Ինֆոթեգեր Մեր մասին
hy en ru
Նվիրաբերել

«Խուռհատ սար»-ի քրեական գործ

Խուռհատ սարի անվանումը ստացած քրեական գործը 44-օրյա պատերազմին առնչվող գործերից է, որի շրջանակում քննվում են 2020 թ․ հոկտեմբերի 10-ին Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի մասնակցությամբ Հադրութին հարակից Խուռհատ սարում մարտական օպերացիայի մանրամասները։

Ուսումնական գումարտակի նորակոչիկ անձնակազմը հրամանատար, մայոր Իշխան Վահանյանի ղեկավարությամբ 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին մեկնել է Խուռհատ սար, որտեղ, սակայն, հարձակման է ենթարկվել եւ հարկադրված նահանջ իրականացրել։ Ըստ մեղադրանքի՝ Վահանյանը, դրսեւորելով իշխանության անգործություն, թեթեւ վնասվածքը որպես պատրվակ օգտագործելով, ինքնակամ լքել է մարտադաշտը՝ իր հետ տանելով կապի միակ միջոցը։

Գումարտակի հրամանատարի ենթադրյալ փախուստից հետո չկանոնակարգված նահանջի արդյունքում անձնակազմը կիսվել է․ մի մասին այլ սպաների հետ հաջողվել է փրկվել, մյուսին՝ ոչ․ որոշ զինծառայողներ, կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանի գլխավորությամբ, պատշաճ տեղեկացված չլինելով Հադրութ քաղաքի գրավման մասին, գնացել են այդ ուղղությամբ, գերեվարվել կամ զոհվել, որոշներին էլ միայն ժամանակավորապես է հաջողվել թաքնվել անտառներում եւ հարակից գյուղերում։

Իշխան Վահանյանը մեղադրանքը չի ընդունում։

«Ուզում եմ ընտանիքիս կողքին լինել»․ Վահանյանը միջնորդեց իր կալանքը փոխարինել գրավով

«Ուզում եմ ընտանիքիս կողքին լինել»․ Վահանյանը միջնորդեց իր կալանքը փոխարինել գրավով

Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանում այսօր ավարտվեց Խուռհատ սարի գործով մեղադրյալ Իշխան Վահանյանի հարցաքննությունը։ Տուժող կողմի եւ դատավորի հարցերից հետո քննվեց Վահանյանի միջնորդությունը՝ իր նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցի՝ կալանավորման փոփոխության վերաբերյալ։ Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը համառոտ ներկայացրեց, որ Վահանյանը նման գրավոր միջնորդությամբ է հանդես եկել՝ նշելով, որ ինքը երկար ժամանակ գտնվում է կալանքի տակ, վկաների մեծ մասը արդեն հարցաքննվել է, ապացույցների մեծ մասը՝ հետազոտվել, ուստի կան բավարար հիմքեր կալանավորումը վերացնելու կամ գրավով փոխարինելու համար․ «Նշել է, որ օբյեկտիվ ճշմարտություն է, որ ինքը ունի զինվորականի 20 տարվա ստաժ, իսկ իր ծնողներն ունեն լուրջ առողջական խնդիրներ, ինչի կապակցությամբ անհրաժեշտ է համարում ազատության մեջ գտնվել»,–ընթերցեց դատավորը։ – Մենք էլ ունենք,– արձագանքեցին զոհված զինծառայողների ծնողները։ Զոհված զինծառայողների ծնողները Միջնորդության ընթերցումից հետո դատավորը մեղադրյալից հետաքրքրվեց՝ ավելացնելու բան ունի՞ արդյոք։ – Ուզում եմ ընտանիքիս կողքին լինեմ, էրեխեքիս կողքին լինեմ,– ասաց Վահանյանը։ – Մենք էլ էինք ուզում,–լսվեց ծնողների ձայնը։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը առարկեց միջնորդության դեմ՝ խնդրելով այն մերժել․ «Թեեւ դատաքննության ընթացքում հարցաքննեցինք դատակոչված վկաներին, բայց իմ ունեցած տեղեկություններով՝ դատավարության մասնակիցները լրացուցիչ հարցաքննության միջնորդություն ունեն, եւ այդ վկաները եւս հանդիսանում են Վահանյանի համածառայակիցները, հնարավոր է՝ նաեւ ենթակաները, կարծում եմ՝ չնայած այս ծավալով հարցաքննված վկաներին, միակ խափանման միջոցը, որ կարող է երաշխավորել Վահանյանի պատշաճ վարքագիծը դատավարության ընթացքում, ինչու չէ, նաեւ դատավճռի հետ կապված, կալանքն է, եւ գրավով չենք կարող այդ բավարար երաշխիքները ունենալ»,– ասաց մեղադրողը՝ ընդգծելով, որ Վահանյանին մեղսագրվում է առանձնապես ծանր երկու հանցանք։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը, փաստաբան Գայանե Հովակիմյանը Տուժողների ներկայացուցիչ, փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյանը հաստատեց, որ իրենք լրացուցիչ վկաների հարցաքննության միջնորդություն ունեն, հիշեցրեց՝ կան նաեւ մի շարք ծնողներ, որոնց դեռ պետք է տուժողի իրավահաջորդ ճանաչել եւ նույնպես հարցաքննել․ «Վահանյանի խնդիրը չէ, միայն 90-ից ավելի զոհված զինծառայողների խնդիրը չէ, այլ նաեւ մնացածի․․․ Բացի այդ, նոր հանցագործության հատկանիշներ պարունակող պատասխաններ տրվեցին, եւ այդ առումով պետք է հաղորդում ներկայացվի․ եթե Դատախազությունը դա սեփական նախաձեռնությամբ չանի, մենք ենք անելու, իհարկե, տուժողների համաձայնությամբ, կարող է եւ թաքնվելու ռիսկ առաջ գալ»,– ասաց նա։ Տուժողների փաստաբան Գայանե Հովակիմյանը եւս միացավ առարկությանը․ «Տվյալ պահին կալանքի տակ գտնվելը Վահանյանի շահերից է բխում, ավելի ճիշտ է՝ հիմա կալանքի տակ գտնվի, դրանով նաեւ իր անվտանգության հարցն է ապահովվում, ուստի ես գտնում եմ, որ խափանման միջոցը պետք է մնա անփոփոխ»,– կարծիք հայտնեց նա։ Լսելով կողմերին՝ դատարանը հեռացավ խորհրդակցական սենյակ, որտեղից կարճ ժամանակ անց վերադառնալով՝ որոշեց մերժել միջնորդությունը։ Հաջորդիվ միջնորդություն ներկայացրեց տուժող կողմը։ Մասնավորապես, Գայանե Հովակիմյանը միջնորդեց տուժողի իրավահաջորդ ճանաչել եւ հարցաքննել Խուռհատ սարում զոհված զինծառայողներ Լեւոն Գալստյանի մորը՝ Արմենուհի Գալստյանին, եւ Վահագն Խաչատրյանի մորը՝ Ալինա Գրիգորյանին (Վահագնի մասին կարող եք կարդալ այստեղ)։ Միաժամանակ Հովակիմյանը միջնորդեց որպես վկա դատակոչել եւ հարցաքննել 18–րդ հրաձգային դիվիզիայի հրամանատարի տեղակալ Մանուկ Բադալյանին, զորամասի հրամանատարի տեղակալ Աշոտ Մկրչտյանին, նաեւ՝ Արայիկ Հայրիյանին․ «Նրանց ցուցմունքները կարող են էական նշանակություն ունենալ, քանի որ դատական լսումների սկզբից մինչ այս պահը անընդհատ արծարածվում են նրանց անունները, սակայն չգիտես ինչու, նրանք ներգրավված չեն դատակոչի ցուցակում»,– ասաց Հովակիմյանը։ Մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը կարծիք հայտնեց, որ նշված սպաները կոնկերտ Խուռհատ սարի հետ կապված իրադարձությունների մասին էական հանգամանքներ չեն նշի, սակայն մինչ այդ տեղի ունեցած դեպքերին առնչվում են, ուստի որոշումը թողեց դատարանի հայեցողությանը։ Իշխան Վահանյանի պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը եւս դիրքորոշում չհայտնեց։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Դատարանը, լսելով կողմերին, որոշեց՝ հիշյալ սպաների մասով միջնորդությունը բավարարել, իսկ ծնողների մասով առայժմ ձեռնպահ մնալ որոշում կայացնելուց՝ հաշվի առնելով, որ մեղադրանքի ծավալի մեջ դեռ պետք է փոփոխություն իրականացնել։ – Կա՞ մարդ, ում կցանկանաք կանչել դատարան՝ ի պաշտպանություն Ձեզ հարցաքննելու,– դիմելով Վահանյանին՝ հարցրեց դատավորը։ Նշենք՝ դա մեղադրյալի՝ օրենքով սահմանված իրավունքն է։ – Ի պաշտպանություն՝ ինչ կա, ասել եմ դատարանին, – պատասխանեց մեղադրյալը՝ ակնարկելով, որ կալանավորված մարդիկ կան, ժամանակը ամեն ինչ ցույց կա։ Դատավորը սեփական նախաձեռնությամբ որոշեց կրկին հարցաքննության հրավիրել 5-րդ ուսումնական գումարտակի վաշտի հրամանատար, մայոր Հայկազ Գրիգորյանին (նրա նախորդ հարցաքննությունը՝ այստեղ) եւ Ջրականի զորամասի նախկին հրամանատար, գնդապետ Արթուր Քարամյանին (նրա հարցաքննությունը՝ այստեղ)։ Նշենք՝ Վահանյանի ցուցմունքի եւ հիշյալ սպաների ցուցմունքների մեջ դատարանում ի հայտ են եկել մի շարք հակասություններ։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց հունիսի 18-ին։ Վահանյանը, հիշեցնենք, մեղադրվում է մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ։ Ըստ քրեական գործի՝ 2020 թ․ հոկտեմբերի 10-ին Հադրութին հարակից Խուռհատ սարում նա վիրավորման պատրվակով թողել է գումարտակի նորակոչիկ անձնակազմին եւ վիրավորներին տեղափոխող մեքենայով հեռացել։ Հրամանատարի ենթադրյալ փախուստին անկանոն նահանջն է հաջորդել․ զորքի մի մասը այլ սպաների հետ կարողացել է դուրս գալ Սարուշեն գյուղի ուղղությամբ եւ փրկվել, իսկ մյուս մասը, չտեղեկացվելով, որ հակառակորդը արդեն Հադրութում է, այդ ուղղությամբ է գնացել եւ ընկել շրջափակման մեջ։  Երկու տարվա դատաքննության ընթացքում հայտարարություններ գրեթե չարած հրամանատարը մանրամասն ցուցմունք է տվել,  պնդել, թե ինքը ոչ մի խախտում թույլ չի տվել, պատմել, որ իր համար էլ անհասկանալի է, թե ինչու նորակոչիկներին չցրեցին այլ ստորաբաժանումներում, երբ բոլորին էր պարզ, որ նրանք ի վիճակի չէին առանձին խնդիր կատարելու։ Ընդ որում, ըստ Վահանյանի, իրենց ոչ թե ասվել է, որ գնում են մարտական խնդրի, այլ պարզապես բնագիծ զբաղեցնելու եւ ինժեներական աշխատանքներ կատարելու։    Միլենա Խաչիկյան
22:05 - 10 հունիսի, 2024
«5-րդ սերնդի պատերազմ էր, ոչ մեկս էլ պատրաստ չէր»․ Վահանյանի ցուցմունքը դատարանում

«5-րդ սերնդի պատերազմ էր, ոչ մեկս էլ պատրաստ չէր»․ Վահանյանի ցուցմունքը դատարանում

Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանում այսօր շարունակվեց 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատար, մայոր Իշխան Վահանյանի գործի քննությունը։ Վահանյանը, հիշեցնենք, մեղադրվում է մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ։ Ըստ քրեական գործի՝ 2020 թ․ հոկտեմբերի 10-ին Հադրութին հարակից Խուռհատ սարում նա վիրավորման պատրվակով թողել է գումարտակի նորակոչիկ անձնակազմին եւ վիրավորներին տեղափոխող մեքենայով հեռացել։ Հրամանատարի ենթադրյալ փախուստին անկանոն նահանջն է հաջորդել․ զորքի մի մասը այլ սպաների հետ կարողացել է դուրս գալ Սարուշեն գյուղի ուղղությամբ եւ փրկվել, իսկ մյուս մասը, չտեղեկացվելով, որ հակառակորդը արդեն Հադրութում է, այդ ուղղությամբ է գնացել եւ ընկել շրջափակման մեջ։  Ի սկզբանե քանի հոգի է գտնվել մարտի դաշտում, քանիսն են զոհվել, քանիսը՝ վիրավորվել՝ մինչ օրս հստակ չէ։ Դատաքննության ընթացքում խոսվել է 250-350 թվակազմի մասին, սակայն ըստ Վահանյանի՝ կոնկրետ սարում շուրջ 120 հոգի է եղել։ Թե նրանցից քանիսն է զոհվել, գումարտակի հրամանատարը չի հիշում։ Արդեն երրորդ օրն է, ինչ դատարանը հարցաքննում է նրան։ Երկու տարվա դատաքննության ընթացքում հայտարարություններ գրեթե չարած հրամանատարը մանրամասն ցուցմունք է տվել,  պնդել, թե ինքը ոչ մի խախտում թույլ չի տվել, պատմել, որ իր համար էլ անհասկանալի է, թե ինչու նորակոչիկներին չցրեցին այլ ստորաբաժանումներում, երբ բոլորին էր պարզ, որ նրանք ի վիճակի չէին առանձին խնդիր կատարելու։ Ընդ որում, ըստ Վահանյանի, իրենց ոչ թե ասվել է, որ գնում են մարտական խնդրի, այլ պարզապես բնագիծ զբաղեցնելու եւ ինժեներական աշխատանքներ կատարելու։  Ձախից՝ հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը, փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյանը Պատասխանելով տուժողների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանի հարցերին՝ Իշխան Վահանյանը մանրամասնեց՝ զորամասի հրամանատար Քարամյանն ու Պաշտպանության բանակի հրամանատարի տեղակալ, գեներալ Դավիդովն են ասել, որ պատերազմը վերջանում է, իրենք էլ գնում են՝ բնագիծ զբաղեցնելու։ Նման ենթադրության հիմքը, ըստ Վահանյանի, հրադադարի վերաբերյալ խոսակցություններն էին։  – Երբ ամեն ինչ ավարտվել է, զեկուցագիր գրե՞լ եք, որ սխալ եզրակացության էին եկել,– հարցրեց փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյանը։ – Չէ,– պատասխանեց ամբաստանյալ Վահանյանը։ – Ինչու՞, Ձեզ չի մտահոգում, որ ուրիշի սխալ տեղեկությունների պատճառով այսօր այստեղ եք։ – Որ իմանայի՝ գալու էի էստեղ, ուրիշ միջոցներ կձեռնարկեի․․․ Պատերազմ էր, ընդհանուր վերլուծությունները որը ոնց կարողացել է․․․ 5-րդ սերնդի պատերազմ էր, ոչ մեկս էլ պատրաստ չէր, ոչ էլ տեսել էինք տենց պատերազմ։ Ճանապարհ ընկնելուց առաջ զորքին բաժանվել է սաղավարտ, զրահաբաճկոն, հրաձգային զենքեր, զինամթերք, իսկ համազգեստ, ըստ Վահանյանի, չի եղել։ Գուրգեն Գրիգորյանի հարցին՝ փորձառու մարդկանց ներգրավելու պահանջ եղե՞լ է, ամբաստանյալը պատասխանեց՝ խոսակցություն եղել է, բայց պահանջ չի եղել, որովհետեւ այլ անձնակազմ չի եղել։ Գրիգորյանը հետաքրքրվեց՝ ինքնին հանցավոր արարք չէ՞ր ԱԹՍ–ների եւ արկերի տակ բազմաքանակ զորքին Հադրութի դպրոցում հավաքելը եւ տրանսպորային մեծ միջոցով սար տեղափոխելը՝ հաշվի առնելով հատկապես այն, որ դրանից առաջ դպրոցի ուղղությամբ արկ էր ընկել, նույն պատճառով էլ Հադրութի զորամասից էին զորքին դուրս բերել։ Ի պատասխան՝ Վահանյանն ասաց՝ այդ հարցի հասցեատերը ինքը չէ, ինքը սոսկ հրաման է ստացել։ Ըստ Վահանյանի՝ ինժեներական խոստացված գործիքները իրենց այդպես էլ չեն հասել, սարում դիրքեր, ամբողջական խրամատներ չեն եղել․ – Եթե սարում չունեիք դիրքեր, ինչո՞ւ չեք զորքին դիրքավորել անտառի մեջ, որը բնական պաշտպանիչ նշանակություն ունի,– հետաքրքրվեց Գուրգեն Գրիգորյանը։ – Իմ վերադասը եկել է, անձամբ բնագիծը ցույց է տվել, չես կարող անձնակազմին ասել՝ լցվեք անտառի մեջ, եթե բնագիծ են զբաղեցնում,–պատասխանեց Վահանյանը։ – Ռմբակոծությունից որքա՞ն ժամանակ հետո սկսվեց հարձակումը։ – Չեմ կարող ասել։ – Հնարավորություն ունեի՞ք՝ դրանից հետո հրաման տալու, որ հետ գնային, մտնեին անտառ։ – Հրետանակոծության ժամանակ հրաման տրվել է, որ միանգամից հետ քաշվեն անտառի մեջ, համ կառավարել եմ, համ անձամբ եմ սարը ծայրից ծայր անցել, սաղ տեսել։ Փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյանը խնդրեց պարզաբանել, թե այդ ինչպես է, որ ինքն ասում է, թե նման հրաման է տվել, մինչդեռ մի շարք զինվորներ, նահանջի այդ ընթացքը անկազմակերպ որակելով, դատարանում պատմել են, որ իրար պահելով, ինքնաբուխ են իջել, բնագծում զոհեր ունեցել․  Տուժողների իրավահաջորդները – Դա այն խմբի մասին է, որ չի ենթարկվել հրահանգներին եւ առանձնացել է,– պատասխանեց Վահանյանը։ – Լավ հրամանատար չեք եղել, չեն ենթարկվել,– լսվեց ծնողներից մեկի ձայնը։ – Էրեխեքը լավ էլ ենթարկվել են, մի վարկաբեկեք,– արձագանքեց մյուսը։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը փորձեց հանդարտեցնել կողմերին, ապա դիմեց ամբաստանյալին․ – Դուք ինձ համար եք պատասխանում,– նշեց նա։ – Այդ խոսակցությունը բնագծի մասին չի եղել, հետագայում՝ նահանջելիս զորքի կիսվելու դրվագի մասին է եղել,– պատասխանեց Վահանյանը՝ հավելելով,– սարում ոչ մեկը չի մնացել, միայն Մաքսիմի աճյունն է այնտեղից հանվել, նրան էլ սնայպերն է խփել։ Հրազենից այլ զոհ կամ վիրավոր, ըստ Վահանյանի, սարում չի եղել, իրենք հակառակորդին անձամբ չեն էլ տեսել։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Ըստ մեղադրանքի՝ ենթադրյալ փախուստի դիմելիս Վահանյանն իր հետ տարել է վերադաս հրամանատարության հետ կապի միակ միջոցը՝ լիազորությունները որեւէ այլ սպայի վրա չդնելով։ Նա, սակայն, պնդում է՝ լիազորությունները փոխանցել է մայոր Հայկազ Գրիգորյանին, կապի միջոցներից մեկն էլ հանձնել նրան․ դրա շնորհիվ է, ըստ Վահանյանի, Գրիգորյանի ղեկավարած անձնակազմը կարողացել փրկվել։ – Ռացիան փոխանցելուց քանի՞ րոպե հետո եք շարժվել։ – Մոտ 20-30։ – Այսինքն՝ 20-30 րոպե արդեն գումարտակի հրամանատարը Հայկազ Գրիգորյա՞նն էր։ – Հա, տենց է դուրս գալիս, ասել եմ, որ վիրավոր եմ, ի վիճակի չեմ, վերադասի հրամանով հանձնել եմ Հայկազին, անձնակազմը իր հետեւից եկել, դուրս է եկել, վերջում ենք իմացել, որ մի խումբ առանձնացել է։ Գրիգորյանը հետաքրքրվեց՝ ինչո՞ւ նախկինում այս մասին չի հայտնել, ինչին Վահանյանը դժվարացավ հստակ պատասխան տալ՝ գործի կիսատ քննությունը պատճառ բերելով․  – Երեւի թե տենց բան չի եղել, եթե չեք ասել,– կարծիք հայտնեց փաստաբանը։ Նշենք՝ Հայկազ Գրիգորյանը եւս դատարանում հերքել էր լիազորությունների եւ ռադիոկապի փոխանցումը իրեն։ – Եղել է,– պնդեց ամբաստանյալը՝ հավելելով, որ հետագայում իրենից որեւէ զեկույց չեն պահանջել, որովհետեւ հեռանալով ինքն արդեն հրամանատար չի եղել։ – Որպես գումարտակի հրամանատար՝ գնալուց առաջ այլ գործողություն արեցի՞ք, նշանակեցի՞ք՝ ով որտեղ կառավարի։ – Չէ, հրամանը եղել է ընդհանուր հավաքը, Հայկազը ու ուղղությունը։ – Ըստ Կանոնակարգի՝ պարտավոր չէի՞ք նշանակելուց բացի այդ ամենը կազմակերպել։ – Եթե բանավոր ասվել է, չէ։ – Այդպես էլ մտածեք,– արձագանքեց Գուրգեն Գրիգորյանը։ Իշխան Վահանյանի հարցաքննությունը կշարունակվի հունիսի 10-ին։   Գլխավոր լուսանկարում՝ Իշխան Վահանյանը Միլենա Խաչիկյան
23:10 - 03 հունիսի, 2024
«Ես ոչ մի խախտում թույլ չեմ տվել»․ Իշխան Վահանյանի ցուցմունքը դատարանում

«Ես ոչ մի խախտում թույլ չեմ տվել»․ Իշխան Վահանյանի ցուցմունքը դատարանում

«Ես ոչ մի խախտում թույլ չեմ տվել․ կարգապահական կլինի թե մարտական գործողությունների կլինի, ոչ մի խախտում թույլ չեմ տվել, էդ հաստատ եմ ասում»․ դատարանում այսօր այսպես եզրափակեց իր ցուցմունքը Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատար, մայոր Իշխան Վահանյանը։ Վահանյանի հրամանատարությամբ 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին Ջրականի 5-րդ գումարտակի նորակոչիկ անձնակազմը բարձրացրել է Հադրութին հարակից Խուռհատ սար, որտեղ էլ հաջորդ օրը հարձակման է ենթարկվել։ Չկանոնակարգված պաշտպանությանը անկանոն նահանջն է հաջորդել, որի ընթացքում գումարտակը կիսվել է․ մի մասը 4 սպաների հետ միասին կարողացել է դուրս գալ Սարուշեն գյուղի ուղղությամբ եւ փրկվել, իսկ մյուս մասը, չտեղեկացվելով, որ հակառակորդը արդեն Հադրութում է, այդ ուղղությամբ է գնացել եւ ընկել շրջափակման մեջ։ Ըստ քրեական գործի՝ նահանջի սկզբում Վահանյանը վիրավորման պատրվակով թողել է զորքին ու վիրավորների հետ հեռացել` իր հետ տանելով վերադաս հրամանատարության հետ կապի միակ միջոցը։ Նա այժմ մեղադրվում է 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ եւ մեղադրանքը չի ընդունում։ Իշխան Վահանյանի խոսքով՝ իրենց ուղարկել են սար՝ բնագիծ զբաղեցնելու եւ ինժեներական աշխատանքների Նախորդ դատական նիստին Իշխան Վահանյանը հայտարարել էր, որ իր համար մինչ օրս անհասկանալի է, թե ինչու նորակոչիկներին չցրեցին այլ ստորաբաժանումներում՝ փոխարենն ուղարկելով առանձին խնդրի, երբ բոլորին էր հայտնի, որ նրանք ի վիճակի չէին խնդիր կատարելու։ Այսօր պնդեց նույնը, ասաց՝ այդ մասին բազմիցս զեկուցել է վերադաս հրամանատարությանը։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը հետաքրքրվեց՝ այնուամենայնիվ, գումարտակի հրամանատարի պաշտոնը ստանձնելով՝ գիտակցե՞լ է՝ ինչ պատասխանատվության տակ է մտնում, ինչին ի պատասխան՝ Վահանյանը բացատրեց՝ գիտակցել է ե՛ւ այն, որ նորակոչիկներ են, ե՛ւ որ նոր վերակազմավորված գումարտակ է, սակայն ստանձնել է այդ պատասխանատվությունը, որովհետեւ իրենց ասվել է, որ գնում են բնագիծ զբաղեցնելու եւ ինժեներական աշխատանքներ կատարելու․ «Իմ ցուցմունքի մեջ էլ կա նշված, որ դիվիզիայի հրամանատարի տեղակալը եկավ Քարամյան Արթուրի հետ (զորամասի հրամանատարն է,–հեղ․), բա՝ տեխնիկա պիտի բերենք, այստեղ խրամատներ, ամրաշինական աշխատանքներ [պիտի անեք], մեր դիրքը այստեղից է լինելու․․․ Այ սենց է եղել, ոչ թե իմացել ենք՝ գնալու ենք, մտնենք [մարտական առաջադրանքի]»։ – Իսկ եթե այդ հանգամանքը չնշեի՞ն,– հարցրեց մեղադրողը։ – Չէինք անի դա, այսինքն՝ չէինք գնա, մեզ էլ չէին հանի․․․ ՊԲ հրամանատարի տեղակալը էդտեղ էր, ասեց՝ Վահանյան ջան, դուք գործ չունեք, հրադադարը տալիս են, ստորագրում են․․․ Ու իմ մտքով չի էլ անցնում, որ իրենք իմանային՝ տենց բան է լինելու, մեզ կհանեին․․․ Որովհետեւ սաղ ստորաբաժանումներն են էդտեղ եղել, միայն 5-րդ գումարտակը չի եղել․․․ Ես չեմ ուզում տենց մտածել, որ սաղին կհանեին գծով ու վերջ։ Ես մինչեւ հիմա էլ մտածում եմ, որ իրենք էլ չգիտեին, իրենք էլ էին մոլորության մեջ, - պատասխանեց ամբաստանյալը՝ հավելելով, որ իրեն խնդիրը առաջադրել է զորամասի հրամանատար Արթուր Քարամյանը, ուստի նա էլ պիտի լիներ վերահսկողը։ Քարամյանը, հիշեցնենք, դատարանում հայտարարել էր, թե ինքը 5-րդ գումարտակի հետ կապ չի ունեցել, զբաղվել է 1-ին եւ 4-րդ գումարտակներով, իսկ 5-րդով, ըստ նրա, պետք է զբաղվեր դիվիզիայի հրամանատար Կարեն Առստամյանը։ Մեղադրողի դիտարկմանը, որ ե՛ւ զորամասի հրամանատար Արթուր Քարամյանը, ե՛ւ դիվիզիայի հրամանատար Կարեն Առստամյանը իրենց ցուցմունքներում խոսել են ոչ թե պարզապես բնագիծ զբաղեցնելու, այլ պահպանության անցնելու մասին, Վահանյանն արձագանքեց՝ ասելով, որ ցանկացած զորաշարժ պահպանություն ենթադրում է, թեկուզ՝ միայն անվտանգությունից ելնելով, բայց պահպանությունն ու պաշտպանությունը տարբեր բաներ են։ Ըստ ամբաստանյալի՝ ինժեներական գործիքները այդպես էլ իրենց չեն հասել Իշխան Վահանյանի խոսքով՝ թեեւ իրենց ուղարկել են՝ ինժեներական աշխատանքներ իրականացնելու եւ խոստացել անհրաժեշտ ինժեներական տեխնիկան բերել, ոչինչ այդպես էլ տեղ չի հասել։ – Դուք, գումարտակի հրամանատար եք, պատասխանատվություն եք ստանձնել 100-ից ավելի զինծառայողների համար, անձամբ պարտավոր չէի՞ք միջոցներ ձեռնարկել այդ մինիմալ պայմանները ապահովելու համար,–հարցրեց դատախազը։ –Էդ մինիմալ պայմանները որտեղի՞ց հայթհայթեի, եթե զորամասը մեզնից հետ է, էդ գնդի հրամանատարի եւ սպառազինության գծով տեղակալի խնդիրն է․․․ Ինժեներական գործիքներ պիտի բերեր Ղազարյան Աշոտը, տենց էլ չհասան տեղ․․․  –Անգամ բահ չունեի՞ք։ –Չէ․․․ Տենց լինում է․ անձնակազմին տանում, տեղավորում են, հետո բերում են․․․ –Համալրվածության մեջ փոքր բահեր չկայի՞ն։ –Հա, էդ կային, բայց 1-2-10 հատ, չեմ հիշում․․․ Էդ մինիմալ պայմանները ապահովված եղել են, կիսատ խրամատներ, փոքր բացած եղել են, էդ տեղանքը օգտագործվել է, քանի որ դա եղել է Բալուջայի զառվետկայի վարժանքների տեղը։ –Այսինքն՝ տվյալ պահին բավարար եք համարել։ –էն առումով, որ ասել եմ՝ հեսա մնացածը կբերեն,– ասաց ամբաստանյալը։ Ըստ Վահանյանի՝ ինքը պատսպարվելու հրաման է տվել Պատասխանելով հանրային մեղադրողի մյուս հարցերին՝ Իշխան Վահանյանը պատմեց, որ հարձակման պահին ինքը զորքի մոտ է եղել, հրամանատարական կետ այդտեղ չի ունեցել։  Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Նրա խոսքով՝ իրենք անձամբ հակառակորդին չեն տեսել, վերջինս ներքեւից դեպի իրենց հրետակոծություն է սկսել․ «Ես միանգամից զեկուցել եմ զորամասի հրամանատարին, որ մենք ի վիճակի չենք պահելու, հրետակոծությունն էլ, բարձր տրամաչափի զենքերի կրակոցն էլ․․․ Արդեն առաջխաղացում ունեին մեր ուղղությամբ»,–նշեց նա։ Մեղադրողը հիշեցրեց ժամկետային զինծառայողների ցուցմունքները, ըստ որոնց՝ այդտեղ հրետակոծություն չի եղել, ուստի հնարավոր չէր բեկորային վիրավորումն այդտեղ ստանալ։ –Չե՞ն կարող տենց ասել,–հարցրեց Վահանյանը՝ ակնարկելով, որ գուցե նրանց էլ են ճնշել, որ իր դեմ խոսեն։ –Ժամկետային զինծառայողի շահագրգռվածությունը ո՞րն է նման ցուցմունք տալու կամ ասելու, որ տեսել են՝ անձամբ էիք քայլելով գնում դեպի մեքենան։ –Լավ, որ քայլելով գնում էի, հոսպիտալը ինչի՞ էր ինձ պահում,–հարցին հարցով պատասխանեց ամբաստանյալը։ Գեւորգ Ավետիսյանը առաջարկեց պատմել նաեւ, թե ինքը, որպես գումարտակի հրամանատար, այդ հրետակոծության ժամանակ մարտական ի՞նչ առաջադրանք է տվել անձնակազմին։ –Եթե հրետակոծություն է լինում, ըստ մարտակարգի՝ անձնակազմը պիտի գնա խրամախորշեր, եթե մենք չունենք մտնելու տեղ, բնականաբար, հետ ենք քաշվում։  –Այսինքն՝ խնդիր եք առաջադրել հետ քաշվելո՞ւ։ –Ինչ պետք է, ասել եմ․ երկու հատ շել է եղել, ես միանգամից ասել եմ՝ բաց տեղից գալիս ենք, հաստ ծառ է, գերան է, հենվում ենք․․․ –Դա նահանջի՞ հրաման է թե՞ վերադիրքավորման։ –Չէ, ավելի շատ պատսպարվելու, նույնիսկ ճամփան ես չգիտեի, որ ասեի նահանջ, էլ չէինք իմանում՝ մեր եկած ճամփով գնայինք, ոնց կգնայինք,– ասաց նա՝ հավելելով, որ զորքը ենթարկվում էր, բայց ինչ–որ պահից հրետակոծության պատճառով խառնաշփոթ սկսվեց, եւ բոլորը խառնվեցին իրար։ Վահանյանը պնդում է՝ մինչ հեռանալը պարտականությունները պատշաճ փոխանցել է  Իշխան Վահանյանի խոսքով՝ երբ զորամասի հրամանատարի հետ խոսել է, արդեն վիրավորում ստացած է եղել։ Վերջինս, ըստ նրա, ասել է՝ վիրավորներին հանիր, զորքին հավաք պահիր, մինչեւ ուղղություն ցույց կտանք։ Ի վերջո, ինքն էլ վիրավորներին տեղափոխող վերջին կամազով հեռացել է, իր խոսքով՝ Քարամյանի թույլտվությամբ։ Քարամյանը, սակայն, դատարանում հերքել էր դա։ Վահանյանն իր հերթին հերքեց Հայկազ Գրիգորյանի խոսքերը՝ պնդելով, որ մինչ հեռանալը իր պարտականությունները պատշաճ փոխանցել է նրան, տվել նաեւ «Այքոմ» տեսակի ռադիոկապը։ Ենթադրեց՝ հետագայում թիկունքային հատվածից հայտնաբերվել է իր մյուս՝ «Հայդարա» տեսակի ռադիոկապը։ Նա հակադարձեց նաեւ գումարտակի նախկին հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանին․ վերջինս դատարանում ասել էր, որ երբ Վահանյանին նշանակելիս են եղել այդ պաշտոնին, իր առաջին հարցը եղել է՝ դու պատրա՞ստ ես զորքի ղեկավարումը ստանձնել, ինչին նա դրական պատասխան է տվել։ Ըստ Վահանյանի, սակայն, իրենց մեջ նման առանձնազրույց չի եղել։ Զոհված զինծառայողների ծնողները Տեւական հարցուպատասխանից հետո հանրային մեղադրողը թվարկեց Վահանյանի ցուցմունքից այն հանգամանքները, որոնք հերքվում են հարցաքննված շուրջ 4 տասնյակ վկաների ցուցմունքներով․ –Դուք ասում եք, որ աջ ազդրի վնասվածքը ստացել եք հոկտեմբերի 10-ին սարում տեղի ունեցած հրետակոծության ժամանակ, սակայն քրեական գործով հարցաքննված վկաները, որ տեսել են ձեր վնասվածքը, միաբերան պնդում են, որ դա ստացել եք սեպտեմբերի 29–ին հրամանատարական կետում։ Դուք նշում եք, որ աջ ազդրի վնասվածքը ավելի խորն է եղել, քան գոտկատեղի, սակայն ըստ փորձագետի եզրակացության՝ Դուք ստացել եք նույնանման վնասվածքներ, եւ մեկի դեպքում շարունակել եք Ձեր ծառայությունը, մյուսի դեպքում, ըստ Ձեզ, այդ հնարավորությունը չի եղել։ Դուք պնդում եք, որ Նյուզգարում տեղի ունեղածից հետո օգնություն եք ցուցաբերել բոլոր վիրավորներին, իսկ ում չեք ցուցաբերել, չեք տեսել, եւ հետո չեք վերադարձել այդ վայր, քանի որ ճանապարհը, ըստ Ձեզ, երթեւեկելի չի եղել, սակայն վկաները պնդում են, որ քաջատեղյակ եք եղել, որ մարտադաշտում մնացած վիրավորներ կան, եւ հնարավորություն եղել է վերադառնալու։ Դուք նշում եք, որ սարում պատշաճ ղեկավարում եք իրականացրել, մինչդեռ վկաների մեծ մասը ստեղծված իրավիճակը ներկայացնում է անկազմակերպ եւ առանց ղեկավարման թողնված, նշում, որ անգամ Վահանյանը չգիտեր՝ ինչ հրաման տալ։ Դուք նշում եք, որ կապի միջոցը եւ ղեկավարումը փոխանցել եք Հայկազ Գրիգորյանին, սակայն վերջինս, նաեւ մյուսները հերքում են դա՝ պնդելով, որ «Հայդարա» տեսակի միակ ռադիոկապը Դուք ձեզ հետ տարել եք։ Զորամասի հրամանատարը նույնպես նկարագրում է իրավիճակ, որ շարունակել է կապ պահել Ձեզ հետ եւ տեղյակ չի եղել, որ զորքը Ձեզ հետ չէ։ Նա նաեւ նշել է, որ չպետք է մեկնել Հադրութի ուղղությամբ, ինչի մասին Մուրադյանի հետ խոսելիս Դուք չեք զգուշացրել։ Սա եւս Դուք հերքում եք։ Պարտավոր լինելով նահանջը պատշաճ իրականացրել՝ առհասարակ չեք իրականացրել, եւ կածում եմ, որ ցուցմունքներով հիմնավորվեց սարում նահանջի ժամանակ անկազմակերպ վիճակը։ Վկաների մեծ մասը նշում է, որ ձեր վրա վնասվածք չի նկատել, իսկ ով նկատել է, ասում է, որ դրա պայմաններում նորմալ քայլում էիք, գործում անկաշկանդ, ուստի դրանով հնարավոր է եղել մնալ մաշտի դաշտում։ Դա նշեցին նաեւ դատաբժիշկները,– եզրափակեց Գեւորգ Ավետիսյանը։ Ամփոփելով՝ նա հարցրեց ամբաստանյալին՝ ինչպե՞ս կարող է պարզաբանել, որ ինքը ճիշտ է ասում, իսկ մյուսները ստում են․ –Ինչ կա, ես ճիշտ ասել եմ․ կա գործ, կա մեղադրյալ, նորմալ է, սենց կփակվի, կգնա, ես ամենասկզբից էլ չեմ խոսել, ոչ մի ծնողի հետ հանդիպում չի եղել, հիմա ով ում հետ է հանդիպել, ինչ է արել․․․ Վերջ, նորմալ է, սա չխոսկան է, իմ տեղը փափուկ է, դրա համար եկել, հասել ենք այստեղ․․․ Ինչ վերաբերում է վիրավորմանը, էդ բեկորը մինչեւ հիմա էլ մեջն է, ուղղակի մսի մեջ է, էլ չես կարող․․․ Իմ գնալը թողնել չի, հրամանով է, ի վիճակի չլինելով, սաղ էլ տեղյակ են եղել, ոչ մի խախտում ես թույլ չեմ տվել թե օրենքով, թե անօրեն,– պնդեց Իշխան Վահանյանը։ Հաջորդ դատական նիստին նրան հարցեր կհղեն տուժող կողմի ներկայացուցիչները։   Լուսանկարները՝ Ինֆոքոմի Միլենա Խաչիկյան
23:55 - 29 մայիսի, 2024
«Մարտակարգի խախտում են թույլ տվել»․ Իշխան Վահանյանի ցուցմունքը Խուռհատ սարի գործով

