«Ես ժառանգ ունեմ, կկռվեմ, դուք փախեք»․ զոհված հրամանատար Հովիկ Մուրադյանի մոր վերջին հուշերը որդուց

«Ես ժառանգ ունեմ, կկռվեմ, դուք փախեք»․ 44-օրյա պատերազմում զոհված հրամանատար Հովիկ Մուրադյանի այս խոսքերն է հիշում մայրը՝ Սաթենիկ Աղաջանյանը, որ այսօր ներկայացել էր դատարան՝ որդուն առնչվող քրեական գործով ցուցմունք տալու։ Հովիկ Մուրադյանը 2020 թ․ եղել է Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի կապի դասակի հրամանատարը, հոկտեմբերի 9-ին գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանի գլխավորությամբ մեկնել է Խուռհատ սար՝ մարտական առաջադրանքի։ Արդեն 3 տարի դատարանը քննում է այդ սարում տեղի ունեցած դեպքերի, դրանց նախորդած ու հաջորդած իրադարձությունների հանգամանքները։ Ըստ քրեական գործի՝ գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանը, ազդոսկրի հատվածում թեթեւ վնասվածք ստանալը որպես պատրվակ օգտագործելով, վերցրել է վերադաս հրամանատարության հետ կապի միակ միջոցը եւ պարտականությունների կատարումը տեղակալներից որեւէ մեկին չփոխանցելով, անձնակազմին թողել եւ հեռացել։ Դրանից հետո չկանոնակարգված նահանջ է տեղի ունեցել։ Արդյունքում անձնակազմը մասնատվել է․ մի մասը մի քանի սպաների հետ գնացել է Սարուշեն գյուղի ուղղությամբ եւ փրկվել, մյուս մասը, տեղեկացված չլինելով Հադրութ քաղաքի գրավման մասին, գնացել է այդ ուղղությամբ, գերեվարվել կամ զոհվել, որոշներին էլ միայն ժամանակավորապես է հաջողվել թաքնվել անտառներում եւ հարակից գյուղերում։ Հովհաննես Մուրադյանը երկրորդ խմբի՝ Հադրութի ուղղությամբ գնացածների կազմի միակ սպան է եղել։ Դատարանում հարցաքննված վկաների մեծ մասը հայտնել է, որ նա գյումրեցի մի կամավորականի հետ խորհրդակցելու արդյունքում է որոշել շարժվել այդ ուղղությամբ։ Ճանապարհին, սակայն, թշնամու կրակի տակ է ընկել։ Իշխան Վահանյանն այժմ մեղադրվում  է իշխանության անգործություն դրսեւորելու եւ վիրավորման պատրվակով մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու մեջ։ Նա կալանավորված է եւ մեղադրանքը չի ընդունում։ Ձախից՝ մեղադրյալ Իշխան Վահանյանը, պաշտպան Սիրանուշ Հարությունյանը Երեւանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարանը, դատավոր Ջոն Հայրապետյանի նախագահությամբ, Մուրադյանին այսօր ճանաչեց տուժող, նրա մորը՝ տուժողի իրավահաջորդ։ Ցուցմունք տալով՝ որդեկորույս մայրը հայտնեց, որ վերջին անգամ Հովիկի հետ հոկտեմբերի 10-ին է խոսել․ «Տղաս զանգեց, ժամը 4-ն էր, 2 բառ խոսեց՝ մամ, ասավ, լավ եմ, էլ չեմ կարող խոսել, հետո կզանգեմ, բայց հետո էլ զանգ չստացանք»։ Տիկին Սաթենիկի խոսքով՝ ծանոթներից հետաքրքրվելով են տեղեկացել, որ Հովիկ Մուրադյանը մեկնել է Խուռհատ սար, հետագայում՝ Վահանյանի փախուստից հետո, հայտնվել շրջափակման մեջ․ «Նույնիսկ տղաս զանգել է, ասել` մենք անտառում ենք,  շրջափակման մեջ ենք, եկեք մեզ օգնության, ոչ մեկը չի գնացել, ոչ տեղ է եղել, ոչ մի բան․․․ Նույնիսկ ես եկել եմ նախարարություն, ասել եմ` էրեխեքը շրջափակման մեջ են, եկեք, օգնեք, նախարարությունից ինձ ասացին՝ որ գնանք, մենք էլ զոհվե՞նք, մեր ընկերներից մեկը գնացել է, որ փրկի, զոհվել է, մենք ու՞ր գնանք․․․ Ես չգիտեմ ինչ ասեմ, էս սարքած գործ էր թե ինչ էր, էդ էրեխեքին միանգամից կոտորեցին, որ  բանակի վերջը տան, որ իրանց արածը անեն, երկիրը ծախեն․․․ Գոնե որ Ղարաբաղը  մնար, ասեինք՝ հա․․․»,– վրդովվեց տուժողի իրավահաջորդը։ Մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանի հարցին՝ հրամանատարության մասին որդին ի՞նչ է ասել, Սաթենիկ Աղաջանյանը պատասխանեց․ «Ինքը ինձ ոչ մի բան չի ասել, ուժեղ հազում էր, ես ասեցի՝ Հովիկ ջան, դեղ չկա՞՝ խմես, ասաց` հա, մամ, հեսա կգնամ, կպառկեմ բուժկետ․․․ Բայց հա, Իշխան Վահանյանը միշտ լարված է եղել է իմ տղայի հետ, էդ էլ ասեմ, տղայիս ասում էր՝ դու զինվորին լավ մի նայիր, Ալիեւի նման նայիր»։ Կողմերը այլ հարցեր չունեին տուժողի իրավահաջորդին։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը, դիմելով նրան, հարցրեց՝ ինչ-որ բան ունի՞ ավելացնելու․ «Ի՞նչ ասեմ․․․ Մեր երեխեքը հերոս են, ժառանգները նրանց կհիշեն որպես հերոս, իսկ Իշխան Վահանյանի երեխան նրան կհիշի որպես դավաճան»։ Հովիկ Մուրադյանի դին ադրբեջանական կողմը հայկական կողմին է փոխանցել 2021 թ․ հունվար ամսին։ Մոր տեղեկություններով՝ որդին զոհվել է գլխի շրջանում հրազենային վիրավորումից։ Դատարանում հարցաքննված զինծառայողներից մեկը՝ Նարեկ Սիրունյանը, Մուրադյանի զոհվելու ականատեսն է եղել․ «Ես մոշի թփի մեջ եմ ընկնում, ինձ ասում է՝ ի՞նչ եղավ, ու էդ պահին ինքն էլ է ընկնում, էդ հայացքը մինչեւ հիմա իմ աչքի առաջ է, ես էդ հայացքը չեմ կարող մոռանալ, իր խոսքերը չեմ կարող մոռանալ»,– նշել է նա՝ հավելելով, որ միայն Մուրադյանն է պատերազմի առաջին օրից մինչեւ վերջին օրը կանգնել իրենց կողքին․ «Ու եթե մի բան էլ չենք կողմնորոշվել, ձեռքներս բռնել է, ասել է՝ սա սենց պիտի արվի, ուրիշ մարդ ես չեմ տեսել, որ կանգներ մեր կողքին, ասեր՝ էս ուղղությամբ գնա կամ սենց արա»։ Այսօրվա նիստի ընթացքում դատարանը տուժողի իրավահաջորդ ճանաչեց նաեւ զոհված ժամկետային զինծառայող Էրիկ Մխիթարյանի եղբորը՝ Վարազդատ Մխիթարյանին։ Վարազդատ Մխիթարյանը Էրիկն այն զինվորն է, որի գերեվարման տեսանյութը ադրբեջանական զլմ–ները ակտիվորեն տարածում էին։ Այդ տեսանյութով է ընտանիքը հաստատել նրա գերեվարման փաստը։ Հետագայում, սակայն, նրա դին է ստացել։ Եղբայրը պատմեց, որ Էրիկը ծառայել է 5-րդ գումարտակի առանձին՝ հետախուզական դասակում՝ որպես հետախույզ։ Տեղյակ է, որ եղել է Խուռհատ սարում, բայց թե ինչպես է գերեվարվել, ինչ հանգամանքներում, առ այսօր չգիտեն․ «Վերջին անգամ խոսել ենք հոկտեմբերի 8-ին, երբ Հադրութի դպրոցում էր,  ոչ մի բան չի ասել, ասել է՝ լավ ենք, դպրոցում ենք, չի ասել` ուր են գնալու, ինչ են անելու, ինչ գործողություններ են անելու, իսկ այն տեղեկությունները, որ գտնվել է սարում, հետո իջել է, գերեվարվել մեդնք հետո ծառայակիցներից ենք իմացել․․․ Նարեկ անունով մի զինվոր, որ վիրավոր էր, բերել էին Աշտարակի հիվանդանոց, նա ասաց՝ սաղ փախել են, պատասխանատուն եղել է ինքը`  Իշխան Վահանյանը, որ վիրավոր զինվորների է վերցրել ու իջել, բայց ինքը վիրավոր չի եղել»,– պատմեց եղբայրը։ Նիստի ավարտին դատավորը հայտնեց, որ դատարանը, ըստ էության, սպառեց գործի ապացուցողական զանգվածը․ Սակայն դատարանը սեփական նախաձեռնությամբ ՀՀ ԶՈՒ գլխավոր շտաբին հարցումներ է կատարել, որոնց պատասխանները դեռեւս չեն ստացվել, ուստի անհրաժեշտ է այս դատական նիստը հետաձգել, ստանալ այդ պատասխանները, հրապարակել նիստում եւ նոր անցնել քննության հաջորդ փուլին։ Հաջորդ դատական նիստը նշանակվեց ապրիլի 4-ին։     Չկանոնակարգված նահանջի մասին մանրամասն կարող եք կարդալ այստեղ եւ այստեղ։ Գլխավոր լուսանկարում՝ Սաթենիկ Աղաջանյանը Հեղինակ՝ Միլենա Խաչիկյան