորությունն էլ չկար, ամեն ինչ խառնվել էր իրար, շատ վիրավորներ ունեինք, ամենաճիշտ բանը նահանջն էր, երբ լեյտենանտ ասեց՝ նահանջեք, Վահանյանն ասաց՝ չէ, առաջ գնացեք, դրանից հետո նա իջել է, մենք, լեյտենանտին լսելով, իրեն վստահելով՝ նահանջել ենք»։ –Իսկ ձեզ հետաքրքիր չէ՞ր՝ ձեր գումարտակի հրամանատարն ուր է,–հարցրեց մեղադրողը։ –Իսկ մեր գումարտակի հրամանատարին հետաքրքիր չէ՞ր, թե իր զորքը ուր է,– ի պատասխան՝ ասաց վկան։ Նա նշեց, որ զորքը այն հոգեվիճակում էր, որ դժվար թե ենթարկվեր մեկին, ով իրենց արդեն իսկ խաբել է՝ ասելով, թե ապահով տեղ է տանում։ Վկայի խոսքով՝ հակառակորդը հրաձգային զինատեսակներ է կիրառել, հրետանի չի աշխատել։ Ի պատասխան մեղադրողի հարցին՝ այդ պարագայում Վահանյանը կարո՞ղ էր այդտեղ բեկորային վիրավորում ստանալ, վկան պատասխանեց․ «էդ ժամանակ չէ, եթե ծանր զենք չի եղել, գռանատ էլ չի եղել, բայց ես լսել եմ, որ նրա իջնելու ժամանակ սնայպեռ է աշխատել, կրակել է, կպել է ծառին, ու ինքը ծառից է վիրավորում ստացել»,– ասաց նա՝ հավելելով, որ կապի միջոց միայն Վահանյանի մոտ է նկատել։ Ըստ Մստո Մստոյանի՝ նահանջից հետո զորքի մեծ մասը շրջափակման մեջ է մնացել Ըստ Մստո Մստոյանի՝ մարտը տեւել է մոտ կես ժամ, իսկ երբ նահանջից հետո բոլորով հավաքվել են, եղել են մոտ 250 հոգի, որոնց թվում կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանը չի եղել։ Այդ ժամանակ սպայակազմը որոշում է կայացրել նահանջել Հադրութի ուղղությամբ․ «Միաշարասյուն իջնում էինք դեպի Հադրութ, տեսանք, որ շուռ եկած ավտոներ կան, որոնք հակառակորդը խփել էր, որոշեցիք՝ ձախ սարով բարձրանալ, որովհետեւ Ջաբրայիլի 3-րդ գումարտակը էդտեղ էր, քիչ էր մնացել՝ հասնեինք՝ մոտ 100-150 մետր, երբ մեր զորքը սկսեց կրակել՝ իմանալով, թե թուրքերն են, կապի միջոց չկար, որ կապ տայինք՝ ասեինք մենք ենք․․․ Շատ մարդ կար, որ արդեն չէր կարողանում, ուժը չէր հերիքում, հետեւից էր գալիս․․․ Ու էդտեղ բաժանվել ենք երկու մասի»։ Ըստ Մստոյանի՝ իրենք՝ մոտ 45 հոգով, մնացել են սպաներ Հայկազ Գրիգորյանի եւ Վազգեն Վարդանյանի հետ, իսկ զորքի մնացած մասը սերժանտ Հարութ Կարախանյանի եւ ՄՈԲ–ի լեյտենանտի հետ իջել է Հադրութի գյուղերից մեկը․ «Վազգենը հեռախոսով կապ է տվել Հարութին, ասել՝ այսինչ տեղն ենք, եկեք, հասեք մեզ, բայց 2-3 րոպե հետո Հարութը ասել է՝ շրջափակման մեջ ենք, մեր զորքի մեծ քանակը էնտեղ է մնացել, թուրքերը հարձակվել են, չեն կարողացել գալ»։ –Երբ 250 հոգով հավաքվեցիք, տեղյա՞կ էիք՝ հակառակորդը որտեղ է,- հետաքրքրվեց մեղադրողը։ –Մեր զբաղեցրած տեղն էր արդեն հասել՝ վիշկայի մոտ։ –Տեղյա՞կ էիք՝ Հադրութում է թե ոչ։ –Հա, տեղյակ էինք, սարի վրայից իրենց տանկերը տեսել ենք քաղաքում։ –Էդ դեպքում ո՞նց կբացատերք, որ Հովհաննես Մուրադյանը գնացել է Հադրութ։ –Իրենք շուտ են իջել, ես իրենց չեմ տեսել,– ասաց վկան։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը վկային հայտնեց, որ ըստ քրեական գործի՝ զորքը երկու խմբի է բաժանվել․ մի խումբը իրենց՝ սպաների հետ մնացած խումբն է, մյուսը՝ Մուրադյանի հետ սխալ ուղղությամբ գնացած․ –Ես գիտեմ, որ Հովոն շուտ է իջել՝ 15 հոգու հետ։ –Ըստ քրգործի՝ նա մոտ 80 հոգու հետ է եղել։ –Մենք որ սարից իջել ենք, Հովոն մեզ հետ չի եղել,- պատասխանեց վկան։ Հաշվի առնելով, որ ըստ այլ վկաների ցուցմունքների՝ թե՛ Հովհաննես Մուրադյանը, թե՛ ՄՈԲ-ի հիշյալ լեյտենանտը նույն սխալ ուղղությամբ են գնացած եղել, բացառված չէ, որ նրանք միասին են եղել, եւ վկան Մուրադյանին պարզապես չի տեսել։ Լուսանկարում՝ տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ, փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյանը Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը հետաքրքրվեց, թե սպա Հայկազ Գրիգորյանը ինչ միջոցներ ձեռնարկեց, որ այդ բաժանումը տեղի չունենար, ինչին ի պատասխան՝ վկան ասաց․ «Այդ պահին Վազգեն Վարդանյանը զանգեց, չգիտեմ՝ ում, բայց