«Մարտակարգի խախտում են թույլ տվել»․ Իշխան Վահանյանի ցուցմունքը Խուռհատ սարի գործով

Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանի Կենտրոնի նստավայրն այսօր մարդաշատ էր․ Խուռհատ սարի գործով գրեթե երկու տարվա դատական քննությունից հետո հարցաքննվելու էր Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատար, մայոր Իշխան Վահանյանը։ Վերջինս, հիշեցնենք, մեղադրվում է 2020 թ․ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ։ Նա առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Վահանյանի հարցաքննությունը սկսվեց նշանակված ժամից քիչ ուշ, մինչ այդ զոհված զինծառայողների ծնողներն ու լրագրողները ստիպված էին սպասել դրսում․ կարգադրիչները պահանջեցին լքել դատարանի շենքը՝ ուժեղացված ծառայություն իրականացնելու պատճառաբանությամբ։ Ավելի ուշ, երբ նիստը սկսվեց, նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը ներկաներին հորդորեց հարցաքննության ընթացքում պահպանել լռություն, չնայած նրան, որ ամբաստանյալի խոսքերը իրենց գուցե հաճելի չլինեն։ Բացատրեց՝ դա ամբաստանյալի իրավունքն է։ Այնուհանդերձ, երկու ժամ տեւած հարցաքննության ընթացքում իրավիճակը նիստերի դահլիճում պարբերաբար լարվեց, ծնողներից մի քանիսը դահլիճից հեռացվեցին։ Դատարանում ցուցմունք տալով՝ Իշխան Վահանյանը հայտարարեց, որ մարտակարգի խախտում է տեղի ունեցել․ նախ ուսումնական գումարտակը չի ցրվել այլ ստորաբաժանումներում, ապա նաեւ ստացել է խնդիր, որը կարող էր կատարել ոչ թե նորակոչիկներից բաղկացած ուսումնական, այլ մարտական հերթապահություն կրող ստորաբաժանումը։ Վահանյանի համար անհասկանալի է՝ ինչու ուսումնական գումարտակին չցրեցին Իշխան Վահանյանը պատմեց, որ երբ պատերազմը սկսվել է, ինքը զորամասում է եղել, տեսել է՝ ինչպես են մարտական հերթապահություն կրող ստորաբաժանումները պահպանությունից անցել պաշտպանության։ «Բնականաբար, մենք էլ պիտի անցնեինք, ցուցակները՝ ձեռքներիս, որ էս 10 հոգին գնում է էստեղ, էս 10 հոգին՝ էնտեղ․․․ [Մեկ էլ] զորամասի հրամանատարի` մարտական գծով տեղակալը՝ փոխգնդապետ Ավալյանը, եկավ, ասաց՝ առանձին խնդիր եք կատարելու, չեք կարող ցրվել, [ասացի՝] պարոն փոխգնդապետ, բա տենց չի լինի, սա ուսումնական ա, ո՞նց, բա՝ հա, տենց հրաման ունենք վերեւից։ Վերեւից, դե, զորամասի հրամանատարը (Արթուր Քարամյանն է–հեղ․) պիտի տար, նրան էլ՝ դիվիզիայի հրամանատարը (Կարեն Առստամյանն է,–հեղ․), հասկանում ենք, դրա համար գնացել, նստել ենք պաշտպանություն։ Բայց թե խի չցրեցին էդ անձնակազմը, իմ համար էլ է մինչեւ հիմա անհասկանալի, որովհետեւ մի ամսով արձակուրդ ենք եղել, չէր կարող այդ ընթացքում բան փոխվել, որ միանգամից դառնային «բայեվոյ», որոշակի նախապատրաստական վիճակ պիտի գնար»,– նշեց նա։ Գումարտակի նախկին հրամանատարը, ըստ Վահանյանի, սխալ հրամաններ է տվել Իշխան Վահանյանը խոսեց ոչ միայն Խուռհատ սարին վերաբերելի, այլեւ դրան նախորդած դեպքերից՝ բացատրելով, որ անձնակազմի պառակտումն ու բարոյահոգաբանական վիճակի անկումը ավելի վաղ են սկսվել գումարտակի նախկին հրամանատարի պաշտոնակատար Գարիկ Վարդերեսյանից։ Պատճառը, ըստ նրա, Վարդերեսյանի տված սխալ հրամաններն էին․  «Վարդերեսյանն ասել էր՝ փոքր խմբերով մեծ խնդիր կատարենք, բայց դա հատուկ պատրաստված ստորաբաժանում չէր։ Ինքը գնում էր գրքային բառերով։ Փոքր խմբերով մեծ խնդիր նորակոչիկը չէր կարող կատարել․ էդտեղ աշխատում էին հրետանի, վարձկաններ․․․ Մենք պիտի դեպի ձախ գնայինք, Ֆիզուլիով հետ գայինք, էդ էր ճիշտը, որովհետեւ մեր հետեւում մոտոհրաձգային ստորաբաժանումներ կային, որոնք ուզում էին անցնել հակագրոհի, մենք արդեն այդ հակագրոհին խոչընդոտ ենք հանդիսացել․․․ Ես եմ զեկուցել զորամասի շտաբի պետին, որ սենց խնդիր կա, ինքը շատ արագ եկել է մեր մոտ, ասել՝ չի կարող սենց բան լինել, նորից գնում ենք մեր դիրքերը, մենք պիտի ձախ գնայինք․․․ Ու սկսել ենք անձնակազմին հավաքել․ կեսը՝ ծառի տակ, կեսը արդեն զորամաս էին հասել․․․»– ասաց ամբաստանյալը՝ պնդելով՝ եթե մարտակարգի կոպիտ խախտում ես թույլ տալիս, անձնակազմին համակարգելն այլեւս դժվար է լինում։ Ըստ Վահանյանի՝ ինչքան տեղ եղել է, այդքան վիրավորի հանել է Վահանյանն անդրադարձավ նաեւ հոկտեմբերի 2-ին Նյուզգար կոչվող տեղամասում վիրավորների դրվագին։ Մի շարք վկաներ դատարանում հայտարարել են, որ երբ Վահանյանը շտապօգնության մեքենայով եկել է, անգամ չի բարեհաճել մեքենայից իջնել, մի քանի վիրավորի է վերցրել եւ մյուսներին թողնելով՝ հեռացել։ Վահանյանը, սակայն, հակադարձեց՝ ասելով՝ այդքանն է ստացվել այդ իրավիճակում․ «Տեղանքում ես եմ եղել, ես գիտեմ՝ կրակների տակ մեքենաները ոնց են մտել․․․ Ինչքան տեղ եղել է, այդքան մարդ նստել է․ ըստ վիրավորման աստիճանի՝ 9 հոգի․․․ Եվ ես իջել եմ մեքենայից, պարտադիր չէ՝ ամեն նստողի հետ իջնես, կարող է մեկի հետ չես իջել, դա էլ ֆիքսել են»,– ասաց նա։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանի հարցին՝ ինչպե՞ս կբացատրի, որ 7-8 հոգի ստում են, իսկ ինքը ճիշտ է ասում, ամբաստանյալը դժվարացավ հստակ պատասխանել, ասաց՝ դրսից խոչընդոտում են, նրանք էլ գալիս, սուտ են ասում։ Գումարտակին խնդիր է տրվել սարում ոչ թե մարտի մեջ մտնելու, այլ բնագիծ զբաղեցնելու Հոկտեմբերի 8-ի մոտակայքում, երբ սպայակազմի փոփոխություն է տեղի ունեցել, Գարիկ Վարդերեսյանն ազատվել է գումարտակի հրամանատարի պաշտոնակատարի պաշտոնից, Վահանյանը՝ նշանակվել նրա փոխարեն․ «Որ ես նշանակվել եմ, հարցը սենց է եղել․ էդ անձնակազմը չի կարող մտնել մարտի մեջ, դրա համար են ինձ նշանակել, թե չէ էդտեղ ոչ մեկն էլ չէր գա, երկու օրվա համար ոչ մի հրամանատար․․․ Իրականում սպայական անձնակազմ էլ չկար, էդ անձնակազմի հետ չէինք կարող մարտի մտնել, որովհետեւ ունեցել ենք բազմաթիվ զոհեր, վիրավորներ․․․ Ընդհանուր խնդիրը եղել է բնագծի զբաղեցում, դիրք չի եղել էդտեղ, չէր էլ կարող լինել, որովհետեւ էդտեղ Բալուջայի ռազվետկայի վարժանքների տեղն էր»,– նշեց նա։ Վահանյանը հատուկ ընդգծեց՝ իր ենթակայության տակ ոչ թե 300 անձ է եղել, ինչպես ողջ ընթացքում է նշվել, այլ 90․ «Ես ամբողջ դատավարությունը ուշադիր լսել եւ հետեւել եմ, ասվում է 300-350 հոգի։ Նախ էդքան թիվ չկա, Խուռհատ սար բարձրացել է 90 հոգի․ 4 մեքենա՝ 2 «Ուրալ», 2 «Կամազ»։ «Կամազ»-ների մեջ՝ 25-25, «Ուրալ»–ների մեջ՝ 20-20 հոգի։ Ես մեքենաների ավագներին էլ կարող եմ նշել․․․ Ու ավելացնել, որ վարորդները մեր ստորաբաժանման զինվորները չեն եղել, որովհետեւ մենք ունեինք տեխնիկայի խնդիր՝ շարքից դուրս եկած, Կիրովականի տեխնիկաներից կային՝«Կամազ», «Ուրալ», տարբեր ստորաբաժանումներից կցել էին, որ բարձրացնեին»։ Նրա խոսքով՝ սարում իրենք դիրքավորվել են ձախից, իրենց կողքին եղել է 3-րդ գումարտակը, հետո՝ մեկումեջ հետախուզությունը, ապա՝ Վանաձորի գունդը, ապա՝ Ստեփանակերտի ոստիկանները։ Ըստ նրա՝ այդ բոլորը միասին կարող էին 350, անգամ 400-ի հասնել, բայց այդ բոլորը իր ենթակայության տակ չեն եղել։ Բուն մարտի եւ այդ ընթացքում տված հրամանների մասին ամբաստանյալը մանրամասն ոչինչ չասաց, նշեց միայն՝ այնպիսի հրետակոծության են ենթարկվել, որ ստորաբաժանումը խառնվել է իրար, անկառավարելի  է եղել։ Այդ ժամանակ էլ հենց, իր խոսքով, վիրավորվել է․ «7 հոգու հետ ենք իջել, ինձ օգնել են, նստեցրել են «Կամազ», զինվոր է թեւիցս քաշ տվել, հարցաքննությունների ժամանակ ես շատ բան չասացի, դե, հիմա ես եմ մեղադրյալ, ես եմ փակված, իմ հերթն էլ էր գալու, բայց դե, տենց չի էլի, սուտ ասելով բան չի լինում»,– վրդովված ասաց նա։ Ամբաստանյալը պնդեց՝ նախքան հեռանալը ռադիոկապը փոխանցել է վաշտի հրամանատարներից Հայկազ Գրիգորյանին, վերադասությանն էլ տեղեկացրել է իր վիրավորման մասին։ Խոսելով զենք–զինամթերքի մասին՝ Վահանյանն ասաց՝ հրաձգային ստորաբաժանմանը ինչ հասանելի եղել է, ունեցել են․ «Զորամասի հրամանատարի հետ վերջին կապը եղել է, որ V82 (ռադիոկապի տեսակն է,–հեղ․) տրվել է Հայկազի ձեռքը, ուղղությունն էլ նշվել է։ Որ տենց չլիներ, Հայկազն էնտեղից չէր կարող դուրս գալ։ Ուղղությունը նշվել է, Հայկազը դուրս է եկել։ Հադրութի գլխին՝ գազի զապրավկայի վերեւը, անիվներ են վառվել, որ Հայկազի հետ քայլող անձնակազմը էդ ուղղությամբ դուրս գա, ու տենց էլ դուրս է եկել, V82-ով կապի մեջ է եղել զորամասի հրամանատարի հետ, էդ է եղել ռեալ իրավիճակը»,– պատմեց ամբաստանյալը։ Նա նկարագրեց նաեւ, թե իր տեղեկություններով՝ ինչպես է նահանջելիս զորքը կիսվել։ Այդ տեղեկությունները, նրա խոսքով, իրեն հայտնել են զորամասի հրամանատար Արթուր Քարամյանն ու վաշտի հրամանատար Հայկազ Գրիգորյանը․ «Որ ինձ հասցնում են հոսպիտալ, Հայկազի հետ կապի եմ դուրս գալիս, ասում է՝ զորամասի հրամանատարի հետ կապի ենք դուրս եկել, ասել է՝ մի խումբ կա, որ ասում է՝ Հադրութով քյասար գնում ենք, մեկ էլ իմացանք, որ էդ խումբն է, գնում, մոլորվում է․․․ էդտեղ տարաձայնություն է եղել, զորամասի հրամանատարն ասում է՝ սենց գնում եք, ուղղությունը մինչեւ մեր դուրս գալն էլ է նշվել, որ գալու են, ծխի մոտով գան, դուրս գան․․․ Հովհաննեսը, պայմանագրային քեռին եւ 3-րդ վաշտի սերժանտը՝ Հարութը․․․ Ասում եմ՝ բա ո՞նց գնացին, ասացին՝ Հարութը պապայի հետ է խոսել, քյասար ճամփով գնում են․․․ Ու ես բառացի ասում եմ՝ Հարութը հոր հետ է խոսում, հերը՝ բա սենց իջնում ես, տեղանքի տղա ես, Հադրութով գալիս, իջնում եք, ձեր հրամանատարների հետեւից չընկնեք, էդտեղ է լինում խնդիրը»,– ասաց Վահանյանը՝ հերքելով դատարանում հնչած այն ցուցմունքները, թե արկ է ընկել, եւ զորքը բաժանվել է երկու մասի կամ մի մասը սպասել է, որպեսզի մյուսները գնան 3-րդ գումարտակին տեսնելու․ «Ես զորամասի հրամանատարին զանգում եմ հոսպիտալից, ասում եմ՝ գիտե՞ս, որ սենց խնդիր կա, ասում է՝ հերն ու Վարդերեսյանը սխալ ուղղություն են տվել, իրենք էլ գնալու են, հանեն»,– նշեց Վահանյանը։ Վերջինիս խոսքով՝ եթե ինքը վատը լիներ՝ չէին նշանակի, վատը լիներ՝ 19 տարվա ծառայության մեջ մի բան եղած կլիներ․  «Սաղ էլ գիտեին, որ էդ ստորաբաժանումը չի կարող մտնել մարտի մեջ, խի՞ էին հանում․․․ Որ հրաման չկատարեիր, ավտոները չհելնեին, էլի գալու էի, դատարանի առաջ կանգնեի․․․ Հիմա խնդիրը կատարած է, էլի  դատարանի առաջ եմ կանգնած․․․ է որ լավ լինեի, կմնայի, արահետով դուրս կգայի, էլ փախչելու իմաստը ո՞րն է, փախչելու լինեի՝ հոսպիտալ չէի գնա, փախած մարդը հոսպիտալ չի գնում, ոչ էլ գնում է նախարարություն ներկայանում կամ բարձր պաշտոնյաների հետ նստում, քարտեզի վրա է  աշխատում»։ Ամբաստանյալի կարծիքով՝ փորձագետի եզրակացության մեջ սխալ կա Հարցաքննության ընթացքում քննարկման առարկա դարձավ նաեւ Վահանյանի վիրավորման հանգամանքը։ Վահանյանը հայտնեց, որ ինքն առաջին անգամ վիրավորվել է սեպտեմբերի 29-ին, սակայն այն վիճակում չի եղել, որ հոսպիտալ գնա, երկրորդ վիրավորումն արդեն հոկտեմբերի 10-ին Խուռհատ սարում է ստացել, դա էլ պատճառ է հանդիսացել, որ սարից վիրավորների հետ մեկնի հոսպիտալ․ «Ես հո 18 տարեկան չեմ, որ հելնեմ, սուտ բան խոսեմ»,– ասաց նա։ –Սուտ ես ասում, դու ամսի 10-ին չես վիրավորվել,–լսվեց դահլիճից։ Վահանյանը շարունակեց․ «Ամսի 10-ին ես արդեն շարժվել չէի կարողանում, թուլացած էի, ու դա իմացել է ե՛ւ զորամասի հրամանատարը, եւ դիվիզիայի, դա չես կարող թաքուն պահել, չի լինում տենց բան ո՛չ խաղաղ պայմաններում, ոչ էլ, ձեռ է տալիս՝ ասեն՝ թողեց, գնաց»։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը մեջբերումներ արեց փորձագետի եզրակացությունից․ «Ըստ դատաբժշկական փորձաքննության եզրակացության՝ Ձեր մարմնի հետազոտությամբ հայտնաբերվել է սպի 1․5*1  սմ չափերի սպի, որը տեղակայված է եղել աջ ազդրի վերին երրորդական դրսային մակերեսին, սա, Ձեր նշած, հոկտեմբերի 10-ի վիրավորումն է, ինչպես նաեւ նույնանման 2․7*1 սմ չափերով սպի, որը տեղակայված է աջ գոտկային հատվածում, սա՝ սեպտեմբերի 29-ի․․․ Սպիների չափերի վերլուծությունից պարզ է դառնում, որ սեպտեմբերի 29–ին, երբ մնացել եք դիրքերում եւ շարունակել եք, ստացել եք նույնանման, սակայն ավելի մեծ չափերի վնասվածք, քան Խուռհատ սարում տեղակայված մարտերի ժամանակ»։ Իշխան Վահանյանը, սակայն, չընդունեց սա, նախ ասաց՝ եզրակացության մեջ սխալ է գրված, ապա փորձեց բացատրել՝ առաջին վերքը չափերով երկար էր, բայց Խուռհատ սարի վերքը կլոր եւ խորն է եղել։ Մեղադրողն ընդգծեց՝ ամեն դեպքում, նույնանման են, երկուսն էլ՝ թեթեւ։ Մեղադրողը հիշեցրեց նաեւ, որ Գարիկ Վարդերեսյանը պնդում էր, որ Վահանյանն աջ ազդրի վնասվածքը միանշանակ ստացել է սեպտեմբերի 29-ին՝ հրամանատարական կետում տեղի ունեցած ռմբակոծության ժամանակ, այլ ոչ թե Խուռհատ սարում․ –Ո՞նց կպարզաբանեք,–հարցրեց նա։ –Խի՞ պիտի չասի, մարտակարգի կոպիտ խախտում է թույլ տվել, իր գլխին էլ լիքը բան կա։ –Որ հարցաքննվում էր, ինչո՞ւ այդ ժամանակ չբարձրաձայնեցիք։ –էդ ժամանակն էլ կգա, ինքն էլ կգա, կնստի սենց, կասեմ։ Ես ասում եմ՝ սուտ ասելու ոչ մի բան չունեմ, փակվածը ես եմ։ –Ընդհանուր առմամբ, մեզ մոտ կամ անաչառ այլ դիտորդի մոտ այն տպավորությունն է ստեղծվում, որ երբ վտանգ եք ստացել, փորձել եք Ձեր կյանքը հետ պահել։ –Սխալ տպավորություն է ստեղծվում, էդքանը որ ուզենայի անել, էնտեղ չէի հասնի, ոչ էլ արձակուրդից հետ կգայի․․․ Բան կա, որ դատարանում ասում են, բան կա՝ չեն ասում, բան կա՝ ասելու է, բան կա՝ ասելու չէ, մարդիկ պիտի ասեն, որ իրենց վրայից գցեն․․․Ես պարզ ասեմ՝ 2 տարուց ավելի նստած եմ, խոչընդոտող մարդը ամեն տեղից էլ կարող է խոչընդոտ հանդիսանալ, բայց փակված մարդուն հարյուր տոկոս դա ձեռք չի տալու։ Այսօր դրսից են ավելի խոչընդոտ հանդիսանում, որ մարդը փակի տակ մնա, որովհետեւ որ հելնեմ, գնալու եմ Քննչական՝ ասեմ՝ եկել եմ՝ մի բան էլ ես ասեմ, ու ես կարող եմ դա անել, բայց ոչ էլ այդ ցանկությունը ունեմ, ոչ էլ նպատակը․․․ Այս պատերազմը ոչ Իշխանով է սկսել, ոչ Իշխանով է ավարտվել, եթե դատվեն, պիտի ծայրից ծայր դատվեն, ծնողներին էլ թող պարզ լինի»,– ասաց նա։ Հարցաքննությունը կշարունակվի մայիսի 29-ին։   Լուսանկարները՝ Ինֆոքոմի Միլենա Խաչիկյան
23:55 - 18 ապրիլի, 2024
40 վկա, 14 տուժող եւ տուժողի 15 իրավահաջորդ․ ավարտվեց Խուռհատ սարի գործով դատակոչվածների հարցաքննության փուլը

40 վկա, 14 տուժող եւ տուժողի 15 իրավահաջորդ․ ավարտվեց Խուռհատ սարի գործով դատակոչվածների հարցաքննության փուլը

Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ քրեական գործով գրեթե 2 տարվա ընթացքում հարցաքննվեց 40 վկա, 14 տուժող եւ տուժողի 15 իրավահաջորդ։ Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանը, դատավոր Ջոն Հայրապետյանի նախագահությամբ, այսօր ավարտեց դատակոչի ցուցակում ներառված անձանց հարցաքննության փուլը։ Հիշեցնենք՝ գումարտակի մոտ 400-հոգանոց անձնակազմը Վահանյանի ղեկավարությամբ 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին մեկնել է Հադրութին հարակից Խուռհատ սարը՝ մարտական առաջադրանքի, որտեղ, սակայն, հարձակման է ենթարկվել եւ հարկադրված նահանջ իրականացրել։ Այժմ Վահանյանը մեղադրվում է մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ։ Նա առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Դատակոչված անձանցից մի քանիսը հարցաքննությունների ողջ ընթացքում դատարան այդպես էլ չներկայացան։ Պատճառները տարբեր են։ Ոմանք մահացել են, ոմանք վատառողջ են, ոմանք գտնվում են Հայաստանից դուրս, ոմանց էլ 2023 թ․ սեպտեմբերին Արցախից Հայաստան բռնի տեղահանումից հետո գտնել չի հաջողվել․ նրանք այլեւս չեն բնակվում այն հասցեներում, որ Միգրացիայի եւ քաղաքացիության ծառայությունն է դատարանին տրամադրել, դատարանի կողմից ոստիկանություն ուղարկված գրությունների հիման վրա եւս նրանց հնարավոր չի եղել հայտնաբերել։ Դիմելով դատավարության մասնակիցներին՝ դատավորը հետաքրքրվեց, թե ինչ առաջարկներ կան այդ անձանց հետ կապված։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանն ասաց՝ եթե ձեռնարկվել են բոլոր միջոցները նրանց հայտնաբերելու եւ հարցաքննելու ուղղությամբ, իր առաջարկն է հրապարակել այդ անձանց նախաքննական ցուցմունքները, որպեսզի ապահովվի գործի քննության ողջամիտ ժամկետը։ Փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյան Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը նշեց՝ դեմ չէ հրապարակել այն անձանց ցուցմունքները, որոնք Հայաստանում չեն, սակայն առաջարկեց իրավական լուծման առկայության դեպքում մյուսների որոնումները շարունակել, իսկ մինչ այդ տուժողի իրավահաջորդ ճանաչել եւ հարցաքննել զոհված զինծառայողների այն ծնողներին, որոնք մինչ օրս այդ կարգավիճակը չունեն։ Հիշեցնենք՝ քրեական գործի քննության դեռ ամենասկզբում տուժող կողմը բարձրաձայնել է թերի նախաքննության մասին՝ դժգոհություն հայտնելով, որ մի շարք ծնողներ տուժողի իրավահաջորդ չեն ճանաչվել, չեն հարցաքննվել, ինչով պայմանավորված՝ նաեւ դատարանում չեն կարողացել իրացնել իրենց իրավունքները։ Դատարանը որոշել է այդ հարցին անդրադառնալ ապացույցները սահմանված հաջորդականությամբ հետազոտելուց հետո։  Ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանի պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը դիրքորոշում չհայտնեց, նշեց՝ թողնում է դատարանի հայեցողությանը։ Լսելով կողմերին՝ դատարանը որոշեց հրապարակել 8 անձի նախաքննական ցուցմունք․ «Ըստ էության, այս վկաները նույնաբովանդակ եւ մեղադրանքի էության համար ոչ այնքան կարեւոր ցուցմունքներ են տվել․․․ Եթե հիմա հրապարակենք, եւ Վահանյանը կամ նրա պաշտպանը ասեն՝ ոչ, մենք ցանկանում ենք օգտվել հակընդդեմ հարցման իրավունքից, կփորձենք այլ միջոցներ ձեռնարկել, ուղղակի այս պահին էլ ոչ մի ձեւ չենք կարող առաջ գնալ»,– պարզաբանեց դատավորը: Տուժող Նիկոլայ Ստեփանյան Տուժող Նիկոլայ Ստեփանյանը մեկն է շրջափակման մեջ մնացած այն 6 տղաներից, որոնք, 70 օր թաքնվելով Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած Վանք գյուղում, 2020 թ․ դեկտեմբերի 20-ին կարողացել են կապի դուրս գալ եւ փրկվել։ Ըստ դատարանի ստացած տեղեկությունների՝ 2024 թ․ հունվարի 25-ին նա լքել է ՀՀ–ն։ Ստեփանյանը բանակ է զորակոչվել 2020 թ․ հուլիսի 1-ին, 44-օրյա պատերազմի ժամանակ եղել է նռնականետի օգնական։ Հրապարակելով ցուցմունքի՝ առավելապես Խուռհատ սարին վերաբերելի դրվագները՝  դատավորը ընթերցեց, թե ինչպես է Ստեփանյանը ներկայացրել Վահանյանի գործողությունները․  «Հոկտեմբերի 10-ին՝ ժամը 11–ի սահմաններում, հակառակորդը հարձակում գործեց մեր ուղղությամբ, եւ հիշում եմ, որ այդ ժամանակ մայոր Իշխան Վահանյանը գտնվում էր սարի ներքեւի հատվածում՝ մեքենաների մոտ։ Ասում էր՝ կրակեք մեկ աջ ուղղությամբ, մեկ՝ ձախ, եւ կոնկրետ հասկանալի էր ինձ համար, որ նա չի տիրապետում իրավիճակին եւ չգիտի՝ ինչ է կատարվում․․․ Այդ ընթացքում, քանի որ հակառակորդի ուժերը շատ էին, մենք հասկանում էինք, որ չէինք կարողանում պաշտպանվել, ունեինք վիրավորներ եւ զոհեր․․․ Մենք սկսեցինք իջնել սարից դեպի մեքենաների կողմ՝ մեզ հետ իջեցնելով վիրավորներին։ Երբ հասանք սարի տակ, վիրավորներին տեղավորում էինք կամազների մեջ, մեքենաների մոտ տեսա Իշխան Վահանյանին եւ Հայկազ Գրիգորյանին։ Վահանյանը Գրիգորյանին ասաց, որ վիրավորների հետ գնում է, քանի որ վիրավորում է ստացել, Գրիգորյանը հարցրեց, թե որտեղից, նա էլ ասաց՝ կողքից․․․ Այդ խոսակցության ժամանակ ես եղել եմ նրանց կողքին, չեմ տեսել՝ Վահանյանը ռադիոկապը հանձնեց Գրիգորյանին, թե ոչ․․․ Վահանյանի վրա որեւէ վիրավորում, վնասվածք կամ արյան հետք չտեսա։ Եթե լիներ, հաստատ կտեսնեի, քանի որ 2–3 մ հեռավորության վրա էի։ Տեսա, որ այդ ամենը լսելուց հետո նա նստեց ավտոմեքենան եւ գնաց՝ զորքին թողնելով առանց հրամանատարի․․․ Այդ ժամանակ հակառակորդը շարունակում էր գրոհել։ Զորքը խուճապահար վիճակում էր։ Վահանյանի այդ պահվածքը ավելի մեծացրեց խուճապը։ Վահանյանը, կարելի է ասել արագ քայլելով, առանց վիրավորում ունեցողի տպավորություն թողնելով, գնաց դեպի մեքենան եւ հեռացավ, որը ինձ համար շատ զարմանալի եւ անսպասելի էր։ Այդ ամենը տեսան նաեւ մեր անձնակազմի տղաները, եւ բոլորիս մոտ մի տեսակ զարմանք եւ հիասթափություն առաջացրեց նրա պահվածքը»,– պատմել է Նիկոլայը։ Նա նաեւ նշել է, որ եթե հստակ հրամաններ լինեին, զորքը, չնայած խուճապին, ի վիճակի էր դրանք կատարել։ Եթե Վահանյանը զորքի մոտ լիներ, դա, ըստ նրա, շատ բան կփոխեր։ Քննիչի հարցին՝ տեղյա՞կ էին, որ գրավված Հադրութի ուղղությամբ են շարժվում, տուժողը բացասական պատասխան է տվել՝ ասելով, որ զորքի մասնատվելուց հետո նույնիսկ հակառակ խոսակցությունն է եղել, թե իբր յուրային զորքեր են Հադրութում։ Փորձագետ Արշակ Ալեքսանյան Հաջորդիվ դատարանը հրապարակեց Առողջապահության նախարարության Դատաբժշկական գիտագործնական կենտրոնի փորձագետ, դատաբժիշկ Արշակ Ալեքսանյանի ցուցմունքը։ Վերջինս Վահանյանին փորձաքննության է ենթարկել պատերազմից մոտ 5 ամիս անց, եւ տրված եզրակացության վերաբերյալ քննիչը նրան հարցեր է հղել։ Ալեքսանյանը այժմ ՀՀ–ում չէ։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը Հանրային մեղադրողը հայտնեց, որ իր ցուցմունքում փորձագետը նշել է, որ Վահանյանը ստացել է մարմնական վնասվածք աջ ազդրի վերին երրորդականի կույր բեկորային վիրավորման ձեւով, որը պատճառվել է պայթյունից առաջացած բեկորի հետեւանքով, առաջացրել է առողջության կարճատեւ քայքայում, թեթեւ վնաս։ Զննությունից բացի այս եզրահանգման հիմք են հանդիսացել նաեւ 2020 թ․ հոկտեմբերի 10-ի թվագրմամբ բժշական հետազոտության փաստաթղթերը։ Նշենք, որ Վահանյանն ի սկզբանե ընդունվել եւ բուժզննում է անցել Զանգեզուրի կայազորային հոսպիտալում։ Ելնելով վնասվածքի բնույթից՝ փորձագետը նշել է, որ Վահանյանը միանշանակ կարող էր ինքնուրույն գործողություններ կատարել եւ հանգիստ տեղաշարժվել։ Քննիչի հարցին, թե ինչու սեպտեմբերի 29-ի ենթադրյալ վիրավորմանն անդրադարձ չի արվել՝ փորձագետը պատասխանել է, որ այդ մասին Վահանյանը նշել է իր բանավոր խոսքում, սակայն դրանք իր համար հիմք չեն հանդիսացել, քանի բժշկական փաստաթղթեր առկա չեն եղել, իսկ միայն զննության տվյալներով հնարավոր չի եղել եզրակացություն տալ, քանի որ բավականին ժամանակ է անցել, եւ վերքն ունեցել է սպիի տեսք։ Նշենք, որ ըստ որոշ տուժողների՝ Վահանյանն իրականում հոկտեմբերի 10-ից առաջ է վիրավորվել (գուցե հենց սեպտեմբերի 29-ին), սակայն հոկտեմբերի 10-ին իր վերքը քչփորել է, որպեսզի մարտի դաշտը լքելու պատրվակ ստեղծի։ Տուժողի իրավահաջորդ Հակոբ Մկրտչյան Տուժողի իրավահաջորդ Հակոբ Մկրտչյանը դատարան չի կարողանում ներկայանալ առողջական խնդիրների պատճառով։ Նա շարքային Արտյոմ Մկրտչյանի հայրն է։ Արտյոմը բանակ է զորակոչվել  2020 թ․ հունիսի 27-ին։ Նախաքննության ժամանակ Հակոբ Մկրտչյանը պատմել է, որ պատերազմի ընթացքում կապի մեջ է եղել իր որդու հետ սերժանտ Հարություն Կարախանյանի հեռախոսահամարով։ Վերջին անգամ նրա հետ խոսել է հոկտեմբերի 14-ին։ Որդին ասել է, որ 20 հոգով են, բայց չի հայտնել, որ շրջափակման մեջ են։ Այդ մասին հայրը հետագայում այլ ծնողների հետ հանդիպումներից եւ զրույցներից է իմացել։ Իմացել է նաեւ, որ նոյեմբերի 23–ին կամ 24–ին տղաները դեռ ողջ են եղել, քանի որ Կարախանյանի համարից զանգ է եղել ԱԻՆ։ «Լսել եմ, որ հոկտեմբերի սկզբին Ջաբրայիլի զորամասի զինվորներին, այդ թվում՝ որդուս, տեղափոխել են Հադրութ, 2–3 օր պահել դպրոցում, ապա տարել դիրքեր, որտեղից նրանց գումարտակի հրամանատար Վահանյանը փախել է՝ տղաներին թողնելով մարտի դաշտում։ Ընդհանուր խոսակցություններից հասկացել եմ, որ իրականում ոչինչ չի արել երեխաներին շրջափակումից հանելու համար»,– ասել է հայրն ու պահանջել, որ Վահանյանը պատասխանատվության ենթարկվի օրենքի ողջ խստությամբ։ Արտյոմ Մկրտչյանի դին հայտնաբերվել է 2020 թ․ նոյեմբերի 27-ի առավոտյան։ Թե կոնկրետ որտեղից, հայրը այդպես էլ չի իմացել։  Վկա Վարազդատ Հովհաննիսյան Հաջորդիվ դատարանը հրապարակեց վկա Վարազդատ Հովհաննիսյանի նախաքննական ցուցմունքը։ Վերջինս բացակայում է ՀՀ–ից։ Խոսելով Խուռհատ սարում տեղի ունեցած դեպքերի մասին՝ Հովհաննիսյանը մեկնաբանել է Վահանյանի՝ սարի ներքեւում մնալու հանգամանքը․ «Վահանյանի կողմից մեր թիկուքնում մնալը պայմանավորված է նրանով, որ վերջինս չի ցանկացել առավել վտանգավոր վայր բարձրանալ եւ մեր վիրավոր ընկերներին բերելու համար որոշել է մեզ ուղարկել»։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Հովհաննիսյանը պատմել է, որ  երբ արդեն նահանջում էին, ինքը շրջվել է, որ հասկանա՝ ինչ հրաման պետք է ստանան, սակայն տեսել է, թե ինչպես է Վահանյանը վազելով իջնում սարից եւ նստում կանաչ մեքենան․ «Այդ ընթացքում կամավոր Արտյոմը գոռացել է՝ զորքդ մեղկ է, էրեխեքիդ մի կոտորի, սակայն Վահանյանը չի լսել եւ փախել է՝  մեզ թողնելով առանց հրամանատարի, զորքի մոտ առաջացել է խուճապ, քանի որ բոլորս եղել ենք նորակոչիկ եւ չենք հասկացել՝ ինչ գործողություններ պիտի կատարեինք, որպեսզի չզոհվեինք կամ չգերեվարվեինք»,– ասել է Հովհաննիսյանը։ Վկա Վահագն Բարսեղյան Վկա Վահագն Բարսեղյանը մահացել է։ Նա եղել է 2-րդ վաշտի հրամանատարը։ Բարսեղյանի ցուցմունքը վերաբերում էր առավելապես  հոկտեմբերի 2-ին Նյուզգար կոչվող տեղամասում Իշխան Վահանյանի գործողություններին, որտեղ նա փորձել է շտապօգնության մեքենայով վիրավորներին տեղափոխել, խոստացել վերադառնալ մյուսների հետեւից, սակայն այդպես էլ չի վերադարձել։ Վահանյանի մեղադրանքը, սակայն, այժմ վերաբերում է միայն Խուռհատ սարի իրադարձություններին։ Դրանց Բարսեղյանը տեղյակ չի եղել, նշել է միայն, որ հոկտեմբերի 11-ից սկսած՝ Վահանյանի հետ չեն կարողացել կապ հաստատել։ Վկա Սերգեյ Առաքելյան Վկա Սերգեյ Առաքելյանը եղել է 2-րդ վաշտի կրտսեր սերժանտ։ Նա ներկայումս ՌԴ–ում է։ Առաքելյանը եւս ցուցմունք է տվել Նյուզգար կոչվող տեղամասում իրադարձությունների մասին, պատմել, որ Իշխան Վահանյանը մեքենայից դուրս չի եկել, խոստացել է, որ կվերադառնա վիրավորների հետեւից, սակայն այդպես էլ չի վերադարձել։ Վկա Լեւոն Հայրապետյան Նույն դրվագի մասին նախաքննության ժամանակ ցուցմունք է տվել նաեւ պայմանագրային ծառայող, վարորդ Լեւոն Հայրապետյանը։ Նա նշել, է, որ  այն ճանապարհը, որով Վահանյանը պարտավորվել է վիրավորներին զորամաս տեղափոխելուց հետո վերադառնալ, հակառակորդի հսկողության տակ չի գտնվել։ Թեեւ ռմբակոծվել է, սակայն երթեւեկելը հնարավոր եղել է, եւ ինքը դրանից հետո այդ ճանապարհով մի քանի անգամ երթեւեկել է։  Վկա Դմիտրի Սարգսյան Վկա Դմիտրի Սարգսյանը Արցախի բնակիչ է, ծառայել է 1-ին դասակի 1-ին վաշտի 1-ին ջոկում։ Նախաքննության ժամանակ նա պատմել է, որ Խուռհատ սարում Վահանյանը տվել է դիրքավորվելու հրաման։  Երբ հակառակորդը հարձակվել է, ինքը շրջվել է, որպեսզի հասկանա, թե ինչ հրաման պիտի ստանան, սակայն տեսել է, թե ոնց է Վահանյանը նստում կայանած ավտոմեքենան եւ փախչում այդ վայրից։ Ըստ վկայի՝ սարից իջնելուց հետո կամավորական Արտյոմը կապ է հաստատել Վահանյանի հետ, հարցրել, թե ինչու է փախել, զորքին մենակ թողել, նա էլ պատասխանել է, թե վիրավոր է։ Այս վկայի խոսքով եւս՝ Վահանյանի փախուստից զորքի մոտ խուճապ է առաջացել։ Վկա Արազ Խաչատրյան Արազ Խաչատրյանը եղել է 3-րդ ջոկի զինծառայող։ Նախաքննության ժամանակ խոսելով Խուռհատ սարի դեպքերից՝ նա պատմել է, որ շատ զոհեր եւ վիրավորներ են ունեցել, զորքը խառնված վիճակում է եղել, եւ Վահանյանը մարտի դաշտից փախուստի է դիմել։ Խաչատրյանը նկարագրել է նաեւ, թե ինչպես է Հայկազ Գրիգորյանի ղեկավարած խմբով քայլելով դուրս եկել շրջափակումից։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց ապրիլի 18-ին։   Միլենա Խաչիկյան
23:15 - 15 մարտի, 2024
«Մենք բարձրացել ենք սար, Վահանյանը մնացել է թիկունքում»․ Խուռհատ սարի գործով վկայի հարցաքննությունը

