Առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան

Հայաստանի Հանրապետության եռաստիճան դատական համակարգի առաջին օղակը Առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարաններն են։

Ընդհանուր իրավասության դատարանները ՀՀ-ում 10-ն են՝ Երեւանի, Արագածոտնի, Արարատի եւ Վայոց ձորի, Արմավիրի, Գեղարքունիքի, Լոռու, Կոտայքի, Շիրակի, Սյունիքի, Տավուշի մարզերի դատարանները։ Դրանցից յուրաքանչյուրն իր հերթին ունի նստավայրեր քաղաքի եւ մարզի տարբեր շրջաններում։ Մարզերում նստավայրերի քանակը 3-ից 6-ի սահմաններում է, իսկ Երեւանում դրանց թիվը 8-ն է։

Հոկտեմբերի 10-ին վաշտի հրամանատարը զոհվածի հորն ասել է՝ Հադրութ էլ չունենք

Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանի Շենգավիթի նստավայրում շարունակվում է 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Հադրութի շրջանի Այգեստան գյուղում 73 զինծառայողների զոհվելու դեպքի վերաբերյալ գործի քննությունը։ Դատարանն այժմ հարցաքննում է զոհերի հարազատներին։ Ինչում են մեղադրվում սպաները Այս գործով երկու մեղադրյալ կա՝ ՊԲ N զորամասի նախկին հրամանատար Գոռ Իշխանյանը եւ ՊԲ օպերատիվ բաժնի նախկին պետ Նվեր Մարտիրոսյանը։ Ըստ մեղադրական եզրակացության՝ նրանք պատերազմի ընթացքում իրենց ծառայողական պարտականությունների նկատմամբ անփույթ վերաբերմունք են դրսեւորել եւ չեն կատարել դրանք, ինչն անզգուշությամբ առաջացրել է ծանր հետեւանքներ։ 73 զինծառայողները՝ ՊԲ N զորամասի 3-րդ հրաձգային գումարտակի 7-րդ վաշտի ողջ անձնակազմը, զոհվել են Հադրութի շրջանի Այգեստան գյուղում, երբ նրանց վրա հարձակվել են հակառակորդի դիվերսիոն խմբերը։ Նրանք Այգեստան չպիտի գնային, այլ համապատասխան երթուղով մեկնեին Հադրութի շրջանի «9 կմ» կոչվող տեղամաս եւ անցնեին ՊԲ 18-րդ հրաձգային դիվիզիայի հրամանատար Կարեն Առստամյանի հրամանատարության ներքո։ Ըստ մեղադրանքի՝ ՊԲ հրամանատարի կողմից հոկտեմբերի 11-ին արձակած՝ մեկ վաշտ 18-րդ դիվիզիայի հրամանատարության ներքո ուղարկելու մարտական կարգադրության հիման վրա ՊԲ N զորամասի հրամանատար Գոռ Իշխանյանը 7-րդ վաշտին նույն օրը տվել է մարտական կարգադրություն, որում չեն ներառվել եւ պահպանվել ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ պետի համապատասխան դիրեկտիվով մարտական կարգադրության ներկայացվող եւ դրանում պարտադիր ներառվող դրույթները։ Ապա նույն օրը կեսօրին Իշխանյանը ՊԲ օպերատիվ շտաբ է զեկուցել անձնակազմի երթը սկսվելու մասին, որի մասին օպերատիվ բաժնի նախկին պետ Նվեր Մարտիրոսյանը զեկուցել է ՊԲ հրամանատար Ջալալ Հարությունյանին։ Ջալալ Հարությունյանը հանձնարարել է վաշտի երթի մասին տեղեկացնել 18-րդ հրաձգային դիվիզիայի հրամանատար Կարեն Առստամյանին, մինչդեռ Նվեր Մարտիրոսյանն այդ ուղղությամբ միջոցներ չի ձեռնարկել՝ երթի սկսման մասին չի հայտնել հրաձգային դիվիզիայի հրամանատարին, չի կազմակերպել ու վերահսկել մեկնող անձնակազմի տեղաշարժը։ Այսպիսով, նրանց դիմավորող չի եղել եւ վաշտի անձնակազմը նախանշված տեղից ավելի է անցել ու հայտնվել շրջափակման մեջ։ Այժմ գործով երկու մեղադրյալների նկատմամբ խափանման միջոց է ընտրված չբացակայելու արգելքը, իսկ դատական նիստերն ընթանում են առանց նրանց մասնակցության։ Հոկտեմբերի 10-ին վաշտի հրամանատարն ասել է՝ Հադրութ էլ չունենք Ցուցմունք տալիս ասելու եմ ճշմարտութունը, ողջ ճշմարտությունը եւ չեմ ասելու ոչինչ, բացի ճշմարտությունից․ այս խոսքերով սկսեց զոհված զինծառայող Տիգրան Շահբարյանի հայրը՝ տուժող Տոնական Շահբարյանն իր ցուցմունքը։ Նրա որդին՝ Տիգրանը, բանակ է զորակոչվել 2019թ․ հուլիսի 3-ին, վիճակահանությամբ ծառայության է մեկնել Արցախի Հանրապետություն՝ Մարտունի 3 