օգնություն չուղարկեցին, որ գոնե շրջափակման մեջ մնացած տղերքին հանեն, իսկ 3–րդ գումարտակի հետ կապ հաստատել չի հաջողվել, որովհետեւ կապի միջոց չկար, հեռախոսահամար էլ չունեինք»։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանն էլ տեղեկացրեց, որ որոշ սպաներ վիճարկում են այն հանգամանքը, որ նորակոչիկները գտնվել են բարոյահոգեբանական այնպիսի վիճակում, որ ի վիճակի չէին ընկալել հրամանները․ –Հնարավոր էր ղեկավարել էն մարդու կողմից, որը վստահություն է ներշնչում, որը մեզ չի խաբել, ինձ չի թվում՝ նման մարդու զինվորները չէին ենթարկվի,- ասաց վկան։ –Հայկազ Գրիգորյանը այդպիսի՞ անձն էր, խաբե՞լ էր թե՞ ոչ,- հետաքրքրվեց տուժողների փաստաբանը։ –Չէր խաբել, Հայկազը ունեցել է ղեկավարող, ղեկավարողը իրեն է խաբել, ինքը չգիտակցելով խաբել է մեզ։ –Խաբողը խաբել է, Հայկազը մնացել է հրամանատար, նա գիտի զորքը արդեն խաբված է, ինչ–որ բան արե՞ց, որ իրեն լսեք։ –Դե, 40 հոգին որ բաժանվել է, իր հետ է գնացել, իրեն լսելով է գնացել, մնացածը շրջափակման մեջ է մնացել,- ասաց վկան՝ հավելելով, որ միայն զանգել, օգնություն են խնդրել, ուրիշ միջոց չէին կարող ձեռնարկել։ Ըստ վկայի ցուցմունքի՝ նահանջից հետո թշնամու վեցհոգանոց խմբի մոտ սպաներն իրենց միայնակ են թողել Մստո Մստոյանի խոսքով՝ իրենց խումբը ճանապարհին թշնամու 6-հոգանոց խմբի է հանդիպել․ «Մեզնից աջ 6 հոգու տեսանք, սպաները գոռացին՝ հա՞յ եք, ասացին՝ այո-այո, հասկացանք, որ թուրք են, իրենց կողմ էլ չգնացինք, սարի վրայով բարձրացանք, թուրքերը պտտվեցին, մեր դիմացով հարձակում գործեցին, գռանատ էին շպրտում, էդտեղ էլ ենք ունեցել զոհ ու վիրավոր, Ղարիբը գոռաց (խոսքը սպա Ղարիբ Ջավադյանի մասին է, -հեղ․)՝ հելեք, կփռթենք, մենք հելել ենք, որ հարձակվենք, բայց պտտվել, տեսել ենք, որ 39-40 հոգի սպաների հետ դեպի ներքեւ են գնում․․․ Մնացել ենք 4 հոգով՝ ես, Արթուր Անդրեասյանը, Արմեն Երիցյանը, Խաչատուր Անախասյանը (վերջին երկուսի ցուցմունքները՝ այստեղ,- հեղ․), մեկ էլ վիրավորները․․․ Ասացի՝ կամ պիտի էստեղ մնանք, զոհվենք, կամ զորքի հետեւից իջնենք»։ Վկայի խոսքով՝ ի վերջո որոշել են իջնել եւ մի կերպ հասել են զորքին։ – Բա նրանց միանալուց հետո հարց չեղա՞վ, թե ձեզ ինչու լքեցին։ –Դե մեր միակ հույսը իրենք են եղել,– պատասխանեց վկան՝ հավելելով, որ զորքին միանալուց հետո հադրութեցի ավագի ղեկավարությամբ դուրս են եկել ճանապարհ, հանդիպել հետախույզների խմբի եւ այդպես փրկվել։ –Ո՞րն էր տրամաբանությունը, որ Ղարիբը ե՛ւ կռվելու հրաման է տվել, ե՛ւ նահանջել են,- հարցրեց տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը։ –Երեւի որովհետեւ շատերը վախեցել են։ –Սպանե՞րն էլ։ –Դե որ սպաներն էլ են իջել, երեւի իրենք էլ։ –Ու ձեր մասին էլ չեն մտածել, չէ՞,– լսվեց ծնողներից մեկի ձայնը։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց փետրվարի 16-ին։ Դատարանը հերթական անգամ որոշում կայացրեց բերման ենթարկել պատշաճ ծանուցված, բայց դատարան չներկայացած վկաներին։ Գլխավոր լուսանկարում՝ վկա Մստո Մստոյանը Միլենա Խաչիկյան

17:51 - 08 փետրվարի, 2023

«Մի տասը հատ կրակել ա ու չի կրակել»․ ըստ վկայի՝ Խուռհատ սար մեկնած զորքի զենքերը լավ չեն աշխատել

#Կարճ_ասած 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մարտի դաշտը լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ մեղադրվող հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ գործով դատարանում երեկ հարցաքննվեց պատերազմի ժամանակ երկու ամսվա ժամկետային զինծառայող Վլադիկ Բարսեղյանը։ Վերջինս առանցքային դրվագներով նախորդիվ հարցաքաննվածների ցուցմունքներին հակասող պնդումներ արեց դատարանում։ Մասնավորապես՝ ասաց, որ Խուռհատ սարից նահանջի ժամանակ Հովհաննես Մուրադյանի անձնակազմն առաջ է ընկել ու գնացել գրավված Հադրութի ուղղությամբ, իսկ իրենց անձնակազմը չի գնացել նրանց հետեւից, քանի որ տեղեկացել են Հադրութի գրավվելու