«Մենք բարձրացել ենք սար, Վահանյանը մնացել է թիկունքում»․ Խուռհատ սարի գործով վկայի հարցաքննությունը

44-օրյա պատերազմի մասնակից Ալբերտ Գասպարյանը 3 ամսվա զինծառայող էր, երբ գումարտակի կազմով մարտական առաջադրանք էր ստացել՝ մեկնելու Հադրութին հարակից Խուռհատ սար՝ պաշտպանության։ Այսօր՝ ավելի քան 3 տարի անց, նա դատարանում ներկայացնում էր սարում տեղի ունեցած դեպքերը։ Գասպարյանը Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի դիպուկահարների դասակից էր։ Այն նույն գումարտակի, որի հրամանատար Իշխան Վահանյանն այժմ մեղադրվում է վիրավորման պատրվակով մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ։ Նա կալանավորված է։ Հարցաքննության սկզբում Ալբերտն ասաց, որ ծառայությունից ճանաչում է Վահանյանին, նրա հետ որեւէ տեսակի հարաբերություն չունի։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանի հարցին, թե ինչու ինքնակամ չէր ներկայանում դատարան, վկան պատասխանեց, որ չէր հարմարեցնում․ –Չէ՞ որ Ձեզ էլ է վերաբերում այս գործը, Ձեր համածառայակիցներին․․․ Դուք էլ պետք է շահագրգռված լինեք, դա քաղաքացիական պարտք է,– նշեց դատավորը։ Ըստ վկայի՝ զորքը բարձրացել է սարը, Վահանյանը մնացել է դրա ներքեւում Պատասխանելով հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանի հարցերին՝ վկա Ալբերտ Գասպարյանը պատմեց, որ պատերազմի սկզբում եղել են Ջրականի դիրքերում, այնտեղ մնացել մի քանի օր։ Եղել է հրամանատարական դիտակետ, որից ինքը գտնվել է մոտ 20 մետր հեռավորության վրա։ Վահանյանին, որն այդ ժամանակ դեռ իրենց շտաբի պետն էր, տեսել է, բայց նրա հետ որեւէ առնչություն չի ունեցել։ Այդ օրերին տեղի ունեցած ռմբակոծության ժամանակ զոհվել է գումարտակի՝ այդ ժամանակվա հրամանատար Սամվել Սահակյանը։ Որեւէ այլ սպայի, այդ թվում՝ Վահանյանի վիրավորման մասին վկան չի լսել։  Դրանից օրեր անց նահանջել են Հադրութ, մեկ օր մնացել Հադրութի զորամասում, ապա տեղափոխվել դպրոց։ Դպրոցում եւս, ըստ վկայի, Վահանյանը առաջին հայացքից վիրավորում ստացածի տպավորություն չի թողել։ – Ինչպե՞ս կբնութագրես Վահանյանին,– հարցրեց մեղադրողը։ – Նորմալ,– պատասխանեց վկան։ – Նորմալ հասկացություն ծառայության մեջ չկա, կա պատասխանատու, կա քաջ,–  արձագանքեց դատավորը։ – Քաջը քաջ չէր․․․ –Նրա հրամանները կատարո՞ւմ էիք։ – Մինչեւ սար բարձրանալը կատարում էինք։ Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Խոսելով Խուռհատ սարում տեղի ունեցածի մասին՝ վկան պատմեց, որ ինքը տեղակայվել է վիշկայից մոտ 10 մետր վերեւ, իսկ Վահանյանը գտնվել է ներքեւում՝ դեպի սար բարձրացող արահետի սկզբում, որտեղ նաեւ մեքենաներն էին։  Երբ հարձակումը սկսել է, ողջ ընթացքում որեւէ հրաման, այդ թվում՝ Վահանյանից չի լսել։ Նրան հանդիպել է, երբ վիրավորներին սարից իջեցնելիս է եղել․ «Վիրավոր կար, իջեցնում էինք, որ դնեինք մեքենան, տանեին, էդ ժամանակ տեսել եմ Վահանյանին, ավտոմեքենաներից մի քիչ առաջ․․․ Կանգնած էր, ռացիայով խոսում էր, բայց չեմ լսել, ուշադրություն չեմ դարձրել՝ ինչ էր անում․․․ Արտառոց վարքագիծ չեմ նկատել,  նորմալ էր»,– պատմեց վկան՝ նշելով, որ այլեւս սար չի բարձրացել, որովհետեւ զորքը արդեն նահանջելիս է եղել․ «Վահանյանին տեսանք ՈՒՌԱԼ–ի մեջ նստած, ինքը գնաց, մենք մնացինք մինամյոտի պետի (Հովհաննես Մուրադյան) եւ կապի պետի (Արսեն Ղարիբյան) հետ»,– ասաց վկան։ Վկան չմտաբերեց, թե ներքերում որեւէ մեկը բեկորային վնասվածք ստացած լինի․ ասաց՝ այդ ուղղությամբ կրակում էին, բայց պայթյուններ չեն եղել։ Նշենք, որ Վահանյանը, ըստ բժշկական տեղեկանքների, բեկորային վնասվածք է ունեցել, սակայն դատարանում հարցաքննված անձինք բացառել են այդտեղ բեկորային վնասվածք ստանալու հավանականությունը, ենթադրել, որ Վահանյանն իր ավելի վաղ ստացած վիրավորման պատրվակով է թողել գումարտակին։ – Վահանյանի մեքենա նստելը տեսե՞լ եք։ – Չէ։ – Ի՞նքն էր վարում։ – Չէ, ուրիշ մարդ էր վարում, ինքը կողքը նստած էր, բայց մեր գումարտակի մեքենաներ չէին։ – Իսկ իմացա՞ք՝ ինչի է նստել, չփորձեցի՞ք դուք էլ հետը գնաք։ – Էդ ժամանակ էլ հետաքրքիր չէր, մեր գումարտակի հրամանատարն էր, մեքենայով գնացել է, մենք ոտքով չէինք կարող իր հետեւից գնալ, կամ նստեինք էդ մեքենան։ – Փորձեիք կանգնեցնել մեքենան․․․ – Էդ ժամանակ խառն էր իրավիճակը, ո՞վ կմտածեր կանգնեցնել մեքենան։ Ըստ վկայի՝ զորքի ղեկավարումը որեւէ մեկը չի ստանձնել Վահանյանի հեռանալուց հետո պարտականությունների կամ կապի միջոցի փոխացում, ըստ վկայի չի եղել։ Կոնկրետ որեւէ մեկը չի ստանձնել զորքի ղեկավարումը, իրենց ուղղորդել են կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանն ու ականանետային մարտկոցի հրամանատար Արսեն Ղարիբյանը։ Նահանջի ժամանակ, երբ հակառակորդը դարձյալ կրակ է արձակել զորքի ուղղությամբ, իրենք բաժանվել են․ Ալբերտը մնացել է Հովհաննես Մուրադյանի 100-հոգանոց խմբի հետ։  Մուրադյանի գլխավորությամբ շարժվել են մի գյուղի ուղղությամբ, որի անունը վկան չմտաբերեց։ Այդտեղ դարձյալ հարձակման են ենթարկվել։ Հովհաննես Մուրադյանը զոհվել է, ինքը՝ ձեռքից վիրավորվել․  «Մենք մտել էինք կիրճը, մեր կեսը դեռ չէր հասել, հարձակումը որ սկսվեց, կեսը հետ գնացին, մենք դիմակայելով իջանք ներքեւ, Մուրադյանը էդտեղ զոհվեց նռնակի եւ դիպուկահարի հարվածից, վիրավորներ կային, գրադ բացեցինք իրենց ուղղությամբ, որ վիրավորներին հանեինք, գնացինք էդ գյուղ, մի տան պադվալ մտանք»։ Ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանը Ալբերտի խոսքով՝ տանը մնացել են մեկ օր, առավոտյան 10-ից ավելի հոգով դուրս են եկել․ վիրավորներից երկուսը այդտեղ զոհվել են (մեկը եղել է Տիգրան Ագանեսյանը, մյուսին վկան չէր ճանաչում), հադրութեցի ծառայակցի հուշումով շարժվել Ստեփանակերտի ուղղությամբ։ Ճանապարհին հանդիպել են 3 պայմանագրայինի, նրանց հետ միասին քայլել, 2-3 ժամ անց հանդիպել «Դուց»–ի զորքին․ ««Դուց»–ի զորքը փրոձել է կապի դուրս գալ մեր հրամանատարների հետ, կապ չլինելու պատճառով մեզ հետ են բերել, իրենք գալիս էին Հայաստան»։ Ըստ վկայի՝ իրենք չեն իմացել, որ գյուղի այլ տներում նույնպես թաքնված զինծառայողներ կային։ Խնձորեսկի զորամասում վկան վիրակապվել է, ապա՝ տեղափոխվել Սիսիանի հոսպիտալ, որտեղ էլ հանդիպել է Վահանյանին։ Նկատել է, որ նա ոտքից կաղում է, սակայն այդ թեմայով զրույց, ըստ նրա, չի եղել։ Մեկշաբաթյա մայրական խնամքից հետո վկան վերադարձել է ռազմի դաշտ։ Երկու օր անց պատերազմն ավարտվել է։ Վկայի նախաքննական եւ դատաքննական ցուցմունքներում էական հակասություններ կային Հարցաքննության ավարտին հանրային մեղադրողը միջնորդեց հրապարակել վկայի նախաքննական ցուցմունքից որոշ հատվածներ, որոնք էական հակասություններ ունեին դատաքննական ցուցմունքի հետ։ Մեղադրողը նշեց, որ վկան հարցաքննվել է 2021 թ․ փետրվար ամսին, պատմել, որ 30 զինծառայողների հետ միասին, կատարելով Վահանյանի հրամանը, բարձրացել է սար, սակայն Վահանյանը մնացել է թիկունքում, որտեղից վերեւ բարձրանալու հրամաններ է տվել։ Վերջինիս թիկունքում մնալը վկան այդ ժամանակ պայմանավորել է նրանով, որ  նա չի ցանկացել առավել վտանգավոր վայր անձամբ բարձրանալ եւ ցանկացել է իրենց ուղարկել։ Դատարանում, սակայն, նա ասաց, թե իր կարծիքով՝ նա մնում էր ներքեւում, որպեսզի կարողանար զորքի հրամանատարությունը իրականացնել։ «Բաներ կան, որ հիմա չեմ հիշում, որովհետեւ շատ ժամանակ է անցել, բայց համապատասխանում է իրականությանը»,- ասաց նա։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը, տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գայանե Հովակիմյանը Մյուս հակասությունը վերաբերում էր Վահանյանի մեքենան կանգնեցնելու դրվագին։ Նախաքննության ժամանակ վկան պատմել էր, որ մեքենայի շարժվելուց հետո 3 զինծառայող փորձել են այն կանգնեցնել այն, նստել, ինչը, սակայն, դատարանում չնշեց։ Մեքենան, նրա խոսքով, չի կանգնել։ Ցուցմունքի հրապարակումից հետո վկան վերհիշեց, ասաց՝ եղել է նման բան։ Նախաքննական ցուցմունքում վկան ասել էր նաեւ, որ տեսել է Վահանյանի մեքենա նստելը․ «Գտնվել եմ Վահանյանից մոտ 10 մետր հեռավորության վրա, այդ ընթացքում տեսել եմ, որ Վահանյանը միայնակ նստել է ճանապարհի մոտ կայանված մեքենայի ղեկին, ապա գործի դրել շարժիչը եւ միայնակ հեռացել՝ մեզ թողնելով մարտական գործողությունների վայրում»,– ընթերցեց մեղադրողը։ Ցուցմունքի այս դրվագը, սակայն, Ալբերտ Գասպարյանը չպնդեց․ «Ես չեմ հիշում, որ տենց բան ասած լինեմ, ես իրեն տեսել եմ մեքենայի աջ կողմը նստած, վարորդը վարում էր, ինքն էլ կողքին նստած էր»,– ասաց վկան՝ նշելով, որ չի կարող պարզաբանել այդ հակասությունը։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց հունվարի 30-ին։   Միլենա Խաչիկյան
23:09 - 19 հունվարի, 2024
«Մինչեւ վերջին մարդը զեկուցված էր, որ էրեխեքը ողջ են»․ շրջափակման մեջ զոհված զինվորի հայրը՝ դատարանում

«Մինչեւ վերջին մարդը զեկուցված էր, որ էրեխեքը ողջ են»․ շրջափակման մեջ զոհված զինվորի հայրը՝ դատարանում

44-օրյա պատերազմում զոհված զինծառայող Հարութ Ղարախանյանի հոր՝ Ալեքսանդր Ղարախանյանի վկայությամբ՝ Հայաստանում եւ Արցախում մինչեւ վերջին մարդը զեկուցված է եղել, որ իր որդին ու նրա ծառայակիցները ողջ են եւ կոնկրետ վայրում գտնվում են շրջափակման մեջ, սակայն ոչ մեկը՝ գնդի հրամանատարից մինչեւ վաշտի հրամանատար, ոչինչ չի ձեռնարկել նրանց դուրս բերելու համար։ Հարութ Ղարախանյանը Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի լեյտենանտներից է, որ պատերազմի ժամանակ եղել է մոտ 1․5 տարվա զինծառայող։ Հիշեցնենք՝ դա այն գումարտակն է, որին հրամանատար Իշխան Վահանյանի ղեկավարությամբ 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին ուղարկել են Հադրութին հարակից Խուռհատ սար՝ մարտական առաջադրանքի։ Վահանյանն այժմ մեղադրվում է իշխանության անգործություն դրսեւորելու եւ թեթեւ վնասվածքը որպես պատրվակ օգտագործելով՝ մարտադաշտը ինքնակամ լքելու մեջ։ Հրամանատարի ենթադրյալ փախուստից հետո չկանոնակարգված նահանջ է տեղի ունեցել։ Զորքի մեծ մասին փրկվել չի հաջողվել։  Ըստ Ալեքսանդր Ղարախանյանի՝ հակառակորդի նպատակն է եղել զորքը ցաքուցրիվ անելն ու խումբ–խումբ ոչնչացնելը Դատարանում ցուցմունք տալով՝ Ալեքսանդր Ղարախանյանը պատմեց, որ իր տեղեկություններով՝ ուսումնական գումարտակին ուղարկել են Խուռհատ սար Հադրութ քաղաքը պաշտպանելու նպատակով․ «Խուռհատ սարն են բարձրացրել, որ պաշտպանեն Հադրութ քաղաքը, էդ միակ ճանապարհն էր, որով Ջաբրայիլից կարողանում ես ուղիղ հասնել Հադրութ քաղաքի վրա, «9–րդ կմ» կոչվող խաչմերուկ կար, էդտեղ մեր զորքը կանգնած էր, լավ պահում էր, իսկ թշնամին մոտիկացել է հենց սարի ուղղությամբ, էրեխեն ամսի 10–ին ասում ա՝ колона է գալիս չեմ կարող ասել՝ իրար հետեւից քանի ավտո, բայց  մի հատ կրակոց չկա, ոչ մի բան չկա, մեր հրետանին չի աշխատում, ասում է՝ տակներս արդեն լցվել են անասելի ձեւով, շատ–շատ են գալիս, կուտակումներ են․․․ Դրանից հետո կապը ընդհատվում է, ես էլ ինչքան փորձում եմ զանգել, զանգ չի գնում»։ Բուն մարտը, ըստ նրա, սկսվել է առավոտյան 09։30-ի մոտակայքում։ Սարում զորքը բավարար չափով զինված է եղել է թե ոչ՝ հայրը չգիտեր, ասաց՝ տեղյակ է, որ մինչ այդ նորմալ զենք–զինամթերք ունեցել են․ «Ինչ վերաբերում է Քարամյան Արթուրի ցուցմունքին (Արցախի ԱԱԾ գնդապետ,-հեղ․), որ սարը խրամատավորված է եղել, դա սուտ է, ես կարամ անձամբ տղուս դիրքը ցույց տամ, որ գնացել եմ, 4 հոգու հանել, էդտեղ խրամատ չի եղել, գնացեք, էդ մարդուն նորից կանչեք սուտ ցուցմունքի համար»,– նշեց նա։ Իշխան Վահանյանը Որ անձամբ Վահանյանն է եղել հրամանատար, հայրը չի իմացել, նրան չի ճանաչել, բայց որդուց լսել է, որ սպաները թողել, փախել են, ու ըստ նրա՝ զորքն այդ պատճառով է ընկել շրջափակման մեջ․ «Ես 1992 թ․–ից համազգեստի մեջ եմ, կա երդում, որը զինվորականը տալիս է, ու մինչեւ վերջին շունչը պիտի դա պարտականություն լինի, դա կյանքից թանկ է, բայց մարդիկ էդ չեն արել, իրենց զինվորին լքելու համար, համաձայն տրիբունալի, իրեն հասնում է растрел»,- ասաց զոհվածի հայրը։ Մարտի ժամանակ Հարութը երկու ոտքից վիրավորվել է։ Թե ով է տվել նահանջի հրամանը, հայրը չգիտեր, լսել էր միայն, որ սարից իջնելուց հետո դարձյալ հարձակման են ենթարկվել, զորքը ցաքուցրիվ անելն ու խումբ–խումբ ոչնչացնելը, ըստ նրա, հակառակորդի պլանն է եղել։ Շրջափակման մեջ մնացածներին հանելու համար խումբ է ձեւավորվել Հարութն ու ծառայակից ընկերները՝ ընդհանուր 14 հոգի, թաքնվել են անտառներում։ Այդ մանրամասները նա հետագայում ծառայակից մի նորակոչիկից է իմացել․ «Ով իրեն քաշել ա անտառ, էդ էրեխան ա ինձ ներկայացրել, երբ գնացել էինք Խնձորեսկի հոսպիտալ, պառկած էր էնտեղ, ասել ա՝ ես եմ քաշել, տղերքն էլ մնացել են մոտը, հնարավորություն եղել ա հելնելու, Հարութն ասել ա՝ ինձ թողեք, հելեք, էրեխեքը չեն թողել, ասել են՝ առանց քեզ չենք հելնելու․ կամ միասին ենք հելնելու, կամ մնում ենք կողքիդ»։ Որդու վիրավորման մասին հայրը նույն օրը երեկոյան է տեղեկացել։ Թույլտվություն է ստացել, մեկ այլ պաշտպանական շրջանից, որտեղ ինքը ծառայում էր որպես պահեստապետ, մեկնել է Հադրութ․ «Հոկտեմբերի 10–ին հասնում եմ Տող գյուղ, գիշերը մնում եմ էնտեղ, ամսի 11–ին գնում եմ Թութակներ կոչվող բարձունքը, ինձ դիմավորում է Դավիդովը, ներկա են լինում Աղաբեկյան Արթուրը, Միրզոյան Սերգոն։ Շտաբի պետը՝ Վարդանյան Կամոն, մոտիկանում, հարցնում է՝ ինչ է եղել, ասում եմ՝ սենց բան կա, եկել եմ՝ հասնեմ էրեխուն»։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը Ղարախանյանի խոսքով՝ դրանից հետո տղաներին դուրս բերելու համար խումբ է ձեւավորվել, որը ղեկավարել է «Մանախ» անունով հայտնի Արթուր Այվազյանը․ «7-8 հոգով իջնում ենք Հադրութ, ու էդտեղ մեր մարտը սկսվում է, հակառակորդը արդեն մտած է քաղաքի մեջ․․․ Հետը կապ եմ հաստատում, շատ ցածր է խոսում, ասում է՝ համ հետեւներս են կանգնած, համ դեմներս, մեզ են ման գալիս, էդ ժամանակ որոշում է կայացվել покрышка վառել, որպեսզի ծխի վրա ասեն՝ ուղղությունը ոնց են տեսնում, մենք էլ վերցնենք կոնկերտ իրենց տեղը գտնելու ուղղությունը․․․  Покрышка-ն գտնում ենք, բերում, որ վառենք, снайпер-ը սկսում է մեր վրա կրակել, ու էդտեղ մարտը սկսվում է»։ Անբավարար միջոցների պատճառով խումբը որոշել է նահանջել․ «էրեխեն էդ ժամանակ դեռ լինում ա Հադրութում, 2 հատ հինգհարկանի շենքեր կան, офицерский շենքեր են ասում, այ դրանից մի 500 մետր բարձր, կապ է տալիս, ասում՝ պապ, բա էդ դո՞ւք եք, ասում եմ՝ հա․․․ Էդ օրը ոչ մի բան չի ստացվում, մյուս օրը զանգում, ասում է, որ Վանք գյուղում են։ Ճանապարհին հանդիպել են իրենց ծառայակիցներին, տեղավորվել 2 տան մեջ․ 14-ը՝ մի տան, 16-ը՝ մյուս»։ Ալեքսանդր Ղարախանյանի տեղեկություններով՝ հոկտեմբերի 10–ին թշնամին դեռ Հադրութի մատույցներում չի եղել, մտել է մոտակա գյուղեր՝ Վանք, Վարդաշատ, Թաղասեր, բայց քաղաք տանող ճանապարհը բաց է եղել, փակվել է միայն հաջորդ օրը՝ հոկտեմբերի 11–ին։ Նշենք, սակայն, որ մինչ այս հարցաքննված այլ անձինք հայտնել են, որ զորքի մի մասը շրջափակման մեջ է ընկել, որովհետեւ որոշել է գնալ Հադրութի ուղղությամբ, ուր արդեն հակառակորդն է եղել։ Շրջափակումից 1․5 ամիս անց զինծառայողները դեռ օգնության սպասելիս են եղել Հոկտեմբերի 16-ից մինչեւ նոյեմբերի 23-ը որդու հետ կապը կորել է։ 23-ին, ըստ հոր տեղեկությունների, որդին փորձել է իրեն զանգել, բայց չի հաջողվել, կապ է հաստատել «Ղարաբաղ տելեկոմ»–ի օպերատորի հետ։ Այս դրվագի մասին ավելի վաղ ցուցմունք էր տվել նաեւ տուժողի իրավահաջորդ Ռուստամ Այվազյանը, պատմել՝ Հարութը զանգել է՝ օգնության, ասել՝ ուզում են Շուշիով դուրս գալ, նրան էլ տեղեկացրել են, որ Շուշին գրավված է, պատերազմն էլ՝ ավարտված։ Զանգից մոտ 15 րոպե հետո, ըստ Ալեքսանդր Ղարախանյանի, Կառավարության շենքում գտնվող ծնողներն այդ մասին նաեւ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին են պատմել։ Շրջափակման մեջ գտնվողների վերաբերյալ զեկուցվել է նաեւ Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանին։ Այդ ժամանակ տեղեկություններ են ունեցել ողջ 300 զինծառայողի մասին, Արթուր Աղաբեկյանն էլ ասել է, թե հայրը վրդովված է, չափազանցված թիվ է ասում։ Այդ նույն ընթացքում Ալեքսանդր Ղարախանյանը որդու անունը հոսպիտալում գտնվողների ցանկում է տեսել․ «Ես ու Սերգոն գտնվում էինք Հերհեր գյուղում, շտաբի պետին եմ մոտենում, հարցնում՝ կարա՞ք ասեք՝ Ղարախանյան Հարութը որտեղ ա, բացում են իրենց մատյանը, ասում՝ հոսպիտալ, ասում եմ՝ կարա՞ք ասեք՝ էրեխուս ով ա տարել հոսպիտալ, ճակատը պաչեմ, եթե էդ էրեխեն անտառում է․․․ Դուք ո՞նց եք գրել հոսպիտալ, եթե էդ էրեխան մնացել է Վանք գյուղի մոտքերը»։ Տուժողի իրավահաջորդի խոսքով՝ դրանից հետո տղաներին փրկելու բոլոր փորձերը ձախողվել են․ «Մենք ամեն օր մարտի էինք բռնվում, մտնում ռազվետկա, հելնում, ու ինչքան փորձում էինք մտնել դեպի գյուղ, մեզ չէին թողնում, էդ ժամանակ ղեկավարը եղել է Մանուկյան Դավիթը, քանի անգամ փորձել ենք մտնել, կես ճանապարհը, կարելի է ասել, մտած՝ հրաման են տվել՝ հետ դարձեք, սպեցնազը մտել ա, ռազվետկեն մտել ա, հենա էրեխեքին հանում են, դուք եկեք, ուրիշ տեղ կուղարկենք»։ Շրջափակման մեջ գտնվող անձանակազմին, սակայն, այդպես էլ դուրս չեն բերել։  Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչներ Գուրգեն Գրիգորյանը եւ Գայանե Հովակիմյանը Այսօր պետք է հարցաքննվեր նաեւ տուժողի իրավահաջորդ Հակոբ Մկրտչյանը, որը, սակայն, պատշաճ ծանուցվել, բայց դատարան չէր ներկայացել։ Տուժողի իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գայանե Հովակիմյանը հայտնեց, որ Մկրտչյանը առողջական խնդիրներով պայմանավորված չի կարող գալ, նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը, սակայն, ասաց՝ Մկրտչյանը դատարանին նման տեղեկություն չի հայտնում, այլ խոստանում է գալ եւ չի գալիս։ Այդ վարքագիծը անհարգալից համարելով՝ դատարանը նրան բերման ենթարկելու որոշում կայացրեց։ Ջոն Հայրապետյանը տեղեկացրեց նաեւ, որ գրություն է ուղարկել Միգրացիայի եւ քաղաքացիության ծառայություն՝ պարզելու համար Արցախից բռնի տեղահանված այն վկաների եւ տուժողի իրավահաջնորդների՝ Հայաստանում բնակության հասցեն, որոնք պիտի հարցաքննվեն այս գործով։ Գրության պատասխանը դեռ չի ստացվել։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց դեկտեմբերի 18-ին։     Միլենա Խաչիկյան
23:55 - 11 դեկտեմբերի, 2023
«Վերջին բառերն են՝ մենք գնում ենք վերեւ». պատերազմում զոհված Վահագնին ընտանիքը երկու անգամ է հուղարկավորել

«Վերջին բառերն են՝ մենք գնում ենք վերեւ». պատերազմում զոհված Վահագնին ընտանիքը երկու անգամ է հուղարկավորել