պաշտպանական շրջան։ «Պատկերացրեք, իմ ամենաերջանիկ օրն էր, որ ինքն ընկավ Արցախի Հանրապետություն, քանի որ ինքս Արցախից եմ, ասացի՝ երեխեն հուսալի ձեռքերում ա»,- ասաց Տոնական Շահբարյանը։ Նա ծառայության սկզբից կապի մեջ է եղել որդու հրամանատարի՝ Գեւորգ Գեւորգյանի հետ, որը նաեւ իր կրտսեր ընկերն է։ Որդու ծառայության սկզբից միշտ կապի մեջ են եղել՝ որդու որպիսության մասին է հարցրել։ Պատերազմի ժամանակ էլ են հեռախոսով զրույցներ ունեցել, իսկ որդին այդ ընթացքում մոբից ինչ-որ մեկի հեռախոսով է կապ պահպանել ընտանիքի հետ։ Պատերազմի օրերին իրենց հեռախոսազանգերից Տոնական Շահբարյանը պատմեց հոկտեմբերի 8-ի զրույցի մասին։ Ասաց՝ Գեւորգյանը հարցնում էր՝ այդտեղ ի՞նչ են ասում, ո՞նց է վիճակը, ասում էր՝ այնտեղ՝ ռազմաճակատում, նորմալ է իրավիճակը, կրակոցներն էլ են հազվադեպ։ Այդ օրը Տոնականը Գեւորգին հայտնում է, որ հոկտեմբերի 9-ին զինադադար է սպասվում, նույնիսկ գրազ են գալիս։ Հոկտեմբերի 9-ին նա խոսում է նաեւ որդու հետ․ դա նրանց վերջին զրույցն է լինում։ Հոկտեմբերի 10-ին, երբ հակառակորդը խախտում է զինադադարը, Տոնականն առավոտյան զանգում է Գեւորգյանին, որն ասում է՝ «խաբա՞ր ես, որ էլ Հադրութ չունենք»․ «Ասում եմ՝ ո՞նց Հադրութ չունես, ախպեր, ասում ա հա՝ ես հո լակոտ չե՞մ, որ քեզ խաբեմ։ Ես էլ եմ անակնկալի գալիս, մեր ընտանիքում էլ խուճապ ա առաջանում։ Մի հատ էլ եմ զանգում ուշ ժամի, արդեն չի վերցնում հեռախոսը։ Զանգն ակուրատնի գնաց, պատասխանող չեղավ, ատբոյ տվեցին, երկրորդ անգամ զանգեցի, արդեն անհասանելի էր։ Հիմա թե զարյադկան ա նստել, թե թուրքն ա անջատել, չեմ կարող ասել»,- պատմեց տուժողը։ Գեւորգյանի հետ վերջին զրույցից շատ անհանգիստ տպավորություն է ստացել Շահբարյանը․ «Էն Գեւորգը չէր, որին ես ճանաչում էի, հուսահատ․․․»։ Բացի Գեւորգյանից՝ Տոնականը կապի մեջ է եղել նաեւ գնդի հրամանատարի տեղակալի հետ, հոկտեմբերի 10-ից հետո նրանից է փորձել տեղեկություններ իմանալ, եւ որքան էլ նա ասել է՝ հանգիստ եղեք, ուղղակի տղաների տեղը հարմար չէ, Տոնականը նրա խոսքերում էլ է հուսահատություն նկատլ․ «Ոնց որ չուզենար ասել՝ ինչ ա կատարվում։ Երեւի նոյեմբերի 5-ի կողմերը կլիներ, ոնց որ ինձ ասի՝ հաշտվեք էդ մտքի հետ, որ չկան երեխեքը»։ Հանրային մեղադրող Գրիգոր Մղդեսյանը Տոնական Շահբարյանից հետաքրքրվեց՝ ի՞նչ կարծիք ունի մեղադրյալ Գոռ Իշխանյանի մասին, իր որդուց երբեւէ լսե՞լ է նրա մասին։ Շահբարյանն ասաց, որ թեպետ Գոռ Իշխանյանի հրամանատարության ներքո է ծառայել իր որդին, բայց քանի որ բժշկի բարձրագույն կրթություն է ունեցել, բանակում եղել է բուժակ ու զորամասում շատ չի առնչվել Իշխանյանի հետ։ - Ձեր տեղեկություններվ՝ ո՞ւմ հրամանով եւ երբ է Ձեր որդին վաշտի կազմով երթ կատարել Մարտունուց դեպի Հադրութ,- հարցրեց հանրային մեղադրողը։ - Միանշանակ իմ համոզմունքն ա, որ հրամանը բանավոր տվել ա Ջալալ Հարությունյանը, ինչի համար ա տվել, որովհետեւ ամսի տասին զորքը, գումարտակը մազապուրծ փախցնում են՝ չենթարկվելով հրամանատարությանը (խոսքը «9կմ» կոչվող տարածքում գտնված մեկ այլ զորքի մասին է)։ Հրամանատարն էլ հետները փախնում ա, Ջալալ Հարությունյանը տեղեկանում ա, որ էնտեղ արդեն զորք չկա, զանգում ա Գոռին, ասում ա՝ ինձ չի վերաբերում, էդ հարցերը լուծում ես։ [Գոռը] էրեխեքին 114 պոստից հանում ա, էդ անփույթ հրամանատարը, վխտացող բեսպիլոտնիկների տակ տանում ա կարկուտի բերան։ Ըստ տուժողի՝ Իշխանյանն ասել է՝ մենակ էդ 73 հոգին չէր, 150 հատ զոհ եմ տվել ես ըտեղ Տոնական Շահբարյանը հատուկ շեշտեց, որ սա ոչ թե իր հնարածն է, այլ իր ու մյուս ծնողների ներկայությամբ այդ մասին ասել է հենց ինքը՝ Գոռ Իշխանյանը․ «Նույնիսկ ավելացրեց՝ մենակ էդ 