մասին։ Այնինչ նախորդիվ հարցաքննվածները պատմել էին, որ Մուրադյանի անձնակազմը նահանջի ժամանակ զորքի վերջում է եղել, ու, իրենց անհայտ հանգամանքներում, առանձնացել է մյուսներից՝ գնալով Հադրութ՝ չիմանալով, որ հակառակորդն է այնտեղ վերահսկողություն սահմանել։ Միայն մեկ վկա հարցաքննության ժամանակ նշել էր, որ Մուրադյանի անձնակազմը մյուսներից առանձնացել է, քանի որ հրետակոծություն է եղել ու արկն ընկել է նրանց արանքում։ Մեկ այլ վկա էլ ասել էր, որ Մուրադյանի անձնակազմը Հադրութ է շարժվել մի կամավորի ցուցումով։ Վկան նաեւ նշեց, որ Խուռհատ սարում հակառակորդի հետ մարտը տեւել է մոտ մեկ-մեկուկես ժամ, եւ այդ ընթացքում հակառակորդը կիրառել է ոչ միայն հրաձգային զինատեսակներ, այլեւ հրետանի, ուստի, ըստ նրա, Իշխան Վահանյանը կարող էր բեկորային վիրավորում ստանալ այդ ընթացքում։ Դրա հավանականությունը հերքել էին գրեթե բոլոր հարցաքննվածները։ Բացի դրանից՝ Խուռհատ սարից նահանջելուց հետո հակառակորդի փոքրաթիվ խմբի հետ մարտի բռնվելու դրվագի առնչությամբ վկան պատմեց, որ հետագայում իրենց քսանհոգանոց խմբից երկու ճակատագիրն իրենց անհայտ է եղել (հետագայում արդեն վկան նրանց տեսել է), իսկ սպաները չեն գնացել այդ զինծառայողներին որոնելու, թեեւ նախորդ հարցաքննվածները նշել էին, որ այդ մարտից հետո երեք զինվորի գտնվելու վայրը չեն իմացել, եւ որ այդ մարտի ժամանակ զոհեր են տվել։ #Մանրամասն Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանի Կենտրոնի նստավայրում դատավոր Ջոն Հայրապետյանի նախագահությամբ շարունակվում է 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մարտի դաշտը լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ մեղադրվող հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ գործի քննությունը: Վահանյանը մեղադրվում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 375-րդ հոդվածի 4-րդ եւ 380-րդ հոդվածի 1-ին մասերով՝ պատերազմի ժամանակ անձնական շահագրգռվածությունից ելնելով՝ իշխանության անգործության եւ մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու համար։ Նրա նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրված կալանավորումը։ Նա մեղադրանքը չի ընդունում։ Դատարանը վկաների հարցաքննության փուլում է։ Երեկ դատակոչվել էին Վլադիկ Բարսեղյանը եւ Մստո Մստոյանը։ Վերջինս, սակայն, թեեւ տեղեկացրել էր նիստի սկսվելուց մեկ ժամ անց դատարան ներկայանալու մասին, այդպես էլ չներկայացավ։ Դատարան ներկայացած Վլադիկ Բարսեղյանը՝ ծնված 2002թ․-ին, 44-օրյա պատերազմը սկսվելու ժամանակ նորակոչիկ է եղել՝ երկու ամսվա ծառայող։ Նիստի սկզբում Բարսեղյանը դատարանին տեղեկացրեց, որ ինքը ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանի հետ ոչ մի հարաբերություն չունի։ Բարսեղյանը, սակայն, Վահանյանի անունը սկզբում չհնչեցրեց, ինչի առնչությամբ դատավորի մոտ հարց առաջացավ։ Բարսեղյանը մեկնաբանեց, որ Վահանյանի անունը չի ուզում տալ, քանի որ նա «զորքին թողել փախել ա, մեղմ ասած»։ Նշենք, որ Բարսեղյանը դատավարության մասնակիցների հարցերին պատասխանում էր կարճ նախադասություններով կամ հաստատող ու հերքող արձագանքներով, և կողմերը ստիպված էին լինում պարբերաբար վերաձևակերպել իրենց նույն հարցերը։ Ըստ վկա Վլադիկ Բարսեղյանի՝ 2020 թ․ սեպտեմբերի 27-ին պատրաստվում էին ճաշարան գնալ, երբ հակառակորդը սկսեց, իր խոսքով, «տրաքացնել», ինչից հետո իրենց հանել են դիրքեր․ «Հետնահանջ, Հադրութ, տենց խառը»,- շարունակեց վկան։ Դատավորը հետաքրքրվեց՝ Խուռհատ սարի դեպքերից ի՞նչ կպատմի վկան, ինչին ի պատասխան՝ Բարսեղյանը նշեց, որ Հադրութի դպրոցից իրենց հանել են Խուռհատ սար, որտեղ մնացել են գիշերը, իսկ առավոտյան հակառակորդը սկսել է կրակել, իրենք էլ հետնահանջ են արել։ Ի պատասխան դատախազ Գեւորգ Ավետիսյանի հարցի՝ Բարսեղյանը տեղեկացրեց, որ պատերազմի ժամանակ ինքը եղել է ավագ նշանառու, իրենց դասակը եղել է ԱԳՍ-ի (հաստոցավոր ավտոմատ նռնականետ) առանձին դասակը, իսկ թե ինչ պաշտոն է զբաղեցրել Իշխան Վահանյանը, Բարսեղյանն ասաց՝ շտաբի պետ։ Նա նշեց, որ պատերազմն սկսվելուց անմիջապես հետո իրենց ստորաբաժանումը ներգրավվել է մարտական գործողությունների, բայց պատերազմի սկզբում ինքն Իշխան Վահանյանին չի հանդիպել, այլ հանդիպել է Հադրութի դպրոցում։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը Հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ իսկ Բարսեղյանն ի՞նչ տեղեկություններ է ունեցել սպայակազմից, օրինակ՝ Վահանյանից, մինչեւ վերջինիս վիրավորում ստանալը, Բարսեղյանը պատասխանեց, որ ընդհանրապես տեղեկություն չի ունեցել։ Հարցին, թե պատերազմական գործողությունների ընթացքում գումարտակի հրամանատարական կազմում փոփոխություններ եղել են, Բարսեղյանը պատասխանեց․ «Իմացել ենք, որ կամբատ դրել են Իշխան Վահանյանին»։ Թե երբ են իմացել դրա մասին, թե ինչ հանգամանքներում է Վահանյանը նշանակվել, ինչ պատճառով է փոփոխությունը տեղի ունեցել, Բարսեղյանը պատասխանեց, որ սարի վրա է իմացել, որ Վահանյանն արդեն այդ պաշտոնն է զբաղեցնում։ Թե մինչ այդ ով էր զբաղեցնում գումարտակի հրամանատարի պաշտոնը, վկան ասաց, որ չի հիշում անուն-ազգանունը, բայց տեղյակ է, որ փոփոխությունն արվել է, քանի որ վերջինս զոհվել է։ Բարսեղյանը ասաց, որ չգիտի այն տեղանքը, ուր բարձրացել են դպրոցից հետո, բայց ասաց, որ այնտեղ են գնացել Իշխան Վահանյանի հրամանով։ Իսկ այնտեղ, ըստ վկայի, իրենց հրաման է տրվել սարի վրա դիրքավորվելու, դիտարկում անելու․ հրամանը, Բարսեղյանի խոսքով, կատարել են։ Վկայի խոսքով՝ դասակի հրամանատարը զորքի հետ չի եղել Բարսեղյանը, պատասխանելով դատավարության մասնակիցների հարցին, սկզբում ասաց, որ իրենք անմիջական հրամանատար չեն ունեցել, հետո ասաց, որ հրամանատրն Իշխան Վահանյանն է եղել։ Հանրային մեղադրողը ճշտող հարց հնչեցրեց՝ չե՞ն ունեցել դասակի հրամանատար, Բարսեղյանն էլ պատասխանեց՝ «ունեցել ենք, ըտեղ չի եղել», թե ինչ պատճառով, Բարսեղյանն ասաց՝ տեղյակ չէ։ Մեղադրողն արձանագրեց՝ ԱԳՍ դասակի հրամանատարը զինվորների հետ չի եղել, ապա ճշտեց՝ «այսինքն՝ հրամանները՝ ինչ գործողություններ պետք է անեք, ստացել եք Վահանյանի՞ց», Բարսեղյանը հաստատեց, եւ ասաց, որ իրենց հետ այլ սպաներ են եղել․ «Ղարիբյանը (սպա Արսեն Ղարիբյանը,- հեղ․), Վազգենը (վաշտի հրամանատար Վազգեն Վարդանյանը,-հեղ․), Մուրադյանը (կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանը,-հեղ․), էդքանն եմ հիշում»,- ասաց վկան։ Հանրային մեղադրողը հետաքրքրեց՝ մոտավոր որքա՞ն էր այն հատվածը, որը պետք է պահեր գումարտակը, վկան պատասխանեց՝ «օդայինով մոտ 250-300մ»։ Մեղադրողը դարձյալ ճշտեց՝ այդ հատվածում ո՞ր սպաներն են իրենց գործողությունները ղեկավարել, վկան ասաց՝ իր նշած անձինք, իսկ մեղադրողը մեկնաբանեց․ «Հա, էդ բոլորը․․․ Ուղղակի էդ 250-300մ տարածության վրա դժվար կլինի մի հոգին միաժամանակ էդ հատվածում գտնվի, դրա համար առաջարկում եմ կոնկրետացնել՝ ո՞ր սպան ա եղել ձեզ ավելի մոտիկ, ի՞նչ եղանակով ա իրականացվել ղեկավարումը»։ Վկան պատասխանեց․ «Ես, որ հիշում եմ, Իշխան Վահանյանն ա տվել կրակելու հրաման, տենց հրամաններ ինքն ա տվել»։ Հանրային մեղադրողը հարցրեց՝ «դուք դիրքավորվեցիք բնագծում, որտեղ պետք է ծառայություն իրականացնեք․ սպայակազմը, էդ թվում Վահանյանը, իրենք որտե՞ղ էին դիրքավորվել, տեղակայումն իրենց որտե՞ղ է եղել»։ Վկան ասաց, որ չի հիշում, բայց նշեց, որ նույն տեղում են եղել՝ «ուր որ մենք, իրանք ըտեղ, էդ սարի վրա»։ Հանրային մեղադրողը նորից հղում արեց նախորդիվ հարցաքննված վկաների ցուցմունքներին՝ ասելով, որ նրանք նշել են, որ հրամանատարները տեղակայված են եղել զորքի թիկունքում․ «Նաեւ նշում էին էդ «քարի» հատվածը, որտեղ սպաները հիմնականում գտնվել են, դու ի՞նչ կասես էդ կապակցությամբ, հիմա որտե՞ղ էին գտնվում սպաները»,- հարց հնչեցրեց դատախազը։ «Խառը