44-օրյա պատերազմում զոհված ժամկետային զինծառայող Վահագն Խաչատրյանին ծնողները երկու անգամ են հուղարկավորել։ Նրա մի մասունքը ընտանիքին է հասել հայտնաբերվելուց ամիսներ, իսկ մարմինը՝ տարիներ հետո։  Խաչատրյանի մասունքը հայտնաբերվել է 2021 թ․ հունվարի 15-ի որոնողական աշխատանքների ժամանակ, ընտանիքին փոխանցվել՝ միայն 5 ամիս անց՝ նույն տարվա հունիսին, իսկ մարմինը, որն Ադրբեջանը հայկական կողմին էր վերադարձրել ավելի վաղ՝ դեռ 2020 թ․ նոյեմբերի 23-ին, ընտանիքը ստացել է 2․5 տարի անց՝ այս տարվա մայիսին միայն: Խաչատրյանի մայրը՝ Ալինա Գրիգորյանը, տեղի ունեցածի վերաբերյալ հանցագործության մասին հաղորդում է ներկայացրել, ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայությունում նախաձեռնվել է քրեական վարույթ պաշտոնեական անփութության հատկանիշներով։  Վահագն Խաչատրյանը Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի այն զինծառայողներից է, որոնց, չնայած նորակոչիկ լինելուն, 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին ուղարկել են Հադրութին հարակից Խուռհատ սար՝ մարտական առաջադրանքի։ Մեկ այլ քրեական վարույթ էլ՝ կապված այդ առաջադրանքի հետ, այժմ քննվում է դատարանում։ Ըստ մեղադրանքի՝ գումարտակի հրամանատար, մայոր Իշխան Վահանյանը, դրսեւորելով իշխանության անգործություն, իր թեթեւ վնասվածքը որպես պատրվակ օգտագործելով, ինքնակամ լքել է մարտադաշտը՝ իր հետ տանելով կապի միակ միջոցը։ Դրանից հետո չկանոնակարգված նահանջ է տեղի ունեցել, ինչի հետեւանքով անձնակազմը կիսվել է․ որոշները այլ սպաների հետ կարողացել են դուրս գալ շրջափակումից, մեծ մասին, սակայն, դա չի հաջողվել։ Իրադարձությունների այս շղթայում կոնկրետ երբ, որտեղ եւ ինչպես է զոհվել Վահագնը՝ ընտանիքին առ այսօր հայտնի չէ։ «Վահագնը տան շարժիչ ուժն էր» Վահագն Խաչատրյանը ծնվել է 2001 թ․-ին Ուզբեկստանի մայրաքաղաք Տաշքենդ քաղաքում, 7 տարեկանում ծնողները որոշել են վերադառնալ հայրենիք, որ երկու որդիները այստեղ մեծանան։ Մոր՝ Ալինա Գրիգորյանի խոսքով՝ որդին մաքուր հայերեն գիտեր, քանի որ տանը միշտ հայերեն էին խոսում․ «Շատ խելացի էր, շատ լուսավոր, հոգատար, բարի, էներգիան՝ անսպառ, մեր տան շարժիչ ուժն էր Վահագը, եթե Արթուրը (կրտսեր եղբայրն է,-հեղ․) տանն է, լռություն է, բայց Վահագը՝ ցեց։ Ասում-խոսում էր, կատակներ անում, սեր կար նրա մեջ բոլորի հանդեպ, անսպառ սեր, մեծի հետ մեծ էր, փոքրի հետ՝ փոքր»,- վերհիշում է մայրը։ Վահագնը՝ ծնողների հետ Որդու հետաքրքրություններից մայրը դժվարանում է մեկն առանձնացնել․ սկաուտիզմ, լող, բռնցքամարտ, նետաձգություն, խոհարարություն, ամեն ինչ ուզում էր փորձել, նրա համար անհնարին ոչինչ չկար․ «Միշտ ասում էր՝ գնամ–գամ, որ տան հարցը լուծեմ, հիմա ասում եմ՝ քո տան հարցը լուծեցիր, մերը մնաց։ Բոլորն ասում են՝ Վահագի երազանքը պիտի իրականացնեք․ ամենամեծ բանը իր համար դա էր»,- նշում է մայրը։ Վահագնը սովորում էր Հայաստանի պոլիտեխնիկական համալսարանի քոլեջում՝ «Կապեր եւ կոմունիկացիա» բաժնում, չափազանց սիրում էր կարդալ։ Տիկին Ալինան հիշում է՝ վերջին գիրքը, որ որդին կարդում էր, ճապոնացի մտածող, ռազմագետ Սուն Ցզիի «Պատերազմի արվեստը» աշխատությունն էր․ «Չգիտեմ էլ՝ հասցրել է ավարտել թե չէ։ Փորձեցի ինքս կարդամ, չկարողացա, մի քիչ բարդ էր ինձ համար, չհասկացա՝ իրեն ինչն էր էդտեղ հետաքրքրում»,- ասում է մայրն ու անկեղծանում, որ իրեն մեկ-մեկ թվում է՝ տղաները կանխազգացել են ամեն ինչ․ «Հեռուստացույցով նայում էր՝ մարդիկ ոնց են անտառներում ողջ մնում, ոնց են դուրս գալիս այդ իրավիճակներից, հարցնում էի՝ ինչի՞ ես նայում, ասում էր՝ դե, հետաքրքիր է․․․ Պատերազմից հետո, երբ իրենից լուր չունեինք, սկզբում ասում էին՝ անտառներում են, մտածում էի՝ երեւի դրա համար էր էդ ամենը պետք, հիմա իրեն անտառներում օգտակար կլինի, դուրս կգա։ Չէինք պատկերացնի, որ նման փաստի առաջ կկանգնեինք, ամենավատ երազում նման բան չէինք տեսնի»,– ասում է մայրը։ «Վերջին բառերն են՝ մենք գնում ենք վերեւ․․․» Վահագն Խաչատրյանը բանակ է զորակոչվել 2020 թ․ հուլիսի 8-ին՝ որպես նռնականետի օգնական։ Կորոնավիրուսով պայմանավորված՝ ամսից ավելի Մարտունիում կարանտինի մեջ է եղել, սեպտեմբերի սկզբին՝ տեղափոխվել Ջրական։ Մինչ պատերազմը կրակային պատրաստություն 1-2 անգամ է հասցրել անցնել։ Ծառայության այդ երկու ամիսներին Վահագնը ոչնչից չի դժգոհել, միայն աչքերի խնդիր է ունեցել, բուժզննում անցել, հոսպիտալացվել․ «Պատերազմի նախորդ օրը խոսում էինք, ասաց՝ աչքերս էլի լավ չեն, բորբոքվել են, կամ էլի կպառկեցնեն, կամ գուցե ուղարկեն Ստեփանակերտ կամ Երեւան՝ զննման։ Ու կիրակի պատերազմը սկսվեց, ու ինքը ակնոցը չէր հասցրել վերցնել, էդ բորբոքված աչքերով էլ․․․»,– պատմում է տիկին Ալինան, բայց արցունքները չեն թողնում շարունակել։ Պատերազմի մեկնարկից հետո ընտանիքը որդուց երկու օր լուր չի ունեցել, սեպտեմբերի 29-ից հոկտեմբերի 8-ը 2-3 օրը մեկ զանգել է, սակայն մանրամասներ չի հայտնել․ «Ինչքան զանգել է, հարցրել ենք՝ որտե՞ղ ես, ասել է՝ տենց հարցեր մի՛ տվեք, իր սիրած բառն էր՝ պա՛պ, սաղ լավ ա, սաղ կայֆոտ ա, մի՛ մտածեք, դուք լավ եղեք»,– հիշում է հայրը՝ Վաչիկ Խաչատրյանը։  «Մենակ վերջին զանգին՝ հոկտեմբերի 8–ին, ասաց՝ մեզ տանում են վերեւ, դե, որ արդեն գիտեինք՝ չի ասելու, թե որտեղ, մայրը հարցրեց՝ Վահա՛գ ջան, վերեւն ապահո՞վ տեղ է, թե՞․․․ Ջղայնացավ, ասաց՝ թե, մա՛մ․․․ Վերջին բառերն են՝ մենք գնում ենք վերեւ»,- պատմում է հայրը։ «Գնացին վերեւ»,– հազիվ լսելի ձայնով շարունակում է տիկին Ալինան ու հիշում, որ Պաշտպանության նախարարությունից իրենց այդ նույն ժամանակ ասում էին, որ նորակոչիկները բունկերներում են, նորակոչիկներն ապահով են․ «Մի օր հեռախոսազրույցը ընդհատեց, գոռաց՝ թո՛ղ, էդ մեր զենքերն են, խոսեցինք, վերջացրինք, նոր սկսեցի մտածել՝ եթե բունկերում են, ի՞նչ զենքից էր խոսում։ Հոկտեմբերի 6-ին էլ ասացի՝ ուր որ է կկանգնի պատերազմը, տղե՛ս, պինդ եղեք, էս մի հատ մեծ փորձություն էր․․․ Ասաց՝ էսքան տեսածից հետո էլ ի՞նչ նեղվենք։ Խոսեցինք, վերջացրինք, նորից մտածում եմ՝ էս էրեխեն ի՞նչ տեսածի մասին է խոսում։ Հիմա գիտեմ՝ ինչ է տեսել, ես էդ ամեն դատին մեռնում եմ, որ լսում եմ՝ ինչերի միջով են անցել»։ Վահագնի հետ վերջին հեռախոսազրույցից հետո ծնողների օրերը սկսել են անցնել նախարարությունների, հոսպիտալների ու զորամասերի առաջ, քանի որդու հրամանատարներից որևէ մեկին չեն ճանաչել, անմիջական կապ որևէ մեկի հետ հաստատել չեն կարողացել։ Այդ ընթացքում Պն–ի հորդորով Վահագնի ծնողները ԴՆԹ են հանձնել՝ հույս ունենալով բացառել զոհվածների հետ համընկնումը։ Բոլոր գերատեսչություններից ծնողներին ասել են, որ իրենք աշխատում են, ամեն ինչ անում են, պետք է սպասել։ ԱԱԾ–ից նրանց հայտնել են, որ որդին անհետ կորածների ցանկում է․ «Պետությանն էինք տվել էրեխուն, գնացել էր պետության համար պարտքը կատարելու, ուրիշ ո՞ւմ հավատայինք»,– ասում է մայրը, բայց եւ նշում՝ պետության ներկայացուցիչներից ոչ ոք իր տուն չեկավ, որդու պարգեւատրումն անգամ մի զինծառայողի միջոցով են ուղարկել։ Արցախի նախագահի հրամանագրով Վահագն Խաչատրյանը հետմահու պարգեւատրվել է «Մարտական ծառայության» մեդալով։ Վահագնի վերջին լուսանկարը Ջրականում, սեպտեմբերի 29, 2020 թ․ «Մեկը գա, ասի՝ ինչի՞ց զոհվեց, ո՞նց զոհվեց» Աբովյանի դիահերձարանի նկուղում զինծառայողների մարմիններ պահելու դեպքի հայտնի դառնալուց հետո Վահագնի ծնողները որոշել են այլեւս չսպասել, այլ անձամբ հետաքրքրվել իրենց որդու ճակատագրով։ Այդ ժամանակ էլ, ցավոք, պարզել են, որ ԴՆԹ համընկնում կա։  «Քննիչի համարը վերցրի, ասաց՝ ես կնայեմ, կասեմ։ 2-3 օր զանգեցի, չպատասխանեց, ասացի՝ վեր կենամ, գամ, բա չէ, ես կզանգեմ։ Զանգեց, ասաց՝ էս պահի դրությամբ ոչ մի բան չունեք։ Ասացի՝ մի տեսակ լավ չասացիր, ո՞նց էս պահի դրությամբ։ Անջատեցի, տաքսի կանչեցի, գնացի քննչական։ Վայ, բա ինչի՞ եք եկել, ասացի՝ եկել եմ՝ աչքերիս մեջ նայես, նոր ասես։ Ասաց՝ լավ, որ եկել եք, եկեք՝ ասեմ՝ համընկնում ունեք, բայց էնքան քիչ տոկոս է, հերքվող տոկոս։ Երբ դեռ չես խորացել դրա մեջ, լուրջ ես ընդունում, բայց իրականում ԴՆԹ համընկնում կա՛մ ունես, կա՛մ չունես, քիչ տոկոս հասկացություն չկա»,– նշում է տիկին Ալինան։  Դրանից հետո կրկնակի փորձաքննություն են պահանջել, եւ հաստատվել է․ հուլիսի 26-ին հուղարկավորել են որդու մասունքը, որ նոյեմբերի 9-ի հրադադարից 2 ամիս անց էր հայտնաբերվել Հադրութի շրջանի Տյաք գյուղից։ Վահագնի մասունքը այդ օրը նշված վայրից հայտնաբերված միակ մասունքն է եղել, ինչն ավելի է խորացրել ծնողների անորոշությունն ու ավելացրել անպատասխան հարցերը. «Մեկը գա, ասի՝ ինչի՞ց զոհվեց, ո՞նց զոհվեց, ընկավ, ոչ մեկը չօգնեց, խփեցին, կրակեցին, ի՞նչ արեցին, ինչի՞ է առանձին։ Դատերին, որ անդադար ասում էին՝ օդային հարձակում չի եղել, արդեն հասկանում էի, որ դա ԱԹՍ–ից չէ, ուրեմն՝ պիտի լիներ մարմինը, չէր կարող ոչ մի բան չլինել»,– ասում է մայրը։ «Ոչ մի կառույց պատշաճ չի աշխատել» Որդու հուղարկավորությունից հետո՝ 2021 թ․-ի ընթացքում, մեկ-երկու անգամ գնացել են «Դատաբժշկական գիտագործական կենտրոն» ՊՈԱԿ (հայտնի է որպես Հերացի), հետաքրքրվել, հետո մտածել, որ եթե նոր մի բան հայտնաբերվի, իրենց անձամբ կտեղեկացնեն։ Մի օր էլ, երբ իմացել են, որ որդեկորույս մեկ այլ ծնող պատահական զանգահարել է Հերացի եւ պարզել, որ համընկնում կա, որոշել են դարձյալ զանգահարել․   «Զանգեցի Հերացի, ասացին՝ կա, վերեւի հատվածն է՝ կրծքավանդակի, իրենք էլ չգիտեին, հետո որ գնում են Մեծամորից բերելու, նոր տեսնում են, որ ամբողջ մարմինն է։ Իրենք գնացել են փոքր ավտոյով, որ մասունք վերցնեն, մեկ էլ երեկոյան Էլենը (ՊՈԱԿ-ի աշխատակիցն է,-հեղ․) զանգել է, զգում եմ ձայնից, որ չի կարողանում խոսել, ասում է՝ գիտեք, ոնց որ թե ամբողջ մարմինն է, էլի ոնց որ թե․․․ Քննիչի հետ են գնացել, որ բերեն, հետո Արտյոմը (քննիչն է,-հեղ․) ասում է՝ իմ ավտոյով էի գնացել, դե ասում էին՝ մասունք․․․ Որ չբերեցին, ասացի՝ լավ չե՞ք, դե ավտո կանչեք, ծնողին էլ պատասխան կտաք, ես սրա տակ չեմ մտնի, դուք գրել եք մասունք, բերել եք ամբողջական մարմին, ես սրա պատասխանը չեմ կարող տալ»,- պատմում է մայրը։ Պարզվել է՝ 2020 թ․ նոյեմբերի 23-ին Ադրբեջանը 13 մարմին է փոխանակել, այդ թվում՝ Վահագնի մարմինը։ Այն Արցախից տեղափոխել են Կապան, որտեղ, ըստ ծնողների, դատաբժիշկը պատշաճ չի աշխատել, քանի որ ամբողջական մարմինը եւ անձին որոշակիորեն նույնականացնող դաջվածքը նկարելու փոխարեն կրծքավանդակի մի հատվածն է լուսանկարել, այն էլ՝ հագուստով։ Դրանից հետո Վահագնի մարմինն ուղարկել են Գորիս, որտեղ այն մնացել է 2 տարի։ Վահագնի դաջվածքից են նմուշ վերցրել, որով ԴՆԹ համընկնում չի եղել։ Ոտքից վերցված ԴՆԹ նմուշով, սակայն, ինքնությունը հաստատվել է։ 2022 թ․ սեպտեմբերին Վահագնի մարմինը տեղափոխել են Մեծամոր եւ դրանով սահմանափակվել։ «Հերացին ինֆորմացիան փոխանցում է քննչականին, գրում՝ մասունք, քննչականն էլ մտածում է՝ դե, հերթական մասունքն է, կարող է էլի լինի, ծնողներին քիչ–քիչ սթրեսի չենթարկենք։ Քանի որ քննիչը չունի բժշկական կրթություն, չի հասկացել, բայց դե, ում էլ ասես մասունք, կտոր է պատկերացնում։ Ասում են՝ եթե թաթն էլ չլինի, ամբողջ մարմինը գրվում է մասունք, բժշկական տեսանկյունից կարգը էդպես է։ Բայց լավ, փակագծում գոնե գրեք՝ ինչ մասունք Է՝ թեւ է, ոտք է, գլուխ է, մարմին է։ Ուզեիր մտածել, թե ոնց սթրեսի ենթարկեիր, երեւի չկարողանայիր այսպես սթրեսի ենթարկել»,– վրդովված ասում է հայրը։ Վաչիկ Խաչատրյանի համոզմամբ՝ խնդիրը սկսվել է Կապանից, սակայն դրանից հետո որ կառույցում էլ  եղել է որդու մարմինը, պատշաճ աշխատանք չի կատարվել․ «Իրերը գրպանում էին, հեռախոսը մոտն էր, մի հատ միացնեիք․․․ Թեւին մի ամբողջ նախադասություն էր, փոքր խաչ չէր ծալքերի մեջ, որ ասեինք՝ բոլորի մոտ կլինի, մի ամբողջ նախադասություն էր դաջված, էդ մի նախադասությունով ինչքան շուտ նրան կգտնեինք»,– ասում է նա։ Վահագնի թեւին դաջված էր Esse quam videri լատիներեն արտահայտությունը, որ թարգմանաբար նշանակում է «Լինել, այլ ոչ թվալ»․ «Որ եկավ, ասաց՝ ուզում եմ դաջվածք անել, հարցրի՝ հիմա դու կա՞ս, թե՞ քեզ թվում է, որ կաս։ Ասաց՝ պա՛պ, ես կամ, ասացի՝ դե ուրեմն գնա, արա, բայց պատասխանատու եղիր գրածիդ համար»,– հիշում է հայրը։ Որդու գրպանում հեռախոսի հետ նաեւ լիցքավորիչ է եղել, մկրատ, ծխախոտ, դատարկ նոթատետր, փամփուշտներ և համրիչներ (թզբեխ)։ Դրանք հիմա խնամքով շարված են տանը Վահագնին նվիրված անկյունում՝ նկարների կողքին։ «Հիմա կա Արցախի արիության մեդալ, բայց չկա Արցախ» Այս տարվա մայիսի 11-ին Վահագնին Եռաբլուրում երկրորդ անգամ են հուղարկավորել․ «Մարմինը որ գտանք, էնքան շոկի մեջ էինք, մի ուրիշ ձեւի ապրումներ էին։ Մինչ էդ էլ նենց չէ, որ մեծ հույսեր ունեի, բայց էն որ ծանր դռներ կան է, որ դրմփում-փակվում են, այդ ձեւի զգացողություն էր, որ վերջնական այդ դուռը փակվեց։ Ավելի ծանր էր, գուցե այն ցավն էր, որ որդիս 2 տարի այդ վիճակում է մնացել»,– հուզվում է տիկին Ալինան։  «Եթե ես չզանգեի, ես ուղղակի զանգել եմ, եթե էդ ուղղակի զանգը չլիներ․․․ Սա հասարակ գողություն չէ, սպանություն չէ, սա դրանցից էն կողմ է, սա անփույթ աշխատանք է․ զոհված զինվորին ուղղակի դրել եք մի կողմ ու ոչ մի աշխատանք չեք արել, ոչ մի ջանք չեք գործադրել, որ գտնեք տիրոջը։ Տերն էլ ցավով տապակվում է, գտել է մի բան, ուրիշների նման երանի է տալիս, ասում՝ լավ է՝ գոնե էս էլ ունենք։ Վերջին հաշվով պատերազմում են զոհվել, կռվել են մինչեւ վերջին շունչը, ուրեմն՝ արժանի են, որ պատվով ճանապարհեք, ոչ թե թողնեք սառնարաններում, ասեք՝ գերի են, գալու են»,- ասում է նա։ Ալինա Գրիգորյանի համար ամենացավալին այն է, որ մեղավորները չեն պատժվում։ Նրա խոսքով՝ գումարտակի հրամանատարին քանի տարով էլ դատապարտեն, իրեն դա ոչինչ չի տա, բայց սպասում է, որ ամենախիստ ձեւով պատժեն՝ գոնե թե այն հույսով, որ դա դաս լինի մյուս հրամանատարներին․ «էս էրեխեքը մնացին անտեր, դրա համար տուն չեկան։ Եթե լիներ խելացի հրամանատար, թեկուզ այդ սարն էլ բարձրանային, ամեն ձեւի նահանջ էլ կանեին։ Մարդիկ կան՝ ասում են՝ հոկտեմբերի 25–ին դուրս ենք եկել Հադրութից, իրենք 25-ին կարողացան դուրս գալ, էրեխեքը հոկտեմբերի 10-ին մի հատ սարից չկարողացա՞ն նահանջ անել։ Որովհետեւ մենակ էին, ի՞նչ պիտի իմանային 2 ամսվա զինծառայողները»,- ասում է տիկին Ալինան։ Այսօր Արցախի կորուստը մայրն իր անձնական կորուստն է համարում․ «Եթե այն ժամանակ ես մտքերով մենակ Հադրութում էի փնտրում որդուս մարմինը, ասում՝ ոտքս Արցախ ընկնի, հիմա, երբ Արցախն էլ մերը չէ, ես կխելագարվեի, [եթե նրան գտած չլինեի]։ Հիմա կա Արցախի արիության մեդալ, բայց չկա Արցախ, էլ ի՞նչ արժեք ունի այս մեդալը»,– ասում է Ալինա Գրիգորյանը՝ հայացքն ուղղելով որդու նկարին։    Միլենա Խաչիկյան
22:15 - 02 նոյեմբերի, 2023
«Սկոռին պիտի վիրավոր զինվորին տաներ, բայց Վահանյանն իր վերքը պոկել է, նստել, փախել»․ Խուռհատ սարի գործով տուժողի իրավահաջորդ

«Սկոռին պիտի վիրավոր զինվորին տաներ, բայց Վահանյանն իր վերքը պոկել է, նստել, փախել»․ Խուռհատ սարի գործով տուժողի իրավահաջորդ

2020 թ․ հոկտեմբերի 10-ին Հադրութի հարակից Խուռհատ սարում տեղի ունեցած մարտական գործողությունների ժամանակ շտապօգնության մեքենան եկել է՝ վիրավորներին տանելու, սակայն Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանը, իր վերքը պոկելով, անձամբ է նստել մեքենան եւ հեռացել։ Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանում այսօր ասաց Սուսաննա Համբարձումյանը, որը նույն գումարտակի՝ այդ ժամանակ ժամկետային զինծառայող Էրիկ Մարտիրոսյանի տատն է։  Ուսումնական գումարտակը, հիշեցնենք, հոկտեմբերի 9-ին մեկնել է Խուռհատ սարը՝ մարտական առաջադրանքի, սակայն հարձակման է ենթարկվել եւ հարկադրված նահանջ իրականացրել։ Գումարտակի հրամանատարի ենթադրյալ փախուստից հետո չկանոնակարգված նահանջի արդյունքում անձնակազմը կիսվել է․ մի մասին հաջողվել է փրկվել, մյուսին՝ ոչ․ որոշ զինծառայողներ, տեղեկացված չլինելով Հադրութ քաղաքի գրավման մասին, գնացել են այդ ուղղությամբ, գերեվարվել կամ զոհվել, որոշներին էլ միայն ժամանակավորապես է հաջողվել թաքնվել անտառներում եւ հարակից գյուղերում։ Սուսաննա Համբարձումյանի թոռը՝ Էրիկ Մարտիրոսյանը, Վանք գյուղի տներից մեկում թաքնված, պատերազմի ավարտից հետո հայտնաբերված եւ սպանված զինծառայողներից է։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Համբարձումյանը, որ դատարան էր ներկայացել Լոռու մարզի Ալավերդի քաղաքից, Վահանյանին տեսնելով, հուզվեց․ – Ինչի՞ էս լավ մարդկանց մեջ հանդիպեցի, նրանց խաթր չեմ կարողանում քեզ արժանի բառեր գտնել,– արտասվելով ասաց նա։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը փորձեց հանգստացնել տուժողի իրավահաջորդին, բացատրել, որ դահլիճում գտնվող բոլոր ծնողներն էլ իրենց վիշտն ունեն․ – Մարդ կա՝ երկու որդի է կորցրել, պատկերացրեք՝ իր վիշտը ինչքան է։ – Ես էլ 6-ն եմ կորցրել,– ասաց Համբարձումյանը՝ նկատի ունենալով իր թոռանն ու նրա հետ շրջափակման մեջ զոհված 5 տղաներին։ Սուսաննա Համբարձումյանը թոռան հետ կապի մեջ է եղել մինչ հոկտեմբերի 16-ը Սուսաննա Համբարձումյանը պատմեց, որ իր թոռը Ջրական է զորակոչվել 2020 թ․ հուլիսի 20-ին, սակայն կարանտինով պայմանավորված՝ սկզբում Մարտունիում է եղել․ «Իմ էրեխեն սկզբում հեռախոս չուներ, զանգեց ուրիշի համարից, թե լավ է, կնքվեցինք, տատի՛ ջան, սաղ ասավ՝ գումարտակի հրամանատար, սերժանտներ․․․ Հրամանատարը՝ Վազգեն Վարդանյանը (վաշտի հրամանատարն է,–հեղ․), էն ինչ մի բարի անձնավորություն էր, որ մեռնեմ էլ, սրտումս դաջվածք կանեմ էդ անունը, իր հեռախոսով զանգեց, ինքն էլ խոսաց, ասաց՝ տա՛տ ջան, ան, թոռիդ հետ խոսի, ասաց՝ կորոնայի ժամանակ որ գաք, կպատժվեք․․․ Իրիկունն էլ զանգում էր, թոռնիկիդ հետ խոսի, էդ ինչ յուրահատուկ մատուցում էր անում, թոռանս անունը «Խելոք» էր դրել, ասում էր ՝ Խելո՛ք, արի՛, ասում էի՝ խի՞ ես Խելոք ասում, ասում էր՝ էնքան խելոք ա, Խելոք ջան եմ ասում, ասեցի՝ ես էլ քեզ ջան կասեմ, Վազգեն ջան»։ Համբարձումյանը հայտնեց՝ հոկտեմբեր ամսին, երբ իր թոռն արդեն Հադրութում է եղել, հոսպիտալում տեսակցել է Վարդանյանին․ «Ասաց՝ ինձ գտաք, Էրոյին գտե՞լ եք, ասեցի՝ Վազգեն ջան, որտե՞ղ գտնեմ, դու էիր մեզ միջնորդը, ասաց՝ երնեկ ման գաք, գտնեք Խելոքիս»։ Դահլիճում գտնվող այլ ծնողներ, սակայն, հայտնեցին, որ Վազգեն Վարդանյանը վիրավորում չի ստացել։ Նշենք, որ նա նահանջի ժամանակ զորքի մի մասի հետ ճիշտ ուղղությամբ գնացած եւ փրկված սպաներից է։ Դատաքննության սկզբում Վարդանյանը ներկայացել է դատարան եւ պատմել նահանջի եւ դրան նախորդած իրադարձությունների մասին։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը Համբարձումյանի խոսքով՝ ինքը թոռան հետ կապի մեջ է եղել մինչ հոկտեմբերի 16-ը, օրական 3-4 անգամ խոսել են․ «Որ հարցրի՝ ինչի՞ եք անտառներում քայքայված․․․ Որովհետեւ․․․ [Վահանյանը] իջել է ներքեւ, որ սկոռուն բերի, վիրավոր տանի, սկոռին եկել է, թե չէ, վերքը պոկել է, նստել, գնացել է․․․ Ադոյան Դավիթին պիտի էդ սկոռին տաներ, ինքն է նստել, փախել, իմ բալեն է ասել»։ Դրա պատճառով, ըստ տիկին Սուսաննայի, զորքը ընկել է շրջափակման մեջ։ Իր թոռն ու համածառայակիցները, չցանկանալով լքել իրենց վիրավոր ընկերոջը, ողջ ընթացքում նրան իրենց հետ տեղափոխել են, մինչեւ վերջին րոպեն կողքին եղել։ Համբարձումյանն էլ այդ օրերին հեռախոսով կապի մեջ է եղել․ «Միամիտ էրեխեք էին՝ 2-3 ամսվա զինծառայող, մի ամիս հույս էինք տալիս, լույս էինք տալիս, մթնեց․․․ Ամբողջ գիշեր ես հեռախոսակապով էդ էրեխի (նկատի ունի՝ Դավիթ Ադոյանին,–հեղ․) տնքոցը լսեի, չքնեի․․․» Այդ գիշերը, ըստ տիկին Սուսաննայի, Ադոյանի վերջին գիշերն է եղել (նրա մոր հարցաքննությունը՝ այստեղ), 5 ծառայակիցները նրան հուղարկավորել են, դրանից հետո իրենք են հայտնաբերվել թշնամու կողմից․ «Իմ էրեխեն ասավ՝ տատ, [կամ] 6-ս պիտի ապրենք, [կամ] 6-ս պիտի մեռնենք»,– թոռան խոսքերը հիշելով՝ հուզված պատմեց Համբարձումյանը։ Ըստ Արմեն Ագանեսյանի՝ նորակոչիկներին առաջնագիծ տանող բոլոր պատասխանատուներն էլ մեղավոր են Այսօր հարցաքննված մյուս վկան Արմեն Ագանեսյանն էր՝ զոհված Հայկ Ագանեսյանի հայրը։ Վերջինս չէր ճանաչում Իշխան Վահանյանին, կատարվածի մասին շատ տեղեկություններ չուներ․ «էրեխուն մի ամիս չկար՝ ուղարկել էինք, չկա էրեխեն, վերջ, ես էլ ի՞նչ պատմեմ, ի՞նչ ասեմ, ասում են՝ հրամանատարները լրիվ էրեխեքին առաջին գծում թողել են, իրենք փախել են, էդքան բան գիտեմ ես»,– ասաց նա։                                                   Ագանեսյանի որդին եւս Ջրականում է ծառայել, սակայն կարանտինով պայմանավորված՝ ծնողները նրան չեն կարողացել այցելել, հստակ չգիտեն էլ՝ զինվորական երդում տվել է թե չէ։ Ձախից՝ Իշխան Վահանյանը, հանրային պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը, տուժողի իրավահաջորդ Արմեն Ագանեսյանը Պատերազմի մեկնարկից հետո որդու հետ հեռախոսակապի մեջ են եղել, թե մինչեւ երբ, հայրը դժվարացավ հիշել․ «Խոսացել ենք մի քանի անգամ․․․ Ջաբրայիլը որ գմփացրին, իմացանք ստեղից–էնտեղից, որ էրեխեքին տարել են Հադրութ՝ բունկեր․․․ Բայց ոչ մի բունկեր էլ չեն տարել, գիտեմ, որ ինչ–որ դպրոց են եղել, էնտեղից էլ հանել, տարել են դիրքեր․․․ Ինքը մեզ ասել է՝ բունկերում ենք, պապ ջան, արխային եղի, ի՞նչ բունկեր, առաջին գիծ են եղել, սաղ սուտ էր․․․ Սպաներից մեկը վիրավորվել է թե խփել են, ուրիշ սպա են բան արել էդ ժամանակ, դա էրեխեքին թողել, փախել է, գնացել, կորել են, մտել են մի տուն, տան մեջ մնացել, ես այլ մանրամասներ չգիտեմ»։ Կատարվածի համար հայրը բոլոր պատասխանատուներին է մեղավոր համարում․ «Սաղ թողել, փախել են, ով կա–չկա, սաղ էլ մեղավոր են, որ էդ էրեխեն ավտոմատ բռնել չգիտեր, բայց գնացել է պոստ, կրակել գիտե՞ր էդ էրեխեն, որ տարել են պոստ, բոլորը մեղավոր են, բոլորը՝ Փաշինյանից բռնած»,– ասաց նա։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց սեպտեմբերի 26-ին։   Գլխավոր լուսանկարում՝ Սուսաննա Համբարձումյանը Միլենա Խաչիկյան
22:56 - 22 սեպտեմբերի, 2023
«Ասացին՝ կամանդիրները անձնակազմին թողել գնացել են, էրեխեքը մնացել են մենակ»․ զոհված զինծառայողի հոր հարցաքննությունը

«Ասացին՝ կամանդիրները անձնակազմին թողել գնացել են, էրեխեքը մնացել են մենակ»․ զոհված զինծառայողի հոր հարցաքննությունը

44-օրյա պատերազմի ժամանակ Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի նորակոչիկ 6 զինծառայող՝ Ալբերտ Ստեփանյանը, Սասուն Պետրոսյանը, Հայկ Հարությունյանը, Սամվել Սմբատովը, Կարեն Ներսիսյանը եւ Գրիշա Գրիգորյանը, որ 2 ամիս շարունակ շրջափակման մեջ են եղել Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած տարածքներում, 2020 թ․ դեկտեմբերի 27-ին հայտնաբերվել եւ սպանվել են։ Ամեն ինչ սկսվել է հոկտեմբերի 9-ին, երբ գումարտակի զինծառայողները մայոր Իշխան Վահանյանի ղեկավարությամբ բարձրացրել են Հադրութին հարակից Խուռհատ սարը՝ պաշտպանության։ Վահանյանը, ըստ քրեական գործի, վիրավորման պատրվակով թողել է զորքին ու հեռացել` իր հետ տանելով վերադաս հրամանատարության հետ կապի միակ միջոցը։ Դրան հաջորդել է չկանոնակարգված պաշտպանությունը, ապա՝ անկանոն նահանջը, որի ընթացքում էլ գումարտակը կիսվել է․ մի մասը 4 սպաների հետ միասին կարողացել է դուրս գալ Սարուշեն գյուղի ուղղությամբ եւ փրկվել, իսկ մյուս մասը, պատշաճ չտեղեկացվելով, որ հակառակորդը արդեն Հադրութում է, այդ ուղղությամբ է գնացել եւ ընկել շրջափակման մեջ։ Հետագայում շրջափակման մեջ ընկած զորքն էլ է մասերի բաժանվել․ որոշները հրաշքով փրկվել են, որոշները՝ անգամ պատերազմի ավարտից հետո այդպես էլ առանց օգնության մնացել։ Նրանցից մեկի՝ Գրիշա Գրիգորյանի հայրը՝ Սամվել Գրիգորյանը, այսօր ներկայացել էր Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարան, որտեղ դատավոր Ջոն Հայրապետյանի նախագահությամբ ավելի քան մեկ տարի է՝ քննվում են գործի հանգամանքները։ Գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանը, որ մեղադրվում է իշխանության անգործության եւ մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու մեջ, կալանավորված է եւ մեղադրանքը չի ընդունում։ Սամվել Գրիգորյանը Սամվել Գրիգորյանը դատարանին պատմելու շատ տեղեկություններ չուներ։ Ասաց, որ իր որդին Ջրական է զորակոչվել 2020 թ․ օգոստոսի 30-ին, դրանից հետո այլեւս չեն հանդիպել, քանի որ կորոնավիրուսով պայմանավորված՝ երդման արարողությանը մասնակցել չեն թույլատրել։ Պատերազմի մեկնարկից հետո Գրիգորյանը որդու հետ մեկ անգամ է խոսել, երբ նա, որքանով հիշում է, դեռ Ջրականում էր․ «Հոկտեմբերի 15-ին զանգել է ընկերոջ հեռախոսով, ասել է՝ պոստերն ենք, նորմալ է, ոչ մի բան չկա, հանգիստ մնա, դրանից հետո՝ բա ռմբակոծություն կա, բան կա․․․ Ասել է՝ մեզ չեն թողնում խոսել, հավաքել են հեռախոսները»։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը տուժողի իրավահաջորդին հայտնեց, որ ըստ քրեական գործի նյութերի՝ Գրիշան Ջրականում գտնվել է պատերազմի սկզբից մինչեւ հոկտեմբերի 4-ը,  դրանից հետո տեղափոխվել է Հադրութ, եւ հոկտեմբերի 10-ին ընդգրկվել է մարտական հերթապահության Հադրութին հարակից Խուռհատ սարի տարածքում․ «Այսինքն՝ կամ Դուք լավ չեք մտաբերում, կամ Ձեր որդին իր իրական տեղը չի ուզել հայտնել»,– ասաց նա՝ առաջարկելով փորձել մտաբերել։ Գրիգորյանը մտաբերեց, որ որդին այդ ժամանակ Հադրութում է եղել․ «Ասաց՝ չեն թողնում ոչ մի բան ասենք, դրանից հետո էլ չենք խոսել»։ Գեւորգ Ավետիսյանը Մեղադրողի հարցին՝ ինչ–որ գործողություններ ձեռնարկե՞լ են դարձյալ կապի դուրս գալու համար, որդեկորույս ծնողը բացասական պատասխան տվեց, ասաց՝ սպաներից ոչ մեկին չի ճանաչել, Արցախ մեկնել էլ չեն թույլատրել, դարձյալ՝ կորոնավիրուսով պայմանավորված։ Որդու զոհվելու մասին նա մեկ այլ որդեկորույս ծնողից՝ Հրանտիկ Հարությունյանից է տեղեկացել (նրա հարցաքննությունը կարող եք կարդալ այստեղ)․ «Ծնողներն են զանգած, ասած, որ դիակները բերել են, շրջափակման մեջ են եղել, Տող գյուղ կա, էնտեղ, ուրիշ ի՞նչ ասեմ, ես ոչ մի բան չգիտեմ, ասացին՝ կամանդիրները անձնակազմին թողել գնացել են, էրեխեքը մնացել են մենակ»։ Թե կոնկրետ ովքեր են փախել, նա չգիտեր։ Գրիշան, ըստ հոր, սպանվել է գյուղերի տներից մեկում՝ գլխին արձակված հրազենային կրակոցից։ Նրա եւ զինակից 5 ընկերների մարմինները հայրենիք են վերադարձվել 2021 թ․ հունվարի 3-ին։ Հարցաքննության ավարտից հետո նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը տեղեկացրեց, որ ոստիկանությունը, աշխատանքային ծանրաբեռնվածությամբ պայմանավորված, այսօր չի կարողացել բերման ենթարկել դատակոչված, բայց չներկայացող անձանց, ուստի դատական նիստը հետաձգվեց։ Հաջորդ նիստը նշանակվեց սեպտեմբերի 22-ին։   Գլխավոր լուսանկարում՝ Իշխան Վահանյանը, հանրային պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը Տուժողի այլ իրավահաջորդների ցուցմունքները կարող եք կարդալ այստեղ Միլենա Խաչիկյան
18:01 - 29 օգոստոսի, 2023
«Սպաների կողմից դավաճանություն էր»․ Խուռհատ սարի գործով տուժողների հարցաքննությունը

«Սպաների կողմից դավաճանություն էր»․ Խուռհատ սարի գործով տուժողների հարցաքննությունը

Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ քրեական գործով այսօր դատարան էին ներկայացել 2020 թ․ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ նույն գումարտակի ժամկետային զինծառայողներ Էրիկ Գասպարյանն ու Արայիկ Գալստյանը։ Ինչպես հայտնի է, 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին գումարտակի զինծառայողները մայոր Իշխան Վահանյանի ղեկավարությամբ բարձրացրել են Հադրութին հարակից Խուռհատ սարը՝ պաշտպանության։ Չկանոնակարգված պաշտպանությանը անկանոն նահանջն է հաջորդել, որի ընթացքում գումարտակը կիսվել է․ մի մասը 4 սպաների հետ միասին կարողացել է դուրս գալ Սարուշեն գյուղի ուղղությամբ եւ փրկվել, իսկ մյուս մասը, պատշաճ չտեղեկացվելով, որ հակառակորդը արդեն Հադրութում է, այդ ուղղությամբ է գնացել եւ ընկել շրջափակման մեջ։  Ըստ քրեական գործի՝ նահանջի սկզբում գումարտակի հրամանատարը վիրավորման պատրվակով թողել է զորքին ու հեռացել` իր հետ տանելով վերադաս հրամանատարության հետ կապի միակ միջոցը։ Այժմ նա մեղադրվում է իշխանության անգործության եւ մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու մեջ եւ մեղադրանքը չի ընդունում։ Իշխան Վահանյանի վիրավորման կամ փախուստի մասին Էրիկ Գասպարյանը միայն լսել է Էրիկ Գասպարյանը պատմեց, որ բանակ է զորակոչվել 2020 թ․ հուլիսի 17-ին, պատերազմի ժամանակ եղել է 2 ամսվա զինծառայող, որը կրակային պարապմունքներ գրեթե չէր անցել։ Սեպտեմբերի 27-ից Էրիկը եղել է Ջրականում, հոկտեմբերի սկզբներին՝ նահանջից հետո՝ տեղափոխվել նախ Հադրութի զորամաս, ապա՝ դպրոց։ Խոսելով Խուռհատ սարում մարտական առաջադրանքի մասին՝ Էրիկն ասաց՝ սար բարձրանալու հրամանն իրենց փոխանցել է իրենց վաշտի հրամանատար, կապիտան Վազգեն Վարդանյանը, որը ողջ ընթացքում հիմնականում իրենց հետ է եղել (նրա ցուցմունքը կարող եք կարդալ այստեղ,– հեղ․)։ Տուժողներ Էրիկ Գասպարյանը, Արայիկ Գալստյանը Իշխան Վահանյանին Էրիկը սարը բարձրանալիս է տեսել, դրանից հետո` մեկ էլ մի անգամ, երբ իջել են՝ սարի ներքեւից սնունդ վերցնելու․ «Հաց բերելիս ինքը մի քանի հոգու հետ կանգնած էր, ծառերով ծածուկ, ավելի հով տեղ էր, չեմ կարող ասել՝ թաքստոց էր թե զուտ հով էր, դրա համար էին էդտեղ նստել, համարյա սարի տակ էր, լանջերին, դրանից հետո իրեն չեմ տեսել, լիքը բաներ են խոսել իր հետ կապված, որ փախել է․․․ Ես դրանք չեմ տեսել, չեմ կարող ասել, իմ իմացածն էն է, որ ինքը էդտեղ էր, հետո էլ էդտեղ չէր, թե ոնց է գնացել, արդեն չգիտեմ»։ Վահանյանի ենթադրյալ վիրավորման մասին էլ Էրիկը ոչինչ չգիտեր, ասաց՝ միայն լսել է։ Տուժողի խոսքով՝ երբ բարձրացել են սարը, ինքը մի քանի նորակոչիկների հետ տեղակայվել է ձախակողմյան հատվածում․ «Մեր կողքը արդեն ձոր էր, մեր հետեւը՝ անտառ, ձախակողմյա հատվածում այլ ստորաբաժանում չի եղել, միայն կողքի թմբի վրա ինչ–որ խումբ կար, դա մի քիչ հեռու էր, ոնց որ մեր սարը ավարտվեր, դա սկսվեր, չէինք իմանում՝ ովքեր են, նույնիսկ մեր կապիտանը սնայպեր էր վերցրել, որ ստուգեր՝ մերոնցական են թե չէ, հետո, որ սկսեցին կրակել, հասկացանք, որ ադրբեջանցիք են»։ Մարտի ժամանակ Էրիկը ռադիոկապ չի տեսել, հրամանները կամ վաշտի հրամանատարից՝ Վազգենը Վարդանյանից է լսել, կամ զինվորներն են իրար փոխանցել․ «Երբ բոյը սկսեց, խուճապահար սաղ փախնում էին, մեկս մեկիս պահելով՝ իջնում էինք սարի տակ․․․ Իրենք արդեն անտառից էին մոտենում մեզ, սարով ֆռացել էին, անտառից էին մոտիկանում՝ թիկունքից, կարելի է ասել․․․ Իջնում ենք, սպասում՝ վաշտը հավաքվի՝ իրար հետ քայլենք, էդ ժամանակ Վազգեն եկավ, ասաց՝ եկեք արագ քայլենք, ո՞ւմ եք սպասում, խառնված էր մի քիչ, էդ եղել է առաջին անգամ, երբ ես իրեն տեսել եմ խառնված, ինքը միշտ եղել է, հա, էլի սթրեսի մեջ, բայց ավելի հանգիստ վիճակում»։ Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Էրիկի խոսքով՝ դրանից հետո բարձրացել են մեկ այլ սար՝ Զանգելանի ուղղությամբ, որտեղ 3-րդ գումարտակն է մարտի եղել, բարձրացել են դադարներով, քանի որ բարձր սար է եղել, իսկ իրենք՝ հոգնած, նստել են, հանգստացել, շարունակել ճանապարհը․ «Ասացին՝ սարի վերեւը 3-րդ գումարտակը  բոյ է տալիս, չենք իմանում՝ որ կողմը ինչ է, մի հելեք վերեւ, էնտեղ տեղ չկա թաքնվելու, մենք սարի ներքեւից սպասում էինք, հետո չգիտեմ, թե ով ասաց՝ հետ ենք իջնում, նույն ճանապարհով իջանք, մի հատ ստարշ կար մեր հետ, հետո իմացել եմ, որ Գյումրիից էր, անունն էլ՝ Արտյոմ (խոսքն այն կամավորական քեռու մասին է, որին հիշատակում են գրեթե բոլոր հարցաքննվողները,–հեղ․), ինքն ասաց՝ համբերեք, տեսնենք՝ քանի հոգի ենք, Հարութը (խոսքը սերժանտ Հարութ Ղարախանյանի մասին է, որը զոհվել է,–հեղ․) հաշվեց, 90 եւ ավելի էինք, ստարշը զանգեց Վահանյանին, ասաց՝ զորքդ՝ 100 հոգի նորեկ, էստեղ է, ի՞նչ ես կարողանում անել, նա էլ ասաց՝ չեմ կարող օգնել, ինչ ուզում եք, արեք, ես հոսպիտալում եմ»։ Դրանից հետո, ըստ Էրիկի, այդ կամավորական Արտյոմն իրենց ասել է՝ կա՛մ պիտի այդ 100 հոգով գնան դեպի Հադրութ՝ այնտեղ գտնվող հայերին օգնության, կա՛մ ով ինչ ուզում էր, պիտի աներ։ Զորքը ընտրել է միասին լինելը, ուստի սկսել են շարժվել Հադրութի ուղղությամբ։ Եվ քանի որ թշնամին արդեն այնտեղ է եղել, ճանապարհին նկատել է նրանց, մարտի բռնվել։ Կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանն ու այդ կամավորականը զոհվել են։ Թե կոնկրետ ով է եղել այդ կամավորականը, առ այսօր պարզված չէ։ Էրիկը մինչ օրս չգիտի՝ նահանջի ժամանակ բարձրացած սարը հետ իջնելու հրամանն ով է տվել Զորքի կիսվելու այս դրվագի վերաբերյալ հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը մի շարք հարցեր տվեց տուժողին․ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը – Դու ունես վաշտի հրամանատար, որի հետ բարձրացել ես սարը․․․ – Իր հետ չենք բարձրացել, ինքը ուղղակի ասաց՝ բարձրացեք սենց, ու ինքը արագ–արագ քայլեց, որ  տեսնի՝ դիմացը ինչ է, մեզ ուղղղորդի, հետո արդեն թե ինքը որ մասում է եղել, ես չգիտեմ։ – Դուք ի վիճակի չե՞ք եղել հետեւել նրան։ – Ինքը ասում էր՝ մի հելեք էստեղ, ապասնի է, չգիտենք՝ 3-րդ գումարտակի կողքերը ինչ կա–ինչ չկա, դրա համար ասաց՝ սարի տակի վրա սպասեք, մենք էլ ահագին զորքով՝ 50 եւ ավելի, սպասում էինք։ – Եվ ճշտե՞ց։ – Հետո արդեն չգիտեմ՝ ինչ եղավ, զինվորները, մեզ փոխանցելով, ասացին՝ հետ իջեք։ – Իսկ հետագայում չե՞ս փորձել տեղեկանալ՝ ոնց եղավ, որ Վազգենը զորքի մի մասի հետ գնաց այդ ուղղությամբ, դուք՝ չէ։ – Դե, որ ասում են՝ հետ եք իջնում, ինձ թվում է՝ սպա կա, որ ասում է՝ էսինչ հրամանը կատարեք, զինվորներն էլ անում են, ես չէի ասի, թե ինչ–որ զինվոր ուղղակի կասեր՝ տղերք, եկեք իջնենք, ու բոլորով հետ իջնեինք․․․ Բայց մինչեւ հիմա էլ ես չեմ իմանանում՝ դա զինվո՞ր է որոշել, շուխուռ գցել, թե՞ ստարշն է ասել․․․ Զինվորներն ասում էին՝ վռոձի Վազգենն է ասել՝ հետ ենք գնում, բայց ես չգիտեմ էլ՝ ինքն է ասել թե ոչ, ինքը հելավ սարի վերեւը ու վերջ, ես իրեն էլ չեմ տեսել․․․  Հիմա որ նայում ենք ավելի սառը, եթե մենք էդ ճամփով փախել, հելել էինք, հետո խի՞ էինք նույն ձեւով հետ իջնում, միտք չկա էդտեղ, ուղղակի էդ ժամանակ խուճապահար ասում են՝ իջնում ենք, ուրեմն՝ ճիշտը էդ է․․․ Էս ամենը հասկանում ես, երբ գալիս ես, խաղաղ ժամանակ է, հանգստանում ես․․․ Հասկանում ես, թե ոնց է եղել, ճիշտը ոնց պիտի լիներ, ու խի տենց չի եղել։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը, Գայանե Հովակիմյանը Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը հիշեցրեց՝ որոշ սպաներ ասում էին՝ այդ հատվածում հրետակոծություն է եղել, դրա համար իրենք չեն կարողացել հետ գալ սպասող անձնակազմի մոտ։ Էրիկը, սակայն, ասաց՝ ինքը նման բան չի տեսել, չի լսել։ Հարցին՝ հիմա, երբ ամեն ինչ ավարտվել է, ինքը կարո՞ղ է ասել՝ ցանկության կամ հրամանատարական նորմալ կազմի դեպքում հնարավոր էր արդյոք պաշտպանությունն ավելի ճիշտ կազմակերպել, նա դրական պատասխան տվեց։ Վերլուծելով կատարվածը՝ Էրիկն ասաց՝ ճիշտ ուղուց շեղվելու, Հադրութ շարժվելու եւ հակառակորդին բախվելու պատճառը եղել է նախեւառաջ սպաների ոչ ճիշտ հրամաններ տալը, հրամաններ չտալը ընդհանրապես եւ խուճապահար վիճակը։ Պատերազմում երկու որդիներին կորցրած Գեղամ Ղազարյանը խնդրեց հայտնել՝ ընդհանուր առմամբ կատարվածը ի՞նչ էր, իրենք ինչի՞ զոհ են ի վերջո․ «Ընդհանուր սպաների կողմից դավաճանություն էր, որ իրենք թողեցին, փախան առանց մեզ հրաման տալու կամ ինչ–որ բան ասելու, առավել եւս, եթե ստարշը ճիշտ է ասել, որ զանգել է Վահանյանին, նա ասել է՝ ինչ ուզում եք, արեք, էդտեղից սկսած՝ մենք կամբատ չենք ունեցել»։ Սխալ ուղղությամբ այդ նահանջի ժամանակ մարտի բռնվելով թշնամու հետ՝ անձնակազմն արդեն ցրվել է։ Էրիկի խոսքով՝ Վանք գյուղի տներում ի սկզբանե 21 հոգով են մնացել, հետագայում՝ բաժանվել 3 խմբի։ Ինքը 8-հոգանոց խմբում է եղել՝ սերժանտ Հարութ Ղարախանյանի գլխավորությամբ, պատերազմի ավարտից հետո՝ դեկտեմբերի 12-ին գերեվարվել է, 2021 թ․ հունիսին՝ վերադարձել հայրենիք։ Արայիկ Գալստյանի խոսքով՝ շրջափակման միջից իրենք զանգել են օգնության, սակայն ոչ ոք այդպես էլ չի եկել Հարցաքննված մյուս տուժողն Արայիկ Գալստյանն էր, որը պատերազմի ժամանակ եղել է 3 ամսվա զինծառայող։ Արայիկը դժվարացավ պատասխանել դատավարության մասնակիցների հարցերին, մեծամասամբ նշեց, որ չի հիշում։ Վահանյանի վիրավորման կամ փախուստի մասին եւս նա ոչինչ չգիտեր, ասաց՝ միայն լսել է, որ վիրավորվել է, նստել մեքենան ու գնացել։ Արայիկը չգիտեր նաեւ, թե նահանջի հրամանն ով է տվել։  Արայիկ Գալստյանը Դատավարության մասնակիցները նրանից եւս փորձեցին տեղեկանալ, թե ինչպես է ստացել, որ զորքը կիսվել է․ – Կեսը վերեւ էին հելնում, կեսը ներքեւ, ես ներքեւ իջա։ –  Դա ո՞նց որոշվեց։ –  էդ չեմ հիշում, առանձնացան, ես էլ ներքեւ գնացի։ –  Իսկ որ իջնում էիր, գիտեի՞ր, թե որ ուղղությամբ ես գնում։ –  Չէ։ –  Գիտեի՞ր, որ էդ կողմը հակառակորդն է։ –  Չէ, ես տարածքին ծանոթ չեմ եղել։ –  Իսկ կամավորականը կամ Հովհաննես Մուրադյանը, ըստ քեզ, գիտեի՞ն։ –  Չեմ կարող ասել։ –  Դու ի վիճակի եղե՞լ ես լսելու, ընկալելու հրամանները։ –  Այո։ Հարցաքննության ավարտին իրավիճակը նիստերի դահլիճում լարվեց․ ծնողներին նյարդայնացրեց Վահանյանի՝ նրանց խոսքով արհամարհական հայացքը, նրանք սկսեցին վիրավորել Վահանյանին՝ բղավելով, որ վերջինիս պատճառով ուռուցք են ձեռք բերել, գերեզմաններում գիշերել․․․ Ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանը, հանրային պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը Հոկտեմբերի 10-ին Արայիկը վիրավորվել է, շրջափակման մեջ մնացած անձնակազմի հետ մնացել Վանք գյուղի տներում, հետագայում՝ գերեվարվել։ Նրա խոսքով՝ տանից զանգել են իրենց գումարտակի նախկին հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանին, վերջինս ասել է՝ սպասեք, կգանք, բայց ոչ ոք այդպես էլ չի եկել։ Գործով վկա Արսեն Ղուկասյանը  (նրա եղբայրը զոհվել է, եղբորորդին անհետ կորած է մինչ օրս) հայտարարությամբ հանդես եկավ՝ դատարանին տեղեկացնելով, որ նախորդ դատական նիստից հետո ինքը խոսել է Գարիկ Վարդերեսյանի հետ՝ հասկանալու համար, թե նա, տղաների շրջափակման մասին իմանալով, ի՞նչ է արել․ «Բա ես ամսի 11–ին գնացել եմ Թութակներ, տեսել եմ գեներալ Աղաբեկյան Արթուրին եւ Մանուկյան Դավիթին, որոնց տեղեկացրել եմ, որ անտառում ունեմ զինվորներ, որոնց օգնություն է պետք, էնտեղից իրեն ասել են՝ մենք հատուկ օպերացիա ենք պատրաստում, մեզ մի խանգարեք, լքեք տարածքը»,– ասաց Ղուկասյանը՝ հավելելով, որ Վարդերեսյանը պատրաստ է կրկին դատարան ներկայանալ եւ հաստատել իր այս խոսքերը (Գարիկ Վարդերեսյանի ցուցմունքը կարող եք կարդալ այստեղ)։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց օգոստոսի 29-ին։   Հեղինակ՝ Միլենա Խաչիկյան Լուսանկարները՝ Ջուլիետտա Հովհաննիսյանի
23:48 - 17 օգոստոսի, 2023
«Լսել եմ, որ Վահանյանն ինքն իրեն ոտքից վիրավորել է ու փախել»․ Խուռհատ սարի գործով տուժողների հարցաքննությունը

«Լսել եմ, որ Վահանյանն ինքն իրեն ոտքից վիրավորել է ու փախել»․ Խուռհատ սարի գործով տուժողների հարցաքննությունը

Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ քրեական գործով այսօր դատարան էին ներկայացել 2020 թ․ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ նույն գումարտակի ժամկետային զինծառայողներ, ավագ հրաձիգ Արթուր Հարությունյանն ու գնդացրորդ Կարեն Մանուկյանը։ Ինչպես հայտնի է, 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին գումարտակի զինծառայողները մայոր Իշխան Վահանյանի ղեկավարությամբ բարձրացրել են Հադրութին հարակից Խուռհատ սարը՝ պաշտպանության։ Չկանոնակարգված պաշտպանությանը անկանոն նահանջն է հաջորդել, որի ընթացքում գումարտակը կիսվել է․ մի մասը 4 սպաների հետ միասին կարողացել է դուրս գալ Սարուշեն գյուղի ուղղությամբ եւ փրկվել, իսկ մյուս մասը, պատշաճ չտեղեկացվելով, որ Հադրութում արդեն հակառակորդն է, այդ ուղղությամբ է գնացել եւ ընկել շրջափակման մեջ։  Հետագայում շրջափակման մեջ ընկած անձնակազմն էլ է խմբերի բաժանվել․ Արթուրն ու ծառայակից 5 ընկերները 70 օր թաքնվել են Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած Վանք գյուղի տներում եւ անտառներում եւ դեկտեմբերի 20-ին կապի դուրս գալով՝ հրաշքով փրկվել, իսկ Կարենը, որ Վանք գյուղի այլ տան մեջ է եղել, իր 4 զինծառայակիցների հետ նոյեմբերին գերեվարվել է, ամիսներ անց՝ վերադարձել հայրենիք: Ըստ քրեական գործի՝ նահանջի սկզբում գումարտակի հրամանատարը վիրավորման պատրվակով թողել է զորքին ու հեռացել` իր հետ տանելով վերադաս հրամանատարության հետ կապի միակ միջոցը։ Այժմ նա մեղադրվում է իշխանության անգործության եւ մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու մեջ եւ մեղադրանքը չի ընդունում։ Ըստ Արթուր Հարությունյանի՝ Ջրականից Հադրութ նահանջի հրամանը Հայկազ Գրիգորյանը վերադասության հետ չի համաձայնեցրել Արթուր Հարությունյանը բանակ է զորակոչվել 2020 թ․ հուլիսի 6-ին, մինչ պատերազմը 2 անգամ է կրակայինի մասնակցել, ավելի շատ բան, ըստ իրեն, պատերազմի ընթացքում է սովորել։  Արթուրը պատմեց, որ պատերազմի առաջին իսկ օրից իրենք ներգրավված են եղել մարտական գործողությունների մեջ սկզբում Ջրականի, այնտեղից նահանջից հետո՝ Հադրութի տարածքում։ Խոսելով այդ, պայմանական ասած, առաջին նահանջի մասին՝ Արթուրը բացատրեց՝ իրենց վաշտի հրամանատար Հայկազ Գրիգորյանը տեսել է, որ իրենց ահռելի զորք է մոտենում՝ ահռելի սպառազինությամբ, եւ կարծելով, որ իրենք չեն կարողանա դիմակայել՝ նահանջի հրաման է տվել․ – Այսինքն՝ անմիջապես հարձակում տեղի ունեցա՞վ թե՞ կարծեցիք, որ հնարավոր է՝ նման հարձակում լինի,–հարցրեց մեղադրող դատախազ Գեւորգ Ավետիսյանը։ – Երկրորդը,– պատասխանեց տուժողը։ – Իսկ վերադաս հրամանատարությունը տեղյա՞կ էր նահանջի մասին։ – Եթե ճիշտ եմ հիշում, փորձել էր ռացիայով կապ հաստատել, բայց չէր ստացվել ,– պատասխանեց տուժողը՝ մանրամասնելով, որ իրենցից առաջ՝ առաջին գծում, եղել են հայկական ստորաբաժանումներ, որոնք հենց կռվի մեջ են եղել թշնամու հետ, բայց ընթացքում հարվածներ նաեւ իրենց ուղղությամբ են եղել, ընդհուպ մինչեւ զոհ են ունեցել։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ, փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյանն էլ հետաքրքրվեց՝ իրենք պատկերացում ունեի՞ն, որ իրենց դուրս գալով՝ ճեղքում է առաջանում, եւ դիրքերը բացվում են թշնամու առաջ, ինչին ի պատասխան՝ տուժողն ասաց՝ իրենց հրաման է տրվել, իրենք այն կատարել են։ Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը – Եթե ձեզնից առաջ գտնվող մեր ստորաբաժանումները դեռ չեն ոչնչացվել, ձեզ մոտ հարց չառաջացա՞վ, թե ինչու եք դուք նահանջում, – հետաքրքրվեց դատավոր Ջոն Հայրապետյանը։ – Հարց առաջացավ, – պատասխանեց տուժողը։  – Հայկազ Գրիգորյանը ինչի՞ց եզրակացրեց, որ դուք այդ դիրքը պետք է թողնեք։ – Ինձ թվում է՝ ավելի լավ է Հայկազ Գրիգորյանին նման հարցեր տաք, – պատասխանեց նա։ Նշենք, որ Հայկազ Գրիգորյանն արդեն իսկ հարցաքննվել է դատարանում եւ այս դրվագի մասին խոսելիս ասել է, որ շրջափակման մեջ են եղել, բայց թե ում հրամանով են նահանջել, չի կարողացել նշել։ Տուժողի խոսքով՝ Վահանյանն իրենց հավասար նահանջելիս է եղել, մեկ էլ հանկարծ ասել է, որ վիրավոր է ու սկսել կաղալ Դրանից հետո զորքը գնացել է Հադրութի զորամաս, հաջորդ օրը՝ դպրոց, որտեղ էլ Արթուրն առաջին անգամ տեսել է Վահանյանին։ Ըստ որոշ տեղեկությունների՝ Վահանյանն այդ ժամանակ ոտքից վիրավոր է եղել, սակայն թե՛ Արթուրը, թե՛ նախկինում հարցաքննված բազում զինծառայողներ նրա քայլքի մեջ փոփոխություն, որեւէ վերք չեն նկատել․ «Որոշ ժամանակ դպրոցում մնալուց հետո ասացին, որ գնում ենք մարտական դիրքեր, մեր ստորաբաժանումը բաժանվեց մասերի, երկու մասով գնացինք, սարի վրա զուտ դիրքավորված սպասում էինք մարտական հրամանների, բայց երբ սկսեցին կրակոցներ, տարբեր ուղղություններով խառնաշփոթ իրավիճակ ստեղծվեց», – պատմեց տուժողը՝ նշելով, որ դիրքավորվելու հրամանը Վահանյանն է տվել, այլ կոնկրետ հրամաններ չեն եղել։ Նա հիշեց՝ մինչեւ մարտը սկսվելը Վահանյանը սարի երկայնքով գնում–գալիս էր, սկսվելու պահին որտեղ է եղել՝ չի տեսել, մեկ էլ նահանջի ժամանակ է նրան հանդիպել։ Ձախից՝ տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գայանե Հովակիմյանը, հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը – Ո՞ւմ հրամանով է նահանջը տրվել, – հարցրեց մեղադրողը։ – Եթե ճիշտ եմ հիշում, Վահանյանի, բայց վստահ չեմ։ – Իսկ կոնկրետ ասել է՝ ո՞ւր նահանջեք։ – Ավելի շուտ ցույց տալով․․․ Սկզբում մեր հետ էր քայլում, բայց հետո ասաց՝ վիրավոր եմ, չեմ կարող քայլել, եւ մեքենայով գնաց, ես էդ ժամանակ իրեն շատ մոտ էի, մոտավորապես 2 մետր, եւ հենց էդ ընթացքում ասաց, որ վիրավոր է։ – Իսկ այդ ընթացքում ձեր ուղղությամբ կրակ նկատե՞լ եք։ – Այո։ – Ի՞նչ տեսակի զենքից՝ հրաձգայի՞ն թե՞ հրետանային։ – Հրաձգային, – ասաց տուժողը՝ ենթադրելով, որ եթե իրենց ուղղությամբ հրետանային կրակ լիներ, հնարավոր չէր, որ Վահանյանը բեկորային վիրավորում ստանար, իսկ ինքը՝ ոչ։ – Ըստ քրեական գործի՝ Վահանյանի վիրավորումը բեկորային է, այսինքն՝ Դուք բացառո՞ւմ եք, որ այդ վիրավորումը կարող էր ստանալ այդ պայմաններում։ – Այն ընթացքում, որ ես իրեն մոտ էի, բացառում եմ, բայց դրանից առաջ եղել է թե ոչ, չեմ կարող ասել։ – Բայց ինքը ասաց, որ այդ պահի՞ն է վիրավորում ստացել։ – Ինքը ասաց՝ վիրավոր եմ, պետք է գնամ։ – Բայց մինչ այդ վիրավորման մասին որեւէ հայտարարություն չէ՞ր հնչել։ – Ոչ․․․ Կամ ես չեմ լսել։ – Այդ ընթացքում նրա մարմնի վրա որեւէ վիրավորում, արյան հետք նկատե՞լ եք։ – Քայլքի փոփոխություն նկատել եմ, կաղալ եմ նկատել,  բայց վիրավորում, արյուն ընդհանրապես չեմ նկատել ,– ասաց տուժողը՝ ընդգծելով, որ կաղալը սկսվել է վիրավոր լինելու հայտարարությունից հետո։ – Այսինքն՝ մինչ էդ ձեզ հետ հավասար նահանջում էր մոտ 2 մ հեռավորության վրա, հայտարարությունից հետո սկսեց կաղա՞լ։ – Այո, – պնդեց տուժողը։ – Եվ ի՞նչ գործողություն կատարեց։ – Ասաց՝ վիրավոր եմ–վիրավոր եմ, մեքենա նստեց, որը չեմ տեսել, մարդիկ շատ էին, ու նենց չի, որ իրեն էի հետեւում, եւ հիշում եմ, որ իր հետ այլ վիրավոր զինծառայող նստեց (ըստ տուժողի՝ Արտակ Արսենյանը,–հեղ․), ու գնացին, – պատասխանեց Հարությունյանը՝ հավելելով, որ կապի միջոցը կամ պարտականությունները այլ սպայի փոխանցելու դրվագ ինքը չի նկատել։ Տուժողը աբսուրդ որակեց սպաների խոսքերը, թե զինծառայողները հրամանները ընկալելուն ունակ չեն եղել Արթուր Հարությունյանի խոսքով՝ դրանից հետո շարունակել են նահանջել դեպի մեկ այլ սար, բայց ընթացքում բաժանվել են երկու մասի․ մի մասը արագ էր քայլում եւ հասցրեց անցնել սարի մյուս կողմ, իսկ իրենք կամավորական քեռու եւ կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանի հետ մոտ 90 հոգով հետ մնացին։  Արթուրի հիշելով՝ հետ մնացած անձնակազմով նահանջելիս են եղել Հադրութից հարավ, բայց Հովհաննես Մուրադյանը հեռախոսակապով խոսել է ինչ–որ մեկի հետ, որը ասել է, որ նահանջեն դեպի Հադրութ, որովհետեւ այնտեղ զինվորներ կան, թեեւ չգիտեն՝ հայ թե ադրբեջանցի։ Այդ նահանջի ընթացքում էլ արդեն ադրբեջանցիները մոտեցել են իրենց, եւ հարձակում է սկսվել։  Ձախից՝ Իշխան Վահանյանը, հանրային պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը, տուժող Արթուր Հարությունյանը Ինչպես հայտնի է, հարձակման ընթացքում նորակոչիկների անձնակազմի հետ մնացած միակ սպա Հովհաննես Մուրադյանը, նաեւ՝ այդ կամավորական քեռին, զոհվել են։ Դրանից հետո ողջ մնացած անձնակազմը՝ մոտ 21 հոգի, թաքնվել է գյուղի տներում, կապ հաստատել զորամասի հրամանատար Արթուր Քարամյանի հետ․ «Ասաց՝ ինչ–որ ձեւ գտեք, դուրս եկեք, ասում էինք՝ վիրավորներ ունենք, ասում էր՝ ծանր է, հասկանում եմ, բայց ձեւ գտեք, այսինքն՝ չի ասել, որ մեր հետեւից գալու են կամ ճանապարհ ցույց չի տվել»,– հայտնեց Արթուրը։ Տուժողի իրավահաջորդներից Հրանտիկ Հարությունյանը խնդրեց արձանագրել, որ Քարամյանը, փաստորեն, իրենց խաբել է՝ ասելով, թե տղաներին ճանապարհ է ցույց տվել։ Նշենք, որ այս դրվագի շուրջ հարցաքննվելիս Արթուր Քարամյանը դատարանում հայտնել է, որ մեկ անգամ խոսել է շրջափակման մեջ գտնվող զինծառայողներից մեկի հետ, ասել, որ եթե համարձակվեն դուրս գալ, ինքը ուղղությունը կբացատրի, սակայն այդ մեկ զանգից հետո նրանց հետ կապը կորել է։ Դրանից հետո, ըստ Քարամյանի ցուցմունքի, տղաների մասին տեղեկացրել է դիվիզիայի հրամանատար Կարեն Առստամյանին։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը տուժողին տեղեկացրեց, որ հրամանատարական կազմը նշել է, թե զորքը գտնվել է այնպիսի խուճապային վիճակում, որ արդյունավետ չէր հրամաններ տալը, որովհետեւ, մեկ է, ի վիճակի չէին ընկալելու․ «Իմ համար դա ուղղակի աբսուրդ է, նույնիսկ եթե էդպես է, հրամանատարները պատասխանատու են զորքի համար եւ պարտավոր են մինչեւ վերջին պահը կազմակերպել այնպես, որ զորքը չմնա առանց սպայի եւ չզոհվի»,– ասաց Հարությունյանը։ Կարեն Մանուկյանի տեղեկություններով՝ Վահանյանն անձամբ է ինքն իրեն վիրավորել Հարցաքննված մյուս տուժողը՝ Կարեն Մանուկյանը, որ բանակ է զորակոչվել 2020 թ․ հունիսի 14-ին, նույն հետագիծն է անցել․ սկզբում եղել է Ջրականում, այնտեղից նահանջից հետո՝ Հադրութում։ Մանուկյանը, սակայն, Հայկազ Գրիգորյանի հրամանատարությամբ վաշտում չի եղել, այլ Վահագ Բարսեղյանի, եւ Գրիգորյանենց հետ չի նահանջել։ Ավելին, նա կարծիք հայտնեց, որ հենց այդ առաջին նահանջի հետեւանքով է այնպիսի իրավիճակ ստեղծվել, որ իրենք թշնամու հետ մարտի են բռնվել, թեեւ իրենցից առաջ դեռ յուրային ստորաբաժանումներ են եղել․ ենթադրեց՝ այդ հատվածն է բացվել, թշնամին ներթափանցել է։ Իրենց վաշտի հրամանատարն էլ, ըստ տուժողի, լիարժեք չի տիրապետել տեղանքին․ «Վաշտիս հրամանատարը եղել է Բարսեղյան Վահագը, բայց պատերազմի ընթացքում, որպես էդպիսին, ենթարկվել եմ Սեւան Ղազարյանի հրամաններին, նենց չի, որ Վահագը հրաման տար, չէի անելու, ուղղակի ես իրեն չէի ճանաչում որպես նորմալ սպա, տենց դեպքեր եղել են․․․ Հոկտեմբերի 5–ին անձրեւոտ իրիկուն էր, զորքը նահանջ էր տվել, մենք մնացել էինք շրջափակման մեջ, Վահագը տարածքին ծանոթ չէր, մենք ենք տրամաբանորեն գտել դեպի «9–րդ կմ» գնացող ճանապարհը, էն ճանապարհով, որով մեզ սնունդ է եկել, գնացել ենք, հասել մեր զորքին»։ Կարեն Մանուկյանը Մանուկյանը եւս Վահանյանին Հադրութի դպրոցում է հանդիպել, քայլքի փոփոխություն չի նկատել։ Նրա խոսքով՝ դպրոցում զինծառայողների եւ սպաների միջեւ վիճաբանություն է եղել, զինծառայողները համապատասխան սպառազինություն են պահանջել․ «Հադրութը, ուր պիտի բարձրանայինք, անտառային տարածք էր, իսկ մեզ մոտ համապատասխան սպառազինություն չկար, էդ պահին Բադալյան Մանուկին եմ հիշում, Վահանյանին, Գարիկին (գումարտակի նախկին հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանն է), ասում էին՝ կլինի, ոչինչ, բարձրանանք, կերեւա, իսկ մենք ուզում էին՝ զենքը լիներ, նոր բարձրանայինք, ոչ թե բարձրանայինք, սպասեինք»։ Ի վերջո, ըստ տուժողի, առանց համապատասխան զենքերի են բարձրացել, միայն հագուստն են փոխել։ Խոսելով արդեն Խուռհատ սարում տեղի ունեցած իրադարձություններից՝ տուժողը ասաց՝ անձամբ չի տեսել, բայց լսել է Վահանյանի փախուստի մասին․ «Պատերազմը սկսելու օրվանից Իշխան Վահանյանի գործողություններին ծանոթ չեմ եղել, կոնկրետ տեսել եմ Հադրութում էն ժամանակ, երբ բարձրացել ենք սարը, դիրքավորվել ենք, դրանից հետո ուղղակի լսել եմ, որ ինքը իրեն ոտքից անձամբ վիրավորել է ու փախուստի դիմել»։ Տուժողը նաեւ տրամաբանական չհամարեց այդտեղ բեկորային վիրավորում ստանալը։ Նաեւ նշեց՝ հրամանները իրար փոխանցելով էին ստանում։ Թե ենթադրյալ փախուստից հետո ինչպես է զորքը կիսվել, Մանուկյանը դժվարացավ հստակ ասել․ «Չեմ կարող կոնկրետ ասել, խառնաշփոթ էր տեղի ունենում, որովհետեւ հակառակորդը խաչաձեւ կրակ էր բաց թողնում, տարբեր ուղղություններից կրակում էր, ու ստորաբաժանումը չէր հասկանում՝ ով որտեղից ոնց արժե նահանջ տալ, ու դրա պատճառով տարբեր ուղղությամբ են նահանջել, տարբեր տղերքի բախտ տարբեր ձեւ է եղել»,– ասաց Կարենը՝ հավելելով, որ ինքն իրենից կախված ամեն ինչ արել է․ «Ֆիզիկապես ունակ եղել եմ, բարոյահոգեբանորեն՝ առավել եւս»։ Ըստ նրա՝ Հադրութ գնալու խորհուրդը տվել է այլ ստորաբաժանման մի ծառայող, որի հետ բջջայինով են կապ հաստատել։ Կարենը շրջափակման մեջ մնացած 21 հոգու կազմում է եղել․ «Սկզբում տան մեջ 20–ից ավելի էինք, բայց մնացածը, որ վիրավորում չունեին, ասացինք՝ գնացեք, հրամանատարներին ասեք, որ մենք էստեղ ենք, մնացինք 9 հոգով․․․ Հետո մենք էլ անձամբ զանգեցինք Գարիկին, ինքն էլ ասաց՝ մի երկու ժամից էդտեղ կլինեմ, տեղներդ չփոխեք, բայց տենց էլ չեկավ․․․ Պիտի Վահանյան Իշխանը տեղում լիներ, որ բանը չհասներ նրան, որ մենք շրջափակման մեջ ընկնեինք», – ասաց նա՝ հավելելով, որ կատարվածը դավաճանություն է։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց օգոստոսի 17-ին։   Հեղինակ՝ Միլենա Խաչիկյան Լուսանկարները՝ Ջուլիետտա Հովհաննիսյանի
23:55 - 11 օգոստոսի, 2023
«Մեզ պահող մի բան է եղել՝ Աստվածաշունչը․ մեկս կարդում էր, չորսս՝ լսում»․ Խուռհատ սարի գործով տուժողի հարցաքննությունը

«Մեզ պահող մի բան է եղել՝ Աստվածաշունչը․ մեկս կարդում էր, չորսս՝ լսում»․ Խուռհատ սարի գործով տուժողի հարցաքննությունը

«Շրջափակման մեջ գտնվելու ժամանակ մեզ պահող մի բան է եղել՝ Աստվածաշունչը․ մեկս կարդում էր, չորսս՝ լսում, ես, որ այսօր ողջ եմ, Աստծո ձեռքի գործն է»։ 2020 թ․ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի ժամկետային զինծառայող Նարեկ Սիրունյանի խոսքերն են։ Նարեկը մեկն է գումարտակի այն զինծառայողներից, որոնց հոկտեմբերի 9-ին բարձրացրել են Հադրութին հարակից Խուռհատ սարը՝ պաշտպանության։ Չկանոնակարգված պաշտպանությանը անկանոն նահանջն է հաջորդել, որի ընթացքում գումարտակի մի մասը կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանի հետ միասին անջատվել է անձնակազմից եւ սխալ ուղղությամբ գնալով՝ ընկել շրջափակման մեջ։ Հետագայում շրջափակման մեջ ընկած անձնակազմն էլ է խմբերի բաժանվել, եւ Նարեկը 6 զինծառայողների հետ միասին (որոնցից վիրավոր 2-ը այդ ընթացքում զոհվել են) 44 օր շարունակ թաքնվել է Վանք գյուղի տներից մեկում, պատերազմի ավարտից հետո՝ նոյեմբերի 21-ին, հայտնաբերվել ադրբեջանական զինված ուժերի կողմից եւ գերեվարվել։ 8 ամիս անց՝ 2021 թ․ ամռանը, Նարեկը վերադարձվել է հայրենիք։ Ավելի քան մեկ տարի է՝ դատարանում քննվում է Խուռհատ սարի վերաբերյալ քրեական գործը, որի շրջանակում մեղադրյալի աթոռին է հիշյալ գումարտակի հրամանատար, մայոր Իշխան Վահանյանը։ Նա մեղադրվում է իշխանության անգործության եւ մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու մեջ եւ մեղադրանքը չի ընդունում։ Նարեկ Սիրունյանը, որ բանակ է զորակոչվել 2020 թ․ օգոստոսի 31-ին, երեկ ներկայացել էր դատարան՝ որպես տուժող հարցաքննվելու։ Ըստ տուժողի՝ պատերազմի ժամանակ իրենց մեկ գիշեր թողել են բաց երկնքի տակ մեքենաների մեջ Նախքան Խուռհատ սարի իրադարձությունները ներկայացնելը տուժողը պատմեց, որ սկզբնապես մարտական գործողությունների մասնակցել է Ջրականի տարածքում, ներկայացրեց դրա վերաբերյալ որոշ դրվագներ․ «Հոկտեմբերի 5-ի կամ 6-ի մոտակայքում՝ երեկոյան կողմ, անձրեւոտ եղանակ էր, դրանից առաջ լավ թրջվել էիք, համազգեստ բերեցին, տվեցին, դիրքավորվեցինք, դրանից հետո նահանջ հրաման եկավ դեպի «9–րդ կմ» կոչվող տարածք, որտեղից [խոստացվել է, որ] կտանեն ապահով տեղ, պատերազմը դադարում է, ամեն ինչ նորմալ է, դուք մալադոյ եք, ձեզ չեն տանում դիրքեր [եւ այլն, եւ այլն]»: Այդպես զորքը միատողան նահանջել է Հադրութի զորամաս, ապա՝ դպրոց։ Լուսանկարում՝ Հրանտիկ Հարությունյանը Տուժողի իրավահաջորդներից Հրանտիկ Հարությունյանը հետաքրքրվեց՝ պրիսյագ ընդունե՞լ է, քանի՞ օրվա ծառայող է եղել այդ ժամանակ, ինչին դրական պատասխանելով՝ Նարեկն ասաց՝ 5 օրվա․ «Հարգելի՛ դատարան, խնդրում եմ արձանագրեք, որ հանցավոր ճանապարհով ստիպել են երդում ընդունել, թեկուզ իմ էրեխեն՝ 2 ամսվա ծառայող է եղել, հրամանատարն անձամբ ինձ է ասել՝ կրակել չի իմացել, առանց կրակելու տարել, երդում են տվել, որ մենք էսօր չկարողանանք ապացուցել, որ մեր էրեխեքին իրավունք չունեին տանել մարտի դաշտ»,– ասաց ծնողը։ Ոչ մինչեւ դպրոց հասնելը, ոչ էլ դպրոցում Նարեկը Իշխան Վահանյանին չի տեսել, չի ճանաչել։ Նրա՝ հոկտեմբերի սկզբի ենթադրյալ վիրավորման մասին ոչինչ չի լսել, բայց հետագայում քայլքի մեջ դա վկայող որեւէ բան չի էլ տեսել։ Հոկտեմբերի 9-ին արդեն զորքը նորանշանակ հրամանատար Վահանյանի գլխավորությամբ բարձրացել է Խուռհատ սար․ «Ասացին՝ նոր հրամանատար ունենք, ու պիտի շարժվենք էդ Վիշկա կոչված տեղը, երեկոյան բարձրացել, նստել ենք էդ զիլ–կամազ–ուրալները, զորքի կեսը շարժվել է, մենք մինչեւ լուսաբաց մնացել ենք դրանց մեջ, հետո մեզ իջեցրել են, ասել են՝ զենք, ով ինչ ունի պակաս, վերցրեք բարձրանում ենք, բարձրացել ենք, դիրքավորվել ենք ու էդ ժամանակ արդեն տեսել եմ իրեն»։ – Մեքենաների մե՞ջ եք մնացել,– վկայի խոսքից զարմացած՝ հարցրեց տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը։ Զարմանքը պայմանավորված էր նրանով, որ մինչ այդ դպրոցի վրա արդեն արկ էր ընկել, ուստի ենթադրելի էր, որ տեղն այլեւս ապահով չէ։ – Հա, հենց մեքենաների մեջ։ – Հարգելի՛ դատարան, ես ձեր եւ մեղադրողի ուշադրությունն եմ հրավիրում, որովհետեւ այս փաստը հաղորդում է հանցագործության վերաբերյալ․․․ Էդքան կամիկաձե վերեւում․․․ Էդ զինվորներին նստեցրել ու մեքենաներով․․․ Ու հարուցված քրեական գործ չկա․․․ Հետեւությունները թողնում եմ ձեզ։ Կամավոր քեռին Նարեկ Սիրունյանին փոքր–ինչ տարօրինակ է թվացել Շարունակելով ցուցմունքը՝ Նարեկը պատմեց՝ սարում Վահանյանն է իրենց դիմավորել։ Անձամբ իրեն, որպես նռնականետի, դիրքավորել են ճանապարհի վրա, այսինքն՝ սարի վրա գտնվող զորքի ու ներքեւի հրամանատարական դիտակետի մեջտեղում։ Այդ օրը հակառակորդի շարժ է նկատվել, որը հարեւան ստորաբաժանումները ճնշել են, գիշերը անցել է հանգիստ։ Ներկա է եղել այն կամավոր քեռին, որի մասին բոլոր վկաները հիշատակում են՝ ասելով, որ նա, որպես տարեց մարդ, իրենց առաջնորդել է, ցուցում տվել  շարժվել Հադրութի ուղղությամբ․ «Մենք որ բարձրացել ենք, քեռին էդտեղ է եղել, ասում էր՝ ես կամավոր եմ, բոլորը փախել են, ես մնացել եմ զորքի հետ, հրամանատարներն էլ ասում էին՝ մենք որ էստեղ չլինենք, իրեն լսեք»։ Լուսանկարում՝ փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյանը, դատավոր Ջոն Հայրապետյանը – Քեռու գործողությունների մեջ արտառոց բան նկատե՞լ եք,– հարցրեց Գուրգեն Գրիգորյանը։ – Իմ տպավորությամբ՝ ոնց որ գլխից մի քիչ վերցրած լիներ, թաթալաբազ լեննականցի էր, կարողա բաներ աներ, որ համազգեստ հագնողին հարիր չէին։ – Այսի՞նքն։ – Դե, գիշերը ճամփի մեջտեղ պառկել էր, ասում էր՝ ես սենց քնում եմ, ասում էի՝ գնա մեզնից հեռու, որովհետեւ խռռացնում էր․ գիշերվա մենակության մեջ էդ ձայնից  մարդ վեր է թռնում, երբ շուրջբոլորդ՝ մութ, նայում ես՝ մարդ չկա, դա ազդում է, անձամբ ես լսել, վախեցել եմ, ասել եմ՝ զարթնի կամ գնա ուրիշ տեղ քնի։ – Քեռու ներկայությունը զեկուցվե՞լ է,– հետաքրքրվեց փաստաբանը։ – Ո՞ւմ։ – Զորամիավորում է, անծանոթ մարդ, ում ներկայությունը, ոնց հասկանում եմ, հետագայում մեծ ազդեցություն է ունեցել ամբողջ գործողության վրա, հրամկազմից որեւէ մեկը չի՞ եկել, հարցներ՝ ո՞վ ես, մի գործողություն եղե՞լ է թե՞ չէ։ – Չի եղել, ավելին ասեմ, խոզեր կային էդտեղ, էդ հոպարը տղերքից մեկից սնայպեր վերցրեց, սկսեց կրակել։ – Առանց մարտի՞։ – Հա, առանց մարտի, եկել էին, որ լցվեին պոստ։ – Բա առանց հրաման կրակոցնե՞ր․․․ – Այ էդ հարցը կար էլի, ո՞նց է՝ ինքը կրակում է, մենք՝ չէ․․․ – Ես արդեն տրամաբանում եմ՝ ինչի էր կրակում, բա ձեր հրամկազմը, բա մեկը չէ՞ր գալիս, ասում՝ տեղանքն ես ցույց տալիս, զորքի դիրքավորումն ես ցույց տալիս,– հարցրեց Գրիգորյանը։ Ձեռքով թկթկացնելով սեղանին՝ տուժողը պատասխանեց․ – Էս էր, ձայն չկար, ոչ մի բան չի եղել։ Մարտական գործողությունների ընթացքում տուժողը մեղադրյալին որեւէ անգամ չի տեսել Հաջորդ օրն առավոտյան կռիվը սկսվել է․ «Առավոտյան սնունդ եկավ, հավաքվեցինք, որ ուտենք, էդ ընթացքում արդեն կրակոցներ սկսվեցին, ամեն մեկը իր զենքը վերցրեց, տեղավորվեց, ու արդեն վիրավոր, զոհ․․․ Էդ ժամանակ գումարտակի հրամանատարին չեմ տեսել, իմ կողքին են եղել Հովոն, Ղարիբյանը, Վարդանյանը (խոսքը սպաներ Հովհաննես Մուրադյանի, Արսեն Ղարիբյանի, Վազգեն Վարդանյանի մասին է,–հեղ․), հետո որ տակից էլ սկսեցին կրակել, Մուրադյանն ասաց՝ մերոնց կեսը անտառի մեջ է, չկրակեք, ու մի հատ պտույտ, արդեն մեզ էլ էին սկսում կրակել»։ Ողջ ընթացքում, ըստ Նարեկի, թշնամին միայն հրաձգային զինատեսակներ է կիրառել, հետեւաբար Վահանյանը, նրա խոսքով, չէր կարող այդտեղ բեկորային վնասվածք ստանալ։ Լուսանկարում՝ մեղադրյալ Իշխան Վահանյանը, հանրային պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը Նարեկի խոսքով՝ իջնելիս ինքն ընկել է, ոտքը վնասել, Հովհաննես Մուրադյանի օգնությամբ վիրակապել են, շարունակել, մինչեւ դուրս են եկել ճանապարհի վրա, զորքն արդեն առաջ գնացած է եղել, փորձել են գնալ նրանց հետեւից, բայց շուտով կրակահերթ է սկսվել, նստել են ջրի ափին, փորձել հասկանալ՝ ինչ է կատարվում։ Այդպես մոտ 100 հոգով անջատվել են զորքից․ ով ի վիճակի էր, մյուս սպաների հետ արագ–արագ առաջ է անցել, ով վիրավոր էր, թույլ, Հովհաննես Մուրադյանի հետ է եղել։ – Չփորձեցի՞ն ձեզ սպասել։ – Ոչ մեկն էլ չի սպասել էդ իրավիճակում, մի հատ Մուրադյան Հովհաննես է եղել, որ առաջին օրից մինչեւ վերջին օրը կանգնել է մեր կողքին, ու եթե մի բան էլ չենք կողմնորոշվել, ձեռքներս բռնել է, ասել է՝ սա սենց պիտի արվի, ուրիշ մարդ ես չեմ տեսել, որ կանգներ մեր կողքին, ասեր՝ էս ուղղությամբ գնա կամ սենց արա։ Ըստ Նարեկ Սիրունյանի՝ իրենք տեղյակ էին, որ Հադրութը օղակի մեջ է Նարեկ Սիրունյանը հերքեց մինչ այս հնչած այն ցուցմունքները, թե պայմանավորվել են սպասել, մինչեւ սպաները բարձրանան հարակից սարի վրա գտնվող 3-րդ գումարտակի մոտ՝ նրանց միանալու հավանականությունը հասկանալու համար, ասաց՝ այդ հարցը քննարկվել է դեռ մարտի ընթացքում, բայց վերջնական որոշում, հրաման եթե լիներ, բոլորով գնացած կլինեին։ Մի շարք վկաներ այդ դրվագով են բացատրել զորքի մասնատումը՝ ասելով, որ 3-րդ գումարտակի մոտ գնացած անձնակազմը մնացել է վերեւում, մյուս մասը՝ ներքեւում, քանի որ թշնամին սկսել է թիրախավորել իրենց, առաջանալ այլեւս չեն կարողացել։ Նարեկը հերքեց նաեւ այն ցուցմունքները, թե դրանից հետո Հովհաննես Մուրադյանի եւ քեռու գլխավորությամբ որոշվել է գնալ գրավված Հադրութի ուղղությամբ․ «Երբ հավաքվեցինք, Հովոյին հարցրի՝ բա էս ո՞ւր են, ո՞ւր գնացին, ի՞նչ պիտի անենք, ասաց՝ պիտի կամաց դուրս գանք, բաժանվենք մասերի, խումբ–խումբ անցնենք․․․ Կապվել են Վահանյանի հետ, Հովոն թե հոպարը՝ կդժվարանամ ասել, էդտեղից հայհոյանքներ է լսվել, լսվել է, որ Վահանյանը չկա, զորքին թողել, թռել է, ո՞վ պիտի զորքին տիրություն անի․․․ Պատճառաբանությունը եղել է այն, որ ծանր վիրավոր է եղել, իրեն շուտ իջեցրել են։ Ու մեզ արդեն ասվել է, որ Հադրութը վերցված է օղակի մեջ, պիտի արանք գտնենք, էստեղից դուրս գանք»։ Լուսանկարում՝ տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գայանե Հովակիմյանը, հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը Ըստ Նարեկի՝ Հովհաննես Մուրադյանն առաջարկել է Հադրութի տակով դուրս գալ։ – Չի՞ եղել խոսակցություն, որ պիտի գնաք Հադրութ՝ զորքին փրկելու։ – Զորքը հաստատ չէր մտնի Հադրութ բոյ տալու, որովհետեւ չի կարող 100 հոգին 1000-ի դեմ․․․ Ոնց որ քեզ գցեն առյուծների վանդակ, դա հնարավոր չէր։ – Ինչո՞վ կբացատրեք, որ մի քանի հոգի, այդ թվում՝ ձեզ հետ եղած անձինք, հայտնում են՝ քեռին ասել է՝ գնում ենք Հադրութ, որ օգնենք մեր տղաներին դուրս գալու։ – Հադրութում մնացած են եղել չակերտավոր կամավորականներ, որոնք ամսի 9–ին պիտի մեզ հետ բարձրանային դիրքեր, բայց չգիտես ոնց, չեն բարձրանում, հետո, չգիտես ոնց, անհետանում են, իրե՞նց պիտի օգնեինք։ – Չգիտեմ։ – Զորքից Հադրութում մարդ չի մնացել․․․ Ես կդժվարանամ բացատրել, եթե մի բան չգիտեմ, չգիտեմ, բայց եթե տենց հրաման լիներ, մեկը ես էդ հրամանը չէի կատարի, որովհետեւ էդ պահին, երբ մեզ պետք է էդ մարդիկ հանեին, գազի վրա կոֆե էին եփում, հաց էին ուտում, էս է եղել պատերազմը, այ սենց պատերազմ էինք տանում մենք,– ասաց տուժողը։ Լուսանկարում՝ տուժող Նարեկ Սիրունյանը Սիրունյանը հերքեց նաեւ սպաների այն խոսքերը, թե զորքը բարոյահոգեբանական այն վիճակում է եղել, որ ի վիճակի չի եղել հրաման կատարել․ «էդ նյութերը ով տվել է, իրենք ի վիճակի չեն եղել հրաման տալու, որ զորքն էլ դա կատարեր, երբ իրենք լինեին լավ հրամանատարներ․․․ Ես ինքս մի քանի անգամ կատարել եմ հրաման, որ ինձ տրվել է, եղել եմ ֆիզիկական լավ վիճակում, էդ ո՞նց եղավ, որ ես ի վիճակի էի, մնացածը՝ չէ, եթե լինեին ճիշտ, հստակ հրամաններ, բոլորն էլ ի վիճակի էին, բոլորն էլ եղել են հասուն մարդիկ, մանավանդ էդ 10 օրվա ընթացքում էնքան էին կոփվել, վիրավոր էլ է եղել, որ հրաման է կատարել․․․ Զորքին տալիս էին հրաման մի գիշերում երկու մետր խրամատ փորել, փորում էինք, առավոտյան նվեր էին տալիս թուրքին, մեզ տալիս էին նահանջ,– նկարագրեց նա։ Շրջափակման մեջ մնացած անձնակազմը դիտարկվել է հակառակորդի կողմից, հայկական համազգեստներով ադրբեջանցիներ են նրանց փորձել մոլորեցնել, մարտ է սկսվել, որի ժամանակ էլ Նարեկը 5 տեղից վիրավորվել է, գիտակցությունը կորցրել․ «Լացի, գոռոցի վրա եմ աչքերս բացել, արնաքամ լինելով՝ ջուր են տվել, կապել են, որ արյունը կանգնի, գցել են թեւերից, ընկել եմ ցած, գիտակցությունս էլի գնացել է, պառկեցրել են, ինչով հնարավոր է, փորձել են կապել, գիշերը եկել, ասել՝ մի բան կանենք, ձեզ չենք թողնի էստեղ, տարել են էդ տուն»,– պատմեց Նարեկը։ Նույն մարտի ժամանակ զոհվել է Հովհաննես Մուրադյանը․ «Ես մոշի թփի մեջ եմ ընկնում, ինձ ասում է՝ ի՞նչ եղավ, ու էդ պահին ինքն էլ է ընկնում, էդ հայացքը մինչեւ հիմա իմ աչքի առաջ է, ես էդ հայացքը չեմ կարող մոռանալ, իր խոսքերը չեմ կարող մոռանալ»։ Ըստ որոշ վկաների խոսքերի՝ կամավոր քեռին նույնպես այդտեղ զոհվել է։ Ըստ տուժողի ցուցմունքի՝ իրենց մասին տեղյակ են եղել, բայց օգնության այդպես էլ չեն եկել Տանը հեռախոս են գտել, փորձել կապ հաստատել պատկան մարմինների՝ ՊՆ–ի, ոստիկանության, 911-ի հետ, սակայն որեւէ տեղից չեն պատասխանել։ Նարեկը հոր հետ է խոսել, բացատրել իրենց տեղը, օգնություն խնդրել։ Դրանից հետո հայրը հնարավոր բոլոր դռները թակել է, բայց՝ ապարդյուն։ Թե հատկապես ինչ են նրան ասել, տուժողը դժվարացավ պատասխանել, ասաց՝ իրենց տանը մի թեմա կա, որ փակ է, ու դա պատերազմն է։ Նույն պահին զանգել են նաեւ իրենց գումարտակի նախկին հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանին․ «Տեղանքն ենք բացատրել, բա մինչեւ 6-ը պրոբլեմ չկա, դուրս եք գալիս,  ժամը 6-ն ա, մարդ չկա, 10-11–ն ա, մարդ չկա, ուզում ենք զանգել, մարտկոցը նստում է․․․ 10 օր անցավ, 20 օր անցավ, 40 օր անցավ»։ Այդ ժամանակ թուրքերը արդեն սկսել էին գյուղի տները փորփրել։ 44-րդ օրը հասել են իրենց տանը․․․ – Իսկ Դուք տեղյա՞կ էիք, որ ձեր հարակից տներում էլի հայեր կային։ – Իմացել ենք, որովհետեւ վիրավորներին աղմուկով բերեցին։ Նույնիսկ ուզել ենք միանալ նրանց, բայց որ էնտեղ դուռ–մուռ չի եղել․․․ – էդ օրը 31 հոգի դուրս է եկել, միացել Կիրովականի չաստին, 500 մ քայլել, հասել են, ալարել են էս տղերքին ասել,– վրդովված հայտնեց տուժողի իրավահաջորդ Գեղամ Ղազարյանը, որ Սիրունյանի 7-հոգանոց խմբի կազմում զոհված Նարեկ Ղազարյանի հայրն է։ Կազմից զոհված մյուս զինվորը Տիգրան Համբարձումյանն է։ Նախագահող դատավորը հետաքրքրվեց՝ ինչպե՞ս է ստացվել, որ 5-ով են մնացել այդ տանը․ – Զորքը ո՞ւր է եղել։ – Զորքը գնացել էր՝ օգնություն բերելու, մեջները ղարաբաղցի կար, իբր պիտի ուղղորդեր տեղանքում, բայց արդյունքում ստացվեց այնպես, որ մենք մնացինք էդտեղ․․․ – Իսկ այդ տղերքին պատերազմից հետո չե՞ք հարցրել, գուցե  զանգել են օգնության, չեն եկել․․․ – Ես իրենցից ոչ մեկի հետ առնչություն չունեմ, նպատակ էլ չկա, որովհետեւ երբ պատասխանը լսես, կամ շատ  վատ ես զգալու, կամ նեղանալու ես, կամ վիրավորվելու ես․․․ – Էդ ամբողջից հետո ոնց էլ չլինի հանդիպած կլինեք ձեր մարտական ընկերներին, կա՞ ինֆորմացիա, որ կցանկանաք հայտնել դատարանին։ – Պարո՛ն դատավոր, ես որ եկել եմ, երկար ժամանակ հոսպիտալում եմ եղել, վիրահատություններ եմ տարել, լիքը մարդ եմ տեսել, երբ իրենք գլուխները թեքել են, ես ավելի շատ եմ թեքել, էսօր ես ներել եմ բոլորին, Աստված ասում է՝ ներիր մարդուն, որ դու էլ ներվես, ես ներել եմ, թող Աստված իրենց հետ լինի։   Հեղինակ՝ Միլենա Խաչիկյան Լուսանկարները՝ Ջուլիետտա Հովհաննիսյանի
11:04 - 22 հուլիսի, 2023
«Լայն ժպիտն ա մեջս տպավորվել․․․»․ տուժողները՝ մարտի ժամանակ Իշխան Վահանյանի մասին

«Լայն ժպիտն ա մեջս տպավորվել․․․»․ տուժողները՝ մարտի ժամանակ Իշխան Վահանյանի մասին