73 հոգին չէր, 150 հատ զոհ եմ տվել ես ըտեղ, հերթական հրամանը արդեն չէի կատարելու»,- պատմեց տուժողը՝ ասելով՝ «ինչի մենակ մեր էրեխեքն է՞ին խանգարում, հերթական հրամանը մեր էրեխեքի պահին պիտի ի կատար ածեիր»։ Այս հայտարարությունն, ըստ տուժողի, Գոռ Իշխանյանն արել է նոյեմբերին Արցախում։ Դահլիճից այլ ծնողներ էլ հաստատեցին՝ «մեր դեմն ա ասել, հարգելի դատարան»։ Այդ օրը, ըստ Շահբարյանի, Գոռ Իշխանյանն իրեն մի թուղթ է տվել, որն, իբրեւ, եղել է Ջալալ Հարությունյանի մարտական կարգադրությունը։ Հետո էլ Ջալալ Հարությունյանն է Շահբարյանին իր հեռախոսով ցույց տվել իր իսկ հրամանը, որը, ըստ տուժողի, չի համապատասխանել այն փաստաթղթին, որն իրեն տվել է Իշխանյանը․ «Ջալալի մոտ եմ մտնում, Հարությունյան Արայիկն (պատերազմի ժամանակ Արցախի նախագահը) ա դասավորում, ինքն էլ հանում ա ինձ ուրիշ հրաման ա ցույց տալիս հեռախոսի մեջ, ասում ա՝ ես ստեղ եմ հրաման տվել, ինքը ստեղ ա արել։ Հիմա ես չեմ իմանում՝ էդ դեպքից հետո ա՞ ինքը հեռախոսի մեջ զապիսներ արել, թե մինչեւ էդ ա արել։ Էդի արդեն Ջալալի հետ»,- ասաց Շահբարյանը։ Մեղադրողը խնդրեց ավելի մանրամասնել՝ այդ ինչ յուրային ուժերի մասին է խոսքը, որոնք, ըստ վկայի, դուրս են եկել այն տեղանքից, որտեղ զոհվել են 73 զինվորները։ Տուժողն ասաց, որ խոսքը Մարտունու բրիգադի հրամանատարի տեղակալ Սեւակ Սարգսյանի եւ նրա զորքի մասին է (Սեւակ Սարգսյանը անհետ կորած է համարվում 2023թ․ Ստեփանակերտի վառելիքի պայթյունի հրդեհից հետո)։ - Գոռ Իշխանյանը տեղյակ եղե՞լ է, որ Սեւակ Սարգսյանի զորքն այդ հատվածից դուրս է եկել,- հարցրեց հանրային մեղադրողը։ - Համարյա նույն հատվածն ա եղել, 1,5 կմ-ի տարբերություն ա եղել, ոչ ավելի։ Գոռ Իշխանյանը տեղյակ ա եղել, այո, էն ժամանակ, երբ զորք չի եղել ըտեղ արդեն, բաց ա եղել լրիվ։ [Գոռ Իշխանյանը Սեւակին] ասել ա՝ գնա Սեւակն էլ ասել ա՝ ոչ զորքն ա գնում, ոչ ես եմ գնում, դուք չեք պատկերացնում՝ ինչ մղձավանջ ա ընդեղ։ Դա եղել ա հոկտեմբերի 10-ի երեկոյան։ 24 ժամ չի անցել, որ մեր բալեքին տարել են ընդեղ, կտորել։ - Այսինքն՝ Գոռ Իշխանյանը տեղյակ ա եղել, որ երթը կատարվելու ա թշնամուն հանդիպելու պայմաններո՞ւմ։ - Տրամաբանորեն՝ հա։ Գոռ Իշխանյանը Հարավային Կովկասի համար 1 բունկերում ա եղել, տենց բունկեր չի եղել Հարավային Կովկասում, ոնց որ Մարտի 3-ում ա եղել, լրիվ ապահովված, իրա հրամկազմով։ Գոռ Իշխանյանի վեջին ա՞ եղել։ Ես էդ բունկերում եղել եմ։ Ես զինվորական եմ, 90-ականներին պատերազմի մասնակից մարդ եմ։ - Դուք Գոռ Իշխանյանին հարց ուղղե՞լ եք՝ ի՞նչ կանխարգելիչ միջոցներ եք ձեռք առել, որ մեր որդիները գնան, հավանական հանդիպման ժամանակ թշնամուն պատշաճ դիմադրություն ցույց տան։ - Գոռ Իշխանյանի հետ մենք բավականին երկար ժամանակ ուզում էինք հանդիպել, խուսափում էր։ Չերեզ Արայիկ Հարությունյան կազմակերպեցինք հանդիպում։ Ներկա էին շտաբի պետը՝ Կամո Վարդանյանը, Կարեն Առստամյանը, նույնիսկ էն ժամանակվա խաղաղապահների զորքերի հրամանատար գեներալ Մուրադովը։ Անձամբ Արայիկ Հարությունյանը հարց տվեց, ասաց՝ լավ, սաղ մի կողմ դրած, բա ձեր մարդկային խի՞ղճը, եքա 40կմ գրունտավոյ ճանապարհ ա, դա 10 րոպեյվա ճանապարհ չի, քո երեխաներն են եղել, խի՞ չես մի հատ կապի դուրս եկել, որ տենաս՝ ինչ եղավ, ո՞նց են, ո՞ւր հասան։ Շատ կարճ պատասխանեց, ասաց՝ չէի պատկերացնում, որ տղերքն էդքան շուտ կհասնեին, մտքովս չանցավ։ Հլը Արայիկ Հարությունյանը մատը սենց տնկեց։ Ըստ տուժողի՝ Կարեն Առստամյանն ասել է, թե Գոռ Իշխանյանն է սխալ ուղղությամբ տարել զորքին Հետո Շահբարյանն ասաց, որ Գոռ Իշխանյանն իրենց ասել է, որ 18-րդ հրաձգային դիվիզիայի հրամանատար Կարեն Առստամյանը պետք է դիմավորեր «9կմ» գնացող