էլի, գնացել-եկել, ման են եկել, նայել, խառը, կոնկրետ տեղ չկա, որ ասեմ ըտեղ են եղել»,- ասաց վկան։ Պատասխանելով հաջորդ հարցին՝ Բարսեղյանն ասաց, որ սպաներն այն հեռավորության վրա էին, որ նրանք հրամանները լսելի են եղել․ «Ասում էին, արդեն մեկս մյուսին փոխանցում էինք, էլի»,- մեկնաբանեց վկան։ Ըստ վկայի՝ Խուռհատ սարում հակառակորդի հետ մարտը տեւել է մոտ մեկ-մեկուկես ժամ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը վկային առաջարկեց ավելի լարել հիշողությունը՝ փորձելով իրադարձությունները պարզաբանել դատարանի առջեւ․ «Լավ, ի՞նչ տեղի ունեցավ ամսի տասին, խոսքը վերաբերում է հակառակորդի հարձակմանը ու դրանից հետո տեղի ունեցած դեպքերին»,- նշեց Ավետիսյանը։ «Որ հարձակվել են, տենց կրակել ենք, բան-ման, առավոտվա կողմ [են հարձակվել], մոտ տասի սահմաններում»,- պատմեց Բարսեղյանը՝ նշելով, որ հակառակորդի հարձակումը «անտառի միջից» է եղել, իրենց ձախ կողմից, ամբողջ երկարությամբ, նաեւ իրենց կողմից պաշտպանվող դիրքի ուղղությամբ։ Վկան ոչ հստակ, բայց ասաց, որ հարձակումն, ըստ ամենայնի, հետեւակի կողմից է եղել, կիրառվել է հրազեն, թեեւ նշեց, որ հրետանի էլ է աշխատել իրենց ուղղությամբ։ «Սկսվեց հարձակումը, էդ մասին իմացա՞վ վերադաս հրամանատարությունը»,- հարցրեց հանրային մեղադրողը, ինչին ի պատասխան՝ վկան գլխով հաստատեց, Ավետիսյանը հարցրեց՝ ի՞նչ հրամաններ ստացան, ո՞ւմ կողմից։ Բարսեղյանն արձագանքեց․ «Կրակ բացել․․․ Իշխանն էր Վահանյան (նկատի ունի հրաման արձակողը,- հեղ․)»,- ասաց վկան՝ նշելով, որ իրենք հակառակորդի ուղղությամբ կրակում էին ավտոմատներով։ Նա նշեց, որ այդ գործողությունը տեւել է մոտ մեկ ժամ-ժամուկես։ Տուժողի իրավահաջորդ Գեղամ Ղազարյան Հարցին՝ այդ ընթացքում վերադաս հրամանատարությունը զորքի հե՞տ էր, վկան պատասխանեց, որ ում անունը նշել է, իրենց տեսել է, նաեւ ասաց, որ Վահանյանին էլ է տեսել․ «Դրանից հետո հետնահանջ ենք տվել, խառը իջել ենք ներքեւ, հետո էլի ուզեցել ենք հելնենք վերեւ՝ չի ստացվել»,- պատմեց Բարսեղյանը՝ նշելով, որ չգիտի՝ հետնահանջի հրաման եղել է, թե ոչ․ «Ասել են՝ հրաման ա տված՝ հետնահանջ ենք տալի, բան, տենց խառը իջել ենք»։ Հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ ովքե՞ր են ասել նահանջի հրամանի մասին, վկան արձագանքեց՝ «խառը, էլի»։ «Զինծառայողնե՞րը»,- հարցրեց Ավետիսյանը, Բարսեղյանն էլ պատասխանեց՝ այո։ Նա ասաց, որ նահանջել են դեպի Հադրութ իջնող ճանապարհով, իսկ նահանջի պահին սպայակազմից իրենց հետ են եղել սպաներ Վազգեն Վարդանյանն ու Արսեն Ղարիբյանը։ Վկան, ինչպես վերը արձանագրել ենք, նշել էր, որ մարտի ժամանակ Իշխան Վահանյանին տեսել է․ ի պատասխան հանրային մեղադրողի հարցի՝ նա ասաց, որ արդեն նահանջի ժամանակ Վահանյանին չի տեսել եւ տեղեկություն չունի, թե նա որտեղ է եղել։ Նրա խոսքով՝ իրենց հետ եղած սպաներն ասել են, որ նահանջի հրաման կա։ Ընթացքում իմացել է, որ Իշխան Վահանյանը, իր խոսքով, փախել է։ Թե ումից է այդ տեղեկությունն իմացել, Բարսեղյանն այսպես պատասխանեց․ «Խոսում էին տենց խառը, տենց եմ իմացել, որ վիրավորներին վերցրել գնացել ա»,- ասաց վկան՝ պնդելով, որ չի հիշում՝ ովքեր էին ասում, միայն հիշում է, որ ասել են՝ Վահանյանը վիրավորվել է, դրա համար է գնացել։ Հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ ըստ վկայի՝ նորմալ չէ՞, որ վիրավորվել է, պետք է գնա, ինչին Բարսեղյանն արձագանքեց, որ «ծանր վիրավորումը չի եղել, որ դրա համար թողնի, գնա»․ «Ասել են, որ տեսել են, որ իրա ոտքով ա իջնում, իրան չեն իջացնում, ինքն ա իջնում»,- նշեց վկան։ Թե հետո ինչ գործողություններ են արել, վկան դարձյալ հստակ պատասխաններ չտվեց։ Նա սկզբում չմտաբերեց, թե ում հրամանով են նահանջից հետո նորից բարձրացել սար (խոսքը Խուռհատին հարակից մեկ այլ սարի մասին է), հետո ասաց, որ Վազգեն Վարդանյանի հրամանն է եղել․ «Բարձրացել ենք սար, ընդեղ դիրքավորված են եղել թուրքերը, տենց