Դատարանում շարունակվում է 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մարտի դաշտը լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ մեղադրվող հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ գործի քննությունը: Երեկվա նիստը նշանակվածից ավելի քան երկու ժամ անց սկսվեց։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանի աշխատակազմից մեկ ժամ հետաձգումից հետո տեղեկացրին, որ մեղադրյալ Վահանյանին դատարան բերելու հետ կապված տեխնիկական խնդիրներ են եղել, պատճառը ուղեկցողների մեքենայի անսարքությունն է։ Այս հանգամանքն, իհարկե, առաջացրեց զոհված զինծառայողների ծնողների վրդովմունքը․ նրանցից ոմանք՝ դատարանի ներսում, իսկ մյուսներն էլ հունիսյան տապին դատարանի բակում հավաքված ժամերով սպասում էին նիստին։ Նրանց հետ էին նաեւ պատերազմի մասնակից այն տղաները, որոնք այս գործով տուժող են ճանաչվել եւ պետք է հարցաքննվեին։ Երեկ նիտին դատակոչվել էին վեց տուժողներ։ Նրանցից մեկը չէր ներկայացել, իսկ ոմանց դեռ նախորդ նիստին բերման ենթարկելու որոշում էր կայացվել։ Դատարանում տուժողներից մեկը բարձրաձայնեց, որ ինքը չի ստացել փոստային եղանակով իրեն առաքված ծանուցագիրը՝ դատարան ներկայանալու մասին, ու դատական նիստի օրվա մասին տեղեկացել է դատարանից ստացած զանգի միջոցով։   Դատական նիստին ներկա էին պատերազմի ժամանակ Վահանյանի հրամանատարության տակ գտնվող Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի զինծառայողներ Ալբերտ Գրիգորյանը, Էրիկ Խաչատրյանը, Արայիկ Գալստյանը, Նարեկ Սիրունյանը, Ռոբերտ Վարդանյանը։ Ջրականից նահանջի ժամանակ զինծառայողը սպայակազմից որեւէ մեկին չի տեսել Առաջինը հարցաքննվեց Ալբերտ Գրիգորյանը։ Նա բանակ է զորակչվել 2020թ․ հուլիսին, եղել է շարքային, ծառայել է Ջրականի զորամասում։ Գրիգորյանն ասաց, որ Վահանյանին ճանաչում է, նրանց հարաբերությունները միայն ծառայողական բնույթի են եղել։  Վերհիշելով պատերազմի օրերը, որոնցով ինքն անցել է, Գրիգորյանը նախ ասաց, որ Վահանյանը Խուռհատ սարքում իրենց հետ չի եղել, հետո արդեն սկսեց պատմել հերթականությամբ՝ պատերազմի սկզբից վերարտադրելով տարբեր դրվագներ։  Գրիգորյանն ու մյուս զինծառայողները պատերազմը սկսվելիս եղել են Ջրականում, այնտեղ տեղափոխվել են այլ մարտական դիրքեր, բայց քանի որ երկու ամսվա զինծառայող է եղել, տեղանքները լավ չի մտաբերում։ Վերջինս, որ հակատանկային դասակից է եղել, նշում է, որ չեն ունեցել վաշտի հրամանատար, դասակի հրամանատար, հիշում է, որ Իշխան Վահանյանը մինչեւ պատերազմը եղել է շտաբի պետ, վերադաս հրամանատարությունից դժվարությամբ մտաբերում է նաեւ այլ անուններ՝ Արտյոմ, Սամվել, Պողոսյան։ Ի սկզբանե՝ Խուռհատի դեպքերից առաջ, ինչպես պատմում է տուժողը, իրենք եղել են հրամանատարական դիտակետի մոտ, հետո տեղափոխվել են այլ վայր։ Իր տեղեկություններով՝ գումարտակի հրամանատարը զոհվել է դիտակետի մոտ, լսել է, որ նա հրթիռի պայթյունից է զոհվել։ Այդ տարածքում Իշխան Վահանյանին չի հանդիպել, ոչ էլ տեղեկություն է ունեցել նրա վիրավորվելու մասին։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը տուժողից հետաքրքրվեց, թե ինչպես է եղել իրենց տեղափոխությունը Ջրականից, ինչպես է եղել նահանջը դեպի Հադրութ։ Գրիգորյանի հիշելով՝ նահանջի հրաման է եղել․ «Հրաման եղել ա, Գարիկն ա եղել մեր հետ [նկատի ունի գումարտակի նախկին հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանին,-խմբ․], եղել ա Ղարիբյանը։ [․․․] Ջաբրայիլի պոստում ենք եղել, դրանից հետո եկան, ասեցին նահանջ ա՝ նահանջենք Հադրութ, ոտով դաշտով վազելով գնացել ենք, էդ ժամանակ բոյեր էր բլիժնի, հետեւներիցս խփում էին, վազելով էթում էինք։ Սաղ զորքը ոնց վազում էր, սաղ վազում էինք, ոչ մեկս տարածքին ծանոթ չենք եղել»,- պատմեց տուժողը, եւ, ի պատասխան մեղադրողի հարցին, նշեց, որ այդ պահին ինքը սպայակազմից որեւէ մեկին չի տեսել։ Ալբերտ Գրիգորյանի խոսքով՝ այդպես վազելով իրենք հասել են մի ինչ-որ տեղ, որը կոնկրետ չի հիշում, այնտեղ մեքենաներ են եկել՝ «Կամազ», այդտեղից մի ուրիշ տեղ են գնացել, մի գիշեր մնացել փակ այդ տեղում, իսկ լուսաբացին գնացել Հադրութի զորամաս, այնտեղ մնացել մի քանի ժամ, սնվել, այնուհետեւ գնացել են Հադրութի դպրոց, մնացել այնտեղ, հետո բարձրացել «Վիշկա» կոչվող հատվածի դիրքեր՝ Խուռհատ սար, որտեղ սկսել է մարտ ընթանալ։ Տուժողը հիշում է, որ Հադրութի զորամասում արդեն հանդիպել է Իշխան Վահանյանին, բայց չի նկատել, թե նրա վրա վիրակապ լինի կամ դժվարությամբ քայլի․ «Զենք-մենք էինք ստանում, էդ մի պահն եմ տեսել, դրանից հետո նենց չի, որ միշտ աչքիս առաջ ա եղել»,- նշեց հարցաքննվողը։ Նա հիշում է, որ դպրոցում իրենց հետ եղել է նաեւ Գարիկ Վարդերեսյանը։ Հետո, երբ հակառակորդը սկսել է հարվածներ տեղալ դպրոցի վրա, զորքն այդտեղից դուրս է եկել ու գնացել «Վիշկի» պոստ։  Գրիգորյանը հիշում է, որ իրենց հետ սերժանտ է եղել, Սերգո են ասել նրան։ Մեղադրողի ճշտող հարցին՝ ըստ էության այդ սերժա՞նտն է հանդիսացել վերադասը, Գրիգորյանը դրական պատասխան տվեց՝ հավելելով, որ իրենց սարում պահել է կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանը [գումարտակի մի մասը կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանի հետ միասին անջատվել է անձնակազմից եւ սխալ ուղղությամբ գնալով՝ ընկել շրջափակման մեջ]։  - Ո՞ւմ հրամանով է զորքը բարձրացել «Վիշկա» կոչվող տեղանք,- հետաքրքրվեց Գեւորգ Ավետիսյանը։ - էդ ժամանակ, ինչքան հիշում եմ, Գարիկը արդեն պերեվոդ էր եղել, երեւի Իշխանն ա էլի արդեն եղել։ Ասել են՝ բարձրանում ենք, բարձրացել ենք, Գարիկին չեմ տեսել էդ ժամանակ, իմացել եմ, որ պերեվոդ ա եղել։ - Ի՞նչ հանձնարարություն են տվել։ - Բարձրացել ենք սարի վրա, վերեւի պոստը, դիրքավորվել, բոյ ա գնացել։ - Այսինքն անցել եք պաշտպանության։ - Այո։ Թե կոնկրետ որ հատվածում են իրենք դիրքավորվել, որտեղ են եղել հարեւան ստորաբաժանումները, ով է եղել իրենց հետ վերադաս հրամանատարությունից, Գրիգորյանը լավ չի մտաբերում։ Նա նկարագրեց, որ կոնկրետ այն հատվածը, որտեղ իրենց զորքն է եղել, սարի վրա է եղել, դրանից հետո փոս է եղել, հետո բաց դաշտ։ Նա չհիշեց, թե ովքեր են տեղակայված եղել կողային հատվածներում․ «Ընթացքում տեսել ենք [սպաների], եկել-գնացել են՝ տեսել ենք, հանդիպել ենք էդ ընթացքում, «Վիշկի» մասին ա խոսքը։ Արդեն բլիժնի բոյ էր սկսել, հրաման էր տված կրակեինք, անտառի նման տեղ էր մեր հետեւում, հետո հրաման տվին՝ մի կրակեք, մերոնք են, հետո հրաման տվին աջ կողմ կրակենք, իրանք էլ էին կրակում։ Վիրավոր ունեցանք, հետո վիրավորների էինք իջացնում ներքեւ, ավտո էր եկել, որ իրանց տանեին էլի»,- պատմեց Գրիգորյանը։ Նա, սակայն, չի հիշում, թե կոնկրետ ով է այդ հրամաններն արձակել։ «Ընդհանուր էին գոռում «նահանջ»»․ տուժողը չի մտաբերում՝ ով է Խուռհատից նահանջի հրաման արձակել Գրիգորյանը պատմում է, որ այդ տեղանքում փոխհրաձգությունն այնքան է շարունակվել, մինչեւ դարձյալ «նահանջ» հրահանգ է լսվել, ու բոլորով սկսել են հետ քաշվել։ Բայց թե ով է նահանջի հրամանը տվել, նորից անուններ չհնչեցին։ Տուժողը հիշում է, որ ընդհանուր էին գոռում, այն «հրամանը» փոխանցումներով էր հասնում մեկը մյուսին։ Ու այդպես սկսել են կրակելով հետ վազել՝ փորձելով օգնել նաեւ վիրավորներին։ Նրանցից մեկն էլ դատարանում Գրիգորյանի կողքին նստած Ռոբերտ Վարդանյանն է եղել, որի հարցաքննությունը եւս կներկայացնենք այս նյութում։ Հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ ո՞վ էր համակարգում այդ գործողությունները։ Գրիգորյանի խոսքով՝ որքանով ինքը տեղյակ է եղել՝ այդ ժամանակ տարածքում եղել է Իշխան Վահանյանը, բայց կոնկրետ իր կողքին չի տեսել։ Մինչեւ վիրավորներին մեքենաների մոտ հասցնելը՝ Գրիգորյանը սպաներից որեւէ մեկին չի տեսել։ Տուժողը հիշում է, որ իրենց հետ է եղել մի կամավոր քեռի, անունը՝ Արտյոմ, որի ցուցումներին իրենք հետեւել են։ Մասնավորապես, ինչպես հիշում է Գրիգորյանը, քեռին ասել է՝ բարձրանան սարը, իրենք բարձրացել են։ Այդ ժամանակ իրենց հետ է եղել սպաներից նաեւ Հովհաննես Մուրադյանը։ [Կամավոր քեռու մասին իրենց ցուցմունքներում հիշատակել են տարբեր զինծառայողներ]։ Տուժողի խոսքով՝ Մուրադյանն իր հեռախոսով կապ է հաստատել ու ճշտել, որ երրորդ վաշտն իրենցից ավելի վերեւ է։ Իրենք գնացել են այդ ուղղությամբ, հետո իրենց ասել են, որ բարձրանալ պետք չէ, պետք է հետ գնալ։ Հետ գալու ճանապարհին, ըստ տուժողի, հակառակորդը սկսել է բոլոր կողմերից կրակել, ու իրենք այդպես ընկել են շրջափակման մեջ։ «Սպասել ենք մի քիչ, Մուրադյան Հովոն էր ուզում էլի կապի դուրս գալ, մի քիչ առանձնացել ա, էդ պահը չգիտեմ՝ ուր ա գնացել, դրանից հետո չեմ տեսել, դրանից հետո մենակ էդ հոպարն ա եղել՝ Արտյոմը։ Դրանից հետո չեմ տեսել Հովոյին, Արտյոմը անտառի մեջ հետներս ա եղել, մութը ընկնում էր արդեն, մեր վերեւով ադրբեջանցիների զորքը գնում էր, մեր հրետանին կրակում էր, մենք լսում էինք, բայց իրանք մեզ անցնում էին, մենք մնացինք ըտեղ, որտեղ մնացել էինք, հարմար տեղ էր, չէինք երեւում։ Առաջ էին գնացել, էդ ձեները, բան, կտրվեց, արդեն լույսը ուզում էր բացվել, որոշեցինք անտառով էթանք, տենանք ուր ենք դուրս գալիս, դուրս ենք եկել, արդեն էդ գյուղ ենք մտել, Վանք գյուղն ա եղել։ Հլը չէինք հասել Վանք գյուղ, էլի վերեւից կրակում էին, թմբի վերեւից մեզ էին կրակում, գռանատը շպրտում էին մեր կողմ, դաժե հայերեն խոսում էին՝ «դուրս եկեք», մենք հասկանում էինք, էլի, որ կարան իրանցից լինեն, սպասում էինք, էդ պահին չէինք կրակում, որ չերեւանք՝ որտեղ ենք։ Որ գռանատը շպրտեցին, վիրավոր ունեցանք, ինձնից մի քիչ էս կողմ ա գռանատն ընկել։ Արտյոմը ասեց, ճամփա էր անտառից հետո, հետո նորից մտնում էր անտառ, ասեցինք վազենք էդ կողմ, որ կրակում էին, կտրենք անցնենք շոշը դեպի անտառի մյուս կողմը։ Զորքից մի քանի հոգի վազեց, էդ ընթացքում խփեցին, վիրավորներ ունեցանք, մահացան կեսը, կոնկրետ Արտյոմին էլ են ըտեղ խփել, մահացել ա։ Վազելով, վիրավորներին բռնած անցել ենք էդ հատվածը՝ դեպի անտառ, քցվել ենք անտառի մեջ, հետո տուն կար, տրակտոր, բան էր կանգնած, մտել ենք էդ տուն, վիրավորներին տնից ինչով կարացել ենք, պերեվյազկա ենք արել, օգնել ենք ու մնացել ենք ըտեղ»,- մանրամասն պատմեց Գրիգորյանը։  Այդ տնից փորձել են կապի դուրս գալ։ Բայց իրենց մոտ եղած կապի միջոցը չի աշխատել։ Կապ են ունեցել միայն հեռախոսով, բայց մարտկոցները նստած են եղել, չեն ունեցել լիցքավորման սարք։ Բայց, բարեբախտաբար, այդ տան բակում մարտկոց է եղել, տղաներից մեկը կարողացել է դրանով լիցքավորել հեռախոսը ու կապ հաստատել․ «Զանգել ենք, մեզ ասել են, որ տարածքը մերը չի, ու պետք ա սպասենք էնքան, մինչեւ օգնություն գա։ Մեր սերժանտն ա խոսացել, սերժանտներից, ասել են, որ սպասեք, մինչեւ տենանք՝ ինչ ա լինում, մնացել ենք մի քանի օր ըտեղ․․․»։ Վանք գյուղ գնալու գաղափարը կամավորական քեռիինն է եղել Գրիգորյանը նորից նշեց, որ դեպի Վանք գյուղ գնալու գաղափարը կամավորական այդ քեռի Արտյոմինն է եղել։ Մեղադրողի հարցին՝ Արտյոմը կամ սպաներից Հովհաննես Մուրադյանը հակառակորդից ի՞նչ տեղեկություն ունեին իր տպավորությամբ, Գրիգորյանը պատասխանեց, որ, ըստ իրեն, Արտյոմը չի տիրապետել՝ որ կողմ կարող են գնալ։ Նա նշեց, որ եթե իմանային, որ Վանք գյուղում հակառակորդն է, ու շրջափակման մեջ են ընկնելու, այդ ուղղությամբ, բնականաբար, չէին գնա․ «Պետք ա լիներ նենց մարդ, որ ճիշտ հրաման տար, մենք էլ կատարեինք»,- ասաց տուժողը։ Նա նշեց, որ Արտյոմի ասածներին անսացել են, որովհետեւ մտածել են՝ տարիքով մարդ է, գուցե ինքն ավելի լավ իմանա։ Մեղադրողը պարբերաբար հարցերով փորձում էր հասկանալ՝ ի վերջո զորքին չէ՞ր հետաքրքրում՝ ուր են սպաները, չե՞ն փորձել ճշտել։ Գրիգորյանն արձագանքեց, որ այնքան խառը վիճակ էր, շրջափակման մեջ էին, որ անգամ եթե շատ ուզենային, չէին կարող իմանալ՝ ուր են։ Տուժողը չհիշեց նաեւ, որ կապի դուրս եկած լինեն Իշխան Վահանյանի հետ, կամ որ կամավորական քեռին զանգած լինի նրան․ «Ես ըտեղ չեմ եղել, հետագայում էլ չեմ իմացել, մենակ էն ենք իմացել, որ պետք ա ստեղ լիներ [Վահանյանը] ու ստեղ չի»,- ասաց տուժողը՝ նշելով, որ պատերազմից վերադառնալուց հետո է իմացել, որ Վահանյանը լքել է մարտի դաշտը․ «Փախել ա, էլի, որ ըտեղ լիներ, ճիշտ հրաման տար, մենք էլ կանեինք, չէինք հայտնվի էդ վիճակում, չէինք ունենա էդքան զոհ․․․ Ու էլի հաստատ լավ կլիներ»։ «Վիշկայի» մոտ, ինչպես հիշում է տուժողը, հակառակորդը սկզբում հրետանիով է կրակել, իրենք նկատել են նաեւ ադրբեջանական տանկեր։ Բայց իրենց վիրավորումները հրազենային են եղել։ Մեղադրողի հարցին՝ նահանջի ժամանակ հնարավո՞ր էր բեկորային վնասվածք ստանալ, տուժողը նշեց, որ այդ պահին ավտոմատների կրակ էր․ «Դաժե տեսնում էինք, որ պուլեքը կպնում էին գետնին»։ Այդուհանդերձ, Գրիգորյանը նշում է, որ եթե իրենք նորմալ հրամաններ ստանային, ապա ունակ էին դրանք կատարելու։ Տուժողների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանն իր հարցերը սկսեց ժամանակագրական հակառակ հաջորդականությամբ՝ Խուռհատից մինչեւ պատերազմի սկիզբ։ Անդրադառնալով նախորդիվ հարցաքննված անձանց ցուցմունքներին, հետաքրքրվեց՝ նահանջի ժամանակ եղե՞լ է դեպք, որ հրամանատարներ Հովհաննես Մուրադյանը, Հայկազ Գրիգորյանը, Վազգեն Վարդանյանը նահանջող զորքը հավաքեն մի տեղ, ապա քննարկեն իրենց անելիքները։ - Ցուցմունք ունենք, որ քննարկում ա եղել, Հայկազ Գրիգորյանը զինվորների հետ չորս սպաներով բարձրացել են դեպի երրորդ գումարտակի ուղղությամբ, Հովիկ Մուրադյանը ձեր մյուս տղաներով մնացել եք տեղում, սպասել, որ ճշտեն՝ վերեւում ոնց են առաջ գնալու, եղել ա հրետանու կրակ, եւ չեն կարողացել միավորվել։ - Հրետանու կրակ եղել ա, բայց կոնկրետ․․․ - Էդ նահանջի ժամանակ, նահանջից հետո․․․ արդեն Խուռհատ սարից իջել եք։ Սպաները ցուցմունք են տալիս, ասում են, որ իջել ենք, Հովիկ Մուրադյանը տղաներով մեր հետ ա եղել, իջել ենք մի հատված, որտեղ նստել են, քննարկել իրենց անելիքները։ Չորս սպաները՝ Հայկազ Գրիգորյանի գլխավորությամբ, առաջ են գնացել դեպի երրորդ գումարտակի ուղղությամբ, Հովիկը Մուրադյան մնացել ա էդտեղ։ -  Հայկազ Գրիգորյանի բարձրանալը ես չեմ հիշում, կարող ա առաջ են ընկել, չեմ տեսել։ Քննարկելը չեմ տեսել։ - Հնարավո՞ր էր մի բան կատարվեր էդտեղ՝ կես ժամ, մի ժամ, տասնհինգ րոպե [Գուրգեն Գրիգորյանը նկատի ունի քննարկում,- խմբ․], դուք չտեսնեիք։ - Կտենայինք հաստատ։ Կոնկրետ հավաքված ես չեմ տեսել։ - Իսկ առաջխաղացման մասին ասացիք՝ չեք իմանում, հա՞՝ Հայկազ Գրիգորյանի գլխավորությամբ սպաները որ ուղղությամբ են շարժվել։ - Չէ, չեմ իմացել։ - Իսկ խոսակցություն տղաների մեջ, որ նման բան ա եղել։ - Չէ, էդ պահին ես մենակ որ հիշում եմ՝ իմացել եմ, որ երրորդ վաշտը վերեւում ա եղել, բայց հետո, որ Հովիկն ուզեցել ա կապ հաստատի․․․ - Վերեւում՝ որտե՞ղ։ - Սարի [խոսքը Խուռհատին հարակից այլ սարի մասին է,-խմբ․] ավելի բարձր տեղում, մեզանից լավ առաջ են եղել։ - Այսինքն՝ դուք իրենց ընդհանրապես մոտ չեք գնացել։ - Չէ, երրորդ վաշտի մոտ մենք չենք հասել։ - Չեք հասել։ - Չէ․․․ Իսկ թե ինչու են սպաները նմանատիպ ցուցմունք տվել, Գրիգորյանը չկարողացավ ասել․  - Ինչ իմանամ․․․ - Դա էլ ա պատասխան,- արձանագրեց տուժողների ներկայացուցիչը։ Ինչ վերաբերում է Խուռհատ սարի վրա տեղակայվելուն, տուժողը պատմեց, որ սարի վրա ոչ խրամատ է եղել, ոչ կահավորում, ոչ էլ խրամատ փորելու ու դիրքավորվելու հրաման են ստացել։ Եթե Վահանյանը հրաման տված լիներ, կարվե՞ր այդ հրամանը՝ հետաքրքրվեց Գուրգեն Գրիգորյանը, տուժողը հաստատական պատասխան տվեց։  Վերադառնալով կամավորական քեռու՝ իրենց զորքի հետ լինելու հանգամանքին, Գուրգեն Գրիգորյանը հետաքրքրվեց տուժողից՝ արդյոք խոսակցություն եղե՞լ է, որ Հադրութի զորամասում տղաներ են մնացել, ու իրենք պիտի գնան նրանց ազատագրելու։ Տուժողը, սակայն, նման դրվագ չէր հիշում։ Թե քեռուն ով էր ճանաչում, որտեղից նրա հանդեպ այդ վստահությունը, տուժողը չկարողացավ ասել։ Ուրիշ կամավորականների Հադրութում, Խուռհատում չեն տեսել․ Գրիգորյանը հիշում է, որ սարը բարձրանալիս քեռին իրենց զորքի հետ է եղել։ Ոչ միայն չի տեսել, այլ նաեւ չի էլ լսել այդ տարածքում այլ կամավորականների մասին։ Բայց այդ պահին իրենց մոտ այդ հարցը չի առաջացել, որովհետեւ շատ խառը վիճակ է եղել։ - Ձեր հրամանատար Մուրադյան Հովիկը պրոֆեսիոնալ սպա ա,- ասաց Գուրգեն Գրիգորյանը,- պրոֆեսիոնալ սպան, սերժանտներ, զինվորներ վստահում են իրենց ճակատագիրը մարդու, որին չեն ճանաչում, այն էլ ոչ զինվորականի։ - Իսկ ո՞ւմ վստահեին։ Ջրականում ԱԹՍ-ն խոցել է զենք-զինամթերքով բեռնված մեքենան, զինվորները հասցրել են պատսպարվել Ալբերտ Գրիգորյանի հարցաքննությունը հասավ մինչեւ պատերազմի առաջին օրերը․ նա պատմեց, որ իրենց դասակն ունեցել է AK74 ինքնաձիգներ, հակատանկային զենք, որը առաջին օրերին բարձրացրել են Ջրականի դիրքեր, նույնիսկ կրակել են «Ֆագոտով»։ Տեղափոխվելիս զենքերը ու արկերը եղել են մեքենաների մեջ, երբ հասել են մի կոնկրետ տեղ, այդ ժամանակ արդեն իրենց ուղղությամբ հարվածներ են սկսվել, զինվորները թաքնվել են, իսկ զինամթերքով բեռնված մեքենան թիրախ է դարձել․ «Ծառ կար մի հատ, փչակի պես էր, մտել էինք մեջը, որ դռոնը գնա, նոր դուրս գանք։ Մեքենան էլ մի քիչ հեռու էր։ Էդ կամիկաձեն [ԱԹՍ,- խմբ․] ուղիղ խփեց մեքենային մեր, էդ սնարյադները բան սաղ մեջն ա եղել, ձենից դուրս ենք եկել, տեսել ենք․․․»,- պատմեց տուժողը՝ նշելով, որ այդ պահին այդտեղ զորքն է եղել, ու մի պահ Ղարիբյանն է եկել մի վիրավորի հետ, հետո այդ տեղանքից գնացել են։ Իսկ ո՞վ էր կազմակերպում հետնահանջը Ջրականից․ տուժողը դարձյալ կոնկրետ անուն չի նշում, հիշում է միայն, որ դարձյալ ընդհանուր բղավոցներ են եղել, բայց այդ ժամանակ գումարտակի հրամանատար է եղել Գարիկ Վարդերեսյանը․ «Պոստում ենք եղել, գոռացվել ա նահանջ, ընդհանուր ա գոռացվել, որ պետք ա նահանջել դեպի Հադրութ, զորքը ոնց վազել ա, սաղս հելել ենք, տենց վազելով գնացել ենք»։ Գուրգեն Գրիգորյանը հստակեցրեց՝ ճի՞շտ է հասկանում, որ Ջաբրայիլից սկսյալ՝ զորքի կարգուկանոնը ճիշտ չի եղել։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանն առավել ուղիղ հարցրեց՝ հրամանատարների՞ց եք ստացել հրամանները, թե ինչ գոռոց ստացել եք, այդ ուղղությամբ գնացել եք։ Տուժողը նշեց, որ այդ պահին ինքը հրամանատար չի տեսել․ - Դասակ ունեք, չէ՞, պետք է ենթարկվեք դասակի հրամանատարին,- ասաց դատավորը։ - Կոնկրետ մեր դասակում եղել ա սերժանտ, դաժե մինչեւ կռիվը մենք դասակի հրամանատար չենք ունեցել, բայց նենց չի, որ էդ պահին սերժանտը մեր կողն ա եղել, կարող ա էն կողմ ա եղել։ Ջոն Հայրապետյանը զարմանք արտահայտեց նաեւ այն հանգամանքից, որ մի քանի հարյուր հոգուց բաղկացած անձնակազմին որպես հրամանատարներ ողջ դատաքննության ընթացքում միայն մի քանի հոգու անուն է հնչում, այնինչ, նրա կարծիքով, տասնյակից ավելի սպաներ պետք է լինեին գումարտակի հետ։ Զոհված զինծառայողներից մեկի հայրը՝ Գեղամը, հարցաքննության վերջում Գրիգորյանին հարց ուղղեց․  - Ձեր կարգավիճակում, որ հայտնվել եք, դժոխքով անցել, եկել եք տուն, ո՞ւմ եք մեղավոր ճանաչում էս ամեն ինչի մեջ։ - Բնականաբար հրամանատարին։ - Իշխան Վահանյանի՞ն նկատի ունեք,- ճշտեց դատավորը։ - Ինքն ա եղել մեր հրամանատարը։ - Այլ հրամանատարներ կա՞ն, որ դուք գտնում եք՝ իրենց պարտականությունները չեն կատարել ձեր ստորաբաժանման հետ կապված։ - Կոնկրետ ով որ պետք ա գլխավոր հրաման տար, էդ եղել ա Իշխանը, որին չենք տեսել։ Ավելի ցածր օղակից չեմ էլ տեսել։ «Լայն ժպիտն ա մեջս տպավորվել․․․»․ տուժողը հիշում է՝ Վահանյանը մարտի ժամանակ թիկունքում էր Մյուս հարցաքննվողը Ռոբերտ Վարդանյանն էր, դարձյալ նույն շրջանում բանակ զորակոչված։ Իշխան Վահանյանին ճանաչում է, հարաբերությունները՝ ծառայողական։  Մեծավ մասամբ նա համաձայնում էր իր զինակցի պատմածների հետ․ առաջին օրվանից մինչեւ վերջ միասին են եղել։ Միայն թե նա հիշեց, որ հագուստի հետ էլ է խնդիր եղել․ մի քանի չափս փոքր հագուստ են տվել իրենց, իրենք էլ Հադրութում շորի խանութից համազգեստ են վերցրել, հետո, երբ Գարիկ Վարդերեսյանը ժողով անելիս է եղել, հրամանատարներից Մանուկ Բադալյանը այդ շորերից մի օրինակ վերցրել ու իրենց սպառնացել է, որ պատերազմը վերջանա, Ռազմական ոստիկանություն է դիմելու։ Վարդանյանն էլ է նշում, որ շատ անկազմակերպ վիճակ է եղել։ Նա պատմում է, որ գնացել են սար, հետո եղել է նահանջ, իջնելիս Վահանյանը հարցրել է՝ ո՞վ է ասել նահանջեն, ոչ մի նահանջ, ու իրենք մնացել են սարի լանջին, գիշերը լուսացրել այդտեղ․ «Վրա են տվել [հակառակորդը,-խմբ․], հետ ենք հելել էլի էդ սար։ Իմ տեսածով՝ Ղարիբյանն ա սաղ կազմակերպած արել, Ղարիբյանն էր հրամաններ տալիս, դիրքավորում»։  Մարտի ժամանակ նա այլեւս Վահանյանին չի տեսել, տեսել է ներքեւում՝ իրենց թիկունքում։ Ասում է՝ վերջինիս լայն ժպիտն է իր մոտ լավ տպավորվել․ «Ներքեւը ռացիայով բաներ էր խոսում։ Բայց լայն ժպիտն ա մեջս տպավորվել․․․ Որ կողով գլուխը տրաքած զինվոր էին տանում․․․»։ Այս պահին զոհերի ծնողները վրդովվեցին ու վիրավորական բառեր հնչեցրին Վահանյանի հասցեին։ Նրան մի պահ դուրս հանեցին դահլիճից, մինչեւ իրավիճակը հանդարտվեր։  Վարդանյանը հիշեց, որ դպրոցից դուրս գալիս օդում անօդաչուներ կային, այդ ժամանակ իրենց հրահանգել են նստել մեքենաները ու գնալ, իբրեւ դրանից վտանգ չկար․ «Էդ էլ կարար անփութություն լիներ, զոհեր լինեին»,- ասաց տուժողը։ Սպաները, որոնք մարտ էին վարում, Վարդանյանի խոսքով՝ վերեւում էին՝ սարի վրա․ «Ղարիբյանն ա մեջս շատ տպավորվել, Մուրադյան Հովիկը, մեկ էլ հոպարը, էլի, Արտյոմը։ [Վահանյանը] «Վիշկայի» դեմերն էր, ճանապարհից 30-40մ դեպի «Վիշկա», մեր թիկունքում։ Մենք որ նահանջել ենք, էդ վախտ եմ ես իրան տեսել։ Նահանջել ենք, լավ չեմ հիշում, աղոտ եմ հիշում, հետո տեսա ձեռը դրել ա հետեւը, էթում էր նստեր «Ուազիկը», էդ «Ուազիկի» բագաժնիկում, տո լի հետեւը վիրավոր զինվոր կար, ինքն էլ նստեց, ու գնացել ա, բան չի ասել, գլորվելով էթում էր, լավ չէր քայլում ոնց որ»։ Տուժողը տեղեկություն չուներ՝ Վահանյանը հեռանալիս արդյոք իր պարտականությունները փոխանցել էր այլ անձի, թե ոչ։ - Կներեք, բայց մենք լուրջ չէինք վերաբերվում իրան, լուրջ չէինք ընդունում, որ փախներ՝  հուսալքվեինք,- ասաց տուժողը։ - Ինչո՞վ էր պայմանավորված Ձեր վերաբերմունքը,- հետաքրքրվեց մեղադրողը։ - Լավ սպան, ինձ չի թվում, զորքին կշարի, կհելնի կկանգնի դեմը, կասի՝ ես մասիվցի տղա եմ, լավ տղա եմ, սաղիդ հերերից լավ ավտո եմ քշում, սաղիդ հերերից շատ փող ունեմ։  Վահանյանն այս խոսքերի ժամանակ քմծիծաղ էր տալիս, ինչը դարձյալ վրդովեցրեց ծնողներին։  Վարդանյանը չէր տեսել Վահանյանի վիրավորվելու պահը։ Բայց, ասում է, չի էլ պատկերացնում, թե ոնց կարող էր բեկորային վնասվածք ստացած լինել, եթե այդ տարածքում հրթիռ չի ընկել, ոչ էլ ԱԹՍ է հարվածել։ Տուժողն ասաց, որ եթե Գարիկ Վարդերեսյանը լիներ, կկարողանար կարգավորել իրավիճակը։ Նա հիշում է, որ կապի միջոցի խնդիր կար, բայց չի մտաբերում՝ Վահանյանն իր մոտի միջոցը իր հետ տարել է, թե ոչ։ Վարդանյանն ասում է, որ վիրավորները սկսել էին դանդաղ քայլել։ Ինքը, կամավորական քեռին։ Հետո պատմում է՝ Հովհաննես Մուրադյանի հետ նստել են, որ կողմնորոշվեն՝ որ կողմ են գնում։ Ասում է՝ հեռախոսով կապ հաստատեցին 911, հետո Արսենի հետ, որը ԱԱԾ համար է տվել, զանգել են, զանգել են նաեւ Վարդերեսյան Գարիկին, ու եկել են այն եզրահանգման, որ պետք է իջնեն ներքեւ։ Իրեն ու վիրավորներին մյուսները քաշելով տարել են Հադրութի այն տունը, որտեղ մնացել են քառասունից ավելի օր։  Մեղադրողը հարց հնչեցրեց՝ ինչ հոգեվիճակում էին սարի վրա, կարո՞ղ էին կատարել հրամանները, եթե դրանք հնչեին։ Վարդանյանն ասում է, որ եղած հրամանները կատարում էին։  «Թուրքերը գերեզմանների կողմից են լցվել Հադրութ» Հրամանատարական կետի մոտ, հիշում է տուժողը, տեսել է մի քանի սպաների․ Վահագ Բաղդասարյանը՝ երկրորդ վաշտի կապիտանը, Վազգեն Վարդանյանը․․․։ Խուռհատից իջնելուց հետո տեսել է Ղարիբյանին, Վազգեն Վարդանյանին, Հայկազ Գրիգորյանին․ «Ղարիբյանը ահագին հետ ընկավ։ Սարի համարյա կեսը մեր հետ եղավ, հետո Արտյոմն էր ասեց՝ գնա տղերքի հետ եղի, թե ինչ, ինքը սկսեց արագ-արագ քայլելը, որ հասցնենք հելնենք։ Ղարիբյանը դաժե մի ձեռով ՊԿ-ն [գնդացիր] էր բռնում, մի ձեռով՝ իրա զենքը, կրակելով իջնում էր»։ Տեղանքում Վարդանյանն այլ սպաների էլ է նկատել, հիշում է․ «ԱԳՍ-ի Հովոն էր, մինամյոտի Ղարիբյանն էր, երկրորդ վաշտի Վահագն էր, մի հոգի էլ փոխգնդապետ, թե գնդապետ կար։ Բայց էդ մարդը, բոյը հենց սկսավ, մի կես ժամ չտեւեց, զոհվավ։ Էդ մարդը դիրքավորելով հելնում էր վերեւ՝ բոյ անելու, դիրքավորում էր՝ ոնց ճիշտ նստենք»։ Հետո մի այլ դրվագ էլ է պատմում տուժողը․ ասում է՝ իրենց առաջ տեսանելի հատվածում հակառակորդի մեքենաներ եկան, հետեւակն իջավ, ապա հայկական կողմից խոցեցին հակառակորդի մի տանկը, տեղանքում, նրա խոսքով, հայ պահեստազորայիններ կային, որոնք փախան․ «Թուրքեր բերին լցրին, հրաման չտվին, որ կրակենք։ Տանկ բերին կանգնացրին դեմներս, մենակ էդ տանկին խփին, տանկը տրաքավ, ու ֆսյո, երեք-չորս «Կամազ» թուրքի զորք բերին լցրին մեջներս։ Ներքեւից գերեզմաններ ա լինում, մեր առաջին վաշտն ա ոնց որ լինում, մեր առաջին վաշտը իջնում ա ներքեւ՝ էդ գերեզմանների մոտ, թուրքը վրա ա տալի, բոյ ա տալի, հետո արդեն ջոկում ա, որ չէ, չի կարում, հետ ա գալի։ Էդ գերեզմանների կողմից ա, ասում են, բացված, թուրքերը արդեն ըտեղից են լցվել Հադրութ։ Սաղ անտառների մեջ թուրք էր»։ Հրամանատարների մասին խոսելիս՝ տուժողն ասաց, որ հրամանատար երկու-երեք հոգի լիներ, թե չէ։ Ըստ նրա՝ իրենց առաջին հրամանատարը Գարիկ Վարդերեսյանն է եղել, որը, նրա պատմելով, Հադրութի դիրքերից մեկում զորքին նահանջ է տվել՝ տեսնելով մոտեցող հակառակորդին, ՊԿ-ով ու նռնակով մնացել է, ողջ գիշեր պահել պոստը։ Կամավորական քեռին առաջարկել է իջնել զորամաս, հանել այնտեղ մնացած տղաներին Վարդանյանը, ի տարբերություն իր զինակցի, հիշում էր, որ կամավորական քեռին առաջարկել է իջնել զորամաս, հանել այնտեղ մնացած տղաներին։ Նախ, Վարդանյանն ասում է, որ իրենց ասել են, թե բոլոր կամավորականները փախել են, մնացել է միայն Արտյոմը․ «Պետք ա իջնեինք չաստ, տղերք կային, հանեինք, բայց հետո հասկացանք, որ մենք չէինք կարում դուրս գայինք շրջափակումից, որ մի հատ էլ իջնեինք էդ չաստից տղերքին հանենք։ Մենք իրան որպես հրամանատար էինք ընդունում, հրաման էր տալիս, ընդունում էինք»։ Տուժողը պատմեց նաեւ, որ Մուրադյանն ու քեռին տարբեր զանգեր էին անում, բայց այլ մանրամասներ չմտաբերեց։ Ասում է՝ երբ ինքը վիրավորվել-ընկել է, իրեն սկսել են քաշել-հանել այդտեղից, ու ինքը ճանապարհին տեսել է նախ կամավորականի դիակը, մի քիչ այն կողմ՝ հրամանատար Մուրադյանի։ Ինչ վերաբերում է մյուս հրամանատարներին՝ Վարդանյանը հիշեց, որ Հայկազն իրենցից առաջ է ընկել, որ «գնա հասնի իր վաշտին»․ - Բա դո՞ւք,- հարցրեց Գուրգեն Գրիգորյանը։ - Մենք արդեն հոպարի հետ էինք, Մուրադյանի հետ էինք։ Մենք հետ ընկանք։ - Դուք էլ էիք իրա հրամանատարության տակ։ - Դե ասում էր արագ քայլեք, բայց որ չէինք կարում․․․ Հետո Հայկազենց այլեւս չեն հանդիպել։ Երբ հետ են ընկել, մի քանի անգամ կանգ են առել, հանգստացել։ Գուրգեն Գրիգորյանը հետաքրքրվեց՝ այդ ընթացքում եղե՞լ է հրետակոծություն, որ, այսպես ասած, կտրի իրենց ու առաջ ընկածների ճանապարհը, ու չկարողանան այլեւս միավորվել [նախկինում այդպիսի բան է հնչել դատարանում]։ Վարդանյանը չհիշեց նման դեպք։  Տուժողի զինակիցն էլ է հիշում՝ «Իշխան Վահանյանը կանգնած՝ խնդալով ռացիայով խոսում էր» Հարցաքննված մյուս տուժողը Էրիկ Խաչատարյանն էր։ Նա հայտնեց, որ ճանաչում է Վահանյանին, ծառայողական հարաբերություններ ունի։  Խաչատրյանը հենց սկզբից անդրադարձավ իր զինակից ընկեր Վարդանյանի հիշած այն դրվագին, երբ Վահանյանը այդ սարսափելի իրավիճակում ժպիտով է եղել․  «Սարից իջնելիս «Վիշկի» ժամանակ վիրավորներին իջացնելիս հասանք կետի, որ մեքենա կար, մոտ քսան վիրավոր տարավ, որ Հադրութում օգնություն ցույց տային։ Հասանք էդ կետին, որ Իշխան Վահանյանը կանգնած, խնդալով ռացիայով խոսում էր։ Մենակ էն եմ հիշում, որ ես ահավոր նեռվայնացած էի իրա արարքի վրա, որ խնդում էր էն ժամանակ, երբ զոհեր ունեինք ու ահավոր վիրավորներ, որ չէինք կարում դաժե վերեւից իջացնեինք։ Իսկ Ղարիբյանը վերեւը բոյ էր տալիս, որ կարանանք վիրավորներին իջացնենք սարից մոտավորապես 1 կմ ներքեւ։ Ինքը չէր կարա վիրավորում ստանար, որտեւ որտեղ որ կանգնած ա եղել, ըտեղ պատրոն չի հասել, վերեւն ա եղել կրակոցները։ Իրա գնալուց հետո ա ըտեղ սկսել կրակոցները։ Ինքը, ձեռը դրած հետեւը, վազում էր։ Նստավ «Վիլիսի» դեմը, հետեւից էլ երկու թե երեք հոգի վիրավոր ունեինք, նստցրեցին ու գնացին»,- պատմեց Խաչատրյանը։ Մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ երբ «Վիշկայի» մոտ մարտը սկսվեց, ո՞վ էր ղեկավարում այդ գործողությունը։ Խաչատրյանը դժվարությամբ մտաբերեց, որ սկզբից գնդապետ էր կամ փոխգնդապետ, որը Վահանյանի հետ բարձրացավ վերեւ, տեղավորեցին, դիրքավորեցին, իջան ներքեւ, բայց այդ մյուս սպան նորից բարձրացավ վերեւ ու զոհվեց․ «Էդ ժամանակվանից հետո ես Վահանյանին չեմ տեսել, որ ինքը բարձրանա վերեւ, մեզ դիրքավորի, զենքերը տա, կամ պատրոններ․․․։ Պատրոն էինք ուզում, ասում էին՝ պետքա դիմանաք, վերջացել ա, ինչքան ունեք, էդքանով կրակեք․․․։ Մեկ էլ Ղարիբյանին եմ տեսել, որ ուղղություն տա՝ ուր կրակենք»։ Խաչատրյանը հստակեցրեց, որ Վահանյանին, երբ տեսել են ներքեւում, ոչ մի հրաման չի տվել, ոչ մի այլ գործողություն չի արել։ Նա կարծում է, որ եթե վիրավորված լիներ, չէր կարողանա այդպես քայլել։ Ինքը՝ Խաչատրյանը, վիրավորված է եղել գոտկային հատվածում, եւ, ասում է՝ մոտ մի ժամ չի կարողացել շարժվել, պառկած է եղել ծառերի տակ․ «Չի կարա վիրավորում ստանա ու հելնի վազի»։ Նա հիշում է, որ սերժանտները վիրավոր են եղել, եւ նրանց մեքենան տարել է։ Մյուսները՝ մոտ 100-200 հոգի, որոնք չէին կարողանում արագ քայլել, հետ են մնացել նահանջի ժամանակ, մնացել են Հովհաննես Մուրադյանի հետ, իսկ մյուս զորքը մյուս սպաների հետ գնացել է։ Հանրային մեղադրողը հիշեցրեց, որ Խաչատրյանը նախաքննության ընթացքում տված ցուցմունքում հիշատակել է կամավորականի ու Վահանյանի հեռախոսազանգի մասին։ Տուժողը հիշեց այդ խոսակցությունը՝ ասելով, որ կամավորականը զանգել է Վահանյանին, բարձրախոսով խոսել, հարցրել՝ ինչու է զորքը թողել, փախել, Վահանյանն անհասկանալի պատասխան է տվել, իսկ կամավորականը «ահավոր վատ բառեր» է ասել ու անջատել հեռախոսը։ Այլ կապի միջոցներ տուժողը չի նկատել։  Դատական նիստը հետաձգվեց։ Հաջորդ նիստը նշանակվեց հուլիսի 21-ին, ժամը 13:00-ին։ Լուսանկարում՝ Իշխան Վահանյանը, հանրային պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը Հայարփի Բաղդասարյան
19:50 - 01 հուլիսի, 2023
Մի սպան մյուսին ասել է՝ ով նահանջի, մեջքից կխփես․ Խուռհատ սարի գործով տուժողի հարցաքննություն դատարանում

Մի սպան մյուսին ասել է՝ ով նահանջի, մեջքից կխփես․ Խուռհատ սարի գործով տուժողի հարցաքննություն դատարանում