վաշտին։ Բայց երբ հանդիպում են ունեցել Կարեն Առստամյանի հետ, նա ասել է, որ ինքը զորքին այդտեղ չպիտի հանդիպեր՝ «լրիվ սխալ ուղղությամբ ա բերել»։ ․ - Ես նոր եմ գալիս էն համոզմունքին, որ ընդեղ ոչ էլ Կարենն ա եղել, Կարենն էլ ա եղել փախած,- ասաց զոհվածի ծնողը։ - Իսկ Դուք տեղյակ ե՞ք՝ իրեն հայտնել ե՞ն, որ զորք ա գալիս,- հարցրեց մեղադրողը։ - Կարեն Առստամյանի ասելով՝ ինչ-որ 301 պազիվնոյ ա եղել։ Դա Գոռ Իշխանյանն ա եղել։ Հանրային մեղադրող Գրիգոր Մղդեսյանը ճշտեց՝ այսինքն՝ զորքի՝ կրակի տակ ընկելուց հետո են հայտնել Առստամյանին, Տոնական Շահբարյանը պատասխանեց՝ միանշանակ։ - Ասեմ ավելին՝ էսօրվա դրւթյամբ ոչ մի հրամանատար չի կարող ստույգ ասի՝ մեր էրեխեքը Ֆիզուլիի կողմից ե՞ն գնացել, մտել էդ կարկուտի տակ, թե Հադրութի կողմից։ Բաներ կա՝ իրար չի բռնում, իրանք էլ չգիտեն։ Այ էդ ձեւի անորոշ, փնթի վիճակ ա եղել։ Թող մեկը կանգնի, ռեալ ասի՝ մեր էրեխեքը որտեղով են գնացել։ Թող գա գնդի հրամանատարը, ասի, որովհետեւ ինքը ըտեղ չի եղել, չի տիրապետել։ Տոնական Շահբարյանը նշեց, որ զորքը նախանշված վայրից մոտ 4կմ էլ առաջ է գնացել, եւ, Գոռ Իշխանյանի ասածով, դրա պատճառն այն է եղել, որ դիմավորող չի եղել։ Տղաների մարմինները հայտնաբերվել են նշված վայրից հեռու։ Շահբարյանն ասաց, որ որոշ տեղեկություններ ունեն, համաձայն որոնց՝ վաշտը մարտի է բռնվել թուրքական «Յաշմայի» հատուկ ջոկատայինների հետ, 57 հոգու էլ սպանել, ինչը, ըստ նրա, հաստատել են թուրքերը։ Զոհվածի ծնողն ասաց, որ բանակի պաշտոնատար անձանց հետ հանդիպումից իրենց մոտ ձայնագրություններ կան, եւ եթե դատարանը պահանջի, դրանք անպայման կտրամադրեն։ Նա նաեւ ասաց, որ մինչեւ չեն պարտադրել, Գոռ Իշխանյանը չի դիմել Մուրադովին եւ ԿԽՄԿ-ին՝ իրենց որդիների մարմինները դուրս բերելու հարցով զբաղվելու համար․ «Ու մի հատ չեն զանգել, գոնե ասեին՝ ցավակցում ենք, էս ինչ օյին եկավ ձեր գլուխները»։ Տոնական Շահբարյանի որդին, ըստ ամենայնի, զոհվել է հրաձգային զենքից ստացած վիրավորումից։ Նրա հայրն ասաց, որ պարանոցի շրջանում՝ զարկերակի մոտ, հրազենային վնասվածք է եղել, կողքից՝ բեկորային․ «Կասկեն դրած, բրոնի ժիլետով ա եղել էրեխես, մի մազ պակաս չի եղել․․․ Էրեխուս գրպանում քարտ ա եղել, վայեննի բիլետը, ու օրացույց, որ խաչ դնի օրերի վրա, հաշվի»։ Եթե զորքը հասներ մինչեւ նախանշված վայր եւ առաջ չգնար, խնդիր կառաջանա՞ր Մեղադրյալների պաշտպան Արման Բայադյանը տուժողից հետաքրքրվեց, թե Գոռ Իշխանյանից հետո հրամանի անմիջական կատարողներն ովքեր են եղել։ Շահբարյանն ասաց, որ մեկը եղել է Սլավիկ Ավագյանը, Գեւորգ Գեւորգյանը, Արտակ Ղազարյանը, որը եղել է մի քանի օրվա լեյտենանտ։ - Ընդհանուր առմամբ Ձեր վրդովմունքը նրանից ա՝ ինչո՞ւ են նորակոչիկ երեխաներին տարել, եւ, ասյպես ասած, չկատարեն հրամանները, հա՞,- ճշտեց պաշտպան Բայադյանը։ - Հարգարժան դատապաշտպաններ, ոչ թե ինչու են տարել, այլ ուղղակի անուշադրության, փնթի ղեկավարման արդյունք ա եղել, հարցը նորակոչիկը չի, կարող ա մի հատ նորմալ մարդ լիներ հետները, նորմալ կազմակերպեր, ամեն ինչ ստացվեր։ Փնթի կազմակերպման արդյունքը սա է, որ էսքան ծնողների լույսերը մարեցին։ Տոնական Շահբարյանը հիշեց մի զրույց, որ ունեցել է Գոռ Իշխանյանի հետ մոտ մեկ տարի առաջ այստեղ՝ Երեւանում։ Նրանք պատահական են հանդիպել։ Ըստ Շահբարյանի՝ Իշխանյանը սկզբում իրեն չտեսնելու է տվել, իսկ հետո, երբ խոսակցությունն անխուսափելի է եղել, Իշխանյանն ասել է․ թե իր տեղը չի գտնում․ «Ասում ա՝ չմտածես, որ ես տեղս գտնում եմ։ Կգա ստեղ, խիղճ կունենա՝ կասի։ Ասում ա՝ Առստամյան Կարենը սաղ ջարդեց վրես, բայց հիմնական մեղավորն ինքն ա։ Իրա բառերն եմ ասում։ Ժամանակ տվեք, տեսեք՝ ոնց ա ամեն ինչ ընգնելու իրա տեղը»։ Պաշտպաններից Դավիթ Կարապետյանը հետաքրքրվեց՝ եթե զորքը հասներ մինչեւ նախանշված վայր եւ առաջ չգնար, խնդիր կառաջանա՞ր, թե՞ ոչ։ «Իրանց ասելով՝ եթե չանցեին, խնդիր չէր լինի»,- նշեց տուժողը։ - Ջալալ Հարությունյանը հրաման ա տալիս, որ մինչեւ «9կմ» գնացեք, անցեք Կարեն Առստամյանի հրամանատարության տակ։ Երեք հոգու ա տրված եղել էդ հրամանաը՝ դիվիզիայի հրամանատարին, Գոռ Իշխանյանին եւ Կարեն Առստամյանին։ Գոռ Իշխանյանը ասում ա՝ գնացեք էնտեղ։ Վերջին ինստրուկտաժը, ըստ գործի տվյալների, տալիս ա գումարտակի հրամանատարը։ Հիմա ուզում եմ հասկանալ՝ լավ, էլ ի՞նչ աներ ինքը, որ հրաման ա տալիս, ասում ա գնացեք մինչեւ «9կմ»։ Ի՞նչ աներ, էդ որ ասում եք՝ ինքն ա մեղավոր, ի՞նչ աներ, որ մեղավոր չլիներ։ - Հրամանատար դներ հետները, ոչ թե անփորձ մարդիկ։ Լրից բունկերից ա ղեկավարել, եթե ղեկավարել ա, ինքը մի հատ չի զանգել էդ երկու ժամվա մեջ։ Հաջորդիվ դատարանում ցուցմունք տվեցին նաեւ զոհված զինծառայողներ Արտյոմ Կիրակոսյանի եւ Անանիա Արամյանի ծնողներ Արթուր Կիրակոսյանն ու Սամվել Արամյանը։ Նրանց ցուցմունքները մեծ մասամբ համապատասխանում էին Տոնական Շահբարյանի ցուցմունքին։ Տարբերությունները կապված էին միայն որոշ դրվագներ հիշել-չհիշելու, որոշ բաներ լսած լինել-չլինելու հետ։ Հաջորդ նիստը նշանակվեց նոյեմբերի 26-ին, ժամը 11։00-ին։ Գլխավոր նկարում՝ Տոնական Շահբարյանը Հայարփի Բաղդասարյան

22:43 - 10 հոկտեմբերի, 2024

40 վկա, 14 տուժող եւ տուժողի 15 իրավահաջորդ․ ավարտվեց Խուռհատ սարի գործով դատակոչվածների հարցաքննության փուլը

Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ քրեական գործով գրեթե 2 տարվա ընթացքում հարցաքննվեց 40 վկա, 14 տուժող եւ տուժողի 15 իրավահաջորդ։ Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանը, դատավոր Ջոն Հայրապետյանի նախագահությամբ, այսօր ավարտեց դատակոչի ցուցակում ներառված անձանց հարցաքննության փուլը։ Հիշեցնենք՝ գումարտակի մոտ 400-հոգանոց անձնակազմը Վահանյանի ղեկավարությամբ 2020 թ․ հոկտեմբերի 9-ին մեկնել է Հադրութին հարակից Խուռհատ սարը՝ մարտական առաջադրանքի, որտեղ, սակայն, հարձակման է ենթարկվել եւ հարկադրված նահանջ իրականացրել։ Այժմ Վահանյանը մեղադրվում է մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ։ Նա առաջադրված մեղադրանքը չի ընդունում։ Դատակոչված անձանցից մի քանիսը հարցաքննությունների ողջ ընթացքում դատարան այդպես էլ չներկայացան։ Պատճառները տարբեր են։ Ոմանք մահացել են, ոմանք վատառողջ են, ոմանք գտնվում են Հայաստանից դուրս, ոմանց էլ 2023 թ․ սեպտեմբերին Արցախից Հայաստան բռնի տեղահանումից հետո գտնել չի հաջողվել․ նրանք այլեւս չեն բնակվում այն հասցեներում, որ Միգրացիայի եւ քաղաքացիության ծառայությունն է դատարանին տրամադրել, դատարանի կողմից ոստիկանություն ուղարկված գրությունների հիման վրա եւս նրանց հնարավոր չի եղել հայտնաբերել։ Դիմելով դատավարության մասնակիցներին՝ դատավորը հետաքրքրվեց, թե ինչ առաջարկներ կան այդ անձանց հետ կապված։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանն ասաց՝ եթե ձեռնարկվել են բոլոր միջոցները նրանց հայտնաբերելու եւ հարցաքննելու ուղղությամբ, իր առաջարկն է հրապարակել այդ անձանց նախաքննական ցուցմունքները, որպեսզի ապահովվի գործի քննության ողջամիտ ժամկետը։ Փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյան Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը նշեց՝ դեմ չէ հրապարակել այն անձանց ցուցմունքները, որոնք Հայաստանում չեն, սակայն առաջարկեց իրավական լուծման առկայության դեպքում մյուսների որոնումները շարունակել, իսկ մինչ այդ տուժողի իրավահաջորդ ճանաչել եւ հարցաքննել զոհված զինծառայողների այն ծնողներին, որոնք մինչ օրս այդ կարգավիճակը չունեն։ Հիշեցնենք՝ քրեական գործի քննության դեռ ամենասկզբում տուժող կողմը բարձրաձայնել է թերի նախաքննության մասին՝ դժգոհություն հայտնելով, որ մի շարք ծնողներ տուժողի իրավահաջորդ չեն ճանաչվել, չեն հարցաքննվել, ինչով պայմանավորված՝ նաեւ դատարանում չեն կարողացել իրացնել իրենց իրավունքները։ Դատարանը որոշել է այդ հարցին անդրադառնալ ապացույցները սահմանված հաջորդականությամբ հետազոտելուց հետո։ Ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանի պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը դիրքորոշում չհայտնեց, նշեց՝ թողնում է դատարանի հայեցողությանը։ Լսելով կողմերին՝ դատարանը որոշեց հրապարակել 8 անձի նախաքննական ցուցմունք․ «Ըստ էության, այս վկաները նույնաբովանդակ եւ մեղադրանքի էության համար ոչ այնքան կարեւոր ցուցմունքներ են տվել․․․ Եթե հիմա հրապարակենք, եւ Վահանյանը կամ նրա պաշտպանը ասեն՝ ոչ, մենք ցանկանում ենք օգտվել հակընդդեմ հարցման իրավունքից, կփորձենք այլ միջոցներ ձեռնարկել, ուղղակի այս պահին էլ ոչ մի ձեւ չենք կարող առաջ գնալ»,– պարզաբանեց դատավորը: Տուժող Նիկոլայ Ստեփանյան Տուժող Նիկոլայ Ստեփանյանը մեկն է շրջափակման մեջ մնացած այն 6 տղաներից, որոնք, 70 օր թաքնվելով Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած Վանք գյուղում, 2020 թ․ դեկտեմբերի 20-ին կարողացել են կապի դուրս գալ եւ փրկվել։ Ըստ դատարանի ստացած տեղեկությունների՝ 2024 թ․ հունվարի 25-ին նա լքել է ՀՀ–ն։ Ստեփանյանը բանակ է զորակոչվել 2020 թ․ հուլիսի 1-ին, 44-օրյա պատերազմի ժամանակ եղել է նռնականետի օգնական։ Հրապարակելով ցուցմունքի՝ առավելապես Խուռհատ սարին վերաբերելի դրվագները՝ դատավորը ընթերցեց, թե ինչպես է Ստեփանյանը ներկայացրել Վահանյանի գործողությունները․ «Հոկտեմբերի 10-ին՝ ժամը 11–ի սահմաններում, հակառակորդը հարձակում գործեց մեր ուղղությամբ, եւ հիշում եմ, որ այդ ժամանակ մայոր Իշխան Վահանյանը գտնվում էր սարի ներքեւի հատվածում՝ մեքենաների մոտ։ Ասում էր՝ կրակեք մեկ աջ ուղղությամբ, մեկ՝ ձախ, եւ կոնկրետ հասկանալի էր ինձ համար, որ նա չի տիրապետում իրավիճակին եւ չգիտի՝ ինչ է կատարվում․․․ Այդ ընթացքում, քանի որ հակառակորդի ուժերը շատ էին, մենք հասկանում էինք, որ չէինք կարողանում պաշտպանվել, ունեինք վիրավորներ եւ զոհեր․․․ Մենք սկսեցինք իջնել սարից դեպի մեքենաների կողմ՝ մեզ հետ իջեցնելով վիրավորներին։ Երբ հասանք սարի տակ, վիրավորներին տեղավորում էինք կամազների մեջ, մեքենաների մոտ տեսա Իշխան Վահանյանին եւ Հայկազ Գրիգորյանին։ Վահանյանը Գրիգորյանին ասաց, որ վիրավորների հետ գնում է, քանի որ վիրավորում է ստացել, Գրիգորյանը հարցրեց, թե որտեղից, նա էլ ասաց՝ կողքից․․․ Այդ խոսակցության ժամանակ ես եղել եմ նրանց կողքին, չեմ տեսել՝ Վահանյանը ռադիոկապը հանձնեց Գրիգորյանին, թե ոչ․․․ Վահանյանի վրա որեւէ վիրավորում, վնասվածք կամ արյան հետք չտեսա։ Եթե լիներ, հաստատ կտեսնեի, քանի որ 2–3 մ հեռավորության վրա էի։ Տեսա, որ այդ ամենը լսելուց հետո նա նստեց ավտոմեքենան եւ գնաց՝ զորքին թողնելով առանց հրամանատարի․․․ Այդ ժամանակ հակառակորդը շարունակում էր գրոհել։ Զորքը խուճապահար վիճակում էր։ Վահանյանի այդ պահվածքը ավելի մեծացրեց խուճապը։ Վահանյանը, կարելի է ասել արագ քայլելով, առանց վիրավորում ունեցողի տպավորություն թողնելով, գնաց դեպի մեքենան եւ հեռացավ, որը ինձ համար շատ զարմանալի եւ անսպասելի էր։ Այդ ամենը տեսան նաեւ մեր անձնակազմի տղաները, եւ բոլորիս մոտ մի տեսակ զարմանք եւ հիասթափություն առաջացրեց նրա պահվածքը»,– պատմել է Նիկոլայը։ Նա նաեւ նշել է, որ եթե հստակ հրամաններ լինեին, զորքը, չնայած խուճապին, ի վիճակի էր դրանք կատարել։ Եթե Վահանյանը զորքի մոտ լիներ, դա, ըստ նրա, շատ բան կփոխեր։ Քննիչի հարցին՝ տեղյա՞կ էին, որ գրավված Հադրութի ուղղությամբ են շարժվում, տուժողը բացասական պատասխան է տվել՝ ասելով, որ զորքի մասնատվելուց հետո նույնիսկ հակառակ խոսակցությունն է եղել, թե իբր յուրային զորքեր են Հադրութում։ Փորձագետ Արշակ Ալեքսանյան Հաջորդիվ դատարանը հրապարակեց Առողջապահության նախարարության Դատաբժշկական գիտագործնական կենտրոնի փորձագետ, դատաբժիշկ Արշակ Ալեքսանյանի ցուցմունքը։ Վերջինս Վահանյանին փորձաքննության է ենթարկել պատերազմից մոտ 5 ամիս անց, եւ տրված եզրակացության վերաբերյալ քննիչը նրան հարցեր է հղել։ Ալեքսանյանը այժմ ՀՀ–ում չէ։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը Հանրային մեղադրողը հայտնեց, որ իր ցուցմունքում փորձագետը նշել է, որ Վահանյանը ստացել է մարմնական վնասվածք աջ ազդրի վերին երրորդականի կույր բեկորային վիրավորման ձեւով, որը պատճառվել է պայթյունից առաջացած բեկորի հետեւանքով, առաջացրել է առողջության կարճատեւ քայքայում, թեթեւ վնաս։ Զննությունից բացի այս եզրահանգման հիմք են հանդիսացել նաեւ 2020 թ․ հոկտեմբերի 10-ի թվագրմամբ բժշական հետազոտության փաստաթղթերը։ Նշենք, որ Վահանյանն ի սկզբանե ընդունվել եւ բուժզննում է անցել Զանգեզուրի կայազորային հոսպիտալում։ Ելնելով վնասվածքի բնույթից՝ փորձագետը նշել է, որ Վահանյանը միանշանակ կարող էր ինքնուրույն գործողություններ կատարել եւ հանգիստ տեղաշարժվել։ Քննիչի հարցին, թե ինչու սեպտեմբերի 29-ի ենթադրյալ վիրավորմանն անդրադարձ չի արվել՝ փորձագետը պատասխանել է, որ այդ մասին Վահանյանը նշել է իր բանավոր խոսքում, սակայն դրանք իր համար հիմք չեն հանդիսացել, քանի բժշկական փաստաթղթեր առկա չեն եղել, իսկ միայն զննության տվյալներով հնարավոր չի եղել եզրակացություն տալ, քանի որ բավականին ժամանակ է անցել, եւ վերքն ունեցել է սպիի տեսք։ Նշենք, որ ըստ որոշ տուժողների՝ Վահանյանն իրականում հոկտեմբերի 10-ից առաջ է վիրավորվել (գուցե հենց սեպտեմբերի 29-ին), սակայն հոկտեմբերի 10-ին իր վերքը քչփորել է, որպեսզի մարտի դաշտը լքելու պատրվակ ստեղծի։ Տուժողի իրավահաջորդ Հակոբ Մկրտչյան Տուժողի իրավահաջորդ Հակոբ Մկրտչյանը դատարան չի կարողանում ներկայանալ առողջական խնդիրների պատճառով։ Նա շարքային Արտյոմ Մկրտչյանի հայրն է։ Արտյոմը բանակ է զորակոչվել 2020 թ․ հունիսի 27-ին։ Նախաքննության ժամանակ Հակոբ Մկրտչյանը պատմել է, որ պատերազմի ընթացքում կապի մեջ է եղել իր որդու հետ սերժանտ Հարություն Կարախանյանի հեռախոսահամարով։ Վերջին անգամ նրա հետ խոսել է հոկտեմբերի 14-ին։ Որդին ասել է, որ 20 հոգով են, բայց չի հայտնել, որ շրջափակման մեջ են։ Այդ մասին հայրը հետագայում այլ ծնողների հետ հանդիպումներից եւ զրույցներից է իմացել։ Իմացել է նաեւ, որ նոյեմբերի 23–ին կամ 24–ին տղաները դեռ ողջ են եղել, քանի որ Կարախանյանի համարից զանգ է եղել ԱԻՆ։ «Լսել եմ, որ հոկտեմբերի սկզբին Ջաբրայիլի զորամասի զինվորներին, այդ թվում՝ որդուս, տեղափոխել են Հադրութ, 2–3 օր պահել դպրոցում, ապա տարել դիրքեր, որտեղից նրանց գումարտակի հրամանատար Վահանյանը փախել է՝ տղաներին թողնելով մարտի դաշտում։ Ընդհանուր խոսակցություններից հասկացել եմ, որ իրականում ոչինչ չի արել երեխաներին շրջափակումից հանելու համար»,– ասել է հայրն ու պահանջել, որ Վահանյանը պատասխանատվության ենթարկվի օրենքի ողջ խստությամբ։ Արտյոմ Մկրտչյանի դին հայտնաբերվել է 2020 թ․ նոյեմբերի 27-ի առավոտյան։ Թե կոնկրետ որտեղից, հայրը այդպես էլ չի իմացել։ Վկա Վարազդատ Հովհաննիսյան Հաջորդիվ դատարանը հրապարակեց վկա Վարազդատ Հովհաննիսյանի