հետ ենք իջել դեպի Հադրութ»,- ասաց վկան, բայց նշեց, որ չի հիշում՝ որ ճանապարհով։ Նա ասաց, որ չի հիշում նաեւ, թե մոտավորապես քանի հոգի է եղել անձնակազմը․ «Շատ ա եղել, բայց մոտավորապես էլ չեմ կարա»,- ասաց նա, եւ դատավարության մասնակիցների դիտարկումներին՝ «մոտ 100-150՞», դրական արձագանքեց։ Նա գլխով հաստատեց նաեւ դիտարկումը, որ նահանջի ժամանակ բոլորով են եղել։ Բայց ասաց, որ նահանջի ժամանակ՝ սարը բարձրանալիս, մոտ քսան հոգով են եղել։ Հարցին, թե ինչ եղավ մնացած անձնակազմը, պատասխանեց․ «Իրանք առաջ ընգած գնացել են Մուրադյանի հետ, մեզանից մի քիչ շուտ են գնացել էլի, դեպի Հադրութ, տենց գիտեմ»,- ասաց նա։ Ըստ վկայի՝ իրենք նրանց հետեւից չեն գնացել, որովհետեւ Վազգեն Վարդանյանն ասել է, որ Հադրութը գրավված է կամ նման մի բան։ Հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ մյուս անձնակազմը տեղյակ չէ՞ր, որ Հադրութը գրավված է, վկան պատասխանեց, որ չգիտի, բայց, ըստ իրեն, եթե տեղեկացված լինեին, չէին գնա այդ ուղղությամբ։ Թե Վազգեն Վարդանյանն ինչ միջոցներ է ձեռնարկել մյուս անձնակազմին տեղեկացնելու, որ Հադրութը գրավված է, վկան ասաց, որ կապ չեն ունեցել, ինչպե՞ս փորձեին տեղեկացնել։ Եւ, ըստ նրա, այդ անձնակազմը շատ էր առաջ գնացել, բայց չի հիշում՝ ինչքան ժամանակ էր՝ առաջ էին ընկել։ Վկան ասաց, որ չի հիշում նաեւ, թե դրանից հետո ինչ ճանապարհով են գնացել, որովհետեւ ինքը Հադրութին ծանոթ չէ, ճանապարհները չգիտի։ Ի վերջո, վկան հաստատեց, որ Վազգեն Վարդանյանի անձնակազմը կարողացել է դուրս գալ։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը, դիմելով վկային, նշեց, որ կան ցուցմունքներ, որոնցում նշվել է, որ հրետակոծություն է եղել, հետո են Մուրադյանի ջոկատն ու Վարդանյանի ջոկատը բաժանվել, իսկ հիմա Բարսեղյանն ասում է, որ նրանք առաջ ընկած գնում էին․ «Ինչո՞վ կբացատրեք էս տարբերությունը, տենց բան եղել ա՞»,- հարցրեց նա։ Բայց վկան նորից ասաց, որ չի հիշում։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը հարցրեց՝ այն դասակը, որտեղ Բարսեղյանն էր, համալրվա՞ծ էր ԱԳՍ-ով, վկան դրական արձագանքեց։ Նա չհիշեց, թե որտեղ են իրականացրել առաջին մարտական առաջադրանքը, բայց ասած, որ գումարտակի հրամանատար Սահակյանի հրամանատարության տակ են եղել։ Վկան նշեց, որ այդ ժամանակ ԱԳՍ ունեին, իսկ ահա Խուռհատ սարում ԱԳՍ չունեին։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը հարցրեց՝ «բա ի՞նչ եղավ ԱԳՍ-ը», վկան պատասխանեց, որ Ջաբրաիլից նահանջելիս թողել են այնտեղ։ Այդտեղ, ըստ վկայի, իրենց դասակի հրամանատարը եղել է Ռաֆիկ Խալաֆյանը։ Թե ինչ հանգամանքներում են ԱԳՍ-ը թողել Ջաբրաիլում, վկան չմանրամասնեց, Գուրգեն Գրիգորյանի «հուշմանը»՝ «կռիվ է եղել», պատասխանեց՝ «հա էլի, տենց»։ Վկան չէր հիշում, թե քանի հոգի է եղել իրենց դասակը, մոտավոր ասաց, որ ԱԳՍ-ի մարտական հաշվարկում երեք հոգի է եղել, ԱԳՍ-ից կրակել է Ռաֆիկ Խալաֆյանը։ Նա նշեց, որ Խալաֆյանին Խուռհատ սարում չի տեսել, չգիտի՝ հետո ինչ է եղել նրա հետ, ուր է գնացել։ Վլադիկ Բարսեղյանը Բարսեղյանն ասաց, որ մինչեւ սարը բարձրանալը՝ դպրոցում, ԱԳՍ արդեն չեն ունեցել։ Այդ ժամանակ՝ մինչեւ բարձրանալը, վկան ասաց, որ դասակի հրամանատար չեն ունեցել։ Թե ինչպես կարող էր այդպես լինել, վկան արձագանքեց՝ «չէր ըլնին որն ա, որ եղել ա հենց տենց, չի եղել կոնկրետ հրամանատար»։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչն այսպես արձագանքեց՝ «հավատում եմ, որ տենց էլ եղել ա»։ Հարցաքննության ժամանակ վկան ասաց, որ իրենց հետ եղած երեք սպաներից միայն մեկի՝ Վազգեն Վարդանյանի մոտ է սարից իջնելիս հեռակապ տեսել, բայց չի հիշում՝ այն կամ չէր աշխատում, կամ մարտկոցն էր նստած։ Վկան ասաց, որ զինվորների մոտ հեռախոսներ չեն եղել, իսկ սպաների մոտ չի տեսել։ Հեռակապերն էլ լիցքավորելու տեղ, ըստ նրա, չի եղել։ Վկան չհիշեց՝ հակառակորդի փոքրաթիվ խմբի հետ մարտի ժամանակ զոհ ունեցե՞լ են, թե՞ ոչ Այնուհետեւ հարցաքննությունն ընթացավ այն դրվագի մասին, երբ նահանջից հետո քսան հոգանոց դասակը մարտի է բռնվել հակառակորդի վեց-յոթ հոգանոց խմբի հետ։ Բարսեղյանը պատմեց, որ այդ ժամանակ դիրքավորվել են ու սկսել կրակել։ Նա հիշում է, որ Վազգեն Վարդանյանն է դիրքավորվելու հրաման տվել։ Բայց նա չի հիշում՝ այդտեղ զոհ տվել են, թե չէ, ըստ նրա՝ ավելի շուտ զոհ չի եղել։ Հարցին՝ այդ ժամանակ իրենցից զինվորներ առանձնացե՞լ են, թե՞ ոչ, վկան ասաց, որ առանձնացել են, կռվից հետո նրանց տեսել է։ Ըստ իրեն՝ նրանք երկու հոգի են եղել, բայց տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը դիտարկում արեց, որ վկաներից մեկը ցուցմունքում ասել է, որ երեքն են եղել, իրենցից մեկը զոհվել է։ Վկան ասաց, որ նման հանգամանքից տեղյակ չէ։ Իրավահաջորդների ներկայացուցիչը հետաքրքրվեց՝ սպաները, որ իրենց հետ են եղել, տեղյա՞կ են եղել այդ զինվորների մասին։ Վկան ասաց, որ չգիտի դրա մասին, հետո ասաց, որ, իր հիշելով, նրանք չեն իմացել, որ զինվերներ են մնացել․ «Ոնց կարային, Ձեր ասելով, քսան հոգով գնային, չորս սպան չիմանար, որ քսան զինվորից երկուսը կամ երեքը չկան»,- հարցրեց Գրիգորյանը։ «Չգիտեմ՝ ոնց կարար»,- արձագանքեց Բարսեղյանը, հետո ասաց, որ մեկ-երկու օր հետո իրենց էլ է հետաքրքրել՝ ուր են այդ մարդիկ։ Վկայի պնդմամբ՝ իրենց զենքերը լավ չեն աշխատել, բայց հրամանատարությանն էլ այդ մասին չեն զեկուցել Վկայի խոսքով՝ այդ մարտի ժամանակ իրենց դասակն է նահանջել, նահանջն էլ, ըստ նրա, կանոնավոր է եղել։ Գրիգորյանը հետաքրքրվեց՝ այդ պարագայում ինչպե՞ս է մի քանի զինվորի ճակատագիր անհայտ մնացել։ Նա նաեւ հարցրեց՝ ինչքա՞ն է տեւել մարտը, վկան ասաց՝ վեց-յոթ րոպե․ «Այդ վեց-յոթ րոպեի ընթացքում սպաները որտե՞ղ էին»,- հարցրեց տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը։ «Մեր մոտ են եղել»,- պատասխանեց վկան։ - Որտե՞ղ, կարա՞ք ասեք, ասենք՝ Վազգենն ու Ղարիբյանը աջ են եղել, մյուսները ձախ են եղել։ - Չէ, չեմ կարա ասեմ։ Էդ պահին շա՞տ ես տենում՝ Ղարիբյանը աջ-ձախ։ - Ո՞վ հրաման տվեց, որ դուք շարժվեք։ - Վազգենը, Ղարիբյանը․․․։ - Վազգենը հրաման տվեց պաշտպանվել, Վազգեն հրաման տվեց հե՞տ նահանջել։ - Հա, իմ հիշելով։ - Նկատելի է՞ր՝ թուրքերը շատ էին, քիչ էին։ - Վեց-յոթ հոգի։ - Բա, ասենք, քսան հոգով վեց-յոթ թուրքի վրա չկարեցա՞ք։ - Չէ։ - Չէ․․․ Որից չորսը սպա։ - (Վկան գլխով հաստատող ժեստ արեց) Զենքերի դե մեր կեսը աշխատող չի եղել, շատ հին զենքեր են եղել, բացի էդ՝ իրանց զենքերը շատ լավ ա եղել, դիրքավորված են եղել, հարմարված են եղել, գռանատներ են ունեցել, մենք՝ ոչ մի բան։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը հետաքրքրվեց՝ երբ սար էին բարձրանում, զենքերի այդ վիճակը տեսե՞լ են, հրամանատարներին զեկուցե՞լ են, որ զենքը չի աշխատում, վկան պատասխանեց, որ չի զեկուցել․ «Զեկուցես՝ ի՞նչ, օգուտ չկա, մեկ ա»,- արձագանքեց նա, ապա շարունակեց, որ ուսումնական գումարտակում զենքերը լավը չեն եղել՝ կեսն աշխատող, կեսը՝ չէ։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը հարցրեց․ «Հիմա Ձեր զենքն աշխատե՞լ ա, թե՞ չէ», վկան պատասխանեց, որ լավ չէր աշխատում։ Դատավորն արձագանքեց՝ «եթե կրակել ա, ուրեմն լավ ա աշխատում», վկան ասաց․ «Դե մի տասը հատ կրակել ա ու չի կրակել, փակվել ա, քանդել-մաքրել ենք, էլի նորից, էդ լա՞վ ա, որ տասը հատ կրակում, էլ չի կրակում։ Տենց կրակել, չի կրակել, տենց ա եղել»։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչն արձանագրեց, որ ճիշտ է՝ հրամանատարը փախել է, բայց մինչ այդ ավելի լուրջ խնդիր է եղել, զինվորն ասում է՝ զենքը չի աշխատում․ «Դա ավելի կարեւոր հարց է, երբ չաշխատող զենքով երկու ամսվա զինվորին ուղարկում են դիրք պահելու»,- ասաց նա՝ նշելով, որ սպառազինության հագեցվածության հարցը պետք է Վահանյանը լուծեր։ Այդ ժամանակ Իշխան Վահանյանը գլխով հերքող ժեստ էր անում։ Գրիգորյանը շարունակեց․ «Հիմա ընդեղից փախնելն ա՞ ավելի մեծ հանցանք, թե՞ զինվորին առանց զենքի, առանց խրամատ փորելու, մյուս-մյուս տեխնիկական հագեցվածությամբ․․․ Ո՞րն ա ավելի խիստ կատարված հանցանք, նույն բանն ա, հիմա չի կատարվել քննություն․․․»։ Դատավորն ու մեղադրողը արձագանքեցին, որ այդ առնչությամբ քննություն կատարվում է։ Վկան նախորդիվ հարցաքննվածների ցուցմունքներին հակասող պնդումներ արեց Այնուհետեւ Գրիգորյանը հետաքրքրվեց՝ երբ հակառակորդի հետ մարտն ավարտվեց, հետո ո՞ւր գնացին իրենք, վկան պատասխանեց՝ մի գյուղ, որի անունը դարձյալ չի հիշում։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը հարցրեց՝ դրանից հետո իրենց հետ եղած սպաներն ինչ-որ գործողություն արեցի՞ն՝ իմանալու, թե ուր են մնացել երեք զինվորները։ Վկան ասաց, որ նման խոսակցություն չի լսել, միայն լսել է, որ տղաները մնացել են այնտեղ։ Վկան չհիշեց նաեւ, թե արդյոք այդ սպաները գնացե՞լ են՝ ճշտելու զինվորների գտնվելու վայրը։ Երբ Գրիգորյանը նկատեց՝ ուրեմն այն սպան, որը նման ցուցմունք է տալիս, ստո՞ւմ է, վկան արձագանքեց, որ ինքը ոչ տեսել է, ոչ լսել է նման բան․ «Կարող ա ես տեսած-լսած չլինեմ»,- ասաց նա․ - Եթե քսան հոգու միջից չորս սպաներից երկուսը կամ երեքը կամ չորսը ձեզ թողնեին, առաջ գնային, կնկատեի՞ք, թե՞ չէ, թե՞ նենց վիճակ էր, որ կարող ա չնկատեիք,- հարցրեց Գրիգորյանը։ - Կարող ա չնկատեի։ - Ինչի՞, պատճառը որն էր։ - Էդ խուճապը․․․ - Արդեն նահանջել եք, էլ ի՞նչ խուճապ։ Կնկատեի՞ք, թե՞ չէ։ - Ասում եմ՝ կարող ա չնկատեի, կարող ա նկատեի։ - Ո՞նց։ - Տենց։ - Ո՞նց տենց։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը հարցը վերաձեւակերպեց՝ ո՞նց կլիներ, որ ձեր սպաները գնային հետախուզության, ու Դուք չնկատեիք, չի կարող այդպես լինել։ Վկան արձագանքեց, որ կարող էր չնկատել, նա նշեց, որ ամբողջ խմբով միասին են եղել։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը հարցրեց՝ վկան ինչպե՞ս կբացատրի հանգամանքը, որ երկու կարեւոր հանգամանքների մասին ինքն ու նախորդիվ հարցաքննված վկաները տարբեր ցուցմունքներ են տալիս (խոսքը սպաների երեք զինվորների՝ հակառակորդի հետ մարտից հետո իրենց հետ չմնալու եւ սպաների կողմից նրանց գտնվելու վայրը ճշտելու մասին է)։ Վկան բացատրություն չունեցավ։ Այնուհետեւ հանրային մեղադրողը անդրադարձավ Իշխան Վահանյանի վիրավորվելու հանգամանքներին։ Նա վկայից հետաքրքրվեց՝ Խուռհատ սարում հակառակորդի հետ փոխհրաձգության ժամանակ հնարավո՞ր էր, որ Իշխան Վահանյանը բեկորային վիրավորվում ստանար՝ հաշվի առնելով իրենց դիրքը եւ այն զինատեսակները, որոնք կիրառում էր հակառակորդն այդ ժամանակ։ Վկան արձագանքեց, որ հնարավոր էր, քանի որ բացի հրազենից՝ հակառակորդը կիրառել է նաեւ հրետանի։ Դատախազը նկատեց՝ Բարսեղյանից առաջ հարցաքննված վկաները նշել են, որ այդ ժամանակ հակառակորդը միայն հրաձգային տեսակի զենքեր է կիրառել ուստի Վահանյանը չէր կարող բեկորային վնասվածք ստանալ, սակայան վկան նշեց, որ հրետանի եւս կիրառվել է։ Հանրային մեղադրողը հարցրեց՝ մարտերի եւ նահանջի ժամանակ Բարսեղյանն ի վիճակի՞ էր արդյոք լսել հրամանատարների հրամաններն ու դրանք կատարել։ Վկան արձագանքեց, որ որոշ չափով ի վիճակի էր։ Դատախազը հարցրեց նաեւ․ «Երբ տեղեկացաք, որ Վահանյանը, իր չնչին վիրավորումը պատճառ բերելով, վիրավորների հետ փախել է մարտադաշտից, Ձեր կամ Ձեր համածառայակիցների հոգեբանության վրա դա ո՞նց ազդեց»։ Վկան պատասխանեց․ «Դե էդ պահին արդեն ոնց որ մեկը չկա ուղղորդի, ճիշտ ճանապարհ տա․․․»։ Նիստի ավարատին դատարանն առաջարկեց բերման ենթարկել այն վկաներին, որոնք չեն ներկայանում դատարան, ինչի առնչությամբ առարկություն չեղավ։ Ասվածը չի վերաբերում այն վկաներին, որոնք Արցախի Հանրապետությունում են եւ բլոկադայի պատճառով չեն կարողանում գալ։ Հաջորդ նիստը նշանակվեց փետրվարի 7-ին, ժամը 13:00-ին։ Հայարփի Բաղդասարյան

15:24 - 19 հունվարի, 2023