2020 թվականին Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի ժամկետային զինծառայող Արսեն Այվազյանի գնահատմամբ՝ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ եղել են սպաներ, որոնց վարքը՝ սկսած անգամ խոսքից, անմարդկային է եղել, որոշներն էլ իսկապես փորձել են իրենց օգնել։ Արսենը այն գումարտակի զինծառայողներից է, որին հոկտեմբերի 9-ին բարձրացրել են Հադրութին հարակից Խուռհատ սարը՝ պաշտպանության։ Չկանոնակարգված պաշտպանությանը անկանոն նահանջն է հաջորդել, որի ընթացքում գումարտակի մի մասը կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանի հետ միասին անջատվել է անձնակազմից եւ սխալ ուղղությամբ գնալով՝ ընկել շրջափակման մեջ։ Հետագայում շրջափակման մեջ ընկած անձնակազմն էլ է խմբերի բաժանվել, եւ Արսենն ու ծառայակից 5 ընկերները, 70 օր թաքնվելով Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած գյուղերում, ի վերջո կարողացել են կապի դուրս գալ եւ 2020 թ․ դեկտեմբերի 20-ին փրկվել։ Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանում Արսեն Այվազյանն այսօր հարցաքննվեց Խուռհատ սարի գործով, որի շրջանակում ամբաստանյալի աթոռին է հիշյալ գումարտակի հրամանատար, մայոր Իշխան Վահանյանը։ Նա մեղադրվում է իշխանության անգործության եւ մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու մեջ եւ մեղադրանքը չի ընդունում։ Արսեն Այվազյանի կարծիքով՝ Վահանյանն այն աստիճանի վիրավոր չի եղել, որ չկարողանար իրենց կողքին լինել։ Ըստ Արսեն Այվազյանի՝ մեծամասնության համար պարզ էր, որ շուտով պատերազմ է լինելու Ինչպես դատարանում հարցաքննված մի շարք այլ զինծառայողներ, Արսեն Այվազյանը եւս հայտնեց, որ 2020 թ․ սեպտեմբերի 25-ին մարտական տագնապ է հնչել, որից րոպեներ անց ասել են, թե պատահական է եղել։ Սակայն հաջորդ օրվանից սկսած նոր ժիլետներ, զենքեր են բերել, եւ ըստ Արսենի՝ մեծամասնության համար պարզ էր, որ շուտով պատերազմ է լինելու։ Արսեն Այվազյանը գումարտակի առանձին դասակի կազմից է եղել՝ Ռաֆայել Խալաֆյանի հրամանատարությամբ։ Վերջինիս վիրավորվելուց հետո դասակը սերժանտներն են ղեկավարել, նոր հրամանատար այդպես էլ չի նշանակվել։ Արսենը սկզբում Ջրականում է եղել, որտեղից նահանջից հետո տեղափոխվել է Հադրութ։ Իշխան Վահանյանին առաջին անգամ այնտեղ՝ Հադրութի դպրոցում է հանդիպել։ Ըստ նրա՝ քայլքի մեջ որեւէ փոփոխություն չի եղել, այսինքն՝ Վահանյանի՝ այդ փուլում ենթադրյալ վիրավորման մասին վկայող ոչինչ տուժողը չի տեսել։  Դպրոցում են եղել նաեւ մի շարք այլ հրամանատարներ, որոնք, ըստ տուժողի, իրենց փորձում էին ինչ–որ բաներ բացատրել, որոնք, սակայն, իր գնահատմամբ, որեւէ կերպ օգտակար չէին լինելու, օրինակ՝ ասում էին, որ տանկերի դիմաց ավտոմատով կրակեն։ Այդ ժամանակ է, որ տուժողը լսել է, թե ինչպես է գումարտակի նախկին հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանը արդեն նորանշանակ հրամանատար Իշխան Վահանյանին ասել՝ ով նահանջի, մեջքից կխփես․ «Գարիկ Վարդերեսյանը մինչեւ պատերազմը՝ հեռախոսով խոսելիս, ասել է նաեւ՝ բոլորը մեռնելու են, ինքը ողջ է մնալու, գնալու եք մեռնեք, տենց բան եմ հիշում, դա անմարդկային էր»,– պատմեց տուժողը (Վարդերեսյանի հարցաքննությունը՝ այստեղ)։ Հադրութի դպրոցը եւս հրետանու հարվածի տակ է ընկել․ նորակոչիկների գումարտակին ուղարկել են Խուռհատ սարը՝ պաշտպանության։ Թե ով է տվել այդ հրամանը, Արսենը հստակ չգիտեր․ ասաց՝ կամ Վարդերեսյանը, կամ Վահանյանը։ Սարում հարձակումից հետո տուժողը որեւէ հրահանգ չի լսել Արսեն Այվազյանի խոսքով՝ թեեւ սարում սպաներ եղել են, սակայն բուն մարտի պահին ինքը նրանցից ոչ մեկին չի տեսել, դիրքավորման մասին հրամանները զինվորներն իրար խոսքով են փոխանցել․ «Գիշերը հրետանու հարվածներ են եղել, առավոտյան արդեն անտառից լսեցինք կրակոցներ, ինչքանով հասկացա, երկու կողմից հարձակվեցին մեր վրա, այսինքն՝ ճակատային հատվածից եւ վերեւի սարից շրջափակեցին, ես մեջտեղի հատվածում էի, դիմացս անտառ էր, հենց անտառից էին կրակոցները՝ հրաձգային տեսակի զենքերից»։ Հարձակումից հետո, ըստ Արսենի, ինքը որեւէ հրահանգ չի լսել, անցել են պաշտպանության, բայց խուճապային իրավիճակ է եղել․ «Քանի որ բոլորս 2-3 ամսվա զինծառայողներ էինք, զինվորական փորձ չունեինք, բնականաբար, շատ դժվար էր, հստակ չգիտեինք՝ ինչ անել, որն է ճիշտ, որը՝ սխալ, ու խուճապը իրոք շատ էր, բայց եթե հրաման լիներ, դա կառավարելի կլիներ»։ Փոխհրաձգությունը, ըստ նրա, տեւել է մի քանի րոպե, որից հետո սկսել են վիրավորներին իջեցնել։ Այդ ժամանակ եւս հրամանատարական կետի մոտ ոչ մեկին տուժողը չի տեսել։ Առհասարակ, Իշխան Վահանյանի ենթադրյալ վիրավորման եւ փախուստի մասին նա միայն լսել էր, անձամբ չէր տեսել։ Հաշվի առնելով, որ ըստ բժշկական թղթերի՝ Վահանյանը սարում բեկորային վնասվածք է ստացել, հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը հետաքրքրվեց՝ սարում հնարավո՞ր էր բեկորային վնասվածք ստանալ, եթե, ըստ տուժողի, հրաձգային զինատեսակներից էին կրակում։ Դա Այվազյանը քիչ հավանական համարեց՝ նշելով, որ խիտ անտառ էր, ծառերը կխոչընդոտեին։ Վիրավորներին իջեցնելուց հետո նա այլեւս հետ չի բարձրացել, որովհետեւ զորքն արդեն նահանջելիս է եղել։ Հավաքվել են, սկսել քայլել այն ճանապարհով, որով կամազները վիրավորներին են տարել․ «Մենք ճանապարհով իջնում էինք ներքեւ, հետո հրաման եկավ, որ էդտեղ վտանգավոր է, պետք է բարձրանանք Սարիշենի կողմ․ էնտեղ մերոնք են»։ Թե ով էր այդ հրամանը տվել, Արսենը չգիտեր։ Այդ ընթացքում է, որ զորքը բաժանվել է երկու մասի․ ըստ Արսենի՝ քանի որ անձրեւ էր եկել, բարձրանալը դժվար էր, ոտքերը սահում էին։ Այդպես հետ են ընկել զորքից, հայտնվել շրջափակման մեջ․ «Հովհաննես Մուրադյանը զանգեց Արսեն Ղարիբյանին, ասաց, որ շրջափակման մեջ ենք, նա էլ ասաց՝ եթե չեք հասցրել հասնել Սարիշեն, իջեք ներքեւ»։ Դրանից հետո Մուրադյանը, ըստ տուժողի, եւս մի զանգ է կատարել ԱԱԾ, հետաքրքրվել՝ արդյո՞ք Հադրութի զորամասում հայեր են, ինչին ի պատասխան՝ ստացել է տեղեկություն, որ հայկական համազգեստով են, բայց հայ թե ադրբեջանցի՝ պարզ չէ։ Մի կամավոր քեռի ասել է, թե հայեր են, որոնք շրջափակման մեջ են, ուստի որոշվել է գնալ նրանց օգնության։ Բայց ինչպես հայտնի է, Հադրութում այդ ժամանակ արդեն հակառակորդն է եղել, եւ նահանջող 98 հոգանոց անձնակազմը այնտեղ չի էլ հասել․ ճանապարհին զոհվել է միակ հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանը, զոհվել է նաեւ այդ կամավոր քեռին։ Հիշեցնենք, որ կամավոր քեռու մասին իրենց ցուցմունքներում հիշատակել են տարբեր զինծառայողներ՝ ասելով, որ նրա հորդորով են շարժվել գրավված Հադրութի ուղղությամբ, սակայն նրանցից ոչ մեկը որեւէ հավելյալ տեղեկություն չի իմացել։ Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը մեղադրողից հետաքրքրվեց՝ քեռուց որեւէ լուսանկար կամ ֆոտոռոբոտ կա՞, ինչին մեղադրողը բացասական պատասխան տվեց․ «Փորձել ենք օպերատիվ–հետախուզական ճանապարհով ճշտել, բայց դրական արդյունք չի եղել, գիտենք միայն, որ անունը Արտյոմ է»։ Մնալով մոտ 25 հոգով՝ 2-3 ամսվա զինծառայողները թաքնվել են գյուղի տներում, հեռախոսով կապ հաստատել հիշյալ Գարիկ Վարդերեսյանի հետ։ Վերջինս, ըստ տուժողի, ասել է՝ նորմալ է, գալիս ենք ձեր հետեւից, դուք դուխով ենք, սակայն ոչ ոք այդպես էլ օգնության չի հասել։ Փոխարենը հակառակորդն է նկատել իրենց․ «Որոշ ժամանակ հետո մեզ տեսան, ռուսերենով գոռացին՝ դուրս եկեք, շրջափակման մեջ եք, բայց այդպես էլ տուն չեկան, հաջորդ օրը պաշտոնով մեկն եկավ, իջավ տան մոտ, մեր տղաներից մեկը պատուհանից իրեն սպանեց ու մենք իջանք անտառ․․․ Անտառում ահագին ժամանակ սպասեցինք, երբ արդեն ցրտում էր, որոշվեց, որ առանձնանանք, քանի որ տարբեր կերպ էինք տեսնում դուրս գալու ելքը»։  Այդպես 6 ընկերներով բաժանվել են, անցել գյուղից գյուղ, տնից տուն․  «Դեկտեմբերի 17-ի կողմն էր, արդեն ջուրն ու ուտելիքը վերջանում էր, տղաներից 2–ը գնում են՝ տեսնեն ջուր կա՞, մտնում ենք մի գյուղ, Ջաբրայիլի կողմերն էինք, հասկանում ենք, որ կապ կա, զանգ ենք կատարում, հարցեր տալիս՝ ո՞նց կողմնացույց սարքենք, ո՞նց գնանք Պարսկաստան, պատերազմը ո՞նց է վերջացել․․․ Ամսի 18-ին ասում են՝ բացատրեք ձեր տեղը, Արմանն է բացատրում՝ ոնց ենք եկել, գաղտնաբառ ենք որոշում՝ «Հոկտեմբերի 22»՝ Արմանի ծնունդի օրը․․․ Դեկտեմբերի 20-ին արդեն լսում ենք՝ «Հոկտեմբերի 22»․․․ Կարմիր Խաչն էր, խաղաղապահները, մի քանի ադրբեջանցի ու հայեր»։ Իշխան Վահանյանի խափանման միջոց կալանավորումը փոփոխելու միջնորդություն ներկայացվեց Տուժողի հարցաքննությունից հետո նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը տեղեկացրեց, որ ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանը դատարանին միջնորդություն է ներկայացրել իր նկատմամբ ընտրված խափանման միջոց կալանավորումը վերացնելու կամ գրավով փոխարինելու մասին։ Միջնորդությամբ Վահանյանը նշել էր, որ շուրջ 2 տարի է, ինչ կալանքի տակ է, եւ այս ընթացքում հարցաքննվել են դատակոչված վկաների եւ տուժողների մեծ մասը, ինչով պայմանավորված՝ նա այն կարծիքին է, որ առկա են բավարար հիմքեր իր նկատմամբ ընտրված կալանավորում խափանման միջոցը վերացնելու համար․ «Ապացույցների մեծ մասը արդեն իսկ հետազոտվել է, ես օբյեկտիվորեն չեմ կարող ազդել վկաների կամ տուժողների վրա, չեմ կարող խոչընդոտել գործի քննությանը եւ ոչ մի մտադրություն չունեմ, ես պատրաստ եմ անկեղծ ցուցմունք տալ եւ ներկայացնել օբյեկտիվ ճշմարտությունը, ունեմ 20 տարվա զինվորական կենսագրություն, 2 անչափահաս երեխա, հայրս ունի շատ լուրջ առողջական խնդիրներ»,– նշել էր ամբաստանյալը՝ հավելելով, որ եթե դատարանը նպատակահարմար կգտնի, ինքը պատրաստ է նաեւ հնարավորության սահմաններում գրավ վճարել։ Միջնորդության դեմ առարկեցին մեղադրող եւ տուժող կողմերը։ Մասնավորապես, հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանն ասաց, որ չբերվեց որեւէ օբյեկտիվ պատճառաբանություն, ըստ որի՝ կալանավորումը պետք է փոխվի ավելի մեղմ խափանման միջոցով։ Ըստ մեղադրողի՝ մեծ է հավանականությունը, որ ազատության մեջ մնալով՝ Իշխան Վահանյանը ազդեցություն կգործադրի դատակոչի ցուցակում ներառված անձանց վրա կամ կխոչընդոտի գործի քննությանը․«Թեեւ Վճռաբեկ դատարանի նախադեպային որոշումներով նշվում է, որ վերահաս պատժի ծանրությունը չի կարող կանխորոշիչ նշանակություն ունենալ, այնուամենայնիվ, ամբաստանյալին մեղսագրվում է երկու առանձնապես ծանր հարցագործություն, որոնց համար նախատեսվող պատիժը առավել քան մեծ է, ուստի այս պայմաններում, հաշվի առնելով նաեւ իմ կողմից մատնանշածը՝  մեծանում է հավանականությունը, որ նա կարող է փորձել ազդեցություն գործադրել վկաների կամ տուժողների վրա»։ Տուժողների ներկայայցուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը, միանալով մեղադրողի առարկությանը, նշեց, որ միջնորդությունն անհիմն է՝ ընդգծելով, որ իրենց կողմից ներկայացվել են նոր հաղորդումներ, նախաձեռնվել նոր վարույթներ, ուստի չի բացառվում, որ Վահանյանին նոր մեղադրանք ներկայացվի։ Գրիգորյանի այս դիտարկումը Վահանյանի պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը անմեղության կանխավարկածի խախտում որակեց։ Նա նաեւ ընդգծեց՝ մեղադրողը իրավացիորեն նշեց, որ արարքի ծանրությունը եւ սպասվելիք պատժի խստությունը խոչընդոտող հանգամանք չեն կալանքի հետ կապ չունեցող խափանման միջոց ընտրելու համար։  Լսելով կողմերին՝ նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը հեռացավ առանձին սենյակ, որտեղից կարճ ժամանակ անց վերադառնալով՝ մերժեց միջնորդությունը։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց հունիսի 7-ին։   Միլենա Խաչիկյան
23:34 - 25 մայիսի, 2023
«Սպաներից մեկը գոռում էր՝ մերոնք են, մի կրակեք, մյուսը՝ մերոնք չեն, կրակեք»․ 70-օրյա շրջափակումից փրկված զինծառայողների հարցաքննությունը

«Սպաներից մեկը գոռում էր՝ մերոնք են, մի կրակեք, մյուսը՝ մերոնք չեն, կրակեք»․ 70-օրյա շրջափակումից փրկված զինծառայողների հարցաքննությունը

2020 թ․ հոկտեմբերի 10-ին Հադրութի հարակից Խուռհատ սարի պաշտպանությունն այդ ժամանակ ժամկետային զինծառայող, ավագ հրաձիգ Արման Արմաղանյանը «քաոս» բառով է որակում․ «Երբ հարձակումը սկսվեց, տարբեր սպաներ տարբեր բաներ էին գոռում․ մեկը գոռում էր՝ մերոնք են, մի կրակեք, մյուսը՝ մերոնք չեն, կրակեք, մեկը գոռում էր՝ նահանջել, մյուսը՝ անցնել շրջանաձեւ պաշտպանության, որը մենք՝ նորակոչիկներս, չգիտեինք էլ՝ ինչ է, ես՝ սովորական զինվոր, չէի հասկանում՝ ինչ անել»։ Արմանը մեկն է Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի այն զինծառայողներից, որոնք սարից նահանջի ընթացքում կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանի հետ անջատվել են անձնակազմից եւ սխալ ուղղությամբ գնալով՝ ընկել շրջափակման մեջ։ Հետագայում շրջափակման մեջ ընկած անձնակազմն էլ է խմբերի բաժանվել, եւ Արմանն ու ծառայակից 5 ընկերները, 70 օր թաքնվելով Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած Վանք գյուղում՝ 2020 թ․ դեկտեմբերի 20-ին կարողացել են կապի դուրս գալ եւ փրկվել։ 6 տղաները այժմ տուժող են 5-րդ գումարտակի հրամանատար, մայոր Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ քրեական գործով, որի շրջանակում էլ Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանում երեկ հարցաքննվեցին։ Հիշեցնենք՝ գումարտակի մոտ 400-հոգանոց անձնակազմը Վահանյանի ղեկավարությամբ 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին մեկնել է Հադրութին հարակից Խուռհատ սարը՝ մարտական առաջադրանքի, որտեղ, սակայն, հարձակման է ենթարկվել եւ հարկադրված նահանջ իրականացրել։ Այժմ Վահանյանը մեղադրվում է մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ։ Նա առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Ըստ տուժողի՝ Գարիկ Վարդերեսյանը Իշխան Վահանյանին ասել է՝ եթե տեսնես մեկը փախչում է, կարող ես մեջքից կրակել Արման Արմաղանյանը բանակ է զորակոչվել 2020 թ․ հուլիսի 2-ին, ծառայել է նախ Մարտունի 2-ում, ապա՝ տեղափոխվել Ջաբրայիլ։ Պատերազմի առաջին իսկ օրից ներգրավված է եղել մարտական գործողությունների մեջ։ Հոկտեմբերի սկզբին հարկադրված նահանջ են իրականացրել «9-րդ կմ» կոչվող տարածքից, որից հետո իրենց տարել են Հադրութի դպրոց։ Այդ, այսպես ասած, առաջին նահանջի ժամանակ, ըստ Արմանի, իրենք տեսել են, որ իրենց ուղղությամբ մեծ թվով հակառակորդ է գալիս, ռադիոկապով էլ տեղեկացել են 50-60 տանկի մոտենալու մասին, եւ իր գնահատմամբ՝ այդտեղ մնալը անհնար էր․ «Լեյտենանտ Գագոն (ազգանունը չի հիշում-հեղ․) մոտենում է Հայկազին (Հայկազ Գրիգորյանը 1-ին վաշտի հրամանատարն է,-հեղ․), ասում՝ հրաման տուր, Հայկազն էլ՝ գնում–գալիս, ասում է՝ չգիտեմ-չգիտեմ, Գագոն էլ ասում է՝ ուրեմն ես հրամանատարությունը վերցնում եմ իմ վրա, որովհետեւ դու չգիտես»։ Երբ Հադրութի դպրոցում Հայկազն ու լեյտենանտը խոսելիս են եղել այդ դրվագի մասին, միջամտել է գումարտակի՝ այդ ժամանակ արդեն նախկին հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանը։ Ըստ Արմանի՝ նա իրենց մեղադրել է փախուստի մեջ եւ Իշխան Վահանյանին, որը պիտի փոխարիներ Վարդերեսյանին այդ պաշտոնում, ասել՝ եթե տեսնես, որ մեկը փախչում է, կարող ես մեջքից կրակել։ Դրանից բացի, սեպտեմբերի 25-ի մարտական տագնապից հետո (որը, ինչպես հետագայում զինծառայողներին ասել են, սխալմամբ է հնչել) Վարդերեսյանը, ըստ Արմանի, հեռախոսով խոսելով եւ զինվորներին նայելով, անպարկեշտ կերպով հարցրել է, թե ինչու են վախեցել․ մեկ է՝ բոլորը զոհվելու են, եւ միայն ինքն է ողջ մնալու (Վարդերեսյանի հարցաքննությունը՝ այստեղ)։ Նույն դպրոցում Արմանը խոսակցություն է ունեցել գումարտակի նորանշանակ հրամանատար Իշխան Վահանյանի հետ․ վերջինս ասել է, որ վիրավոր է, բայց կմնա զորքի հետ։ Տեսանելի վիրավորում, սակայն, Արմանը չի նկատել․  «Վահանյանը հավաքում է բոլորիս․ մեր դասակն էր ու 3-րդ, 4-րդ դասակները, ասում է՝ տանում է շատ ապահով տեղ՝ 4-րդ գիծ, ուր հնարավոր չէ՝ մի բան լինի։ Տանում են «Թուրքի գերեզման» կոչվող տարածք․ անդունդ էր, դիմացը՝ բարձր սար, իսկ մեր հետեւում՝ ցանցատիպ զաբոռ»։ Տուժողի նկարագրությունից պարզ է դառնում, որ հնարավոր նահանջի դեպքում այդ ցանկապատը անցնելը լրացուցիչ ջանք էր պահանջելու։ Կեսգիշերնանց անձնակազմն այնտեղ հարձաման է ենթարկվել, եւ քանի որ նորակոչիկները ոչ մի պատրաստություն չէին անցել, ստիպված են եղել դարձյալ նահանջել։ Այդ նահանջից հետո մի կերպ հասել են Հադրութի դպրոց, որտեղից էլ նրանց «ԿԱՄԱԶ»–ներով տարել են Խուռհատ սարը, ուր արդեն մեկնել էին գումարտակի մնացած դասակները։ Արմանի տպավորությամբ՝ հակառակորդը նախ ֆոսֆորային զենքերով խոտերն է վառել, ուժեղ ծուխ ստեղծել, հետո սկսել կրակ արձակել Արման Արմաղանյանի խոսքով՝ իր համար տարօրինակ էր, որ Խուռհատ սարը հասնելուն պես իրենց ասել են՝ գնացեք, դիրքավորվեք․ կարծես ասեին՝ բարձրացեք վերեւ, մի տեղ գտեք, նստեք․ «Բայց երբ բարձրացանք, նույնիսկ չգիտեինք՝ որ կողմ պիտի նայեինք»։ Հարձակումից մի քանի ժամ առաջ Արմանը իրեն անծանոթ, բարձրաստիճան տարբեր սպաների է տեսել սարի ներքեւում, որոնք նահանջի ժամանակ տարօրինակ կերպով այլեւս չեն եղել։ Մի գիշեր մնալուց հետո հարձակումը սկսվել է․ Արմանի տպավորությամբ՝ հակառակորդը սկզբում ֆոսֆորային զենքերով խոտերն է վառել, ուժեղ ծուխ ստեղծել, հետո տարբեր զինատեսակներից կրակ արձակել․ «Էդ դրվագը կարող եմ քաոս բառով նկարագրել, որովհետեւ էդ սարի վրա բոլորս մալադոյ էինք եւ շատ բան չէինք սովորել, մինչ պատերազմը մեզ ասում էին, որ պատերազմի իրավիճակում ուչեբկան բաշխվում է այլ գումարտակների միջեւ, բայց պատերազմի ժամանակ մենք բոլորս անփորձ բարձրացել ենք դիրքեր, եւ քանի որ ռացիա չկար, բոլոր հրամանները փոխանցվում էին բանավոր, ասում էին՝ էս գոռացեք, էն գոռացեք, ու տարբեր աֆիցերներ տարբեր բաներ էին գոռում․․․ Որոշ ժամանակ անց, երբ հասկացան, որ այդպես հնարավոր չէ մի բանի հասնել, նահանջի հրաման տվեցին»։ Ըստ Արմանի՝ ոմն քեռու հորդորով որոշում է կայացվել գնալ Հադրութ՝ ենթադրյալ հայկական զորքին օգնության Չդադարող կրակի տակ նահանջելով՝ զորքը հավաքվել է սարի ներքեւում գտնվող ճանապարհի մոտ եւ միաշարասյուն սկսել քայլել։ Այդ ժամանակ է, որ Արմանը հանդիպել է Վահանյանին․ «Ինձնից մի քիչ հետ տեսնում եմ Վահանյանին, որ, սովորական քայլելով, գնում է ու տեսնում եմ՝ մի քանի «ԿԱՄԱԶ» է անցնում, նա զինվորներից մեկին ասում է, որ կանգնեցնի «ԿԱՄԱԶ», այն կանգնում է, մենք անցնում ենք, ու ես էլ չեմ տեսնում, թե նա ոնց է նստում»։ Լուսանկարում՝ նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Դրանից հետո անձնակազմը մտել է անտառ, որ թշնամուն շատ տեսանելի չլինի, եւ շարունակել քայլել դեպի մի գյուղ, որտեղ իրենց պիտի «ԿԱՄԱԶ»–ներ դիմավորեին (այնտեղ սպասողների հետ կապը կեսից կորել է)․ «Մի շարք դարձած՝ բարձրանում ենք, որոշ ժամանակ անց զինվորների մի մասը հոգնում է, նստում, հանգստանում, ու տենց, այդ գիծը ավելի է երկարում, ու մի պահ կրակոցներ ենք լսում ամենավերեւից, չգիտեինք՝ ինչ է կատարվում, Հովհաննեսը հրաման է տալիս նստել, սպասել»։ Քանի որ ծառերը խիտ էին, եւ անձնակազմն էլ՝ միաշարասյուն, Արմանի խոսքով՝  դիմացից ու հետեւից հազիվ 5-7 հոգու տեսնեին, այսինքն՝ իրենք մեջտեղում էին, եւ զորքի սկիզբն ու վերջը իրենց տեսանելի չէր․ «Հովոն մեր հետեւն էր, հետո եկավ, անցավ, մենք իրեն էլ ոչ տեսնում, ոչ լսում էինք, մի կես ժամ սպասում ենք, ու էդ ժամանակ, ըստ խոսակցությունների, Հովոն զանգում է ԱԱԾ, որտեղից ասում են, որ Հադրութի գնդում հայկական համազգեստով մարդիկ կան, բայց կապ չունեն հետները, չգիտեն՝ հայ են թե ադրբեջանցի․ արդեն դեպքեր եղել էին, որ հայկական ֆորմայով ադրբեջանցիներ երեւային»։ Այդ ժամանակ է, որ Հովհաննես Մուրադյանն ու նրանից ներքեւ գտնվող անձնակազմը անջատվել են զորքից, եւ Մուրադյանն ու ոմն կամավոր քեռի սկսել են քննարկել՝ ինչ անել։ Ըստ Արմանի՝ քեռու հորդորով որոշել են մնացած 98 հոգով գնալ Հադրութ՝ ԱԱԾ–ի հայտնած ենթադրյալ հայկական զորքին օգնության․ «Այդ ընթացքում քեռին զանգում է Վահանյանին, ես կարող եմ կոնկրետ բառերով ասել, թե ինչ է ասում նրան, բայց ինձ թվում է՝ դատարանում չի կարելի նման բառեր օգտագործել․․․ Ամենավերջին բառերով Վահանյանին վիրավորելով՝ ասում է՝ դու մեղավոր ես, որ էսքան զոհ ենք ունեցել, էսքան զինվոր հիմա էստեղ է, ու էդ ամենը քո մեղքն է, քանի որ դու թողել, գնացել ես, Վահանյանն էլ ասում է, որ ինքը հոսպիտալի ճանապարհին է, ու չի կարող օգնել, ընդամենը խորհուրդ է տալիս մի տեղ գնալ»։ Նշենք, որ կամավոր քեռու մասին իրենց ցուցմունքներում հիշատակել են տարբեր զինծառայողներ՝ ասելով, որ նրա հորդորով են շարժվել գրավված Հադրութի ուղղությամբ, սակայն նրանցից ոչ մեկը որեւէ հավելյալ տեղեկություն, անգամ քեռու անունը, չի իմացել։ Արմանը եւս տեղեկություն չուներ, ասաց՝ միայն գիտեինք, որ զինվորական փորձ ունի, եւ թեեւ նախկինում երբեք նրան չէին ճանաչել, բայց վստահում էին, քանի որ կարողանում էր զորքը հավաքել։ Չնայած որոշ վկաներ ասել էին, որ նա գյումրեցի է, սակայն Արմանի մոտ գյումրեցու բարբառին բնորոշ խոսույթ չի տպավորվել։   Լուսանկարում՝ հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը - Քրեական գործում առկա տեղեկությունների համաձայն՝ Արթուր Քարամյանը (Ջրականի զորամասի նախկին հրամանատարն է, նրա հարցաքննությունը՝ այստեղ–հեղ․), տեղեկանալով, որ նահանջում եք, Վահանյանին հայտնել է, որ Հադրութի կողմ չպետք է գնալ, ձեզ այդ մասին որեւէ մեկը, այդ թվում՝ Վահանյանը կամ քեռին, ասե՞լ են,– հարցրեց հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը։  - Ընդհանրապես։ Ես քեռու խոսքից նման բան չեմ հասկացել, ենթադրում եմ, որ չի ասել, հակառակը, երբ ես զանգեցի Վահանյանին (դա շատ ավելի հետո է եղել,-հեղ․), Վահանյանը ինձ ասաց՝ գնացեք Վանք գյուղի եկեղեցու կողմ (որտեղ էլ հենց շրջափակման մեջ են ընկել-հեղ․)։ - Հովհաննես Մուրադյանը կարո՞ղ էր ընկնել քեռու ազդեցության տակ ու շարժվել այդ ուղղությամբ, այսինքն՝ եթե այն իրավիճակը լիներ, որ անձը լիներ հետախույզ, կկարողանա՞ր համոզել նրան, տանել իր հետեւից,– հետաքրքրվեց տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը։ - Հովհաննեսը Մուրադյանը շատ լավ մարդ էր, բայց ինձ թվում է՝ որպես սպա այնքան էլ ուժեղ չէր, որ զորք առաջնորդեր, էնպես որ, եթե հարցը տենց դնենք, հնարավոր է, որ տենց բան լիներ,– պատասխանեց տուժողը։ Հադրութի ուղղությամբ շարժվող 98-հոգանոց անձնակազմը ձորի հատվածում դարձյալ կրակի տակ է ընկել․ այլ զինծառայողների հետ մեկտեղ զոհվել են միակ սպա Հովհաննես Մուրադյանն ու հիշյալ քեռին։ Ըստ Արմանի՝ ինքը քեռու զոհվելն անձամբ է տեսել։ Շրջափակման մեջ տղաները տարբեր կերպ են պատկերացրել փրկության ելքը Դրանից հետո զինծառայողներից մի քանիսը ձորով իջել են, իսկ Արմանը մյուս մասի հետ մնացել է, քանի որ բազմաթիվ վիրավորներ չէին կարողանում տեղաշարժվել։ 3 օր մոտ 30 հոգով, որից 10–ը՝ վիրավոր, գիշերել են էդտեղ, ինչի ընթացքում վիրավորներից միայն 3-ն են ողջ մնացել։ Դրանից հետո 21 հոգանոց խմբով շարժվել են, գյուղի տներից մեկում թաքնվել․ «Զանգում ենք Վարդերեսյանին, ասում է՝ վերեւից ջախջախելով գալիս ենք, շուտով ձեզ կհասնենք, սպասեք, որոշ ժամանակ հետո էլի ենք զանգում, ասում է՝ մոտենում ենք, ասեք՝ քանի հոգի եք եւ անուն–ազգանուններ․․․ Որոշ ժամանակ հետո էլ դեպք է լինում, տղերքից մեկի անզգուշության պատճառով իմանում են մեր տեղը, սկզբում ռուսերենով ասում են՝ գիտենք, որ այդտեղ եք, դուրս եկեք, հետո ադրբեջաներեն են խոսում ու կրակում են ներս՝ հավերի, շների ուղղությամբ, մեծ տեխնիկա են բերում, բայց ներս չեն մտնում, 3 օր հետո էլ ադրբեջանցի մի սպա է գալիս վարորդի հետ, դարպասներից ներս են մտնում, սպային հասցնում ենք խփել, վարորդը փախչում է, որոշում ենք վերցնել հնարավոր իրերը, նոր տեղ ման գալ»։  Դրանից հետո տղաները դարձյալ խմբերի են բաժանվել՝ պայմանավորված նրանով, որ տարբեր կերպ էին պատկերացնում շրջափակումից դուրս գալու եղանակները։ Արմանի խմբի պատկերացմամբ՝ պետք էր սպասել՝ պատերազմն ավարտվի, ապա շարժվել Իրանի կողմ․ «Շատ լավ նոտայի վրա հաջողություն ենք անում, պայմանավորվում ենք, որ երբ դուրս գանք, իրար հետ մի տեղ նստենք, հաց ուտենք, իրար հեռախոսահամար ենք վերցնում, որ դուրս գալուց հետո զանգենք ծնողներին, իրար տեղ ասենք»։ Արմանի կարծիքով՝ եթե Վահանյանը չհեռանար, զորքի միջեւ հաղորդակցությունն ավելի լավ կլիներ, զոհերը՝ ավելի քիչ  Հարցաքննությունից հետո տուժողին հարցեր հղեց նաեւ ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանի պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը․ Լուսանկարում՝ ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանը, հանրային պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը, տուժող Արման Արմաղանյանը – Վահանյանի հեռանալուց հետո ձեր հետ սպաներ մնացին, արդյո՞ք դուք հոգեբանորեն այնպիսի ճնշվածություն ունեիք, որ չէիք կարող իրավիճակին լուծում տալ, Վահանյանով ինչ-որ բան պայմանավորվա՞ծ էր։ – Եթե պայմանավորված չլիներ, ինքը չէր լինի մեր հրամանատարը,– պատասխանեց տուժողը։ – Տեսականորեն ընդունենք՝ նա զոհվեց, ձեզ հետ կային այլ սպաներ եւ քեռին, որը վստահություն էր ներշնչում, այս պայմաններում ձեր հոգեբանական վիճակը էական փոփոխության ենթարկվե՞լ էր։ – Եթե Վահանյանը չգնար, գուցե ավելի քիչ զոհեր ունենայինք, զորքի մեջ հաղորդակցությունը ավելի լավ կլիներ, եթե զոհված լիներ, կհամակերպվեինք, կասեինք՝ զոհվել է, իսկ էս պահի դրությամբ ինքը պարզապես գնացել է, եւ դրա հետեւանքով է այդ ամբողջը եղել,– ասաց Արման Արմաղանյանը՝ Վահանյանին որպես «շատ վատ մարդ» բնութագրումը տալով։ Դավիթ Սահակյանի խոսքով՝ իրենց դիրքն այնքան ներքեւ էր, որ կրակող հակառակորդին չէին էլ տեսնում Երեկ հարցաքննված մյուս տուժողը Դավիթ Սահակյանն էր՝ Արմանի խմբում եղած եւ փրկված տղաներից մեկը։ Նա ծառայության է մեկնել 2020 թ․ օգոստոսի 19-ին, սկզբում՝ Ասկերան, ապա՝ Ջրական։ Դավիթը նույնպես իր ցուցմունքը սկսեց հոկտեմբերի 10-ին նախորդած մարտական գործողություններից։ Անդրադառնալով արդեն Խուռհատ սարի դեպքերին՝ նա նշեց․ «Էնտեղ դիրքավորվել ենք, նկատել, որ Ջրականի կողմից 2 տանկ ու 3 «ԿԱՄԱԶ» գալիս էին մեր կողմ, «ՖԱԳՈՏ»–ով խփել ենք, մի գիշեր հետո Հադրութի անտառներից ենք սկսել կրակոցներ լսել, մի կողմից ասում էին՝ մերոնք էին, մյուս կողմից ասում էին՝ մերոնք չեն, ես չիմացա՝ ինչ անել․․․ Դրանից հետո տեսա, որ անտառից մերոնցից մարդիկ են գալիս, այսինքն՝ նրանք, որոնք կռիվ են տվել՝ արդեն վիրավոր, արյունոտ․․․ Հասկացա, որ կռիվ է գնում, բայց ոչ մի բան հասկանալի չէր, որովհետեւ տարբեր բաներ էին գոռում․․․ Ինչ գտել ենք, դրա կողքը թաքնվել ենք, մեր դիրքը ներքեւն էր, հակառակորդը վերեւից էր գալիս, ես նորմալ չէի էլ տեսնում, բայց իմ վրա կրակում էին»։ Լուսանկարում՝ տուժող Դավիթ Սահակյանը Մարտական գործողությունների ժամանակ Դավիթը Վահանյանին չի նկատել, միայն սկզբում սարի ներքեւում է տեսել եւ վերջում՝ դատարկ «ԿԱՄԱԶ»–ով հեռանալիս։  Ձորում, որտեղ Հովհաննես Մուրադյանն ու քեռին զոհվել են, Դավիթը ձեռքից վիրավորվել է, շատ արյուն կորցրել, հետագայում տներում մնացած կոմպոտներով սնվել, աստիճանաբար կազդուրվել։  Տղաների տեղեկություններով՝ վերջում մնացած 21 հոգանոց խմբից փրկվել է 8 հոգի․ իրենք՝ 6 ընկերներով, եւ եւս 2 զինծառայող, որ գերեվարվել, հետագայում վերադարձվել են հայրենիք։ Թե գումարտակի ամբողջ կազմից ընդհանուր քանի հոգի է ողջ մնացել, պաշտոնապես հայտնի չէ։ Ճիշտ ուղղությամբ գնացած սպա Հայկազ Գրիգորյանը դատարանում նշել է, որ իրենց հետ եղել են մոտ 65 հոգի։   Միլենա Խաչիկյան
22:40 - 06 ապրիլի, 2023