նախաքննական ցուցմունքը։ Վերջինս բացակայում է ՀՀ–ից։ Խոսելով Խուռհատ սարում տեղի ունեցած դեպքերի մասին՝ Հովհաննիսյանը մեկնաբանել է Վահանյանի՝ սարի ներքեւում մնալու հանգամանքը․ «Վահանյանի կողմից մեր թիկուքնում մնալը պայմանավորված է նրանով, որ վերջինս չի ցանկացել առավել վտանգավոր վայր բարձրանալ եւ մեր վիրավոր ընկերներին բերելու համար որոշել է մեզ ուղարկել»։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Հովհաննիսյանը պատմել է, որ երբ արդեն նահանջում էին, ինքը շրջվել է, որ հասկանա՝ ինչ հրաման պետք է ստանան, սակայն տեսել է, թե ինչպես է Վահանյանը վազելով իջնում սարից եւ նստում կանաչ մեքենան․ «Այդ ընթացքում կամավոր Արտյոմը գոռացել է՝ զորքդ մեղկ է, էրեխեքիդ մի կոտորի, սակայն Վահանյանը չի լսել եւ փախել է՝ մեզ թողնելով առանց հրամանատարի, զորքի մոտ առաջացել է խուճապ, քանի որ բոլորս եղել ենք նորակոչիկ եւ չենք հասկացել՝ ինչ գործողություններ պիտի կատարեինք, որպեսզի չզոհվեինք կամ չգերեվարվեինք»,– ասել է Հովհաննիսյանը։ Վկա Վահագն Բարսեղյան Վկա Վահագն Բարսեղյանը մահացել է։ Նա եղել է 2-րդ վաշտի հրամանատարը։ Բարսեղյանի ցուցմունքը վերաբերում էր առավելապես հոկտեմբերի 2-ին Նյուզգար կոչվող տեղամասում Իշխան Վահանյանի գործողություններին, որտեղ նա փորձել է շտապօգնության մեքենայով վիրավորներին տեղափոխել, խոստացել վերադառնալ մյուսների հետեւից, սակայն այդպես էլ չի վերադարձել։ Վահանյանի մեղադրանքը, սակայն, այժմ վերաբերում է միայն Խուռհատ սարի իրադարձություններին։ Դրանց Բարսեղյանը տեղյակ չի եղել, նշել է միայն, որ հոկտեմբերի 11-ից սկսած՝ Վահանյանի հետ չեն կարողացել կապ հաստատել։ Վկա Սերգեյ Առաքելյան Վկա Սերգեյ Առաքելյանը եղել է 2-րդ վաշտի կրտսեր սերժանտ։ Նա ներկայումս ՌԴ–ում է։ Առաքելյանը եւս ցուցմունք է տվել Նյուզգար կոչվող տեղամասում իրադարձությունների մասին, պատմել, որ Իշխան Վահանյանը մեքենայից դուրս չի եկել, խոստացել է, որ կվերադառնա վիրավորների հետեւից, սակայն այդպես էլ չի վերադարձել։ Վկա Լեւոն Հայրապետյան Նույն դրվագի մասին նախաքննության ժամանակ ցուցմունք է տվել նաեւ պայմանագրային ծառայող, վարորդ Լեւոն Հայրապետյանը։ Նա նշել, է, որ այն ճանապարհը, որով Վահանյանը պարտավորվել է վիրավորներին զորամաս տեղափոխելուց հետո վերադառնալ, հակառակորդի հսկողության տակ չի գտնվել։ Թեեւ ռմբակոծվել է, սակայն երթեւեկելը հնարավոր եղել է, եւ ինքը դրանից հետո այդ ճանապարհով մի քանի անգամ երթեւեկել է։ Վկա Դմիտրի Սարգսյան Վկա Դմիտրի Սարգսյանը Արցախի բնակիչ է, ծառայել է 1-ին դասակի 1-ին վաշտի 1-ին ջոկում։ Նախաքննության ժամանակ նա պատմել է, որ Խուռհատ սարում Վահանյանը տվել է դիրքավորվելու հրաման։ Երբ հակառակորդը հարձակվել է, ինքը շրջվել է, որպեսզի հասկանա, թե ինչ հրաման պիտի ստանան, սակայն տեսել է, թե ոնց է Վահանյանը նստում կայանած ավտոմեքենան եւ փախչում այդ վայրից։ Ըստ վկայի՝ սարից իջնելուց հետո կամավորական Արտյոմը կապ է հաստատել Վահանյանի հետ, հարցրել, թե ինչու է փախել, զորքին մենակ թողել, նա էլ պատասխանել է, թե վիրավոր է։ Այս վկայի խոսքով եւս՝ Վահանյանի փախուստից զորքի մոտ խուճապ է առաջացել։ Վկա Արազ Խաչատրյան Արազ Խաչատրյանը եղել է 3-րդ ջոկի զինծառայող։ Նախաքննության ժամանակ խոսելով Խուռհատ սարի դեպքերից՝ նա պատմել է, որ շատ զոհեր եւ վիրավորներ են ունեցել, զորքը խառնված վիճակում է եղել, եւ Վահանյանը մարտի դաշտից փախուստի է դիմել։ Խաչատրյանը նկարագրել է նաեւ, թե ինչպես է Հայկազ Գրիգորյանի ղեկավարած խմբով քայլելով դուրս եկել շրջափակումից։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց ապրիլի 18-ին։ Միլենա Խաչիկյան

23:15 - 15 մարտի, 2024